Osmanlı Türkçesi Grameri 1 Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Osmanlı Türkçesinde hangi dillerden kelimeler bulunmaktadır?

Osmanlı Türkçesinde, bir kısmı günümüz Türkçesinde de kullanılan çok sayıda
Arapça ve Farsça kelime bulunmaktadır.

Osmanlıca'da Arapça ve Farsça kelimelerin yapılarının bilinmesi hangi açıdan önemlidir?

Arapça ve Farsça kelimelerin yapılarının bilinmesi, metnin doğru okunması ve
doğru anlamlandırılması açısından önemlidir.

Arapça nasıl bir dildir?

Arapça, bükünlü bir dildir; yani bir kökten yeni kelimeler türetilirken başa ve
sona ekler getirilmez. Kelimenin kökünü oluşturan temel harflerin belli bir kalıba
göre başına, sonuna veya ortasına; bazan hepsine birden belli harflerin ilâvesiyle
yeni kelimeler yapılır.

Arapça kelimeler klasik dil bilgisi kitaplarında bugünkü dil bilgisi anlayışından farklı bir şekilde sınıflandırılmıştır.
Türkçede kullanılmayan fiil çekimlerini bir tarafa bırakırsak, Arapça kelimeler kaça ayrılır?

Arapça kelimeler
kabaca iki gruba ayrılır:
a) asıl isimler (=ism-i câmid)
b) türemiş isimler (=ism-i müştak).

Asıl isimler (ism-i câmid) grubuna giren kelimeler nelerdir?

Asıl isimler (ism-i câmid) grubuna giren kelimeler özel isimler, cins isimleri
ve sayı isimleridir

Fiilden türemiş isimler (ism-i müştak) nelerdir?

Fiilden türemiş isimler (ism-i müştak) masdar isimleri, ism-i fâ'il, ism-i
mef'ûl, sıfat-ı müşebbehe, mübâlağa-i fâ'il, ism-i tafdîl, ism-i mekân, ism-i zamân,
ism-i âlet, ism-i tasgîr, ism-i mensûb olarak gruplara ayrılır.

Hangi kelimeler sıfattır?

İsm-i fâ’il, ism-i mef ’ûl, sıfat-ı müşebbehe, mübâlağa-i fâ’il, ism-i tafdîl, ism-i
mensûb cinsinden kelimeler sıfattırlar.

Arapçada kelimeler nasıl yapılır?

Birleşik kelimeler dışında Arapçada kelimeler ön ve son eklerle değil, bükünlenme yoluyla yapılır.
İki harfli edatlar ve birkaç kelime dışında Arapçada bir kelime kökü en az üç
harften oluşur. Bunlara aslî harfler denilir. Yeni kelime yapılırken bu aslî harflerin
başına, ortasına veya sonuna bir veya daha fazla harf ilâve edilir. Bu ilâve harflere
zâid harfler (=ekleme harfler) denilir. Kelime yapımı belli kalıplara göre olduğu
için, bu zâid harflerin hangi harfler olabileceği bellidir.

Zâid harfler nerelerde kullanılır?

Zâid harflerin kelimelerde kullanılışıyla ilgili bazı genellemeleri bilirsek, zâid ve
aslî harfleri daha kolay tanıyabiliriz:
1. Hemze ( ? ( sadece kelime başında zâid olur: ????? efkâr, ????? ihrâc (Osmanlı Türkçesinde bu gibi kelimelerde hemze yazılmayıp sadece hemzenin
‘kürsüsü’ olan elif yazılmıştır.)
2. Elif ( ? ( kelime içinde uzun a (â) sesini karşılamak için kullanılır: ???? mâhir,
muhâbir ?????
3. Te (? (kelime başında, ortasında ve sonunda zâid olarak bulunabilir: ?????
teşkîl, ?????? intizâr, ????? şikâyet.
4. Sin (? (ist-, müst- ses grubuyla başlayan kelimelerde zâid harf olur: ???????
istiskal, ?????? müstakbel.
5. Mim (? (harfi sadece kelime başında zâid harf olur: ????? ma'lûm, ?????
mahkeme.

6. Nun (? (harfi in-, mün- ses gruplarıyla başlayan kelimelerde başta, -ân ile
biten kelimelerde ise sonda zâid olur: ?????? inkisâr, ????? münkesir, ?????
irfân.
7. Vav (? (harfi genellikle kelime içinde uzun u (û) sesini karşıladığında zâid
olur: ????? ma'lûm, ????? mechûl, ????? mazlûm, ????? mağlûb, ????
hukûk.
8. He (?) harfi kelime sonunda Arapçadaki kapalı te harfi yerine kullanıldığında zâid olur: ????? medrese, ????? kitâbe, ???? darbe.
9. Ye (? (harfi kelime içinde uzun i (î) sesini karşıladığında zâid olur: ?????
ta’lîm, ???? fakîr, ???? kebîr.

Vezin ne demektir?

Her dilde olduğu
gibi Arapçada da kelime türetme şekilleri bellidir. Aslî sesler belli kalıplara girerek yeni kelimeler oluştururlar. Arapça dil bilgisinde bu kalıplar vezin adı verilen
yapılarla öğretilir.

Arapçada kelimeler, aslî harflerinin niteliklerine göre kaça ayrılır?

Arapçada kelimeler, aslî harflerinin niteliklerine göre iki gruba ayrılır: a) sahih b) mu'tell

İllet harfleri nelerdir?

? ? ? harfleri, içinde bulundukları kelimelerde çeşitli değişikliklere uğrayan
harfler olup bunlara illet harfleri denir

Sahih kelimeler kaç kısma ayrılır?

Sahih kelimeler üç kısımdır: sâlim, mehmûz, muzâ'af

Mu’tell kelimeler kaç kısma ayrılır?

Mu’tell kelimeler dört kısımdır: misâl, ecvef, nâkıs, lefîf

Arapça kelimeler aslî harflerinin niteliğine göre kaça ayrılır?

Arapça kelimeler aslî harflerinin niteliğine göre yedi kısma ayrılmış
olur ki buna aksâm-ı seb'a (yedi kısım) denir.

Sâlim nedir?

Aslî harflerinden biri elif, vav, ye, hemze olmayan veya içinde
aynı cinsten iki harf bulunmayan kelimelere sâlim denir

Mehmûz nedir?

Aslî harflerinden biri hemze olan kelimelere mehmûz denir. Hemze birinci, ikinci veya üçüncü aslî harf olabilir

Muzâ'af nedir?

Aslî harflerinin son ikisi aynı olan kelimelere muzâ'af denir

Misâl nedir?

Aslî harflerinden ilki vav veya ye olan kelimelere misâl denir

Ecvef nedir?

Aslî ikinci harfi vav veya ye olan kelimelere ecvef denir