aofsoru.com

Osmanlı Türkçesi Grameri 1 Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Arapçada Kelime Yapımı: Mücerred Masdarlar, İsm-İ Fa’İller Ve İsm-İ Mef’Üller

1. Soru

Masdar nedir?

Cevap

Masdar, fiillerden türemiş isim kategorisinde kelimelerdendir. Türkçe dilbilgisinde masdar olarak -mak/-mek ve -ma/-me ekleriyle yapılan isimler öğretilmekteyse de Arapçanın dilbilgisinde “geliş, alış, ölüm, alım, satım” anlamlarındaki isimlerin yanı sıra “güzellik, incelik, kabalık” anlamlarındaki isimler de masdar olarak
adlandırılan kelime kategorilerinde üretilirler.


2. Soru

Arapçanın dilbilgisinde fiilin en yalın hali hangisidir?

Cevap

Arapçanın dilbilgisinde fiilin görülen geçmiş zaman 3. teklik şahsındaki şekli
fiilin en yalın hâlidir


3. Soru

Arapçada masdarlar, türedikleri fiilerin teklik 3. şahıstaki çekimlerinde zâid
harf bulunup bulunmamasına göre kaça ayrılır?

Cevap

Arapçada masdarlar, türedikleri fiilerin teklik 3. şahıstaki çekimlerinde zâid
harf bulunup bulunmamasına göre iki gruba ayrılır; mücerred masdarlar (yalın masdarlar), mezîdünfih masdarlar (artırılmış, harf ilâve edilmiş masdarlar.


4. Soru

Mücerred (yalın) masdar nedir?

Cevap

Mücerred (yalın) masdarların kalıpları, belli bir anlam üretmezler; fiilden türetilen bir ismin niçin bu vezinden türetildiğinin belli bir kuralı yoktur. Toplumca o kelime üzerinde uzlaşılmıştır ve bu kelimeler dilin kullanımıyla edinilir, öğrenilir.  Bu yüzden bu gruba giren masdarlara semâî masdarlar (yani işitip öğrenmeye
dayalı masdarlar) da denir. 


5. Soru

Mezîdünfih masdar nedir?

Cevap

Mezîdünfih masdarların üretildiği kalıplar ise belli, değiştirilemez anlamlar
üretirler. Her fiil her kalıba getirilip yeni bir kelime üretilemez. Fiilin geçişli veya
geçişsiz oluşu önemlidir. Buna göre kalıplar etken-edilgen-dönüşlü-işteş çatılarda
belli anlamları üretirler. Bu özellikleri dolayısıyla geçişlilik/geçişsizlik (yani fiilin
nesne alıp almaması) açısından uygun olmak şartıyla bir fiil belli bir kalıba uygulandığında belli bir anlam üretilmiş olur. Nasıl Türkçede +çı eki meslek ismi
yapıyorsa ve biz bir kelime kökünden meslek ifade eden bir kelime yapmak istediğimizde bu eke başvuruyorsak Arapçanın mezîdünfih masdarları da benzer şekilde “önceden belirlenmiş” anlamları üretirler. Bu yüzden bunlara kıyâsî masdarlar
(yani kıyaslamaya dayalı masdarlar) da denir.


6. Soru

Semâî mücerred masdarların  harflerin sayısı kaçtır?

Cevap

Semâî mücerred masdarların büyük kısmında aslî harflerin sayısı üçtür. Bunlara sülâsî mücerred masdarlar denilir. Aslî harfleri dört olanlara rubâî mücerred
masdarlar denir. Arapçada aslî harfî beş olan humâsî mücerred masdarlar da vardır. Dörtlü ve beşli masdar örnekleri dilimizde çok az kullanılmıştır.


7. Soru

Mimli masdarlar nedir?

Cevap

Mimli masdarlar, dilbilgisel anlamları bakımından mücerred masdarlara benzerler, başlarındaki mim harfi zâiddir: merhamet, maksad, meşgale vs


8. Soru

Mec’ûl masdarlar nedir?

Cevap

Mec’ûl masdarlar, çeşitli isim ve sıfatlardan +iyyet son ekiyle yapılmış soyut isimlerdir: insâniyyet, beşeriyyet, hürriyyet vs.


9. Soru

İsm-i fâ'il nedir?

Cevap

Masdarların türediği fiil köklerinden, o kökte belirtilen hareketi yapan veya
olanı ifade eden kelimeler de yapılır. Bu tür kelimelere ism-i fâ'il denir. İsm-i fâ'il,
fiilde belirtilen hareketi, oluş veya kılışı yapanı ifade eden kelime türlerine verilen
isimdir. Türkçede yazıcı, kırıcı, yazan, kıran, yazar, çizer gibi kelimelerin ifade
ettiği anlamlar ism-i fâ'il kategorisini oluşturur.


10. Soru

İsm-i mef 'ûl nedir?

Cevap

Fiil kökündeki harekete veya oluşa maruz kalan, bu fiilden etkilenen varlık
ise ism-i mef'ûl adını alan kelimelerle ifade edilir. İsm-i mef 'ûl, fiilde belirtilen
hareket, oluş ve kılışa maruz kalanı, etkileneni ifade eden kelime türlerine verilen
isimdir. Türkçede kırılmış, kırık, kırgın, bozuk, bozulmuş gibi kelimelerin ifade ettiği anlamlar ism-i mef 'ûl kategorisini oluşturur.


11. Soru

Amel "iş" kelimesinin ism-i faili nedir?

Cevap

Amil “iş işleyen, yapan” 


12. Soru

Cehl "bilmeme, bilgisizlik” kelimesinin ism-i faili nedir?

Cevap

Câhil “bilmeyen"


13. Soru

Zikr "anma, zikretme" kelimesinin ism-i mefulü nedir?

Cevap

Mezkur "zikredilen, anılan"


14. Soru

sirkat “çalma, hırsızlık” kelimesinin ism-i faili nedir?

Cevap

sârik “çalan, hırsız"


15. Soru

sirkat “çalma, hırsızlık” kelimesinin ism-i mefulü nedir?

Cevap

mesrûk “çalınan”


16. Soru

İrfan kelimesinin ism-i faili nedir?

Cevap

Arif "bilen" 


17. Soru

Zulm kelimesinin ism-i faili nedir?

Cevap

Zalim "eziyet eden"


18. Soru

Abd "kul" kelimesinin ism-i mefulü nedir?

Cevap

Ma'bud "kendisine kulluk edilen, tanrı" 


19. Soru

Şehadet "görme, tanık olma" kelimesinin ism-i faili nedir?

Cevap

Şahid "tanık olan" 


20. Soru

Amel "iş" kelimesinin ism-i mefulü nedir?

Cevap

Ma'mul "yapılmış, işlenmiş" 


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email