Tarla Bitkileri 1 Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Çeltik nedir ve çeltik-pirinç ilişkisinin önemi nedir?

Çeltik, insan beslenmesinde, kültür bitkileri içerisinde en önemli bitkidir. Çeltik-pirinç işleme teknolojisinden elde edilen pirinç, temel besinlerden biridir. Dünya nüfusunun yaklaşık yarısı pirinçle beslenmektedir. Bileşiminde az protein bulundurmasına karşın, beslenme için mutlak gerekli aminoasitlerce zengin olması nedeniyle insan beslenmesinde buğdaydan fazla kullanılmaktadır.

Çeltik bitkisinin doğal yetişme alanları hangi bölgelerdir?

Doğal yetişme alanları (habitat) ıslak-sulak ve bataklık alanlar olan çeltik bitkisi, bütün tropik ve suptropik dünyaya yayılmıştır.

Çeltik tarımı dünyada hangi yetiştirme sistemlerine göre yapılmaktadır?

Çeltik tarımı dünyada su rejimine göre üç yetiştirme sisteminde yapılmaktadır. Bunlar: 1. Susuz, tarlada su göllendirmeden (Upland) yapılan kırçeltiği tarımıdır ve Japonya, Çin gibi bazı ülkelerde ekiliş alanının %30’u kır çeltiği tarımına ayrılmıştır. 2. Sulu, tarlada 5-50 cm yüksekliğinde su bulundurulmasıyla (Lowland-paddy field) alçak tavalarda yapılan çeltik tarımıdır 3. Derin su çeltik tarımı, tarlada 51-600 cm yüksekliğinde su bulundurularak yapılan derin su çeltik tarımıdır (Deepwater).

Çeltik çeşitleri nelerdir, nerelerde yetiştirilebilir?

Çeltik çeşitleri, kır çeltiği (upland), alçak tava (lowland) ve derin su (deep- water) olarak belirtilebilir. Çeltik yüksek yaylalarda, su ve sulama olanağına göre çeltik tarlasında tavalar içinde veya Afrika kıtasında olduğu gibi sel basmaları ile akarsu ve nehir kenarlarında yetiştirilebilir.

Dünya çeltik alanlarının çeşitlere göre dağılımı nasıldır ve ülkemizde yetiştirilen çeltik çeşidi nedir?

Dünya çeltik ekim alanlarının %4’ne kırçeltiği, %21’ne derin su ve %75’ne tava çeltiği çeşitleri yerleşmiştir. Ülkemizde hemen tamamı tava çeltiği çeşitleridir.

Dünyada çeltiğin ekonomik önemi için ne ifade edilebilir?

Dünya toplam tahıl ekilişinin %23.0, tahıl üretiminin % 27.4’ü çeltiğe aittir. Ekim alanı bakımından dünyada tahıllar arasında buğdaydan sonra ikinci sırada, üretim bakımından ise üçüncü sırada yer almaktadır. 1935’li yıllarda 150 milyon ton olan dünya çeltik üretimi, 1960’larda 288 milyon tona,1995’te 547 milyon tona ulaşmıştır.

Çeltik üretimindeki 1960’lardan 1995’lere artışın sebebi nedir?

Ekim alanlarının artışı yanında, yetiştirme tekniğine bağlı olarak birim alandaki çeltik veriminin artışı da etkili olmuştur.

Dünya çeltik verimi 60’lı yıllardan günümüze nasıl değişmiştir?

Dünya çeltik verimi, 1960’lı yıllarda 185-220 kg/da arasındayken bu değer 1990’lı yıllarda 350-390 kg/da’a ve 2000’li yıllarda 390-410 kg/da düzeyine çıkmıştır.

Ülkelere göre çeltik ekim alanı dağılımı nasıldır?

Ülkelere göre çeltik ekim alanlarının dağılımında Hindistan, Çin, Endonezya, Bangladeş ve Tayland ilk beşinci sırada yer almaktadır. Dünya çeltik üretiminin ilk beş sırasını Çin, Hindistan, Endonezya, Bangladeş ve Vietnam paylaşmaktadır.

İkinci Dünya Savaşı’ndan günümüze Türkiye’de çeltik ekim alanlarındaki değişim nasıldır?

Türkiye çeltik ekim alanları İkinci Dünya Savaşı sonrasında düzenli bir artış göstererek, 1980’li yıllarda 69 bin hektar alana ulaşmıştır. Bu tarihlerden sonra önemli dalgalanmalar gösteren çeltik ekimi, sulanan alanlardaki artışa bağlı olarak yeniden artış eğilimine geçmiş ve 2008’li yıllarda 100 bin ha düzeyine çıkmıştır.

Ülkemizde çeltik ekim alanındaki dalgalanmaların etkisi nasıl olmuştur?

Ülkemizdeki ekim alanındaki dalgalanmalar üretimi etkilemiş ve ülkemiz dış alımcı bir duruma gelmiştir. 1980’li yıllardaki 185 bin ton üretim verilerinden sonra, 2001 yılından itibaren yeni çeşitlerin üretime katkısıyla üretimde önemli artışlar olmuş ve çeltik üretimimiz 2008’te 753 bin tona ulaşmıştır. 2008 yılında 757.2 kg/da’a yükselen Türkiye çeltik verimi, 430.7 kg/da olan dünya çeltik veriminden %76 daha fazladır. Dünya birim alan çeltik verimi sıralamasında ülkeler arasında çok büyük farklılıklar olmasına karşın Türkiye 5.’ci sıralara yükselmiştir.

Çeltik üretiminin sürekli bir kısıtlama altında olmasının sebebi nedir?

Çeltik ekim alanlarının sivrisinekleri barındırdığı ve sıtma hastalığına yol açtığı gibi nedenlerle kesikli sulama rejimi ve toplu yerleşim yerleri dışında ekimine izin verildiğinden, çeltik üretimi sürekli bir kısıtlama altındadır.

Ülkemiz çeltik üretimi bölgelere göre nasıl dağılmaktadır?

Türkiye tarım bölgelerinde çeltik ekilişi ve üretimi incelendiğinde, Marmara, Karadeniz ve Orta Kuzey bölgeleri ekiliş ve üretimin %80’ni karşılamaktadır.

Ülke olarak pirinç tüketim seyrimiz nasıldır?

Pirinç tüketimimiz son yıllarda artış göstererek 8 kg/yıl/kişi düzeyine çıkmıştır. Günlük enerji ihtiyacımızın %2 kadarı pirinçten karşılanmaktadır.

Ülkemizde çeltik ekiminin yaygın olduğu iller hangileridir?

Çeltik ekiminin yaygın olduğu illerimiz, Edirne, Samsun, Çorum, Balıkesir, Sinop, Çanakkale, Çankırı, Kastamonu illeri olup, bunları Diyarbakır ve İçel illeri izlemektedir.

GAP bölgesi ve çeltik tarımı arasındaki ilişki nedir?

Tuzlu ve alkali toprakları ıslah etmek amacıyla, GAP alanında çeltik tarımı artmıştır.

Ülkemiz pirinç ticareti ne şekildedir?

Türkiye pirinç ticareti incelendiğinde, gerek tohumluk olarak, gerekse ürün olarak çeltik ya da pirinç dış alımının ülkemizde çoğunlukta olduğu görülür. Pirinç tüketimi sürekli arttığından, 1994-2004 yılları arasında Türkiye ortalama 265 bin ton çeltik+pirinç dış alımında bulunmuştur. 2000, 2002 ve 2003 yıllarında her yıl 300 bin tondan fazla dış alım yapılmış ve dışa bağımlı duruma gelinmiştir. 2000, 2001 ve 2003 yıllarında ortalama 4700 ton kadar çeltik dış satımı yapılabildiğinden, çeltik ticaretimiz aleyhimize bir durum göstermektedir.

Pirinç fiyatlarındaki dalgalanmaların ülkemiz için etkisi nasıl olmaktadır?

Pirinç fiyatındaki dalgalanmalar ekiliş ve üretimi etkilemekte ve kararlı bir üretim süreci izlenememektedir.

Çeltik ekimi alanlarının kontrolü süreçleri nasıl sürdürülmektedir?

Çeltik ekimi halk sağlığı bakımından, 11.06.1936 tarih ve 3039 sayılı yasa ile ekimi izne tabi bir üründür. Çeltik ekilecek alanların ekimi ile kontrolü il ve ilçelerde çeltik komisyonunca yürütülür. Çeltik üretim alanlarında ekim ve su nöbetlerinin düzene konulması çeltik komisyonlarının görev ve yetkileri içindedir. Uygun görülen alanlarda ruhsata bağlı ekim izni verilir. Ancak ekimin ruhsata bağlı olması ve sulama suyundaki kısıtlılık çeltik ekimini bir anlamda sınırlandırmaktadır.

Çeltiğin geçmişi hangi tarihlere ve bölgelere dayandırılabilir?

Yapılan arkeolojik ve paleocoğrafik araştırmalar, kültür çeltiğinin iki bölgede kültüre alındığını göstermektedir. Buna göre Oryza sativa, güney Asya’da Himalaya’ların eteklerinden ve Güneydoğu Çin’den köken almaktadır. Güneydoğu Asya’da, Hindistan ve Çin Hindi’ndeki kültür formlarındaki zenginlik, çeltik cinsinin en önemli gen merkezinin bu bölge olduğu hakkındaki görüşleri güçlendirmiştir. Kültürü yapılan ikinci tür; Oryza Glaberrima’nın orijininin ise, Nijer nehir deltası olduğu bildirilmektedir.

Çeltiğe kültüre alınmasının geçmişi hangi zamanlara dayanmaktadır?

Güneydoğu Asya’da 1966 yılında Wilhelm G. Solheim tarafından Tayland’ın Korat Bölgesinde yapılan arkeolojik çalışmalarda bulunan çeltik tanesi ve kavuzlara ait bulgular, çeltiğin orijini M.Ö. 4000 yılından daha öncelere gitmektedir. Yine Tayland-Burma sınırında Spirit mağarasında bulunan kalıntılar, çeltiğin kültüre alınmasının M.Ö. 10000 yılına kadar gidebileceğini göstermiştir.

Çeltiğin kültürü yapılan türleri nelerdir?

Çeltiğin kültürü yapılan iki türü; Güneydoğu Asya orijinli O. sativa ve Batı Afrika orijinli O.glaberrima, buğdaygiller (Poaceae) familyasının Oryzae oymağına dahildir. Her iki türde kromozom sayısı 2n24’tür. Oryzae oymağında, Oryza cinsine ait 21 yabani tür ve iki kültür türü bulunmaktadır. Yabani türlerin 9’u tetraploid, kalan yabani türler ile iki kültür türü ise diploiddir.

O.sotiva türüne ait hangi alt türler geliştirilmiştir?

O.sativa türüne ait 3 coğrafi çeşit grubu ya da alt tür; indica, japonica ve javonica geliştirilmiştir. İndica en eski (M.Ö.7000) genotiptir. İndica çeltik çeşitleri Çin’nin Chekiang eyaletinde; ılıman alanların japonica çeltik çeşitleri de Çin’in Hemutu bölgesinde bulunmuştur. Bu çeşitler daha sonra Kore, Japonya ve Rusya’ya dağılmıştır. Çeşitlerin dağılma ve yayılmasında göçler ve ticaret etkili olmuştur. Javanica çeşitleri de bugün Endonezya, Filipinler, Tayvan ve Japonya’da yetiştirilmektedir.

Çeltik bitkisinin geçmiş tarihte dünya üzerindeki yayılımı nasıl olmuştur?

Çeltik bitkisi Asya kıtasında M.Ö. 3000 yıllarında Güney Hindistan’dan Çin’e, M.Ö.1000 yıllarında Java’ya doğru yayılmıştır. Büyük İskender’in Asya seferleri sonunda M.Ö. 300 yıllarında Avrupa’ya getirilmiştir. Anadolu’ya 15. yüzyılda, bazı kaynaklara göre de 5. veya 6. yüzyıldan önce Mısır üzerinden geldiği ve ilk ekimlerin Tosya (Kastamonu)’da yapıldığı kabul edilmektedir.

Çeltiğin kültüre alınması aşamasında ne tür değişimler oluşmuştur?

Çeltiğin kültüre alınması aşamasında birçok morfolojik ve fizyolojik karakterinde değişimler oluşmuştur. Daha geniş yapraklar, daha uzun ve sağlam sap ile daha uzun salkımlar taşıyan bitkiler seçilmişlerdir. Tropikal bölgeden suptropikal bölgelere doğru yayılırken değişim devam etmiş ve melezlenme-seleksiyon sonucunda ortaya çıkan çeşitlerle, çeltik bitkisi 55° kuzey enleminde Çin’de ve 36° güney enleminde yetiştirilen bir bitki olmuştur.

Çeltik bitkisi dünya üzerinde hangi bölgede yetişir?

Çeltik bitkisinin yeryüzünde 55° kuzey ve 36° güney enlemleri arasında birçok ülkenin iklim toprak koşullarına adapte olan, çok farklı çeşitleri ve ekotipleri bulunmaktadır.

Morfolojik ve fizyolojik özelliklere göre çeltikler hangi alt türler altında sınıflandırılmışlardır?

Farklı özelliklerde çok sayıdaki çeltik çeşidi 1930’da Kato ve ark. tarafından İndica ve Japonica alttür ya da coğrafi çeşidi olarak iki gruba ayrılmıştır. Morinaga (1954)’nın önermiş olduğu sınıflandırmaya göre, Endonezya’nın Bulu yada Gundil varyeteleri de, Javonica adı altında üçüncü bir grup olarak sınıflandırılmıştır.

İndica çeltik çeşidi nerelerde gözlenmektedir?

İndica çeltik çeşitleri, çeltiğin orijin merkezinden güneye doğru Hindistan ve Malezya’ya; kuzeydoğuya doğru da Orta Çin’de dağılım göstermiştir. Tropikal kökenli İndica çeşitleri bugün; Hindistan, Tayland, Srilanka ve Malezya gibi ülkelerde yaygın olarak yetiştirilmektedir.

İndica çeltik çeşidinin genel özellikleri nelerdir?

İndica çeşitleri uzun boylu, zayıf saplı, sap kırılması kolay, fazla kardeşlenen, fotoperiyoda duyarlı, kolay tane döken, düşük durumda sapa bağlanmış geniş ve açık yeşil renkli yaprakları, çiçek kavuzları kısa-sık ve ince tüylü, taneleri genellikle kılçıksız, tane kesiti ince uzun ve yassı, uzunluk/genişlik oranı >3, taneleri piştiğinde özelliğini korumalarıyla önemli bir çeşit grubudur.

Japonica çeltik çeşidi nerelerde gözlenmektedir?

Japonica çeltik çeşitleri, çeltiğin orijin merkezi güneydoğu Asya’dan kuzey- doğuda Çin’in Yangtze nehrinin alçak havzalarına ve Kore ile Japonya’da dağılım göstermektedir. Japonica çeşitleri düşük sıcaklıklara toleranslı olduğundan; Avrupa ve A.B.D.’nin Kaliforniya gibi yüksek kesimlerinde yetişebilir.

Japonica çeltik çeşidinin genel özellikleri nelerdir?

Ilıman iklim kökenli Japonica çeşitleri, daha bol yapraklı, daha az kardeşlenen, kısa boylu, dar-koyu yeşil yapraklı, tane dökmeye az dayanıklı, çiçek kavuzları kısa geniş ve uzun seyrek tüylü, kılçıksızdan-uzun kılçıklıya kadar farklı taneli, bitkileri fotoperiyoda duyarsız, taneleri düşük amiloz içeriğine sahip olduğundan çabuk lapalaşma özelliğindedir. Tanelerinde dormansi olmayıp hemen çimlenebilir, tane kesiti kısa ve yuvarlak, uzunluk/genişlik oranı < 3 olan önemli bir çeşit grubudur. Japonica çeşitleri düşük sıcaklıklara toleranslı olduğundan; Avrupa ve A.B.D.’nin Kaliforniya gibi yüksek kesimlerinde yetişebilir.

Javonica çeltik çeşidi nerelerde gözlenmektedir?

Javonica çeltik çeşitleri, Endonezya’daki tropikal çeşitlerden seçilmişler ve Filipinler, Endonezya, Tayvan ve Japonya’da dağılım göstermişlerdir.

Javonica çeltik çeşidinin genel özellikleri nelerdir?

Javonica çeşitlerinde bitki boyu uzun, kalın saplı, kardeşlenme az, geniş-kalın dokulu açık yeşil yapraklı, kavuzları uzun ve kalın tüylü, taneleri genellikle kılçıklı, sap kırılması az, taneleri geniş, kalın ve oval yapıda, uzunluk/genişlik oranı <3, piştiğinde tane biçimini korur, taneleri çimlenmede çok az bir dormansi görülmektedir.

Dünya üzerinde çeltik türleri nerelerde yetişmektedir?

Dünya üzerinde üç çeşit grubunun veya alttürün dağılımı incelendiğinde, Japonica çeşitlerinin daha yüksek alanlarda ve suptropik ya da ılıman iklim kuşağında; İndica ve Javonica çeşitlerinin ise tropik kuşakta yetiştikleri söylenebilir. Bu yüz- den Hindistan, Kuzey, Orta ve Güney Çin, Irak, Kamboçya, Vietnam, Myanmar gibi ülkelerin çoğunlukla İndica çeşitlerini; Filipinler, Java, Orta Amerika, Brezilya, İspanya gibi ülkelerin çoğunlukla Javonica çeşitlerini ve Japonya, Mısır, Kore ve Madagaskar gibi ülkelerinde Japonica çeşitlerini yetiştirdikleri görülmektedir.

Türkiye’de çeltiğin hangi çeşitleri yetişmektedir?

Türkiye’de yetiştirilen çeşitlerin Japonica ve Javonica çeşit grubunda olduğu söylenebilir.

Çeltik bitki yapısında neler bulunur?

Çeltik bitkisinde tane; karyopsis ile onu sıkıca saran (yapışmadan) iç kavuz ve kapçıktan oluşur.

Çeltikler kabuk soymadan sonra ya da pirince işlenmeden önce kargo boyutlarına göre kaç gruba ayrılırlar, bunlar nelerdir?

Çeltikler kabuk soymadan sonra ya da pirince işlenmeden önce kargo boyutlarına göre (kahve rengi çeltik- Brown rice) dört gruba ayrılırlar: 1. Tane boyu 5,5 mm ya da daha küçükler; küçük veya kısa taneli çeltiklerdir. Bunlar ticarette sıra malı olarak bilinirler. 2. 5.51-6.60 mm arasında olanlar; bunlar orta taneli çeltiklerdir. Bunlara ticarette yayla malı adı verilmektedir. 3. 6.60-7.50 mm arasında olanlar; uzun taneli çeltiklerdir. 4. 7.50 mm’den daha uzun taneliler; ekstra uzun taneli çeltiklerdir. Uzun ve ekstra uzun taneli çeşitlere ticarette lüks pirinç adı verilir ve ticarette daha yüksek fiyatla satışları yapılır.

Ülkemizde çeltik standardına göre çeltik çeşitleri tane iriliğine göre kaça ayrılırlar?

1. Kısa taneli çeşitler (pirinç boyu) 5.0 mm den kısa, 2. Orta taneli çeşitler (pirinç boyu) 5.0 - 6.0 mm, 3. Uzun taneli çeşitler (pirinç boyu) 6.0 mm nin üstünde olanlar.

Çeltik çeşitleri vejetasyon süresine göre kaça ayrılırlar?

1. Erkenci çeşitler, vejetasyon süresi en çok 120 gün, 2. Orta erkenci çeşitler, vejetasyon süresi 120 - 150 gün, 3. Geçci çeşitler, vejetasyon üresi 150 günden fazla olanlar.

Çeltiği diğer tüm tahıllardan ayıran özelliği nedir?

Çeltik, tahıl cinsleri arasında kökleri su altında çürümeden yetişebilen ve su içindeki erimiş oksijenden yararlanabilen tek tahıl cinsidir.

Çeltiğin iklim istekleri nasıldır?

Minimum çimlenme sıcaklığı 12°C olmasına rağmen, günlük ortalama sıcaklığın 20°C’nin üzerinde seyrettiği yerlerde iyi yetişir. Çiçeklenme ve tozlanma dönemindeki düşük sıcaklıklar (10-17 °C) salkımda sterilite-kısırlık oranını artırır ve boş başakçıkların veya salkımların miktarı artar.

Çeltiğin toprak isteği nasıldır?

Toprak isteği bakımından seçici bir bitki değildir. Suyu tutabilen hemen her cins toprakta yetiştirilebilir. Killi - milli, killi - tınlı, ağır tınlı, tınlı kireçli ve bol humuslu topraklarda iyi yetişir. Kumlu hafif topraklar uygun değildir. Toprak tuzluluğuna dayanması iyidir. Çeltik, toprak pH’sı 3-8 arasında olan topraklarda yetişebilir.

Çeltiğin su isteği nasıldır?

Su isteklerinin başında sulama suyu sıcaklığı gelir. Su sıcaklığı 12°C’nin altına düşmemelidir. Bir günlük sıcaklığı düşük su ile sulama zarar vermeyebilir ancak bu süre 7 günü aştığında bitkiler sarı renk alır veya ölebilirler. Çeltik kökleri su altında yetişebildiğinden fazla su isteyen bir bitkidir. Bitkinin gelişme dönemine göre ortamda bulunmasını istediği su miktar ve seviyesi farklıdır. Tohumun çimlenip, sürmesi sırasında yüzeyin suyla kaplı olması, genç bitki için zararlıdır. Tavalardaki su seviyesi asla yaprakları örtecek düzeye çıkmamalıdır. Yapraklar havasızlıktan ölür. Sulama suyu yüksekliği ise, en yüksek olarak salkım oluşum döneminde 15 cm civarında tutulmalıdır.

Ülkemiz çeltik tarımında sulama nasıl olmaktadır?

Ülkemiz çeltik tarımında, 120-130 günlük sulama periyodunda 1800-2000 mm su bitki tüketimine sunulmaktadır. Bir araştırmada Mustafa Kemalpaşa ilçesi (İzmir) koşullarında tarla başı su tüketimi 1328 mm olarak saptanmıştır.

Çeltik tavalarında yüzeyin suyla kaplı olmasının çeltiğe faydası nedir?

Çeltik tavalarında yüzeyin suyla kaplı olması, geceleri sıcaklığın fazla düşmesini engellediğinden genç bitkinin soğuktan zarar görmesini engeller. Daha fazla erimiş oksijen bulunduracağı için suyun tavalarda hafif akıntılı olması, çiçeklenme sırasında havada % 70 - 80 oranında nispi nem bulunması uygundur.

Çeltik tarımı yapılacağı zaman toprak nasıl olmalıdır?

Çeltik tarımı yapılacak topraklarda arazi tesviyeli olmalı veya tesviye yapılmalıdır. Sulama için arazinin eğimi %1 ‘den az olmalıdır. Arazi tesviyesi traktörle çekilen tesviye bıçağı ile yapılabilir. İyi tesviye edilmiş arazilerde tavalar istenilen ebatta düzenlenebilir. Toprak işleme sonbaharda 20-25 cm derinlikte bir sürümle başlar. Tarlada ilkbaharda tavalar yapılır ve diskaro veya kazayağı ile hafif toprak işlemesi yapılır.

Çeltik tavası nedir?

Çeltik tarlaları, kenarları belli yükseklikte setlerle çevrilmiş parçalara-tavalara ayrılmalıdır. Bu parçalara çeltik tavası denir. Tavaların büyüklüğü, daha çok arazinin eğimine bağlıdır. Çeltik tavalarında eğim, % 0.2 - 0.4 olmalıdır. Tava büyüklüğü, 10 dekardan büyük olmamalıdır. 500 - 2000 m2’ lik tava büyüklüğü uygundur. Tavaları çok geniş yapmak, su kesme ve su salmadaki denetimi azaltır. Çok küçük yapılması da çeltik yetiştirilecek alanın küçülmesine ve hasat harman işlerinin zorlaşmasına neden olur.

Çeltik ekim zamanı neye göre belirlenir?

Çeltik için en uygun ekim zamanını, çeşidin vejetasyon süresi ve hava ve sulama suyu sıcaklığı belirler.

Çeltik ekimi için en uygun sıcaklık ve zaman nedir?

Çimlenme ve fide devresi için en uygun sıcaklık 18-35 °C, kritik sıcaklık ise 12-15 °C’dir. Ülkemizde ekim zamanı bölgelere göre değişmektedir. Nisan ortası ile haziran sonuna kadar olan dönemde çeltik ekilebilir. İç Anadolu bölgesinde 10-20 Mayıs arasında çeltik ekilebilir. Ekimin geç kalması tane verimine olumsuz etki yapar.

Çeltik tarımındaki ekim yöntemleri nelerdir?

Çeltik tarımında uygulanabilen ekim yöntemleri a. Serpme ekim: El ile veya gübre dağıtıcılarla serperek ve uçakla serpme ekim), b. Tohum ekme makineleri ile sıraya ekim, c. Fideleme (dikme) olarak sıralanabilir.

Gübre dağıtıcılarla serpme ekim nasıl yapılır?

Gübre dağıtıcılarla serpme ekimde yine 24-36 saat su içinde tutulan ve daha sonra sudan çıkarılarak 18- 24 saat suyu sızdırılarak ön çimlendirmesi yapılmış tohumlukların makine ile ekimleri yapılır.

Uçakla serpme ekim nasıl yapılır?

Uçakla serpme ekim; ABD ‘de büyük çeltik çiftçileri tarafından kullanılan bir yöntemdir. 10-15 da’lık dikdörtgen tavalar yapılmakta, daha sonra tavalara 8-10 cm kalınlığında su verilmekte, uçakla çeltik tohumları serpilmektedir. Uçakla serpme ekim, yine ön çimlendirmesi yapılmış tohumların geniş işletmelerde su içerisine bırakılmasıyla yapılır. Uçakla ekim bizim ülkemizde yoktur.

Fideleme yöntemi nerede geliştirilmiştir?

Fideleme yöntemi Japonya’da geliştirilmiş, daha sonra İtalya ve İspanya’ya yayılmıştır.

Çeltik için kullanılacak tohumluk nasıl olmalıdır?

Kullanılacak tohumluk, ekolojiye uygun ve temiz olmalıdır. Genel olarak; kılçıklı çeşitler daha az verimli topraklarda, kılçıksız çeşitler ise yüksek verimli topraklara uygundur. Ülkemizde tarımı yapılan küçük taneli çeşitlerde 15 kg/da, orta taneli çeşitlerde 17-18 kg/da ve iri-uzun taneli çeşitlerde 20 kg/da tohumluk önerilmektedir.

Çeltik ekiminde sulamanın önemi nedir?

Çeltik bitkisinde bakım işlerinin başında sulama gelir. Çeltikte 2 faktör; serin hava ve sulama suyu sıcaklığı soğuk zararı meydana getirebilir. Düşük sıcaklıktaki suya ekim yapılırsa çimlenme gecikir ve seyrek bir bitki örtüsü oluşur. Bitkiler zayıf gelişir, genellikle kardeşlenme azalır. Su sıcaklığı minimum 12 °C, optimum 25-30 °C olmalıdır. Gelişmenin her döneminde 30 °C’nin üstündeki su sıcaklıkları ürüne zarar verir. Salkım sayısı azalır, başakçık sterilitesi artar.

Çeltik ekiminde gübrelemenin önemi nedir?

Fosfor ihtiyacını karşılamak üzere, toprağın verimlilik durumuna göre 15-20 kg/da triple süperfosfat gübresi veya 20.20.0 kompoze gübre 20-25 kg/da hesabıyla ekim öncesi toprağa karıştırılmalıdır. Kullanılacak gübre miktarı toprak özelliği, ekilen çeşit ve ekim zamanına göre değiştiğinden 15 kg/da azot uygulanmalıdır. Çeltiğin azotlu gübre isteği fazladır. Bu isteği 80 kg/da amonyum sülfat veya 33 kg/da üre ile karşılanabilir. Azot üç dönemde verilirse daha iyi olur. 1/3’ü ekim öncesi, 1/3’ü kardeşlenme başlangıcı ve 1/3’ü de salkım oluşum devresinde uygulanmalıdır.

Çeltik ekiminde ekim nöbeti nedir?

Aynı tarlaya sürekli çeltik ekildiğinde verim düşer. Bir tarlaya iki en çok ta üç yıl çeltik yetiştirildikten sonra, o tarlaya karışım halinde (baklagil + buğdaygil) yem bitkisi ekilmesi uygundur.

Kuşyemi hangi familyadandır ve kaç türü vardır?

Buğdaygiller familyasının Phalarideae oymağına giren kuşyeminin, bilinen 7 türü vardır. Bunlardan 4’ü yem bitkisi olarak önem taşır. Bazıları yarı yabani form olup, ılıman ülkelerde çok yıllık olarak yetişirler. Yabanisi yumrulu kanyaştır. En fazla kuşyemi olarak tüketilir. Arjantin, Meksika, Fas, İspanya, İtalya ve Türkiye en fazla kuşyemi yetiştirilen ülkeler olmakla beraber, tarımı gittikçe azalmaktadır. Yurdumuzda daha çok, dış satım ürünü olarak önemlidir. Trakya bölgesinde, çok az bir kültürü vardır.

Kuşyeminin merkezi neresidir?

Kuşyeminin gen merkezi Vavilov’a (1951) göre, Batı Akdeniz ülkeleridir. Kuşyemi tek yıllık ve yazlık bir bitkidir. Kültür çeşitlerinde, kromozom sayısı 2n12 olarak bulunmuştur.

Kuşyeminin morfolojisi hakkında neler söylenebilir?

Çim kökü sayısı bir tanedir. Yüzlek, saçak kök sistemine sahiptir. Bitki boyu 30-60 cm, sap narin ince yapılı, 3-4 mm çapında ve içi boştur. Kuşyemi kardeşlenebilir, her sap uçta bir çiçek topluluğu taşır. Yaprakta kulakçık yoktur. Yaprak kını, çıktığı boğumun üzerindeki boğum arasını sarar. 4-5 mm enindeki zarımsı yakacık sapı sarar. Yaprak ayası çok kısa, dar ve sivri uçludur. Sap ve yaprakta protein oranı, diğer tahıllara göre oldukça yüksektir. Bu nedenle daneleri küçük evcil hayvanlar, sapları ise, büyük baş hayvanlar tarafından sevilerek yenir. Vejetasyon süresi 60-65 gündür.

Çeltik çeşitleri ve yetiştirme sistemleri nelerdir?

Çeltik tarımı dünyada su rejimine göre üç yetiştirme sisteminde yapılmaktadır:

1. Susuz, tarlada su göllendirmeden (Upland) yapılan kırçeltiği tarımı. Japonya, Çin gibi bazı ülkelerde ekiliş alanının %30’u kır çeltiği tarımına ayrılmıştır.
2. Sulu, tarlada 5-50 cm yüksekliğinde su bulundurulmasıyla (Lowland-paddy field) alçak tavalarda yapılan çeltik tarımı.
3. Derin su çeltik tarımı, tarlada 51-600 cm yüksekliğinde su bulundurularak yapılan derin su çeltik tarımıdır (Deepwater). Buna göre çeltikte; kır çeltiği (upland), alçak tava (lowland) ve derin su (deepwater) çeltik çeşitleri ortaya konulmuştur.

Buna göre çeltik yüksek yaylalarda, su ve sulama olanağına göre çeltik tarlasında tavalar içinde veya Afrika kıtasında olduğu gibi sel basmaları ile akarsu ve nehir kenarlarında yetiştirilebilir. Kültürel teknikler ve geniş ekolojik zonların dağılımına göre değişik varyete ve çeşitler geliştirilmiştir.

Çeltiğin ekonomik önemi nedir?

Dünya Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)’nün 2008 yılı istatistiklerine göre dünya çeltik ekim alanı 159.3 milyon hektar, üretimi ise 685.9 milyon tondur. Dünya toplam tahıl ekilişinin %23.0, tahıl üretiminin % 27.4’ü çeltiğe aittir. Ekim alanı bakımından dünyada tahıllar arasında buğdaydan sonra ikinci sırada, üretim bakımından ise üçüncü sırada yer almaktadır. 1935’li yıllarda 150 milyon ton olan dünya çeltik üretimi, 1960’larda 288 milyon tona, 1995’te 547 milyon tona ulaşmıştır. Bu artışta ekim alanlarının artışı yanında, yetiştirme tekniğine bağlı olarak birim alandaki çeltik veriminin artışı da etkili olmuştur.

Türkiye'deki çeltik üretimi ve verimi nasıl değerlendirilir?

Türkiye çeltik ekim alanları İkinci Dünya Savaşı sonrasında düzenli bir artış göstererek, 1980’li yıllarda 69 bin hektar alana ulaşmıştır. Bu tarihlerden sonra önemli dalgalanmalar gösteren çeltik ekimi, sulanan alanlardaki artışa bağlı olarak yeniden artış eğilimine geçmiş ve 2008’li yıllarda 100 bin hektar alan düzeyine çıkmıştır. Ekim alanındaki bu dalgalanmalar üretimi de etkilemiş ve ülkemiz dış alımcı bir duruma gelmiştir. 1980’li yıllardaki 185 bin ton üretim verilerinden sonra, 2001 yılından itibaren yeni çeşitlerin üretime katkısıyla üretimde önemli artışlar olmuş ve çeltik üretimimiz 2008’te 753 bin tona ulaşmıştır. 2008 yılında 757.2 kg/da’a yükselen Türkiye çeltik verimi, 430.7 kg/da olan dünya çeltik veriminden %76 daha fazladır. Dünya birim alan çeltik verimi sıralamasında ülkeler arasında çok büyük farklılıklar olmasına karşın Türkiye 5.’ci sıralara yükselmiştir.

Çeltik üretiminin kısıtlama altında olmasının nedeni nedir?

Çeltik ekim alanları sivrisinekleri barındırdığı ve sıtma hastalığına yol açtığı gibi nedenlerle kesikli sulama rejimi ve toplu yerleşim yerleri dışında ekimine izin verildiğinden, çeltik üretimi sürekli bir kısıtlama altındadır.

Türkiye'de çeltik üretimi hangi bölgelerde yapılmaktadır?

Türkiye tarım bölgelerinde çeltik ekilişi ve üretimi incelendiğinde, Marmara, Karadeniz ve Orta Kuzey bölgeleri ekiliş ve üretimin %80’ni karşılamaktadır. Çeltik ekiminin yaygın olduğu illerimiz ise Edirne, Samsun, Çorum, Balıkesir, Sinop, Çanakkale, Çankırı, Kastamonu illeri olup, bunları Diyarbakır ve İçel illeri izlemektedir. Tuzlu ve alkali toprakları ıslah etmek bakımından GAP alanında çeltik tarımının artması gündeme geldiğinde, bölgedeki fazla işgücüne de yeni iş alanları ortaya çıkabilir.

Türkiye'nin pirinç/çeltik ticaretindeki yeri neresidir?

Türkiye pirinç ticareti incelendiğinde, gerek tohumluk olarak, gerekse ürün olarak çeltik ya da pirinç dış alımının ülkemizde çoğunlukta olduğu görülür. Pirinç fiyatındaki dalgalanmalar ekiliş ve üretimi etkilemekte ve kararlı bir üretim süreci izlenememektedir. Pirinç tüketimi sürekli arttığından, 1994-2004 yılları arasında Türkiye ortalama 265 bin ton çeltik+pirinç dış alımında bulunmuştur. 2000, 2002 ve 2003 yıllarında her yıl 300 bin tondan fazla dış alım yapılmış ve dışa bağımlı duruma gelinmiştir. 2000, 2001 ve 2003 yıllarında ortalama 4700 ton kadar çeltik dış satımı yapılabildiğinden, çeltik ticaretimiz aleyhimize bir durum göstermektedir. Pirinç tüketimimiz son yıllarda artış göstererek 8 kg/yıl/kişi düzeyine çıkmıştır. Günlük enerji ihtiyacımızın %2 kadarı pirinçten karşılanmaktadır.

Çeltiğin kültürü yapılan türleri nelerdir?

Çeltiğin kültürü yapılan iki türü; Güneydoğu Asya orijinli O. sativa ve Batı Afrika orijinli O. glaberrima, buğdaygiller (Poaceae) familyasının Oryzae oymağına dahildir. Her iki türde kromozom sayısı 2n=24’tür. Oryzae oymağında, Oryza cinsine ait 21 yabani tür ve iki kültür türü bulunmaktadır. Yabani türlerin 9’u tetraploid, kalan yabani türler ile iki kültür türü ise diploiddir.

Çeltik çeşitleri nasıl sınıflandırılmaktadır?

Çeltik bitkisinin yeryüzünde 55° kuzey ve 36° güney enlemleri arasında birçok ülkenin iklim toprak koşullarına adapte olan, çok farklı çeşitleri ve ekotipleri bulunmaktadır. Farklı özelliklerde çok sayıdaki çeltik çeşidi 1930’da Kato ve ark. tarafından İndica ve Japonica alttür ya da coğrafi çeşidi olarak iki gruba ayrılmıştır. Morinaga (1954)’nın önermiş olduğu sınıflandırmaya göre, Endonezya’nın Bulu yada Gundil varyeteleri de, Javonica adı altında üçüncü bir grup olarak sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmada morfolojik ve fizyolojik özellikler dikkate alınmıştır.

Japonica çeltik çeşitlerinin özellikleri nelerdir?

Japonica çeltik çeşitleri, çeltiğin orijin merkezi güneydoğu Asya’dan kuzeydoğuda Çin’in Yangtze nehrinin alçak havzalarına ve Kore ile Japonya’da dağılım göstermektedir. Ilıman iklim kökenli Japonica çeşitleri, daha bol yapraklı, daha az kardeşlenen, kısa boylu, dar-koyu yeşil yapraklı, tane dökmeye az dayanıklı, çiçek kavuzları kısa geniş ve uzun seyrek tüylü, kılçıksızdan-uzun kılçıklıya kadar farklı taneli, bitkileri fotoperiyoda duyarsız, taneleri düşük amiloz içeriğine sahip olduğundan çabuk lapalaşma özelliğindedir. Tanelerinde dormansi olmayıp hemen çimlenebilir, tane kesiti kısa ve yuvarlak, uzunluk/genişlik oranı < 3 olan önemli bir çeşit grubudur. Japonica çeşitleri düşük sıcaklıklara toleranslı olduğundan; Avrupa ve A.B.D.’nin Kaliforniya gibi yüksek kesimlerinde yetişebilir.

Çeltik, pirinç ve kargo nasıl tanımlanır ve aralarındaki farklar nelerdir?

Çeltik bitkisinde tane; karyopsis ile onu sıkıca saran (yapışmadan) iç kavuz ve kapçıktan oluşur. Çeltik pirince işlendiğinde kepeğe ayrılan tane kabuğunda renk beyaz, açık kahverengi, benekli kahverengi, kahverengi, kırmızı, karışık mor ve mor olabilir. Bu kavuzlar harman sonunda da karyopsisten ayrılmaz. Kavuzlu ürüne “çeltik” denir. Yalnız çiçek kavuzları soyulmuş ancak, pirince işleme ve parlatma işlemi görmemiş taneye de “kargo” (brown rice) adı verilir.

Çeltikler kargo boyutlarına göre nasıl sınıflandırılmaktadırlar?

Çeltikler kabuk soymadan sonra yada pirince işlenmeden önce kargo (kahverengi çeltik - brown rice) boyutlarına göre dört gruba ayrılırlar:

1. Tane boyu 5,5 mm ya da daha küçükler; küçük veya kısa taneli çeltiklerdir. Bunlar ticarette “sıra malı” olarak bilinirler.
2. 5.51-6.60 mm arasında olanlar; bunlar orta taneli çeltiklerdir. Bunlara ticarette “yayla malı” adı verilmektedir.
3. 6.60-7.50 mm arasında olanlar; “uzun taneli” çeltiklerdir.
4. 7.50 mm’den daha uzun taneliler; ekstra uzun taneli çeltiklerdir. Uzun ve ekstra uzun taneli çeşitlere ticarette “lüks pirinç” adı verilir ve ticarette daha yüksek fiyatla satışları yapılır.

Çeltik üretiminde iklim şartları nasıl olmalıdır?

Minimum çimlenme sıcaklığı 12°C olmasına rağmen, günlük ortalama sıcaklığın 20°C’nin üzerinde seyrettiği yerlerde iyi yetişir. Çiçeklenme ve tozlanma dönemindeki düşük sıcaklıklar (10-17 °C) salkımda sterilite-kısırlık oranını artırır ve boş başakçıkların veya salkımların miktarı artar.

Çeltik üretimi için en uygun ekim zamanı nedir?

Çeltik için en uygun ekim zamanını, çeşidin vejetasyon süresi ve hava ve sulama suyu sıcaklığı belirler. Çimlenme ve fide devresi için en uygun sıcaklık 18-35°C, kritik sıcaklık ise 12-15°C’dir. Ülkemizde ekim zamanı bölgelere göre değişmektedir. Nisan ortası ile haziran sonuna kadar olan dönemde çeltik ekilebilir. İç Anadolu bölgesinde 10-20 Mayıs arasında çeltik ekilebilir. Ekimin geç kalması tane verimine olumsuz etki yapar.

Çeltik tarımında uygulanabilen ekim yöntemleri nelerdir?

Çeltik tarımında uygulanabilen ekim yöntemleri:

1. a) Serpme ekim: El ile, gübre dağıtıcılarla serperek veya uçakla serpme ekim,
2. b) Tohum ekme makineleri ile sıraya ekim,
3. c) Fideleme (dikme) olarak sıralanabilir.

Çeltik bitkisinin hasat zamanı nasıl anlaşılmaktadır?

Çeltik bitkisin ve salkımı tam sararıp, salkımlar aşağıya doğru sarkınca hasat zamanı gelmiştir. Taneler fizyolojik erme devresindedir. Hasada başlamadan 6-7 gün önce tavaların suyu boşaltılır, tavaların kuruması beklenir. Hasat edilen bitkiler kurutulur ve harman edilir. Son yıllarda çeltik hasat ve harmanı aynı anda biçerdöverle yapılmaktadır. Ancak çeşitlerin yatmaya dayanıklı, kısa boylu, sağlam saplı, eş zamanlı oluma gelen tanelere sahip olması gerekir.

Çeltik pirince nasıl işlenmektedir?

Elle ya da makina ile hasat edilen çeltik taneleri harmanlanmadan sonra saplarından ayrılır. Çeltik veya ham çeltik olarak bilinen bu ürün daha sonra çeşitli işlemlerden geçirilerek pirince dönüştürülür. Çeltiğin pirince işlenmesinde önce iç kavuz ve kapcık çıkarılır, bunlar çeltik kepeğini meydana getirir. İkinci aşamada testa ve perikarp ayrılır bu da pirinç unu olur. Üçüncü aşamada tane embriyosu çıkarılır. Geriye kalan çeltik endospermi pirinç olarak tüketilir. Bu ürün cilalanır, parlatılır, sert plastik ya da kauçuk zeminden geçirilerek pürüzleri giderilir. Elde edilen bu ürün parlak camsı-mikamsı görünüşteki pirinçtir. Çeltiğin pirince işlenmesi dibek, dink veya çeltik fabrikalarında yapılmaktadır.

Kuşyeminin bilinen kaç türü bulunmaktadır ve yabani türü hangisidir?

Buğdaygiller familyasının Phalarideae oymağına giren kuşyeminin, bilinen 7 türü vardır. Bunlardan 4’ü yem bitkisi olarak önem taşır. Bazıları yarı yabani form olup, ılıman ülkelerde çok yıllık olarak yetişirler. Yabanisi yumrulu kanyaştır (P. tuberosa). En fazla kuşyemi olarak tüketilir. Arjantin, Meksika, Fas, İspanya, İtalya ve Türkiye en fazla kuşyemi yetiştirilen ülkeler olmakla beraber, tarımı gittikçe azalmaktadır. Yurdumuzda daha çok, dış satım ürünü olarak önemlidir. Trakya bölgesinde, çok az bir kültürü vardır.

Kuşyeminin morfolojisi nasıldır?

Çim kökü sayısı bir tanedir. Yüzlek, saçak kök sistemine sahiptir. Bitki boyu 30-60 cm, sap narin ince yapılı, 3-4 mm çapında ve içi boştur. Kuşyemi kardeşlenebilir, her sap uçta bir çiçek topluluğu taşır. Yaprakta kulakçık yoktur. Yaprak kını, çıktığı boğumun üzerindeki boğum arasını sarar. 4-5 mm enindeki zarımsı yakacık sapı sarar. Yaprak ayası çok kısa, dar ve sivri uçludur. Sap ve yaprakta protein oranı, diğer tahıllara göre oldukça yüksektir. Bu nedenle daneleri küçük evcil hayvanlar, sapları ise, büyük baş hayvanlar tarafından sevilerek yenir. Vejetasyon süresi 60-65 gündür.

Kuşyemi çiçeklerinin morfolojisi nasıldır?

Çiçek topluluğu, başağımsı sık salkım görünümündedir. Salkım ekseninden çıkan yan dallar çok kısalmış olup, karışık salkım başak şeklini almıştır. Salkım 3-8 cm uzunluktadır. 3-5 başakçık, bir sapçıkla salkım eksenine bağlanmıştır. Başakçık kavuzları, dış kavuzlar, çok iyi gelişmiştir. Çiçekte pulcuk çok zayıftır veya hiç yoktur. Olumda çiçek kavuzları, taneyi sıkıca sarar. Döllenme genellikle kendi kendine olur.

Kuşyemi tanelerinin morfolojisi nasıldır?

Tane boyutları; 4-6 mm uzunlukta, 2 mm genişlikte ve 1,5 mm kalınlıkta olup, çiçek kavuzları ile sarılmış bir karyopsistir. Tane uçları; sivri eliptik, basıkça yapıdadır. Çiçek kavuzları, harman sonunda da tane üzerinde kalır. Tane üzerinde ince ve sık tüyler bulunur. Bin tane ağırlığı 7-8 gramdır. Kavuzlar taneyi sıkıca sardığından, çimlenme geç olur (15-20 gün). Kuşyemi tanesinde kuru maddenin bileğimi; % 54,0 N’siz öz madde, % 19,0 protein, % 5,3 yağ, % 9,7 ham selüloz olarak bulunmuğtur.