aofsoru.com

Toprak Bilgisi ve Bitki Besleme Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Toprak Oluşumu Ve Toprağın Bileşenleri

1. Soru

Toprağın işlevleri nelerdir?

Cevap

• Her şeyden önce çeşitli kirlilik yükleri toprak tarafından giderilip, doğaya geri kazandırılır. Toprak, üzerine gelen kirlilik yüklerini süzer, tamponlar, içindeki kimyasal bileşikler ve canlılar aracılığıyla zararsız, hatta çoğunlukla yararlı duruma getirip, yeniden doğanın hizmetine sunar. • Canlıların varlıklarını sürdürmede bir yanda üremeleri, diğer yanda ise ölen canlıların toprak aracılığıyla doğaya geri çevrilmesi süreçleri yer alır. • Yağışlarla yeryüzüne ulaşan suların düzenlenmesi konusunda toprak önemli rol oynar. Taşkın dönemlerinde emilip, çatlak ve yarıklardan aşağıdaki jeolojik depolara iletilen sular, daha sonra pınarlar, kaynaklar aracılığıyla yeryüzüne ulaşır. Böylece yağışlı mevsimlerde taşkın, kurak dönemlerde de susuzluk sorunları hafiflemiş olur. • Toprak, tuğla, çimento gibi çok sayıda ürünün hammaddesidir. • Pekmez, zeytinyağı gibi sıvıların durultulmasında öteden beri toprak kullanılmaktadır. • Kimi antibiyotiklerin üretilmesinde, • Baraj çekirdeklerinin geçirimsiz duruma getirilmesinde, • Arkeolojik değerlerin günümüze ulaşmasında, iklim değişikliklerinin izlenmesinde toprağın önemli yeri vardır. • Onun başlıca işlevlerinden biri de, biyoçeşitliliğin korunmasında doğal gen bankası görevi yapmasıdır. 


2. Soru

Toprağın yapıtaşları nelerdir?

Cevap

Toprak, katı maddeler ve boşluklar olarak iki grupta incelenebilir. Katı maddeler de inorganik (mineral) ve organik (canlılara ilişkin) olmak üzere ikiye ayrılır.


3. Soru

Kaya(ç)lar, oluşumlarına göre kaç grupta incelenir?

Cevap

Kaya(ç)lar, oluşumlarına göre üç grupta incelenir: Püskürük (Volkanik) Kayaçlar, Tortul (Sedimenter) Kayaçlar, Başkalaşım (Metamorf) Kayaçları.


4. Soru

Doğada ne kadar mineral bulunmaktadır?

Cevap

Doğada 4000 kadar mineral bulunmasına karşın, bunların ancak bir bölümü toprak oluşumu açısından önemlidir.


5. Soru

Yer kabuğunu şekillendiren olaylardan volkan püskürmesi ne tür etmenlere girmektedir?

Cevap

Yer kabuğunu şekillendiren olaylar, iç etmenler ve dış etmenler olmak üzere ikiye ayrılırlar. Volkan püskürmesi, depremler, yer kabuğunun sıkışma, kıvrılma ve bükülmeleri gibi iç etmenler, dağları ve tepeleri, çukurları, vadileri oluşturur, yani yüzey şekillerinin kıvrımlılığını artırırlar. Akarsular, rüzgârlar, dalgalar gibi dış etmenler ise yer kabuğunu aşındırıcı, yani düzleştirici etkide bulunurlar.


6. Soru

Toprak gözenekliliğini artıran etmenler nelerdir?

Cevap

Hasat edilen bitkilerin köklerinin çürümesi, karınca, solucan vb toprakaltı canlılarının kazdığı tüneller, derinlere inen suyun kışın donarak genişlemesi ve taneleri kenarlara itmesi, şişme özelliğindeki toprakların kuruduğunda çatlayıp yarılması gibi süreçler, toprak gözenekliliğini artırır.


7. Soru

Topraktaki organik maddeler kökenine göre hangi başlıklarda başlıkta toplanır?

Cevap

Organik madde, kökenine göre hayvansal ürünler, bitkisel ürünler ve mikroorganizmalar olarak üç başlıkta toplanır.


8. Soru

Akaçlamanın fonksiyonu nedir?

Cevap

Sulama suları, iyi nitelikte olsa da, önceden çözdükleri birtakım katıları sürekli toprağa taşıyarak tuzluluğu artırır. Bitki kök derinliğini etkileyecek düzeyde yükselen taban sularında bu etki daha belirgindir. Toprakta bu artan tuzluluğun zararsız düzeyde tutulması için akaçlama (drenaj = fazla suyun dışarı atılması) ile birlikte yağışların yıkayıcı etkileri görev yapar. Dışarı akıntısı olmayan kurak bölge topraklarında toprak çözeltisindeki iyon miktarı çoğu kültür bitkisinin yetişmesine izin vermeyecek oranda yüksektir.


9. Soru

Toprak havasında oksijenin ulaşabileceği en yüksek değer yüzde kaçtır?

Cevap

Topraktaki gözenek sistemi, atmosferle bağlantısından dolayı yarı açık bir kutu gibi düşünülürse, toprak havasında oksijenin ulaşabileceği en yüksek değer % 21 olacaktır. 


10. Soru

Yükseltgenme olayı nedir?

Cevap

Oksijen, güçlü bir yükseltgen olup, bütün oksitlenme olayları bir yükseltgenme tepkimesidir. Ateşin yanması ve canlıların solunumu, yükseltgenme olayı örnekleridir. Oksitlenme tepkimelerinde dış etmenlere karşı dayanıklılığı düşük, genellikle suda çözünebilir ürünler oluşur. Oksitlenme, küresel ölçekte önemli bir toprak oluşum olayıdır.


11. Soru

Sarımtırak limonitin kuruduğunda koyu kahve hematite dönüşmesi neye örnektir?

Cevap

Hidrasyon, bir mineralin bünyesine su alması olayıdır. Hidrasyon genellikle minerali genişletip gevşetir, bozunmaya, ayrışmaya yatkınlığını artırır. Hidrate mineral suyunu yitirdiğinde, yeniden eski durumuna dönebilir. Örneğin sarımtırak limonit, kuruduğunda koyu kahve hematite dönüşür. 


12. Soru

Halk arasında “yeni bina terler” şeklinde bilinen kimyasal olay nedir?

Cevap

Toprak oluşumu sırasında hidrolize uğrayan alkali hidroksitler, ortamdaki karbondioksit ile tepkimeye girip, karbonatları oluşturur:

2KOH + CO2"K2CO3 + H2O ve Ca(OH)2 + CO2"CaCO3 + H2O

İkinci denklemin solunda yer alan kalsiyum hidroksit sönmüş kireç olarak bilinir ve yapılarda harç, sıva ve badana yapımında kullanılır. Bina bekledikçe, atmosferden alınan karbondioksitle, sönmüş kireç kireçtaşına (CaCO3) dönüşerek sertleşir. Bu tepkimede su açığa çıktığı için, halk buna “yeni bina terler” demektedir. Hemen her zaman, karbonatlaşan mineralin dış etmenlere karşı direnci düşer.


13. Soru

Kireçtaşından ve bazaltik lâvlardan oluşan topraklar neden verimlidirler?

Cevap

Ana materyal bitki besin maddelerince zengin değilse, oluşturduğu toprak verimsiz olacaktır. Kireçtaşından ve bazaltik lâvlardan oluşan topraklar, çözünebilir bazlarca zengin olduğundan, bunların oluşturduğu topraklar çoğunlukla verimlidir


14. Soru

Yöney (bakı) nedir?

Cevap

Yöney, ya da bakı, toprak oluşumunda önemli rol oynayan bir diğer etmendir. Güney yamaçlar diğer yönlere göre daha fazla ısınır. Yetersiz yağış alan bir yerde bu yamaçlar çabuk kuruyacağından, toprak oluşturan etmenlerin çalışma süresi kısalacaktır. Buna karşın soğuk iklimlerde sıcaklığın artması, güney yamaçlarda toprak oluşumu sürecini hızlandırır.


15. Soru

Horizonların yatay konumu nasıl ortaya çıkmaktadır?

Cevap

Horizonların yatay konumu, yağışlarla aşağı inen suyun belirli bir derinliğe dek etkili olması ve taşınan materyali, çözünürlüklerine ve taşınırlıklarına göre belirli derinliklere bırakmaları sonucu ortaya çıkar. Buharlaşma sonucu aşağıdan yukarı doğru olan su hareketleri de, düşey doğrultuda birbirine paralel katları oluşturur.


16. Soru

Topraklar, oluşum evrelerine göre nasıl sınıflandırılır?

Cevap

Topraklar, oluşum evrelerine göre genç, olgun ve yaşlı olarak sınıflandırılabilir.


17. Soru

Yıkanma (Elüviasyon) nedir?

Cevap

Taşınma olaylarında yıkanmaya uğrayan ürünler tuzlar, demir bileşikleri, humus veya kil olabilir. Yıkanma olayları, daha çok A harfiyle gösterilen üst horizonlarda egemendir. Çok belirgin olduğu horizonlara, bu özelliğinden ötürü E simgesi de verilmektedir. Hangi ürünlerin yıkanmada öncelik alacağı, ana materyal, iklim, bitki örtüsü, yüzey şekilleri gibi çok sayıda etmen tarafından belirlenir.


18. Soru

Ortam çok kireçliyse ne tür topraklar görülür?

Cevap

Ortam çok kireçliyse kalsimorfik, su baskınına sık uğruyorsa hidromorfik, tuzlar egemense halomorfik topraklar görülür.


19. Soru

Podzollaşma’nın (Podzolizasyon) ortaya çıkması için ne gereklidir?

Cevap

Toprakta podzollaşmanın ön koşulu, serin ve bol yağışlı iklimdir. Serin iklim topraktaki kimyasal ve biyolojik olayları yavaşlatırken, bol yağış bitki örtüsünü güçlendirir.


20. Soru

Türkiye’de podzollaşma etkisinde oluşan topraklar nerelerde karşımıza çıkar?

Cevap

Türkiye’de podzollaşma etkisinde oluşan topraklara Trakya’da Yıldız Dağlarının kuzeyinden başlayıp, Karadeniz Dağlarının kuzeyi boyunca uzanan arazilerde rastlanır.


21. Soru

Lateritleşme etkisindeki topraklarda yeni bitki gelişimi neden zordur?

Cevap

Lateritleşme etkisindeki topraklarda, iklimin elverişliliğine bağlı olarak bitki örtüsü güçlüdür. Ancak ormanlar insan eliyle yok edildiğinde, bir yandan yağışlar erozyonu şiddetlendirir, öte yandan kuru mevsimlerde toprak çok sertleşerek, yeni bitki gelişimini zorlaştırır.


22. Soru

Yıkanma ve birikme süreçlerinin olmadığı toprak oluşum olayı nedir?

Cevap

Gleyleşme sık sık su baskınına uğrayan, ıslanma ve kuruma süreçlerinin birbirini izlediği yerlerde görülür. Kuruma sırasında topraktaki çeşitli elementler oksitlenerek, yükseltgen forma geçer. Gleyleşmeyi diğer toprak oluşum olaylarından ayıran en önemli özelliği, bu olayda yıkanma ve birikme süreçlerinin olmamasıdır. 


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email