Osmanlı Türkçesine Giriş 2 Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Takı öbeği nedir?

Takılar kendilerinden önceki isimle birlikte bir öbek oluşturur. Bu öbeğe takı öbeği diyoruz. Takı öbekleri söz içinde sıfat, çoklukla da zarf hükmünde bulunurlar; böylece bir sıfat ve zarfın üstlenebileceği bütün görevleri üstlenirler.

Yapıları bakımından takıları kaç gruba ayırabiliriz?

Kök (asıl) Takılar; 2. Türemiş Takılar olarak iki bölüğe ayırabiliriz. Kök takılar sayıca azdır. Türemiş takılar isimlerden çekim ekleriyle, fiillerden zarffiil ekleriyle yapılmışlardır. Her ikisi de söz içinde işleyiş bakımından aslında zarftır. Demek ki zarflar aynı zamanda takı olarak kullanılan kelimelerdir.

"Konuşma dilinde bir ek gibi ünlü uyumu kanunlarına uyar, söylenişi çeşitlenir. O zaman yazılışı da söylenişine uygun biçimler alır." Tanımı verilen edat nedir?

???? ile.Konuşma dilinde bir ek gibi ünlü uyumu kanunlarına uyar, söylenişi çeşitlenir. O zaman yazılışı da söylenişine uygun biçimler alır: ????? adam-ıla, ????? aş?-ıla, ????????? âsânlı?-ıla, ?????? dost-ula, ????? söz-üle, ??????? parayıla, ??????? gece-yile gibi.

Yönelme durumunda ad isteyen takıların özellikleri nedir?

Bunlar zaman ve yer yön (mekân) bakımından sınırlayış ilişkileri kurarlar, doğrudan karşılaştırmalar yaparlar. Yönelme ekinin anlattığı yöneliş, zıtlık, uygunluk gibi anlatımları pekiştirmeye veya açık duruma getirmeye yararlar.

Ayrılma durumunda ad isteyen takıların özellikleri nedir?

Kurdukları ilişki ekin kendi anlatımlarına uygun olarak daha çok zaman, yer ve yön bakımındandır. Ayrıca ekin bildirdiği anlamı pekiştirmeye ve kesinleştirmeye yararlar. Sebep,sonuç, ayrıksılık gibi ilişkileri de gösterirler.

Cümlede hepsi zarf görevinde bulunan öbeklerdeki takı işleyişli kelimelerden
Osmanlı Türkçesi’nde kullanılmış başlıca örnekler nelerdir?

? üstüne, ??????? üstünde (: ??????? ?????? iskemle üstünde), ??????? üzerinde, ??????? üzerine, ?????? fev?ında,????? altına, ?????? altında, ?????? altından, ?????? tahtında “altında”, yanından ?????? ,yanında ?????? ,yanına ????? ya?ınında ??????? öñünden ?????? ,öñünde ?????? ,öñüne ?????
dâhılinde ??????? ,derûnunda ??????? ,içerisinde ????????? ,içinde ?????? ,içine ????? ??????? ,dışarısında ?????????? ,taşrasında ???????? ,dışında ?????? ,taşında ????? hâricinde, ???????? bîrûnunda “dışında” ,ardında ?????? mu?âbelesinde?????????? ,mü?âbilinde/mu?âbilinde???????? ,?arşısında ????????? / ????????? mü?âbelesinde ,nezdinde ?????? ,?ıtında ????? ,?atında ?????? ,yanımda ?????? ,etrâfında ???????? ,etrâfına ???????? ,yanına çevre ???? ????? ,çevresine ???????
????????????? ???????? :) ya?asında öte ???? ???????? ,(yalısında Tuna ???? ???????? :) yalısında ????????
İstanbul’un öte ya?asında), ???????? ,“arasında “beyninde ?????? ,arasında ??????? ,miyânında ??????? ,ortasında ????????? mâbeyninde “arasında” ,huzûrunda ??????? ,öñünde ??????
,ilerisinde ????????? ,ötesinden ???????? ,ötesinde ???????? ,(başından çeşme ???? ?????? :) başından ?????? ,dibine ?????? arasında ??????? ,arasına ?????? ,tarafından ?????? ,ha??ında ????? ,yoluyla ?????? ,eliyle ????? ,sırasıyla ??????? ,sebebiyle ?????? ,dolayısıyla ?????????? mu?tezâsınca ????????? ,gereğince ?????? ?????? boyunca gibi.

" -bi ?" verilen kök takının Türkçe'deki karşılığı nedir?

?Türkçe’de karşılığı çoğu kez bulunma (-de) eki ve ile, için, yanında takılarıdır. Yeminde
“için, adına” anlamını verir:? bi'l-ittifâ? “ittifakla”, ????? bi-nefsihî “kendisi, kendi kendine”, ??????? bi'l-cümle “hep, hepsi, bütün”, ?????? bi'l-aks “tersine”.

"v ? " verilen ek hangi anlamda kullanılmaktadır?

"?" Bu da yemin sözü olan vallâhi kelimesinde için anlamıyla kullanılır.

Farsça ön takıların özellikleri nelerdir?

Farsça’nın ön takıları da Osmanlı Türkçesi’nde ancak yer aldıkları birleşik kelimelerde
bulunur. Bunların bir bölüğü kök takı, bir bölüğü ise takı gibi kullanılmış olan zarf işleyişinde kelimelerdir.

Farsça'da takı gibi kullanılan zarfların özellikleri nelerdir?

Türkçe’nin yukarıda tanıdığımız yer yön, zaman, çağ bildiren kelimelerine yönelme, bulunma ve ayrılma ekleri getirilerek yapılmış takılarına benzerler. Onların bir belirsiz adtakımının sonunda yer alarak takı öbekleri oluşturması gibi, takı öbekleri oluştururlar. Bu takı öbekleri de kuruluşça Türkçe’nin adtakımına benzer. Ancak Farsça kurallı bu ad takımlarında bunlar Türkçe’dekinin tersine olarak önce gelir. Bunların çoğu cümlede zarf işleyişindedir.

Farsça'nın çağırma ünlemlerinin özellikleri nelerdir?

Farsça’nın çağırma ünlemleri ?? ey, iy ile adların sonuna gelip uzun okunan elif (?'(tir. İy gibi okunduğunda uzun bir ünlü ses (= î) değerindedir. Arapça’nın seslenme ünlemi ?? yâ ise Farsça ve Türkçe’ye alınmış ve üç dilde ortak bir ünlem olarak kullanılmıştır.