Öğrenme Yönetim Sistemleri Dersi 1. Ünite Özet

Giriş

Öğrenme sürecinde altyapı olarak farklı yönetim sistemleri kullanılabilir. Bunlar; Öğrenme Yönetim Sistemleri, İçerik Yönetim Sistemleri, Öğrenme Portalları, Sanal Sınıf Ortamları gibi sundukları özelliklere göre isimlendirilmektedir. Bu sistemler sundukları araçlar, bileşenler, kullanıcı türleri, değerlendirme, analiz, etkileşim ve iletişim imkanlarına göre sınıflandırılmaktadır.

Öğrenme Yönetim Sistemleri (ÖYS) eğitim-öğretim kurumları tarafından yüzyüze eğitim, açık ve uzaktan öğrenme ve bireysel gelişim için yani yaşam boyu öğrenme sürecinde kullanılmaktadır. Bir bankanın personelini eğitmek için kullanılabildiği gibi kitlesel açık çevrimiçi kurslarda da kullanılabilir.

Eğitim Teknolojileri ve Çevrimiçi Öğrenme Ortamları

Alkan’a (1995) göre eğitim teknolojisi, eğitimle ilgili kuramların etkin ve olumlu biçimde uygulamaya dönüştürülmesi için personel, araç-gereç, süreç ve yöntemlerden oluşmuş bir sistemler bütünüdür. Bu anlamda eğitim teknolojisi; öğrenme ve öğretmeyi en iyi biçimde planlayıp gerçekleştirmek ve gerekli değerlendirmeyi yapmak amacıyla öğretme-öğrenme süreçlerine sistematik bir yaklaşımdır. Eğitim teknolojilerinin sunduğu yararlar;

• fırsat eşitliği,
• kitle eğitimi
• bireysel eğitim
• eğitim yaşantılarını zenginleştirme
• yüksek kalite
• ekonomi
• zaman ve mekan sınırını kaldırma
• mevcut beşeri ve maddi kaynaklardan yararlanmayı arttırmak
• yaratıcılık
• birinci kaynaktan bilgi temini
• tekrar üretilebilen ve çoğaltılabilen sistemler
• öğrenme hızını arttırma

olarak sıralanabilir.

Adobe Connect yazılımı günümüzde kurumlar tarafından çok tercih edilen bir yönetim sistemidir. Bu sistemin sunduklarına bakıldığında içerik yönetim sistemlerinde ve öğrenme yönetim sistemlerinde yer alan araçları barındırdığı görülmektedir.

ÖYS’lerin öğrenme çıktılarına göre uygun içerik sunum, takip, yönetim altyapısını sunması beklenir. Açık ve uzaktan eğitim ortamlarında eğitim teknolojileri yakından takip edilerek örgün eğitim ortamlarına göre daha hızlı uygulanmaktadır. “Mektupla Öğretim” süreci 1728 yılında Boston Gazetesinde Stenografi dersi ile başlamış, yıllar içinde“Radyo ve Televizyon” üzerinden, sonra kişisel bilgisayarların kullanımının yaygınlaşması ile “Bilgisayar Destekli” öğrenme ortamları geliştirilerek kullanılmaya başlanmıştır. Sonrasında internet ile tüm süreç ve ortamlar yeniden tasarlanmış ve internet destekli öğrenme ortamları kısaca “e-Öğrenme” kavramı ile bizi tanıştırmıştır.

Taylor(2001) 5 farklı uzaktan eğitim modeli üzerinde çalışmıştır:

1. Yazışma (Correspondence) Modeli
2. Çoklu Ortam (Multimedia) Modeli
3. Video - Konferans (Telelearning) Modeli
4. Esnek Öğrenme (Flexible Learning) Modeli
5. Akıllı Esnek Öğrenme (Intelligent Flexible Learning) Modeli

Eş Zamanlı (Senkron) ve Eş Zamansız (Asenkron) olarak iletişim imkanı sunabilen öğrenme yönetim sistemlerinden aynı ya da farklı mekanlarda bulunan öğrenci ve eğitmenler yararlanabilirler.

Öğrenme Yönetim Sistemi

Uzaktan eğitimde öğrenci sayısının çok olması nedeniyle eğitim kurumları dijital ortamda yönetim sistemlerine ihtiyaç vardır. Sistemin temel kullanıcıları olarak öğrenci, öğretmen (ders/kurs yürütücüsü), tasarımcı, yöneticilere ihtiyaç duyulur. Burada sistemin sağladığı yetki paylaşımı içinde sınırsız kullanıcı oluşturulabilir. Örneğin kurs tasarımcıları ya da kurs yürütücüleri aynı sayfalara ya da araçlara erişim yetkisine sahip olmayabilir.

Yönetim; bir süreç olarak ele alınmakta ve amaçlara ulaşabilmek için bu süreçte yapılması gereken bir dizi faaliyetlerin toplamı da yönetimin işlevleridir (Benligiray, 2002).

Temel yönetim süreçleri:

• Hedef Belirleme
• Kurum Politikası Belirleme
• Planlama
• Örgütleme
• Yöneltme, Yürütme ve İcra
• Koordinasyon
• Kontrol Etmek – Denetlemek

Başar’a (2011) göre öğretim süreci açısından yönetim 6 basamaktan oluşur. Öğretim Süreci için Öğrenme Yönetiminin gerekliliğini 6 adımda incelemiştir.

1. Hedef Davranışların Belirlenmesi: Hedef davranışlar, öğretim süreci sonunda öğrenenlerde gözlenmek istenen davranışlardır.
2. Öğretim Araçlarının Belirlenmesi: Öğrencilerin belirlenmiş hedef davranışlarına ulaşmada kullanılacak olan program içeriğini, planları, bunların uygulamaya konması sürecindeki ders araç ve gereçlerini içerir.
3. Öğretimin Planlanması: Öğretim sürecinin planlanması ve içeriklerin sıra ile öğrenciye sunulması ya da değerlendirmenin belli bir plana göre yapılması gerekebilir.
4. Dönüt Alma-Düzeltme: İçeriğin amaçlara götürücü şekilde kazandırılıp kazandırılmadığı belirlenmeli, varsa eksiklikler giderilmeli, yanlışlar düzeltilmelidir
5. Özetleme-Değerlendirme: Özet, içeriğin alt dilimleri ve içeriğin kazandırılması süreci sonunda, öğrenci ya da öğretici tarafından veya birlikte yapılmalı; ana noktalar, kritik içerik parçaları vurgulanmalıdır. İçeriğin kazandırılması, dönüt alıp düzeltme ve özetler bittikten sonra, hedef davranışlara ulaşılma durumu hakkında bir yargıya varabilmek ve gerekiyorsa tamamlayıcı-düzeltici eğitsel çabalara yönelebilmek için son bir değerlendirme yapılır.
6. Pekiştirme: Öğrencilerin alınan dönütlerin düzeltilmesi, içeriğin kazandırılmış olduğu güvencesinin alınması, kalıcı öğrenme sağlamaya yetmez.

İnternet üzerinde yayınlanan birbirleriyle bağlantılı hipermetin dokümanlarından oluşan sınırsız bir bilgi sistemi olan web sayesinde bilgiye kolaylıkla ulaşılmaktadır. Web 1.0 ile başlayan internetin olanakları Web 2.0, Web 3.0 olarak devam etmektedir. Ortaya çıkan her teknoloji öğrenme yönetim sistemlerine entegre edilerek kullanılmaktadır.

Öğrenme Yönetim Sistemi; öğrenme hedeflerine ulaşmak için planlanmış öğretme sürecini yönetebilen, tüm kullanıcıları arasında iletişimi, etkileşimi, denetimi, koordinasyonu sağlayan, eğitim materyallerinin yönetimine, yapılandırılmasına imkan tanıyan sistemlerdir.

Öğrenme yönetim sistemleri kullanıcılara tam bir hizmet verebilmek için belli özelliklere sahip olmalıdır. Başta diğer sistemlerle çalışabilirlik ve uyumu; arşivleme ve dosya yönetim yetenekleri, yeniden kullanılabilirlik, öğrenme nesnelerinin tutarlı düzenlenmesi, hızlı erişilebilirlik, içerik oluşturulurken kullanılan diğer araçları desteklemesi (metin, sunum dosyası, flash, pdf ) sahip olması gereken başlıca özelliklerdir. İyi bir ÖYS yazılımının kaliteli hizmet vermesi ve bilgi kalitesini artırabilmesi için bu özellikleri taşımasına dikkat edilmelidir. ÖYS’nin arayüzü kullanıcıların kolay erişimine ve kullanımına uygun olmalıdır. Amaca uygun ÖYS seçimi çok önemlidir. Bunun yanı sıra her kurumun kendine has kurumsal ve kültürel özellikleri olduğu için kullanılan ÖYS bu özelliklere uyum sağlamalıdır.

Öğrenme yönetim sisteminin genel özellikleri:

• Öğrenen merkezli bir yapı
• Kullanım mekan sınırı olmaması
• Esnek kullanıcı yetkileri
• Kolay içerik üretimi
• İçerik yönetim arayüzü
• Arayüz tasarımları ve ergonomi
• İletişim ve sosyalleşme
• Yönetim ve raporlama
• Değerlendirme araçları

Ders yürütücüsü, ders tasarımcısı tarafından hazırlanmış dersin yürütücülüğünü yapan kullanıcıdır. Ders tasarımcısı, Öğrenme Yönetim Sistemi üzerinde bir dersi eğitim kuramlarına göre tasarlama, gerekli araçları ekleme, ders materyallerini ekleme, değerlendirme araçlarını hazırlama işlemlerini gerçekleştiren kullanıcıdır.

SCORM (Sharable Content Object Reference Model - Paylaşılabilir İçerik Nesne Referans Modeli) öğrenme yönetim sistemlerine (ÖYS) yüklenecek e-Öğrenme içeriğinin paketlenmesi için genel kabul görmüş bir eÖğrenme içerik paketleme modelidir. İçerik Nesneleri Referans Modeli olarak Tin Can Projesi başlatılmıştır. Öğrencinin sahip olduğu geniş deneyim yelpazesiyle ilgili verileri (eş zamanlı ve eş zamansız) toplamayı mümkün kılan öğrenme teknolojisi için yepyeni bir özelliktir. Bu API, birçok teknolojideki bir kişinin veya grubun etkinlikleri hakkında verileri tutarlı bir biçimde yakalar.

Eş zamanlı yayın, kullanıcıya veri aktarımı eş zamanlı olarak anlık iletişim ve etkileşimin kurulduğu yayın türüdür.

Eş zamansız yayın, kullanıcıya veri aktarımı eş zamanlı yapılamadığı için etkileşim ve iletişim anlık değildir.

Çevrimiçi, İnternet/İntranet(yerel ağ) ya da bir bilgisayar ağı üzerinden, bireyin kendi kendine öğrenmesi ile gerçekleşen, bilgiye ulaşmada zaman, mekan sınırı tanımayan, eş-zamanlı ya da eş-zamansız olarak diğer öğrenenler ve öğretenler ile iletişim kurulan, bilgisayar teknolojisinin sağladığı görsel ve işitsel tepkiler ile etkileşim kurulabilen, sosyo-ekonomik statü engellerini ortadan kaldıran, bireylere yaşam boyu eğitimin üstünlüğünden yararlanma olanağı sağlayan bir öğrenme ortamıdır.

Öğrenme Yönetim Sistemleri - ÖYS ( Learning Management System - LMS ): Yükseköğretim kurumları, eğitim kurumları tarafından tercih edilmektedir. Planlı olarak sunulan öğrenme hizmetinde öğrenme çıktılarının değerlendirildiği ve hedef kitlesinde öğrencilerin olduğu sistemlerdir.

İçerik Yönetim Sistemleri - İYS ( Content Management System - CMS ): İçeriğin bir web portalı üzerinde oluşturulduğu ve depolandığı yapılardır. Çoklu ortam materyallerinin hepsi ya da özellikle tek çeşit dosya türünün depolaması ve yönetilmesine imkan tanımaktadır.

Öğrenme Çıktıları: Öğrenme çıktıları bir dersle ilgili olarak yazılır. Öğrenme çıktıları dersin sonunda öğrencilerin sergilemesi gereken özellikleri ifade eder.

ÖYS sistemlerinde temel kullanıcı öğrencilerdir diğer taraftan Öğrenme İçerik Yönetim Sistemlerinde hem öğrenciler hem de içerik tasarımcılarıdır.

Günümüzde hazır bir ÖYS tercih etmeden önce aşağıdaki soruların cevapları değerlendirilmelidir.

1. Kullanıcı türleri nelerdir? (Ders Yürütücüsü, Tasarımcı, Okuyucu, Öğrenci, İçerik, İçerik Geliştirici, İçerik Sunucular, Yönetici)
2. Sistemin yönetim açısından faydaları nelerdir?
3. e-Öğrenme yönetim paneli var mı?
4. İşbirliği ve paylaşım araçları var mı?
5. İnsan Kaynakları (İK) ve ERP sistemleri ile veri paylaşımı var mı?
6. Öğrenme süreçlerinin yönetimi mümkün mü?
7. İz takibi yapılıyor mu? (Kullanıcı logları, ders materyal kullanımı)
8. Değerlendirme araçları çeşitli mi?
9. İçerik oluşturma ve yönetme imkanı var mı?
10. Yeniden kullanılabilir içerik düzenlenebilir mi?
11. İçerik denetimleri ve kullanıcı arabirimi geliştirilebilir mi?
12. Öğrenme analitikleri veriyor mu?
13. Gelişmiş raporlama araçları var mı?

ERP (Enterprise Resource Planning), kurumsal kaynak planlaması ya da işletme kaynak planlaması, işletmelerde mal ve hizmet üretimi için gereken işgücü, makine, malzeme gibi kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasını sağlayan bütünleşik yönetim sistemlerine verilen genel addır.

İnsan kaynakları süreçlerini planlama ve raporlama sistemleridir.

Öğrenen içerik talebi ile yapılandırılmış müfredat hazırlama, MS Powerpoint eklentileri ile farklı içerik üreten yazılımlardan (Adobe Captivate ve Adobe Presenter) sunucuya içerik aktarımı kolaylıkla yapılabilmektedir. Scorm ve AICC standartlarını destekler, ÖYS araçlarının bazılarına sahiptir ve kolay ÖYS entegrasyonu yapılabilir.

AICC standartları, teknoloji yoluyla, diğer bir deyişle öğrenme yönetim sistemleri aracılığıyla sağlanan eğitim kurslarının geliştirilmesi, sunulması ve değerlendirilmesi AICC standartları, teknoloji yoluyla, diğer bir deyişle öğrenme yönetim sistemleri aracılığıyla sağlanan eğitim kurslarının geliştirilmesi, sunulması ve değerlendirilmesi için geçerlidir. AICC , havacılık endüstrisi için eğitim rehberleri geliştiren teknoloji tabanlı eğitim uzmanlarının uluslararası bir birliği olan Aviation Industry CBT [Bilgisayar Tabanlı Eğitim] Komitesinin (AICC) kısaltmasıdır.

Açık, Ticari ya da Bulut Tabanlı Sistemler ve Özellikleri

ÖYS Yazılımlarının kurulumu, kurum sistemleri ile entegrasyonu, ek araçların geliştirilmesi yıllık bakım, destek ücretleri ve bulut sistem üzerinden kullanılabilecek ürünler için kurumun kendi teknik ekibi yok ise yazılım açık kaynak kodlu olsa bile ücret ödemesi yapılabilir.

EduTools Kriterleri: EduTools’a gelen birçok ziyaretçi, teklif talepleri ve değerlendirme gereksinimleri geliştirmede bir araç olarak LMS / CMS özelliklerini, tanımlamalarını ve .l.ütlerini ayrıntılı olarak kullandı. Bu kaynak iletişim araçlarını, verimlilik araçlarını, öğrenci katılım araçlarını, yönetim araçlarını, ders dağıtım araçlarını, içerik geliştirme araçlarını, donanım/yazılım tanımlarını ve maliyet / lisans tanımlarını kapsar. Bu matris son olarak 2006’da güncellendi. Günümüzde hala kriterler geçerliliğini korumaktadır.

Mobil Kullanım: Öğrenme yönetim sistemi tasarımı ve arayüzü her türlü cihazda, her türlü işletim sisteminde ek bir yazılıma ihtiyaç duymadan çalışabilmelidir.

Bulut bilişim (cloud computing), tüm uygulama, program ve verilerinizin sanal bir sunucuda depolanması ile bilgisayarlar ve diğer cihazlar için, istendiği zaman veriye erişme imkanı sunan sistemine bulut bilişim denmektedir.

Bulut bilişim sağlayıcıları üç temel modele göre hizmetlerini sunarlar: Altyapı hizmeti (IaaS), Yazılım hizmeti (SaaS), Platform hizmeti (PaaS).

Öğrenme Yönetim Sistemleri bulut sistemler ile entegre çalışmaya başlamıştır. Burada öğrenme yönetim sistemi haz ı r ve yap ı land ı r ı lm ış bir platform üzerinden sunulmaktadır. Sunucu kurulum, bakım, yedekleme, depolama, teknik destek işleri hizmet alımı ile yapılmaktadır. Örneğin ÖYS içinde sanal sınıf yazılımı, sosyal ağ yönetimi ve içerik geliştirme araçları olması gerekiyor. Bütün yazılımlar sanal sunucular üzerinde hazır kurulmuş, yapılandırılmış ve ÖYS ile ilişkilendirilmiş olarak hizmet alınabilir.

Kullanım Alanlarına Göre Öğrenme Yönetim Sistemleri

Okulistik internet üzerinden ulaşılan bir eğitim ve öğrenme platformudur. İlkokul 1. sınıftan 4. sınıfa, ortaokul 5. sınıftan 8. sınıfa kadar bütün öğrenciler, bu öğrencilerin aileleri, ilk ve ortaokullarda görevli öğretmenler ve eğitim yöneticileri okulistikten yararlanabilirler. Okulistik’te Türk.e, Matematik, Fen Bilimleri, Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve İngilizce derslerine ait eğitim içerikleri bulunur. Bu dersler ve derslere ait içerikler, Türkiye’deki tüm okullara dağıtılmış ders kitaplarının konu ağaçlarına uyarlanabilen bir yazılımla yönetilir.

Eğitim/Öğretim hizmeti veren kurum veya kuruluşların ihtiyaçlarına göre öğrenme yönetim sistemleri tasarlanabilir. Örnek olarak Anadolu Üniversitesi Açık ve Uzaktan Öğretim sistemi üzerinden milyonun üzerinde öğ rencisi bulunun mega üniversitelerden biridir. Tek bir malzemeden yola çıkan yapında şu anda bir derse ait 16 farklı ders malzemesi sunulmakta ve her yıl yeni içerik çeşitleri eklenmektedir. Kullanıcı ve içerik açısından bu kadar büyük bir öğrenme alt yapısı için kurum ihtiyaçlarını karşılayacak öğrenme yönetim sistemi kullanılmaktadır. 2015 yılında üniversite ihtiyaçların hepsini karşılayacak bir sanal kampüs oluşturmaya başlamıştır. Bir kampüsü kampüs yapan, tüm öğretim alanları ve malzemelerinin beraber bulunmasıdır ifadesi ile süreç başlatılmış ve derslere kayıtların, danışmanlık hizmetlerinin, derslerin ve tüm çalışma malzemelerinin bir arada olduğu bir öğrenme yönetim sistemi tasarlanmıştır.

Eğitim Bilişim Ağı, Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından her bir bireyin kullanımına ücretsiz olarak sunulan çevrimiçi bir sosyal eğitim platformudur. EBA, İçerik Yönetim Sistemlerine örnek olarak verilebilir. EBA, bilgi teknolojileri aracılığıyla etkili materyal kullanımını destekleyip teknolojinin eğitime entegrasyonunu sağlamaktır. EBA, sınıf seviyelerine uygun, güvenilir ve incelemeden geçmiş e-içerikler sunmakta, eğitim ve teknolojideki yenilikleri takip ederek gelişmeye devam etmektedir. Öğrenmenin ders sürecinde içeriğini takip edebilmesi ve öğrencilerini yönlendirebilmesi için imkan sağlamaktadır.