aofsoru.com

Çağdaş Türk Yazı Dilleri 2 Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kırgız Türkçesi

1. Soru

Kırgız Türkleri ilk devletini ne zaman kurmuştur?

Cevap

Çin kaynaklarının verdiği bilgiye göre, Kırgız Türkleri ilk devletini MÖ III. asırda kurmuştur.


2. Soru

Hun İmparatorluğu’nun dağılmasından sonra Kırgızlar'ın IV. yüzyılda kurdukları büyük bir devletin adı nedir?

Cevap

Hun İmparatorluğu’nun dağılmasından son- ra Kırgızlar IV. yüzyılda büyük bir devlet kurarlar. Bu devlet, Çin kaynaklarında “Hakas Devleti” adıyla anılır.


3. Soru

Kırgız Türkçe'nin ağızları nelerdir?

Cevap

Kırgız Türkçesi kuzey, güneydoğu ve güneybatı olmak üzere üç ana ağıza ayrılır.


4. Soru

Kırgız Türkçesi tarihi gelişim evreleri nelerdir?

Cevap

Kır- gız Türkçesi tarihî olarak üç gelişim devresi içerisinde ele alınır: Eski Kırgız Türkçesi, Orta Kırgız Türkçesi ve Yeni Kırgız Türkçesi.


5. Soru

Yeni Kırgız Türkçesi dönemini açıklayınız.

Cevap

Yeni Kırgız Türkçesi (XV. yüzyıldan sonra) döneminde, XVIII. yüzyıl ortalarından sonra Kırgız Türkçesine Arapça ve Farsça kelimeler girmeye başlar. XVIII. yüzyıl ortalarından Ekim devrimine kadar ağızlar arası ayrılıklar oluşur. Son dönemde ise, ağızlar arası ayrılıklar azalır. Ortak yazı dili arama çabaları başlar. Kırgız Türkçesi son dönemlerde edebiyat dili özelliği kazanır. Günümüzde Kırgız Türkçesi toplumun her alanında kullanılmaktadır.


6. Soru

Eski Kırgız Türkçesi dönemini açıklayınız.

Cevap

Eski Kırgız Türkçesi, VII.-IX. yüzyıllar arasında kullanılmıştır. Konuşulduğu alanda eski Uygur ve Oğuz Türkçeleri ile sürekli ilişkide bulunmuştur. Bunlarla birçok ortak yönleri vardır.


7. Soru

Orta Kırgız Türkçesi dönemini açıklayınız. 

Cevap

Orta Kırgız Türkçesi, X.-XV. yüzyıllar arası dönemi kapsamaktadır. Bu dönemden elde belge bulunmaz. Kırgız boyları arasında sıkı bir bağ vardır. Göçebe bir halkın dili olarak, halk arasında ve halk edebiyatında işlenmiştir.


8. Soru

Kırgız Türkleri'nin kullandığı alfabeler nelerdir?

Cevap

Kırgız Türkleri 1924-1928 yılları arasında Arap alfabesini, 1928-1940 yılları arasında Latin alfabesini kullanmışlar, 1940’tan sonra da Kiril alfabesini kullanmaya başlamışlar- dır. Kırgız Türkleri, bugün de Kiril alfabesini kullanmaktadırlar.


9. Soru

Kırgız destanları arasında en önemli olanı hangisidir? AÇıklayınız. 

Cevap

Destanlar arasında, Manas Destanı Kırgız sözlü edebiyatının şaheseri ve aynı zaman- da dünya edebiyatının en uzun destanıdır. 500.000 beyitten fazla olan bu destan, bugüne kadar sözlü olarak manasçılar tarafından getirilmiştir.


10. Soru

"Akın" nedir?

Cevap

Kırgız halk şiirlerine "akın" adı verilir.


11. Soru

Kırgız edebiyatında akın türleri nelerdir?

Cevap

Kırgız halk şairlerine “akın” denir. Bu şiirlerden, defin törenlerinde okunanlara “koşok”; hasret ve şikâyet konulu olanlara “koş- toşu”; medhiyelere “moktoo”; taşlamalara “korgoo” denir.


12. Soru

Kırgız Türkçesi ile yazılan ilk eser nedir?

Cevap

Kırgız Türkçesi ile yazılan ilk eser 1911’de çıkan Moldo Kılıç Şamırkanuulu’nun “Zilzala” adlı ırlar kitabıdır.


13. Soru

Sovyet Kırgız Edebiyatı’nın ilk şairleri kimlerdir?

Cevap

Toktogul Satılganov ve Togolok Moldo Sovyet Kırgız Edebiyatı’nın ilk şairleridir.


14. Soru

Kırgız Edebiyatı'nın en büyük ismi kimdir?

Cevap

Kırgız edebiyatının en büyük ismi, Cengiz Aytmatov’dur.


15. Soru

Cengiz Aytmatov'un eserleri nelerdir?

Cevap

Cengiz Aytmatov'un eserleri şunlardır: Cemile, Yüzyüze, Selvi Boylum, İlk Öğretmen, Deve Gözü, Toprak Ana, Gülsarı, Beyaz Gemi, Gün Olur Asra Bedel, Dişi Kurdun Rüyaları.


16. Soru

Kırgız Türkçesi'nde aitlik eki nedir?

Cevap

Kırgız Türkçesinde aitlik eki yuvarlak şekilleriyle beraber +kI, +kU; +gI, +gU’dur: ba- lanıkı (çocuğunki), meniki (benimki), aldıdagı (önündeki), kaptagı (torbadaki), etegindegi (eteğindeki), coldogu (yoldaki), üydögü (evdeki), tünkü (geceki).


17. Soru

Kırgız Türkçesi'nde vasıta hali nedir?

Cevap

Kırgız Türkçesinde vasıta hâli eki “menen” (ile) kelimesiyle yapılır. Ek kelimelerin üze- rine ekleşmeden gelir: kol menen (elle), çeti menen (kıyısıyla), murun menen (burunla), tiş menen (dişle).


18. Soru

Kırgız Türkçesi'nde kişi zamirlerinin yalın hali nasıldır?

Cevap

Kırgız Türkçesi'nde kişi zamirlerinin yalın hali şu şekildedir: men, sen, al, biz, siz, alar.


19. Soru

Kırgız Türkçesi'nde işaret sıfatları nelerdir?

Cevap

Kırgız Türkçesindeki işaret sıfatları şunlardır: bu, bul (bu), uşul (şu), uşu (şu), al (o), oşo(l) (şu, işbu), tigi(l) (şu).


20. Soru

Kırgız Türkçesi'nde denkleştirme bağlaçları nedir?

Cevap

Kırgız Türkçesi'nde birbirine denk olan, birbirinin yerini tutabilecek olan iki unsuru birbiren bağlayan, birbiriyle karşılaştıran bağlaçlardır: ce (veya, ya da), caki (veya, ya da), ce bolboso (veyahut da).


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email