aofsoru.com

Orhun Türkçesi Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Orhun Türkçesi Grameri Iıı: Fiil, Sıfat-Fiiller, Zarf-Fiiller, Birleşik Fiiller

1. Soru

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde birinci tekil kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde birinci tekil kişi çekimi, zaman çekimli fiile “men” kişi zamirinin getirilmesiyle yapılır.


2. Soru

Orhun Türkçesinde geniş zamanın olumsuzu hangi ekle yapılmaktadır?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş zamanın olumsuzu -mAz ekiyle yapılmaktadır.


3. Soru

Orhun Türkçesindeki sıfat-fiil ekleri hangileridir?

Cevap

Orhun Türkçesindeki sıfat-fiil ekleri, -(X)r/-Ar; -mAz; -(X)gmA; -(I)glI; -DUk; -mIş; -tAçI; -sIk; - gU; -gUçI ekleridir.


4. Soru

Orhun Türkçesinde gerçekleşmeyen gelecek zaman çekimi nasıl yapılmaktadır?

Cevap

Orhun Türkçesinde gerçekleşmeyen gelecek zaman çekimi, -tAçI ekli gelecek zaman eylem sıfatı üzerine er- yardımcı fiilinin belirli geçmiş zaman eki getirilerek yapılmaktadır.


5. Soru

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman üçüncü tekil kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman ikinci tekil kişi çekimi -(X)r sen biçimindedir.


6. Soru

Orhun Türkçesindeki -sAr fiil zarfının işlevleri nedir?

Cevap

Orhun Türkçesindeki -sAr zarf-fiil eki, asıl fiilin hangi şartlar altında gerçekleştiğini ve eylemin hangi durum ve zamanda işlendiğini gösterir. Bu ek aynı zamanda şart kipinin ekidir.


7. Soru

Orhun Türkçesinde -çI gelecek zaman eki daha çok hangi tür eylemlere ulanmaktadır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -çI gelecek zaman eki daha çok olumsuz eylem gövdelerine ulanmaktadır.


8. Soru

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman ikinci çoğul kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman ikinci çoğul kişi çekimi -(X)r siz biçimindedir.


9. Soru

Orhun Türkçesindeki -gUçI eki, hangi iki ekin birleşmesiyle oluşmuştur?

Cevap

Orhun Türkçesindeki -gUçI sıfat-fiil eki, eylem adı yapan -gU ekiyle +çI ekinden türetilmiştir.


10. Soru

Orhun Türkçesinde -mIş ekli geçmiş zaman hangi kökenli kişi ekleriyle çekimlenir?

Cevap

Orhun Türkçesinde -mIş ekli geçmiş zaman, kişi zamiri kökenli kişi ekleriyle çekimlenir.


11. Soru

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde ikinci tekil kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde ikinci tekil kişi çekimi, zaman çekimli fiile “sen” kişi zamirinin getirilmesiyle yapılır.


12. Soru

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman üçüncü tekil kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman üçüncü tekil kişi çekimi “-DI” biçimindedir.


13. Soru

Orhun Türkçesinde fiil zaman ve kip çekimlerinde kullanılan üç kişi eki kategorisi hangileridir?

Cevap

Orhun Türkçesinde fiil zaman ve kip çekimlerinde kullanılan üç kişi eki kategorisi şunlardır: • Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimleri, • İyelik eklerine benzer kişi eklerinin geldiği fiil çekimleri, • Her kişi için farklı eklerin kullanıldığı fiil çekimi.


14. Soru

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman birinci tekil kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman birinci tekil kişi çekimi -(X)r men biçimindedir.


15. Soru

Orhun Türkçesindeki -(X)pAn zarf-fiil eki, hangi zarf-fiil ekinin genişletilmiş biçimidir?

Cevap

Orhun Türkçesindeki -(X)pAn zarf-fiil eki, -(X)p zarf-fiil ekinin genişletilmiş şeklidir.


16. Soru

Emir kipinin birinci tekil kişi çekimi hangi ekle yapılmaktadır?

Cevap

Emir kipinin birinci tekil kişi çekimi -AyIn ekiyle yapılmaktadır.


17. Soru

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde birinci çoğul kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde birinci çoğul kişi çekimi, zaman çekimli fiile “biz” kişi zamirinin getirilmesiyle yapılır.


18. Soru

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde birinci tekil kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde birinci tekil kişi çekimi, zaman çekimli fiile “+m” ekinin getirilmesiyle yapılır.


19. Soru

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde birinci çoğul kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde birinci çoğul kişi çekimi, zaman çekimli fiile “+mIz” ekinin getirilmesiyle yapılır.


20. Soru

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman birinci tekil kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman birinci tekil kişi çekimi “-DXm” biçimindedir.


21. Soru

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı zaman ve kip ekleri hangileridir?

Cevap

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı zaman ve kip ekleri şunlardır: • -DI ekli geçmiş zaman • -sIK ekli gelecek zaman.


22. Soru

Orhun Türkçesinde -çA zarf-fiil ekinin işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde -çA zarf-fiil ekinin işlevi, asıl eylemden önce işlenen bir eylemi belirtmektir.


23. Soru

Her kişi için farklı eklerin kullanıldığı fiil çekimi hangi kipte görülmektedir?

Cevap

Her kişi için farklı eklerin kullanıldığı fiil çekimi emir kipinde görülmektedir.


24. Soru

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde üçüncü tekil kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde üçüncü tekil kişi çekimi eksizdir.


25. Soru

Emir kipinin üçüncü çoğul kişi çekimi hangi ekle yapılmaktadır?

Cevap

Emir kipinin üçüncü çoğul kişi çekimi -zU(n) /-çUn ekleriyle yapılmaktadır.


26. Soru

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman ikinci tekil kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman ikinci tekil kişi çekimi “-DX?/-DXg” biçimindedir.


27. Soru

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman ikinci tekil kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman ikinci tekil kişi çekimi -(X)r sen biçimindedir.


28. Soru

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman üçüncü çoğul kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman üçüncü çoğul kişi çekimi -(X)r biçimindedir.


29. Soru

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde üçüncü çoğul kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde üçüncü çoğul kişi çekimi eksizdir.


30. Soru

Emir kipinin birinci çoğul kişi çekimi hangi ekle yapılmaktadır?

Cevap

Emir kipinin birinci çoğul kişi çekimi -(A)lIm ekiyle yapılmaktadır.


31. Soru

Emir kipinin ikinci çoğul kişi çekimi hangi ekle yapılmaktadır?

Cevap

Emir kipinin ikinci çoğul kişi çekimi eksiz olarak ya da -(I)? / -gIl ekleriyle yapılmaktadır.


32. Soru

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde üçüncü tekil kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde üçüncü tekil kişi çekimi eksiz olarak ya da zaman çekimli fiile “ol” kişi zamirinin getirilmesiyle yapılır.


33. Soru

Orhun Türkçesinde -sIk ekli gelecek zaman eki, eklendiği fiillere nasıl bir anlam katmaktadır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -sIk ekli gelecek zaman eki, eklendiği fiillere “gelecekte mutlak olarak yapılacak ya da olacak olma” anlamı katmaktadır.


34. Soru

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman üçüncü çoğul kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman üçüncü çoğul kişi çekimi “-DAçI” biçimindedir.


35. Soru

Emir kipinin ikinci tekil kişi çekimi hangi ekle yapılmaktadır?

Cevap

Emir kipinin ikinci tekil kişi çekimi -GIl ekiyle ya da eksiz olarak yapılmaktadır.


36. Soru

Orhun Türkçesinde fiil zaman ve kip çekimleri kişi eklerinin geliş şekillerine göre kaç kategoride toplanır?

Cevap

Orhun Türkçesinde fiil zaman ve kip çekimleri kişi eklerinin geliş şekillerine göre üç kategoride toplanır.


37. Soru

Orhun Türkçesinde bar- tasvirî fiil ekinin işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde bar- tasvirî fiili ile kurulan birleşik fiiller, asıl eylemin tamamlandığını gösterir.


38. Soru

Orhun Türkçesinde uzak geçmiş zaman çekimi nasıl yapılmaktadır?

Cevap

Orhun Türkçesinde uzak geçmiş zaman çekimi, -mIş ekli anlatılan geçmiş zaman eki üzerine er- yardımcı fiili getirilerek yapılmaktadır.


39. Soru

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde ikinci tekil kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde ikinci tekil kişi çekimi, zaman çekimli fiile “+?/+G” ekinin getirilmesiyle yapılır.


40. Soru

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde üçüncü çoğul kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde üçüncü çoğul kişi çekimi eksizdir.


41. Soru

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde ikinci çoğul kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

İyelik eklerine benzer kişi eklerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde ikinci çoğul kişi çekimi, zaman çekimli fiile “+?Iz/+gIz” ekinin getirilmesiyle yapılır.


42. Soru

Orhun Türkçesinde “asıl fiil + zarf-fiil eki + tasvirî fiil” şeklinde kurulmuş birleşik fiil yapılarında hangi tasvirî fiillerin kullanıldığı görülmektedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde “asıl fiil + zarf-fiil eki + tasvirî fiil” şeklinde kurulmuş birleşik fiil yapılarında ber-, bar-, kel-, kal-, elt-, ıd-, kör- ve u- tasvirî fiillerinin kullanıldığı görülmektedir.


43. Soru

Orhun Türkçesinde kel- ve kal- tasvirî fiillerinin işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde kel- ve kal- tasvirî fiilleri, asıl eylemin sürüp gittiğini anlatmaktadır.


44. Soru

Orhun Türkçesinde geniş zamanın olumsuzu dışında kalan diğer zaman çekimlerinin olumsuzu hangi ekle yapılır?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş zamanın olumsuzu dışında kalan diğer zaman çekimlerinin olumsuzu, fiil kök ve gövdelerine -mA eki getirilerek yapılır.


45. Soru

Orhun Türkçesinde geniş zaman eylem sıfatı hangi ekle yapılmaktadır?

Cevap

Orhun Türkçesinde geçmiş zaman eylem sıfatı -DUk ekiyle yapılmaktadır.


46. Soru

Kişi zamirleri kullanılarak çekimlenen fiil zaman ve kipleri hangileridir?

Cevap

Kişi zamirleri kullanılarak çekimlenen fiil zaman ve kipleri şunlardır: • Geniş ve şimdiki zaman, • -mIş ekli geçmiş zaman, • -DAçI ekli gelecek zaman, • -çI ekli gelecek zaman.


47. Soru

Orhun Türkçesinde geniş zamanın hikayesinin olumsuzu nasıl çekimlenmektedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş zamanın rivayetinin olumsuzu -mAz sıfat-fiili ve er- yardımcı fiili üzerine belirsiz geçmiş zaman eki -mIş getirilerek yapılmaktadır.


48. Soru

Orhun Türkçesindeki zarf-fiil ekleri hangileridir?

Cevap

Orhun Türkçesindeki zarf-fiil ekleri, -A, -I, -(y)U, -(X)p, -(X)pAn, -(X)yIn, -gAlI, -sAr, -gInçA, -çA, -mAtI(n) ekleridir.


49. Soru

Orhun Türkçesinde, asıl eylem ile aynı zamanda meydana gelen eylemi gösteren zarf-fiil eki hangisidir?

Cevap

Orhun Türkçesinde, asıl eylem ile aynı zamanda meydana gelen eylemi gösteren zarf-fiil eki -(X)yIn’dır.


50. Soru

Emir kipinin üçüncü tekil kişi çekimi hangi ekle yapılmaktadır?

Cevap

Emir kipinin üçüncü tekil kişi çekimi -zU(n)/-çUn ekiyle yapılmaktadır.


51. Soru

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman ikinci tekil kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman ikinci tekil kişi çekimi “-DAçI sen” biçimindedir.


52. Soru

Orhun Türkçesinde ber- ~ bir- tasvirî fiil ekinin Türkiye Türkçesindeki işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesindeki ber- ~ bir- tasvirî fiili, bugün Türkiye Türkçesinde ver- şekliyle “tezlik” işlevinde kullanılmaktadır.


53. Soru

Orhun Türkçesinde ber- ~ bir- tasvirî fiil ekinin işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesindeki ber- ~ bir- tasvirî fiili, eklendiği yapıya kesinlik anlamı katar.


55. Soru

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman birinci çoğul kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman birinci çoğul kişi çekimi “-DAçI biz” biçimindedir.


56. Soru

Orhun Türkçesinde geniş zamanın rivayeti nasıl çekimlenmektedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş zamanın rivayeti, geniş şimdiki zaman eylem sıfatları ve er- yardımcı fiili üzerine, belirsiz geçmiş zaman eki -mIş getirilerek yapılmaktadır.


57. Soru

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde ikinci çoğul kişi çekimi nasıl yapılır?

Cevap

Kişi ekleri olarak kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimlerinde ikinci çoğul kişi çekimi, zaman çekimli fiile “siz” kişi zamirinin getirilmesiyle yapılır.


58. Soru

Orhun Türkçesinde -(X)gmA sıfat-fiil eki, ulandığı eyleme hangi anlamı verir?

Cevap

Orhun Türkçesinde -(X)gmA sıfat-fiil eki, ulandığı eyleme “yapan, eden” anlamı verir.


59. Soru

Orhun Türkçesinde geçen -gInçA zarf-fiil ekinin işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde -gInçA zarf-fiil ekinin işlevi, asıl eylemin gerçekleşmesi için geçecek zaman sınırını belirtmektir.


60. Soru

Orhun Türkçesinde geniş zaman sıfat-fiilinin olumsuzu hangi ekle yapılmaktadır?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş zaman sıfat-fiilinin olumsuzu, -mAz ekiyle yapılmaktadır.


61. Soru

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman birinci çoğul kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman birinci çoğul kişi çekimi “-DXmXz” biçimindedir.


62. Soru

Orhun Türkçesinde “isim ya da sıfat + yardımcı fiil” şeklinde kurulmuş birleşik fiil yapılarına birkaç örnek verebilir misiniz?

Cevap

Orhun Türkçesinde “isim ya da sıfat + yardımcı fiil” şeklinde kurulmuş birleşik fiil yapılarına örnek olarak, yok bol- “yok olmak”, yagı bol- “düşman olmak”, karı bol- “yaşlanmak, ihtiyarlamak” fiilleri gösterilebilir.


63. Soru

Orhun Türkçesinde -(X)p fiil zarfının işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde -(X)p fiil zarfı, asıl eylemden önce işlenmiş bir eylemi göstermektedir.


64. Soru

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman ikinci çoğul kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman ikinci çoğul kişi çekimi “-DAçI siz” biçimindedir.


66. Soru

Orhun Türkçesinde -mIş sıfat-fiil ekinin işlevleri nelerdir?

Cevap

Orhun Türkçesinde -mIş sıfat-fiil eki, geçmiş zaman eylem sıfatı ve aynı zamanda eylem adı yapar.


67. Soru

Orhun Türkçesinde -A, -I ve -(y)U ekli fiil zarflarının işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde -A, -I ve -(y)U ekli fiil zarfları, asıl fiil ile aynı zamanda meydana gelen bir eylemi anlatır. Bu zarf-fiil eki aynı zamanda, birleşik fiillerde tasvirî fiili asıl fiile bağlayan ektir.


68. Soru

Orhun Türkçesinde -mIş ekli geçmiş zamanın olumsuzu nasıl çekimlenmektedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde -mIş ekli geçmiş zamanın olumsuzu -mA-mIş şeklinde değil de -mAdUk şeklinde çekimlenmektedir.


69. Soru

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman birinci tekil kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman birinci tekil kişi çekimi “-DAçI men” biçimindedir.


70. Soru

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman ikinci çoğul kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman ikinci çoğul kişi çekimi “-DX?Xz/-DXgXz” biçimindedir.


71. Soru

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman üçüncü çoğul kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman üçüncü çoğul kişi çekimi “-DI” biçimindedir.


72. Soru

-(X)p fiil zarfının fiillere ulanışı bakımından Orhun Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasında ne gibi bir fark vardır?

Cevap

Bu zarf-fiil eki, Orhun Türkçesinde fiil kök veya gövdesi üzerine doğrudan -p olarak gelirken, Türkiye Türkçesinde araya /y/ kaynaştırma ünsüzü girer: Orh. Tü. yorı-p > T. Tü. yürü-y-üp.


73. Soru

Orhun Türkçesinde -(X)r / -Ar geniş zaman sıfat-fiili eki, eklendiği fiile hangi anlamı katmaktadır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -(X)r / -Ar geniş zaman sıfatfiili eki, eklendiği fiile “yapar, eder” anlamı katmaktadır.


74. Soru

Orhun Türkçesindeki -gAlI fiil zarfının işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesindeki -gAlI zarf-fiil eki, asıl eylemin başlangıcını ve eylemin amacını ifade eder.


75. Soru

Orhun Türkçesinde geniş zamanın hikayesi nasıl çekimlenmektedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş zamanın hikayesi geniş şimdiki zaman ekleri ve er- yardımcı fiili üzerine belirli geçmiş zaman eki -DI getirilerek yapılmaktadır.


76. Soru

Orhun Türkçesindeki -gInçA zarf-fiil ekinin anlamı, Türkiye Türkçesinde hangi yapıyla karşılanmaktadır?

Cevap

Orhun Türkçesindeki -gInçA zarf-fiil ekinin anlamı, Türkiye Türkçesinde -(y)IncAyA kadar yapısıyla karşılanmaktadır.


77. Soru

Orhun Türkçesinde elt- ve ıd- tasvirî fiillerinin işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde elt- ve ıd- tasvirî fiilleri, asıl eylemin kolayca gerçekleştiğini anlatmaktadır.


78. Soru

Orhun Türkçesinde kör- tasvirî fiilinin işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde kör- tasvirî fiili, asıl fiilin gerçekleştirilmesine çaba göstermeyi anlatır.


79. Soru

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman hangi kökenli kişi ekleriyle çekimlenir?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DI ekli geçmiş zaman, iyelik kökenli kişi ekleriyle çekimlenir.


80. Soru

Orhun Türkçesinde -tAçI gelecek zaman sıfat-fiil ekinin işlevleri nelerdir?

Cevap

Orhun Türkçesinde -tAçI gelecek zaman sıfat-fiil eki, eylem sıfatı yapar ve eylemi yapanı gösterir.


81. Soru

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman üçüncü tekil kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde -DAçI ekli gelecek zaman üçüncü tekil kişi çekimi “-DAçI” biçimindedir.


82. Soru

Orhun Türkçesinde “isim ya da sıfat + yardımcı fiil” şeklinde kurulmuş birleşik fiil yapılarında hangi yardımcı fiillerin kullanıldığı görülmektedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde “isim ya da sıfat + yardımcı fiil” şeklinde kurulmuş birleşik fiil yapılarında, “bol-”, “kıl-/kış-” fiilleri kullanılmaktadır.


83. Soru

Orhun Türkçesinde geniş zaman sıfat-fiili eki nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş zaman sıfat-fiili eki, -(X)r / -Ar ekidir.


84. Soru

Orhun Türkçesindeki -gAlI fiil zarfı Türkiye Türkçesinde hangi eke dönüşmüştür?

Cevap

Orhun Türkçesindeki -gAlI fiil zarfı, Türkiye Türkçesinde -AlI ekine dönüşmüştür.


85. Soru

Orhun Türkçesinde -mAtI(n) zarf-fiil ekinin işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde -mAtI(n) zarf-fiil ekinin işlevi, olumsuz eylem zarfları yapmaktır.


86. Soru

Orhun Türkçesinde u- tasvirî fiilinin işlevi nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde u- tasvirî fiili, bir işi yapabilme, bir işe gücü yetme, muktedir olmayı anlatır.


87. Soru

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman birinci çoğul kişi çekimi nasıldır?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş ve şimdiki zaman birinci çoğul kişi çekimi -(X)r biz biçimindedir.


88. Soru

Orhun Türkçe'sinde kişi zamirleri kullanılarak çekimlenen fiil zaman ve kipleri nelerdir?

Cevap

Kişi zamirleri kullanılarak çekimlenen fiil zaman ve kipleri şunlardır:
1. Geniş ve şimdiki zaman
2. -mIş ekli geçmiş zaman
3. -DAçI ekli gelecek zaman
4. -çI ekli gelecek zaman


89. Soru

Kazanmak fiili 1. tekil kişi ve geniş zaman ekiyle nasıl çekimlenir?

Cevap

1. tekil kişi çekimi -r men ekiyle yapılmaktadır.

Kazanmak kelimesi Orhun Türkçesi'nde kazgan şeklinde geçer. 

Sonuç olarak kazgan-ur men ‘kazanırım’ şeklinde çekimlenir.


90. Soru

Bilmek fiili 2. çoğul kişi ve geniş zaman çekimi ile nasıl ifade edilir?

Cevap

2. çoğul kişi -r siz çekimiyle ifade edilir.

Bil-ir siz  yani ‘bilirsiniz’ şeklinde çekimlenir.


91. Soru

Geniş zamanın olumsuz çekimine örnek veriniz.

Cevap

Geniú zamann olumsuzu -mAz eki ile yaplr.

Örneğin, 2. tekil kişi için: açsar tosık ö-mez sen yani acıkırsan doyacağını 
düşünmezsin.


92. Soru

Orhun Türkçe'sinde dili geçmiş zaman nasıl çekimlenir?

Cevap

İyelik kökenli eklerle çekimlenir. Bu çekimde /l/, /n/, /r/ ünsüzleri ile
sonlanan fiillerde ek başı ünsüzü /t/ olur.


93. Soru

Ölmek fiili 2. tekil kişiye göre gelecek zaman ekiyle nasıl ifade edilir?

Cevap

2. tekil kişi gelecek zaman ekiyle -DAçI sen şeklinde ifade edilmektedir.

Dolayısıyla ölmek fiili öl-teçi sen ‘öleceksin’ şeklinde çekimlenir.


94. Soru

"Terilip yetmiş er bolmış" cümlesinin günümüz günümüz Türkçesindeki karşılığı nedir?

Cevap

Günümüz Türkçesindeki karşılığı "Toplanıp yetmiş er (kişi) olmuş" şeklindedir.


95. Soru

"teg-me-çi men" yani hucüm etmeyeceğim cümlesinde gelecek zaman anlamını veren ek nedir?

Cevap

-Çı ekli gelecek zamanla kurulmuş bir cümledir ve gelecek zaman anlamını teg-me-Çİ-men cümlesinde -çi eki verir.


96. Soru

"yanıgma yagıg kelür-ür er-tim" cümlesinde ayrı yazılan bölümler dil bilgisel olarak cümleye nasıl bir anlam yüklemektedir?

Cevap

Cümle bugünkü Türkçeyle "dönen (kaçan) düşmanı yanıma getirirdim" olarak ifade edilmektedir. Dolayısıyla ayrı yazılan bölüm getirir idim fiilidir. Cümleye (X)r / -Ar er-ti ekleri gelmiş yani geniş zamanın hikâyesi aktarılmış.


97. Soru

Orhun Türkçesinde -yorıyur yani ilerliyor kelimesi geniş zamanın rivayeti şeklinde nasıl yazılır?

Cevap

Orhun Türkçesinde geniş zamanın rivayeti -(X)r / -Ar ermiş ekidir. Dolasıyla "yorıyurermiş" şeklinde yazılır.


98. Soru

Orhun Türkçesinde uzak geçmiş zaman eki nedir?

Cevap

Orhun Türkçesinde mIş ekli anlatılan geçmiş zaman eki üzerine er- yardımcı fiili getirilerek yapılır. Örneğin:

"Katun yok bol-mış er-ti yani" “Hatun vefat et-miş-ti."


99. Soru

Geniş zamanının sıfat-fiil ekini bir örnekle açıklayınız.

Cevap

-(X)r / -Ar geniş zaman sıfat-fiil eki “yapar, eder” anlam katar.

Örneğin kör-ür közüm yani gören gözüm.


100. Soru

Geçmiş zaman eylem sıfatının bir örnekle açıklayınız.

Cevap

-DUk sıfat-fiil eki, geçmiş zaman eylem sıfat yapar.

Örneğin, ol bil-me-dük+üg+in üçün “ yani "o (senin) bilgisizliğin yüzünden" şeklinde ifade edilir.


101. Soru

Gelecek zaman sıfat-fiil ekini bir örnekle açıklayınız.

Cevap

-sIk gelecek zaman sıfat-fiil ekidir:
"açsar to-sık ömez sen" yani “aç kaldığında doyacağını düşünmezsin" şeklinde ifade edilebilir.


102. Soru

-(X)p fiil zarfıyla çekimlenmiş bir fiil yazınız.

Cevap

Almak fiili -(X)p fiil zarfıyla çekimlendiğinde al-ıp şeklinde yazılır.


103. Soru

-gInçA zarf-fiil ekinin, bugünkü Türkçede karşılığı nedir?

Cevap

-gInçA zarf-fiil eki, bugünkü Türkçede –(y)IncAyA kadar ekinin görevini üstlenmiştir.

Örneğin, topul-gınça yani delininceye kadar.


104. Soru

Yaşlanmak birleşik fiili Orhun Türkçesinde nasıl ifade edilir?

Cevap

Karı-bol şeklinde ifade edilir. Bu tür birleşik fiiller, isim ya da sıfattan sonra -bol ya da -kıl, -kış yardımcı fiillerinden oluşur.


105. Soru

-bar tasvirî fiili ile kurulan birleşik fiillerde amaç nedir?

Cevap

-bar- tasvirî fiili ile kurulan birleşik fiiller, asıl eylemin tamamlandığını
gösterir: Oğuz Kaan uç-a bar-mış yani Oğuz Kaan vefat etmiş.


106. Soru

Orhun Türkçesinde kel- ve kal- tasvirî fiillerin kullanım amacı nedir?

Cevap

kel- ve kal- tasvirî fiilleri, asl eylemin sürüp gitti÷ini anlatr:

"yat-u kal-taç ertigiz" yani “yatıp kalacak idiniz".


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email