Genel Dilbilim 1 Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yazı nedir?

Yazı toplumlarda, birbirlerine sesin erişemeyeceği uzaklıkta olan kişiler arasında haberleşmeyi, bilgi aktarımını sağlamaya yarayan bir araçtır.

"..........., konuşmak için oluşturulan ........ yazıya dökülebilmesi için kullanılan sembollerdir." cümlesindeki boşluklara hangi terimler getirilmelidir?

Harfler, konuşmak için oluşturulan seslerin yazıya dökülebilmesi için kullanılan sembollerdir.

"Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi" nedir?

"Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi" her bir sesi ayrı bir sembolle göstermekte ve bu sembollerin her biri yalnızca bir sesi temsil etmekte olan özel bir alfabedir.

Sesbilgisi çalışmaları ile ünlü sesbilimci kimdir? 

Sesbilgisi çalışmaları ile ünlü sesbilimci Prof. Dr. I. C. Catford’dur.

Akustik Sesbilgisi nedir?

Akustik Sesbilgisi, ses dalgalarının frekansı, formantları ve hızı gibi fiziksel özeliklerini inceleyen bir sesbilgisi alanıdır. 

Dinleyiş Sesbilgisi'nin ilgi alanı nedir?

Dinleyiş Sesbilgisi'nin ilgi alanı sesin kulak zarından beyne aktarılması ve beyin tarafından duyma merkezine aktarılan iletinin algılanması ve içeriğinin anlaşılmasını sağlayan sinirsel süreçtir.

Söyleyiş Sesbilgisi’nin inceleme alanı nedir?

Söyleyiş Sesbilgisi’nin inceleme alanı ise konuşucunun konuşurken kullandığı seslerin oluşturulmasını sağlayan fiziksel hareketlerin niteliğidir. Konuşurken kullandığımız sesler bir hava akımının solunum sistemimiz içinde yer değiştirmesi sonucu oluşmaktadır. Hava akımı solunum sistemi içinde yer değiştirirken, konuşucular dil, dudak ve dişler gibi ağız içinde bulunan organların değişik fiziksel hareketleri ile ses oluştururlar.

Konuşmada kullanılan sesleri oluşturma sürecinde kullanılan organlar nelerdir?

Konuşmada kullanılan sesleri oluşturma sürecinde kullanılan organlar şunlardır:
1. akciğerler
2. hava borusu
3. gırtlak
4. ağız boşluğu
5. burun boşluğu

"Ağlarken ya da koşarken konuşmağa çalışıldığı sırada çıkarılan sesler ........................... düzeneği ile oluşturulmaktadır." cümlesindeki boşluğa hangi terim getirilmelidir?

Ağlarken ya da koşarken konuşmağa çalışıldığı sırada çıkarılan sesler emmeli akciğer hava akımı düzeneği ile oluşturulmaktadır

İki ana ses sınıfı nedir?

İki ana ses sınıfı ünsüzler ve ünlülerdir.

Ünsüzlerin sesbilgisel özellikleri kaç boyutta incelenir?

Ünsüzlerin sesbilgisel özellikleri üç boyutta incelenir: oluşma noktası, oluşma biçimi, gırtlak durumu.

[p] sesinin oluşma noktaları nelerdir?

Alt ve üst dudakların birleşmesi ile oluşturulan [p] sesi çift-dudaksıl bir sestir.

Ünsüzler oluşturuluş biçimlerine göre kaç sınıfa ayrılır?

Ünsüzler oluşturuluş biçimlerine göre (i) patlamalı, (ii) sürtünmeli, (iii) patlamalı sürtünmeli, (iv) genizsil, (v) kayıcı ve (vi) akıcı ünsüz olmak üzere 6 sınıfa ayrılır.

Yan akıcı ünsüz hangisidir?

[l], yan akıcı ünsüzdür. 

Gırtlak durumuna göre kaç türlü ses vardır?

Gırtlak durumu, hava akımı gırtlaktan geçerken ses tellerinin durumunu belirtir. Ses tellerinin değişik durumlarına göre, ötümlü, ötümsüz, fısıltılı sesler oluşturulur.

"göl, gel, gir" kelimelerindeki [g] sesinin niteliği nedir?

"göl, gel, gir" kelimelerindeki [g] sesinin niteliği, "ötümlü artdamaksıl patlamalı"dır. 

Ünlülerin oluşturulmasında etkin olan sesbilgisel özellikler nelerdir?

Ünlülerin oluşturulmasında etkin olan sesbilgisel özellikleri şöyle belirtebiliriz: (i) ağzın açıklık/kapalılık derecesi, (i) dilin ağız içindeki konumu ve (iii) dudakların yuvarlak olup olmamasıdır.

[i] ve [ü] ünlülerini sesbilgisel özellikleri nelerdir?

[i] ve [ü] ünlülerini sesbilgisel olarak şöyle betimleyebiliriz:
[i] üst ön düz
[ü] üst arka yuvarlak

Engelliler alt ana sınıfını hangi sesler oluşturur?

Genizsil olmayan patlamalılar, sürtünmeliler ve patlamalı-sürtünmeliler, oluşturulmaları sırasında hava akımının en yüksek derecede engellenen seslerdir. Bu sesler engelliler alt ana sınıfını oluşturur.

Bürünsel özellikler nelerdir?

Bürünsel özellikler, bir ünlü ya da seslemin diğerlerine göre daha belirgin ve kuvvetli olduğunu belirten vurgu, konuşurken ses perdesinin düzeyini belirten ezgi ve seslerin oluş sürelerini belirten uzunluk gibi parça üstü ses olgularıdır.

Ton dilleri ne demektir? Bir örnek veriniz.

Ton dilleri, aynı sesbirimlerden oluşan sözcükler arasında anlam farkını ezgi farkı ile belirtir. Aynı sesbirimlerden oluşan birimler alçak-yüksek, yüksek-alçak, yüksek-yüksek, alçak-alçak tonlarda söylenir. Her sözcüğün belirgin bir ezgi örüntüsü bulunur. Ton dillerinde ezgi, sözcükler arasında anlam farkı belirttiğinden sesbirimseldir. Sino-Burma dil ailesinden Çince ile Hint-Avrupa dillerinden İsveççe ton dillerindendir.