Web’de Telif Hakları ve Etik Dersi 5. Ünite Özet

Giriş

Gelişmekte olan teknoloji web sitelerinde de değişime yol açmıştır. Bu durum web tasarımcılığı konusunda uzmanlı kazanmayı zorlaştırmıştır. Önceleri birkaç yöntem ve teknikle inşa edilen web siteleri günümüzde karmaşık ve her biri uzmanlık gerektiren kodlama, ön-yüz, arka-yüz geliştirme gibi kavramlarla farklı bir boyut kazanmıştır. İnternet dünyası içerisine her gün yeni web siteleri eklenmektedir. Cihaz çeşitliliğindeki artış tasarlanacak web sayfalarında birçok farklı yöntem ve teknolojinin kullanılmasını zorunlu hale getirmiştir. Bununla beraber özellikle yeni standartların gelişimiyle tasarlanan web sayfalarının daha geniş kitlelere özellikle engellilere de hizmet verebilir olması günümüzde önemli bir özellik olarak karşımıza çıkmaktadır.

Web Tasarım Sürecinde Uyulması Gereken Kural ve İlkeler

Web tasarım süreci içinde birçok bileşeni barındıran karmaşık bir süreçtir. Bu süreci tasarlarken grafik tasarımından kodlamaya, veri tabanından siteye erişecek kullanıcıların özelliklerine kadar birçok bileşeni göz önünde bulundurmak gerekir. Ayrıca web tasarım sürecinde bu ortama özgü kullanılan genel terimlere ve kodlama türleri bilgisine sahip olmakta yarar vardır. Web tasarımı konusunda bilinmesi ve dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda kısaca verilmiştir.

Web Tasarım Ortamını Anlamak

Başarılı bir site tasarımına sahip olabilmek için web site tasarımının çeşitli tarayıcılar, işletim sistemleri, cihaz performansları ve fiziksel becerilere sahip kullanıcılar tarafından taşınabilir ve erişilebilir olması gerekmektedir. Birçok tasarımcı, sayfalarının tüm kullanıcılar için aynı olduğunu varsayarak yalnızca bir ortamda test etme hatasına düşmektedir. Sayfanın birden çok tarayıcıda görüntülenmesi, mevcut olan tüm işletim sistemleri üzerinde test etme ve olası tüm cihazlardan görüntüleme, sitenin çok sayıda kullanıcı tarafından erişilebilir olmasını sağlar.

Birden Çok Ekran Çözünürlüğü İçin Tasarım

Hazırlanan bir web sitesinin farklı monitörlerde farklı şekilde görüntülenme sebebi tasarım yapılırken kullanılan ekran çözünürlüğünün monitörün çözünürlüğünden farklı olmasıdır. Web sitesi tasarımı yapılırken web sitesi ana sayfası bir ekran çözünürlüğü esas alınarak yapılır. Uyarlanabilir (responsive) web sitesi tasarımı ekran çözünürlüğü sorununu ortadan kaldırabilecek yapıdadır.

Sitenin Görünümünü Hazırlamak

Kullanıcı için arayüzün görünüm ve işlevi çok önemlidir. Planlı ve tutarlı olmalı, çok sayıda kullanıcının sitede rahatça gezinebildiğinden emin olunmalıdır.

Birleştirilmiş Site Tasarımı Oluşturmak

Bir site tasarlanırken, bir sayfadan fazlası düşünülmelidir. İyi bütünleşmiş, birleştirilmiş bir site için, düzgün geçişler planlanmalıdır. Görsel bir yapı sağlamak için bir ızgara kullanılmalı ve aktif bir beyaz boşluk eklenmelidir. Kullanıcı için ilgi çekici bir web sitesi tasarımında sayfa düzeni de çok önemlidir. Sayfa düzeninde kullanılan renk, yazı tipi, grafik gibi öğeler, kullanıcıyı sitenin içeriğine yönlendirebilmelidir.

Kullanıcı İçin Tasarım

Tasarım çalışmaları kullanıcı merkezli yapılmalıdır. Kullanıcı kitlesinin iyi analiz edilmesi ve siteden beklentileri tasarıma ilişkin soruların cevaplanması bakımında önemlidir.

Ticari Bir Meslek Olarak Web Tasarımı

Gelişen teknolojiyle birlikte web tasarım ve web programcılığı saygın bir meslek haline gelmiştir. Sosyal ağlar ile birlikte web tasarımcılarının çalışma yöntemleri değişmiş ve gelişimlerine katkı sağlamıştır. Önceleri veri tabanı, kodlama ve hatta grafik tasarımını tek bir kişinin yapabildiği web tasarımı günümüzde artan teknoloji yöntem ve çeşitliliğinden dolayı yerini branşlaşma ve uzmanlaşmaya bırakmıştır. Web tasarımcılarının bilmesinde fayda olan birkaç husus aşağıda verilmiştir.

Web Tasarımında Meslek Sırrının Korunması

Ticari sır gizli ticari bilgiler için yasal bir terimdir. Sahibi için değerli olan her bilgiyi içerebilir ve gizli tutulmak istenir. Ticari sır, müşteri listelerini, tarifleri ve formülleri, özel süreçleri, cihazları, yöntemleri, teknikleri, iş planlarını, araştırma ve geliştirme bilgilerini vb. içerebilir. Genel olarak ticari sırrı koruma, uygun olmayan yollarla giriş yapanlar veya gizlilik yükümlülüğünü ihlal edenler tarafından sömürüye karşı korumayı kapsar.

Web Tasarım Jargonu

Web tasarımının çeşitli yönleriyle ilgili özel web terimleri vardır. Web tasarımına yeni başlayan birisi ya da bir siteyi tasarlamayı isteyen biri için tüm teknik jargon özellikle özel kısaltmalar anlaşılmaz gelebilir. Bu terimlerin bilinmesi web tasarımcılarının ne hakkında konuştuklarını anlamaya yardımcı olacaktır.

Web Üzerinde Yayın Paylaşımı

Son yıllarda web tabanlı yayın ve paylaşım araçların kullanımında hızlı bir artış gerçekleşmiştir. Web 2.0 araçları özellikle wiki’ler, blog’lar ve podcast’ler, videolar, akış hizmetleri gibi hizmetler birçok çevrimiçi profesyonel ve kurumsal servisler yanı sıra bireysel kullanıcılar tarafından da giderek daha çok benimsenmektedir. Bu araçlar kullanımı kolaylığı ve yayılmalarının hızlı olması nedeniyle, güçlü bilgi paylaşımı ve kolay çalışma olanağı sunarlar. Wiki’ler kendilerine erişimi olan herkes tarafından düzenlenebilen web siteleridir. Blog kelimesi zengin bir multimedya ortamı sunabilen çevrimiçi web günlüğü olan Web Log’un kısaltmasıdır. Podcast’ler kullanıcı müdahalesi olmaksızın abonelerine iletilebilecek ses ve video materyalleri deposudur. Bu ses ve video dosyaları “her zaman her yerde” öğrenme deneyimi için potansiyel sağlayarak, taşınabilir medya oynatıcılarına indirilebilir. Bu araçların yanı sıra youtube, vimeo, MySpace gibi medya platformları kişisel ve kurumsal kullanıcıların videolarını barındıran servislerdir.

İnternet Reklamcılığı

İnternet üzerindeki pazarlama faaliyetlerinin gelişimi klasik reklamcılık anlayışının değişip web üzerinden reklamcılık çalışmalarının başlamasına yol açmıştır. Pazarlama ve reklam stratejilerinde yaşanan bu değişiklikler tüketicilerin satın alma davranışlarında değişikliklere neden olmuştur. Tüketiciler artık geleneksel satın alma sistemlerinden vazgeçerek web siteleri üzerinden alışveriş yapmakta, bu siteler üzerindeki reklamları takip etmekte aynı zamanda diğer tüketicilerle, ürün ve hizmet sağlayıcılarla interaktif olarak iletişim ve etkileşime girmektedir. Bazı internet reklamcılık türleri aşağıda verilmiştir;

• Web Sitesi
• Arama Motoru Reklamcılığı
• Eposta Reklamcılığı
• Banner Reklamcılığı
• Sosyal Medya Reklamcılığı

Görüntüleme Başına Ödeme

Çevrimiçi reklamları fiyatlandırmak için geleneksel görüntüleme başına ödeme hâkim bir yöntemdir. PPV (Görüntüleme başına ödeme-Pay-perview), Televizyon servis sağlayıcı abonelerinin, özel televizyon yayını izlemek için izleme programlarını satın alabileceği bir tür ücretli televizyon hizmetidir. Görüntüleme başına ödeme programının en popüler biçimleri genellikle kablo TV veya Uydu TV hizmetleri yoluyla satın alınır ve gösterilir. Yayıncı, izleme programlarını, onu sipariş eden herkese aynı anda gösterir. İzleme programları, ekrandaki bir rehber, otomatik bir telefon sistemi veya canlı bir müşteri hizmetleri temsilcisi aracılığıyla satın alınabilir.

Tıklama Başına Ödeme

Reklam verenlerin ürünlerini veya hizmetlerini reklam yoluyla pazarlamak için yayıncıların web sitesini kullandığı bir internet pazarlama modelidir. Bir kullanıcı reklamlarını tıkladığında yayıncı belirli reklam verenler tarafından ödeme sağlanır.

Dezavantajlı Gruplar İçin Web Tasarımı

Ziyaretçilerin web sayfalarına sorunsuz bir şekilde ziyaret ulaşabilmeleri her geçen gün daha fazla önem kazanmaktadır. Kamu kuruluşlarına ait web sayfalarına vatandaşların sorunsuzca ulaşması önem arz etmektedir. Ticari firmalarda ise müşteri potansiyeli ve hizmet kalitesi adına web sayfalarının ulaşılabilir olduğundan emin olmalıdır. Erişilebilirlik engelli kişiler için de büyük önem arz etmektedir. Engelleri sebebiyle bazı hizmetlerden faydalanamayan insanlar için bilgisayar başından hizmet talebinde bulunmak büyük önem taşımaktadır.

Erişilebilirlik İçin Tasarım

Web ’in günlük hayattaki uygulamaları giderek artmaktadır. Dezavantajlı grupların aktif bir rol oynamasına olanak tanıyan erişilebilir bir web birçok alanda dezavantajlı kişilere eşit olanak sağlaması adına önemli bir gerekliliktir. Bir web sitesinin erişilebilirliğini arttırmak, içeriğin türü, sitenin büyüklüğü, karmaşıklığı ve kullanılan yazılım gibi birçok faktöre bağlıdır. Erişilebilirliği sağlamak için uygulanması gereken ilklere en başta planlama yapılarak ortaya konmalıdır.

Evrensel Tasarım İlkeleri: “Tüm insanlar için tasarım” ya da “ömür boyu tasarım” olarak da bilinen Evrensel Tasarım, yaş, cinsiyet, yetenek veya yetenek değişikliği gözetmeksizin tüm insanlar için ortamlar tasarlamak için bir ilkeler bütünüdür. Bir grup mimar, ürün tasarımcısı, mühendis ve çevre tasarımı araştırmacısı, ürünlerin ve ortamların tasarımında rehberlik etmek üzere yedi evrensel tasarım ilkesini oluşturmuştur. Bunlar:

• Adil Kullanım: Kullanıcıların yetkinlik düzeyleri birbirinden farklı olsa da kullanım araçlarında eşitlik sağlanmalı, mümkünse aynı, değilse benzer araçlar ve olanaklar sunulmalıdır.
• Kullanım Esnekliği: Tasarım, çok geniş bir bireysel tercih ve beceri yelpazesine hitap edebilmelidir.
• Basit ve Sezgisel Kullanım: Tasarımın kullanımı, kullanıcının tecrübe, bilgi, dil becerileri ya da o anki konsantrasyon ve dikkat düzeyine bağlı olmaksızın, kolay anlaşılmalı, rahat olmalıdır.
• Algılanabilir Bilgi: Tasarım, gerekli bilgiyi kullanıcılara, ortam koşullarından bağımsız ya da kullanıcının farklı düzeydeki duyusal algılama becerilerine uygun olarak, etkin biçimde iletmelidir.
• Hatalara Tolerans: Tasarım, kazaen ya da gayriihtiyari muhtemel eylemlerin kötü ve tehlikeli sonuçlarını en aza indirecek şekilde olmalıdır.
• Düşük Fiziksel Çaba: Tasarım, çok az bir çabayla, yorulmadan, etkin ve rahat biçimde kullanılabilmelidir.
• Yaklaşmaya ve Kullanıma Uygun Ölçüler ve Mekân: Kullanıcının bedensel ölçüleri, duruş pozisyonu ya da hareketliliğinden bağımsız olarak, yaklaşmaya, uzanmaya, yönlendirmeye ve kullanmaya uygun boyutlar ve alanlar sağlanmış olmalıdır.

Web Erişilebilirlik Girişimi

Erişilebilirlik için tasarım, fiziksel, duyusal ve bilişsel engellere rağmen erişilebilir kalan web sayfalarının geliştirilmesi anlamına gelir; iş kısıtlamalarını veya teknolojik engelleri ortadan kaldırır. Çoğu web sitesi, görüntü okuyucu, sesli tarayıcılar ve uyarlanabilir aygıtlar için uygun olmadıkları kadar görüntü ve medya öğesi barındırır. Erişilebilirlik ve kullanılabilirlik kişiden kişiye farklılıklar göstermesi dolayısı ile bir kişi için erişilebilir ve kullanılabilir olanın bir başka kişi için aynı derecede erişilebilir ve kullanılabilir olmayacağı söylenebilir. Birçok web sitesi en azından bazı erişilebilirlik özelliklerini kullanırken diğerleri Web İçerik Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG) önerisini koruyan W3C tarafından belirlenen standartlara uyum konusunda daha agresiftir. Dünya çapında ağ konsorsiyumu (W3C) yayınladığı Web İçerik Erişilebilirlik Yönergeleri 2.0 (WCAG 2.0) erişilebilirlik konusunda alt yapıyı oluşturacak düzeyde bir çalışmadır. Erişilebilirliğin dört ilkesi;

• Algılanabilirlik: Bilgi ve kullanıcı arabirimi bileşenleri kullanıcılar tarafından algılanmalıdır.
• Çalışabilirlik: Kullanıcı arabirimi bileşenlerini kullanıcıların çalıştırabilmesi gerekir.
• Anlaşılabilirlik: Kullanıcı arayüzü ve operasyonu hakkındaki bilgi kullanıcılar tarafından anlaşılabilir olmalıdır.
• Sağlamlık: İçerik, yardımcı teknikler de dâhil olmak üzere çok çeşitli kullanıcı aracıları tarafından güvenilir bir şekilde yorumlanacak kadar sağlam olmalıdır.