aofsoru.com

Türkçe Biçim Bilgisi Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sözlüksel Kelime Yapımı-Iı

1. Soru

Formal olarak ettirgen yapılar nelerdir?

Cevap

• Analitik ettirgen yapılar
• Morfolojik ettirgen yapılar
• Sözcüksel ettirgen yapılar


2. Soru

'Şehmus, Ökkeş’i Ali’ye dövdürdü.'

Bu örneğin etken biçimini elde etmek için hangi işlemler yapılmalıdır?

Cevap

a) Fiil ettirgen yapıdan kurtarılmalıdır: dövdürdü > dövdü
b) Daha önemlisi, ettirgen yapıda değişen etken cümlenin öznesini doğru bir şekilde bulmaktır. Verilen cümlede bu unsur yönelme durum ekiyle verilen Ali’ye kelimesidir. Bu unsur etken cümlenin öznesidir ve Ali olarak etken cümleye taşınmalıdır.
c) Ettirgen cümlenin nesnesi, aynen etken cümleye taşınmalıdır: Ökkeş’i
d) Ve ettirgen yapının öznesi (bu cümlede Şehmus) etken cümlede yer almamalıdır.


3. Soru

Fiilden fiil yapan ekler, biçimbilimsel olarak üç grupta ele alınabilir. Bu gruplar nelerdir?

Cevap

Birinci grupta olumsuzluk eki, ikinci grupta çatı ekleri (dönüşlülük, işteşlik, edilgenlik, ettirgenlik) ve üçüncü grupta diğer fiilden fiil yapım ekleri yer almaktadır.


4. Soru

Fiillere gelen ve vurgusuz olan çatı eklerinden (dönüşlü, edilgen, işteş ve ettirgenlik) sonra, zaman/kiplik işaretleyicilerinden önce yer alan fiilden fiil yapan ek nedir ve biçimbilimsel olarak hangi grupta yer alır?

Cevap

Olumsuzluk işaretleyicisi –mA- 1. grupta yer alır.


5. Soru

Fiilin öznesini ortadan kaldırıp, varsa nesnesini edilgen fiilin öznesi konumuna getiren ekler nelerdir?

Cevap

Fiile eklenen -(X)l- veya -(X)n- ekleri, fiilin öznesini ortadan kaldırır ve varsa nesnesini edilgen fiilin öznesi konumuna getirir.


6. Soru

Anlamsal açıdan bakıldığında ettirgen yapılar iki tür gerçekleştirilme ifade eder. Bunlar nelerdir?

Cevap

Anlamsal açıdan bakıldığında ettirgen yapılar doğrudan yapılma veya dolaylı yapılma ifade eder.


7. Soru

Çatı ekleriyle türetilmiş bazı fiil gövdeleri sözlüklerde yer alırken bazı gövdeler sözlüklere dâhil edilmemiştir. Bunlar hangileridir?

Cevap

Sözlüklere, genellikle fiillerin bir veya iki çatı ekli biçimleri, her zaman olmasa da, dâhil edilirken üçlü çatı ekini almış fiiller genellikle sözlüğe dâhil edilmemiştir.


8. Soru

'Özne ve nesnenin fiilin etkisiyle gramatik olarak çeşitli nedenlerden dolayı
hem anlamsal hem de sözdizimsel olarak biçim değiştirmesi' olarak tanımlanan terim nedir?

Cevap

Çatı, özne ve nesnenin fiilin etkisiyle gramatik olarak çeşitli nedenlerden dolayı
hem anlamsal hem de sözdizimsel olarak biçim değiştirmesidir. Fiile getirilen çatı ekleri (bazı fiilden fiil yapım ekleri) özneyi veya nesneyi doğrudan etkiler.


9. Soru

Fiile veya fiil gövdesine küçük bir ekin eklenmesi bir kelime türetimi yanında neye sebep olur?

Cevap

Fiile veya fiil gövdesine küçük bir ekin eklenmesi basitçe bir kelime türetimi olmakla kalmaz, etken cümlenin gramatikal unsurlarının da değişmesine neden olur.


10. Soru

İşteş bir yapı hangi iki yolla elde edilir?

Cevap

İşteş bir yapı işteşlik zamiriyle (birbiri) veya işteşlik ekinin fiile eklenmesiyle yapılır.


11. Soru

Fiilden fiil yapan yapım eklerinden olumsuzluk eki hangi grupta yer alır?

Cevap

Fiillere gelen ve vurgusuz olan olumsuzluk işaretleyicisi -mA- çatı eklerinden (dönüşlü,edilgen, işteş ve ettirgenlik) sonra, zaman/kiplik işaretleyicilerinden önce yer alır ve 1. grupta bulunur.


12. Soru

Fiilden fiil yapan eklerden 2.grupta yer alan ekler aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap

Fiillere eklenerek cümlenin unsurlarını etkileyen çatı ekleri 2.grupta yer almaktadır.


13. Soru

Edilgenlik türetiminin asıl eki aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap

Edilgenlik türetiminin asıl eki -(X)l-’dir.


14. Soru

Özellikle ikinci maddede verilen fiilden fiil yapım ekleri dışında Türkçede az
işlek olan, sadece birkaç fiile gelen ve herhangi bir sözdizimsel değişime neden olmayan türetimler de vardır. Bunlar hangi grupta yer alır?

Cevap

Özellikle ikinci maddede verilen fiilden fiil yapım ekleri dışında Türkçede az
işlek olan, sadece birkaç fiile gelen ve herhangi bir sözdizimsel değişime neden olmayan türetimler de vardır. Bunlar 3.grupta yer alır.


15. Soru

Edilgen yapıda nesne olmaktan çıkıp özne pozisyonuna taşınan nesneler hangi durum ekiyle işaretlenmektedir?

Cevap

Sadece belirtme durum ekiyle işaretlemiş olanlar, edilgen yapıda nesne olmaktan çıkıp özne pozisyonuna taşınır. Diğer durum ekleriyle donatılmış olanlar, edilgen yapıda herhangi bir değişime uğramaz  Yani etken biçimdeki gramatikal ilişkileri ne ise edilgen yapıda da bunlar korunur.


16. Soru

Dönüşlü bir yapı hangi yollarla elde edilebilir?

Cevap

Dönüşlü bir yapı, dönüşlülük zamiriyle sağlanabileceği gibi -(X)n- /-(X)l- dönüşlülük eklerinin fiile eklenmesiyle de yapılabilir.


17. Soru

Comrie (1989) ettirgen yapıları iki grupta incelemiştir. Bunlar nelerdir?

Cevap

Comrie (1989) ettirgen yapıları a) Formal parametre b) Anlamsal parametre olmak üzere iki grupta inceler.


18. Soru

Anlamsal açıdan ettirgen yapılar aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap

Anlamsalaçıdan ettirgen yapılar;
• Doğrudan yapılmayada
• Dolaylıyapılmaifadeeder.


19. Soru

Öznenin bir edat grubu içinde verildiği edilgen yapılarda nesne konumundan özne konumuna geçen unsura verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap

Öznenin bir edat grubu içinde verildiği edilgen yapılar da vardır. Bu tür
yapılarda nesne konumundan özne konumuna geçen unsura sözde özne denmektedir.


20. Soru

Cümlenin anlamı düşünüldüğünde etken cümle ile edilgen yapı arasındaki tek fark aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap

Cümlenin anlamı düşünüldüğünde etken cümle ile edilgen yapı arasında öznenin düşürülmesi dışında bir fark yoktur.


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email