Türk Düşünce Tarihi Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

İslam Düşüncesinin ortaya çıkış dönemindeki anaokulları hangi çalışmalar etrafında toplanabilir?

Ortaya çıkış döneminde İslâm Düşüncesinin anaokulları felsefe, kelam, tasavvuf, fıkıh usulü ve dil çalışmaları etrafında toplanabilir.

Modern dönemde ortaya çıkan düşünce geleneği nedir?

Modern dönemde sosyal bilimler veya insani bilimler dediğimiz düşünce geleneği ortaya çıkmıştır.

Sosyal bilimlerin inceleme alanı nedir?

Sosyal bilimler değişim olgusu üzerinde odaklaşarak insan, toplum, devlet, medeniyet, ekonomi ve tarih ilişkilerini incelemiştir. Bu ilişkiler ağında insanın, toplumun, siyasal iktidarların, medeniyetlerin ve bir bütün olarak insanlık tarihinin değişimi analiz edilmeye çalışılmıştır.

İslâm düşünce okulları nasıl ortaya çıkmıştır?

Hz Peygamberin ölümünden sonra Müslümanların hayatta karşılaştıkları problemler artarak devam etmiştir. İslâm bilginleri ve düşünürleri bu sorunlara çözüm bulmak durumundaydı. Sonuç olarak da hayatla dinamik etkileşim neticesinde İslâm düşünce okulları ortaya çıkmıştır. İslâm düşünce okullarının oluşumunda İslâm vahyinin ilime ve düşünceye vermiş olduğu önemin çok büyük bir etkisi vardır.

Kuranda ilim ve ondan türeyen kelimeler kaç yerde kullanılmıştır?

Kuranda ilim ve ondan türeyen kelimeler yaklaşık 750 yerde geçmektedir.

İslâm Düşünce okullarını ortaya çıkaran sebepler nelerdir?

İslâm Düşünce okullarını ortaya çıkaran sebepler ikiye ayrılır. Bunlardan ilki; İslâm dininin ana metinlerinden kaynaklanan sebeplerdir. İkincisi ise yeni dinin etkileşim alanlarından ortaya çıkan sebeplerdir.

İslam Düşünce okullarının ortaya çıkma nedenlerinden biri olan dini metinlerin mahiyetinden kaynaklanan sebepler hakkında bilgi veriniz?

Kur’an Yüce Allah hakkında ‘Allah’ın eli’, ‘O göğe yükseldi’ ve benzeri ifadeler kullanmaktadır. Yine Kur’an Yüce Allah’ın eşi ve benzerinin bulunmadığını, zamanda ve mekândan münezzeh olduğunu ifade eden ayetlere sahiptir. Bu ifadeler zahirleri itibariyle bir çelişki ortaya koymaktadır. İslâm fıkıh usulünde tearuzü’l edille delillerin çatışması bahisleri bu sorunu fıkıhla ilgili alanda çözümlemeye çalışır. Nitekim İslâm düşünce geleneği metinlerin zahirlerindeki bu çelişkileri anlamlandırmak için yoğun bir çaba gösterecektir. Kelam, Felsefe ve Tasavvuf okullarının ortaya çıkışında bu tür dini metinler belirleyici olacaktır. Ayrıca dinî metinlerin bünyelerinde barındırdığı kapalılığın belirleyici bir rolü vardır. İslâm düşünce okulları hem dini metinlerin anlaşılmasını bir sorun olarak tartışacak hem de bunun yöntemine dair tartışmaları yürütecektir. Özellikle Kelam düşünce okullarının oluşumunda bu husus belirleyici olacaktır. Müteşabih, mecaz, kinaye ve benzeri kelimeler bu yöntem tartışmaları çerçevesinde kavramlaşacak ve kavramsal içerikleri belirlenecektir.

İslâm’ın diğer iki semavi din geleneğinden farkı nedir?

İslâm, tarihi bir gerçeklik olarak devletle beraber var olmuştur. Yahudilik ve Hıristiyanlık ise doğuşları itibariyle devletle beraber ortaya çıkmamışlardır. Aksine mevcut devletlerin yöneticilerinden saklanmak zorunda kalmışlardır.

İslâm düşünce okullarını çeşitli şekillerde etkileyen diğer din ve kültürlerden gelen aklî eleştiriler nelerdir?

Mecusiliğin bir kolunun evrenin ve evrendeki oluş ve bozuluşu açıklamak için kullandığı iki ezeli ilke yani iyilik ve kötülük ilkesi cevap verilmesi gereken bir eleştiridir. Bu doğrudan Allah’ın birliğine yönelmiş bir meydan okumaydı. Yine Dehriyye olarak anılan gruplar evrenin zamanın eseri olduğu şeklinde görüşler ileri sürmüşlerdir. Bu görüş aynı zamanda cahiliyye Arapları arasında da bulunmaktaydı. Yine tabiatçılar olarak isimlendirilen bir grubun Tanrı’yı dışlayarak evreni sadece tabiatın bir eseri olduğu iddiası da cevaplanmalıydı. Bu son iki eleştiri ise Tanrı’nın mutlak ezeliliğine ve varlığına yönelik bir meydan okumaydı. Yine Hint kökenli Brahmanların Peygamberliğin imkân ve gerekliliğine yönelik eleştirileri vardı. Bâtıniler ise dini metinlerin zahiri manalarının önemli olmadığını iddia etmişlerdir.

İslam Düşünce okulları nelerdir?

? Kelam ? Tasavvuf ? Felsefe

İslâm Düşüncesinin Kelam okullarının ortaya çıkışında öncelikle etkili olan unsur nedir?

İslâm Düşüncesinin Kelam okullarının ortaya çıkışında öncelikle siyasi olaylar etkilidir.

Emevîler neden cebir inancını yaymaya çalışmışlardır?

Emevîler yönetimlerini meşrulaştırmak amacıyla cebir inancını yaymaya çalışmışlardır.

Hilafet meselesi ile ortaya çıkan gruplar hangileridir?

Hilafet meselesi etrafında Hariciler, Şia ve Mürcie grupları ortaya çıkmıştır.

Kader ve cebr konuları etrafında hangi okullar ortaya çıkmıştır?

Kader ve cebr konuları etrafında ise Cehmiyye, Cebriyye, Kaderiyye ve Mutezile okulları ortaya çıkmıştır.

Mutezile karşısında ortaya çıkan okullar hangileridir?

Mutezile karşısında ise Selefiyye, Eşari ve Maturidi okulları ortaya çıkmıştır.

İslâm düşüncesinde kelâm geleneği hangi rolü oynamıştır?

İslâm düşüncesinde kelâm geleneği ise Fârâbî’nin de tespit ettiği üzere savunma rolünü oynamıştır. Kelam bir yandan İslâm inanç esaslarına yöneltilen eleştirileri aklî yöntemlerle cevaplandırmıştır. Diğer yandan da eleştirilerden de istifade ederek İslâm inancını tutarlı bir aklî sistem haline getirmeye çalışmıştır.

İslâm Düşünce okullarından tasavvuf nasıl ortaya çıkmıştır?

İslâm Düşünce okullarından tasavvuf ekonomik zenginleşmeye tepki olarak ortaya çıkmıştır.

Tasavvufun ilk dönem temel kavramları nelerdir?

Tasavvufun ilk dönem temel kavramları da Allah karşısında bireyin ruhunun dalgalanmalarını, duygularını ifade eden kavramlarda kendisini bulmuştur. Korku, hüzün, ümit, sevgi, ihlas, kabz, bast gibi kavramsallaştırmalar bunun örneğidir.

Felsefenin İslâm dünyasında oluşmasının en önemli vasatı nedir?

Felsefenin İslâm dünyasında oluşmasının en önemli vasatı tercüme hareketleridir.

Orta Çağdaki felsefe ismi hakkında bilgi veriniz?

Orta Çağda felsefe tüm aklî bilim ve geleneklerinin şemsiye ismidir ve felsefe büyük oranda bilim anlamına gelmektedir.

Felsefenin kapsamı nedir?

Felsefe metafiziği, fizik ve matematik bilimleri ve bunun dışında ahlak ve siyaset ilimlerini de kapsamaktadır.

Müslüman filozofların felsefe anlayışları nedir?

Müslüman filozoflara göre felsefe insanlığın ortaya çıkışından itibaren devam eden bir tür hakikat araştırmasıydı ve kendileri de hakikatin peşinden koşan öğrencilerdi.

Müslüman filozoflar felsefenin hangi boyutlarını her zaman önemsemişlerdir?

Müslüman filozoflar felsefenin birikimsellik, süreklilik ve evrensellik boyutlarını her zaman önemsemişlerdir.

İslam devleti ve felsefe arasında nasıl bir ilişki vardır?

Bir yandan İslâm varoluşu hususunda bilimleri de içeren felsefeye devlet olmanın ihtiyaçları bakımından ihtiyaç duymuştur. Diğer yandan ise felsefe de güçlü bir siyasal destekle oluşan aklî araştırmalar için gerekli olan güvenliği, maddi şartları, aklî birikimin toplanılmasını ve aklî araştırmaların finansını İslâm devleti aracılığıyla elde etmiştir.

İslam Felsefe okulları hangileridir?

? Dehriyye ? Tabiatçılık ? Meşşailik ? İşrakilik.

Dehriyye okulu hakkında bilgi veriniz?

Bu okul âlemin ezelîliğini ve maddî evrenin ötesinde akıl, ruh ve Tanrı gibi manevî hiçbir varlığın bulunmadığını ileri sürmüştür. Evrenden ayrı bilinçli ve irade sahibi Tanrı fikrini reddetmiştir. Bilgi konusunda ise duyuların dışında başka bir bilgi kaynağı kabul etmemiştir. Dolayısıyla vahyi, peygamberliği ve mucizeleri de inkâr etmiştir. Bu okul Kelâmcılar ve Meşşâî filozoflarca şiddetle eleştirilmiştir. İslâm dünyasında sürekliliği olan bağımsız bir okul oluşturamamıştır.

Tabiatçı okul nedir?

Tabiatçı okul varlıktaki değişimi sebep-sonuç ilişkileri çerçevesinde sadece tabiatla açıklamaktadır. Bu okul tabiattaki her türlü oluşum, değişim ve gelişimi rasyonel olarak açıklamaya çalışmıştır. Burada; tıp, kimya, astronomi ve matematik olmak üzere çeşitli pozitif bilim dallarında ciddi araştırmalar yapılmıştır.

İslâm dünyasında hangi isimlerin tabiatçı felsefelerinden bahsedilmektedir?

İslâm dünyasında Câbir b. Hayyân ile Ebû Bekir Zekeriyya er-Râzî’nin tabiatçı felsefelerinden bahsedilmektedir.

Tabiatçı filozof Câbir b. Hayyân’ın savunduğu görüşler nelerdir?

Câbir b. Hayyân kimya ilminde derinlemesine araştırmalar yapmıştır. Maddî evrenin yapısının açıklanmasının kimyasal analizlerle mümkün olduğuna inanmıştır. Câbir, maddenin temel yapısının felsefe taşının keşfiyle çözüleceğine inanmıştır ve bununla belki de atomu kastetmiştir.

Tabiatçı filozof Ebû Bekir Zekeriyya er-Râzî’nin ortaya attığı görüşler nelerdir?

Ebû Bekir Zekeriyya erRâzî ise varlığın meydana gelişini beş ezelî ilke ile açıklamaktadır. Bunlar yaratıcı Tanrı, ruh, madde, mekân ve zamandır. Evrendeki her türlü değişimin bu beş ezeli ile açıklanabileceği hususunda çok iddialı olmuştur. Râzî, yaratan bir Tanrının varlığını kabul ettiği halde dine ve peygamberlere gerek olmadığını iddia etmiştir. Allah’ın evrenle sürekli ilişkisini mümkün görmeyen deist görüşü savunduğu için İslâm dünyasında takipçileri olmamıştır.

Meşşâî Okul’u hangi İslâm filozofları temsil etmiştir?

Bu okul Kindî, Fârâbî, İbn Sînâ, İbn Bacce ve İbn Rüşd gibi seçkin İslâm filozofları tarafından temsil olunur.

İslâm dünyasında en yaygın ve en etkili olan okul hangi felsefeyi takip etmektedir?

İslâm dünyasında en yaygın ve en etkili olan okul Aristo felsefesini takip etmektedir.

Modern dönemle Meşşâî felsefenin yeşerdiği Orta Çağ dönemi arasında ne gibi farklar vardır?

İki dönemin evren algılayışları, düşünce dünyaları ve temel kavramları birbirinden oldukça farklıdır.

Meşşâî filozoflar neden Aristo felsefesini seçmişlerdir?

Bunun en önemli nedeni Aristo’nun, zamanına kadar olan bütün bilgi birikimini tutarlı ve sistemli bir yapı içerisinde tasnif etmesidir. Diğer önemli neden Aristo’nun orijinal fikirlerini ve değerlendirmelerini sunarken izlemiş olduğu mantıkî tutarlılıktır. Başka bir neden ise Aristo felsefi sisteminin bütüncül, tutarlı ve uyumlu bir insan anlayışı imkânını sunmasıdır.

Meşşâî okula göre din ile felsefe arasında nasıl bir ilişki söz konusudur?

Meşşâî okula göre her şeyden önce din ile felsefe arasında konu ve gaye birliği bulunmaktadır. İkisi de insanları mutluluğa götürecek gerçek bilgiyi ve gerçek ameli insanlara öğretmeyi hedeflemektedir. Dinin gayesi Allahı ve var olanları olduğu şekilde bilmek olan gerçek bilgiyle, insanı mutluluğa götüren ve mutsuzluktan alıkoyan bedeni ve nefsanî fiillerden oluşan gerçek ameli insanlara öğretmektir. Felsefe de bu amacı hedeflemektedir.

Meşşâî filozoflara göre felsefe kaça ayrılmaktadır?

Meşşâî filozoflar Aristo’yu takiben felsefeyi nazarî ve amelî olmak üzere iki kısma ayırmaktadırlar.

Nazari felsefe nedir?

Nazari felsefe metafizik, fizik ve matematik bilimler gibi kendisinden sadece bilmenin ve bilginin hedeflendiği disiplinlerdir. Mantık ise nazari ilimlere bir giriş olarak düşünülmüştür. Mantık doğru düşünmenin ilkelerini ve yöntemini verir.

Amelî felsefe nedir?

Amelî felsefe, bilginin ötesinde eyleminde hedeflendiği ve en genel anlamda insanı mutluluğa ulaştırmanın hedeflendiği disiplinlerdir.

Amelî felsefenin alt disiplinleri nelerdir?

Amelî felsefenin alt disiplinleri kişinin kendi davranış ve eylemlerinin yönetilmesini kendisine konu alan ahlak; kişinin evini yönetmesini konu edinen ev idaresi veya yönetimi ve son olarak ta kişinin şehri veya devleti yönetmesini ele alan siyasettir.

Meşşâî filozoflar amelî felsefeye nasıl yaklaşmışlardır?

Meşşâî filozoflar Aristocu köklerden hareketle ameli felsefeye yani ahlak siyaset ilişkisine bütüncül ve organik bir bakış açısıyla yaklaşırlar. Onlara göre sadece ahlak ve siyaset değil, tüm felsefî disiplinler bir bütünü oluşturmaktadır. Tüm alt disiplinleriyle felsefe/hikmet, bilimlerin ötesinde ve onlardan kopuk salt bir spekülasyon olmayıp, bütün ilimlerin üst ismi olup varlığı inceleyip, hakikati aramaktır.

Felsefe ve dinin gerçekleri öğretmede uyguladığı yöntemler nelerdir?

Din insanlara tüm hitap şekilleriyle seslenir. Çoğunlukla insanlarının tümünün anlayacağı retoriği/hitabî söylemi, daha az sık cedelî söylemi ve daha az olarak da bilimsel söylemi/burhanı kullanır. Felsefe ise sadece bilimsel akıl yürütme yöntemi olan burhanı kullanır.

Meşşâî filozoflara göre felsefe ve din arasındaki en önemli fark nedir?

Meşşâî filozoflarına göre din ile felsefe arasındaki en temel farklılık ifade biçimlerindedir. Felsefenin dili kavramsal, rasyonel ve ispatlıdır. Bu dil ve kullanılan kavramlar akli ilmi gelenekler içerisinde oluşmaktadır. Diğer taraftan kutsal kitaplar ise insanların tümüne hakikatleri anlayabilecekleri bir dille anlatmaktadır. O halde din ile felsefe dil ve yöntem bakımından birbirlerinden ayrıdır. İki bilgi kaynağı arasında çatışma veya çelişki görünen bir durum ortaya çıktığında başvurulacak metot ise tevildir.

Meşşâî filozoflara göre tevili zorunlu kılan nedenler nelerdir?

? İnsanların anlama kabiliyetleri farklıdır ve farklı yöntemlerle öğrenirler. ? Dini metinler zahirleriyle ele alındıklarında kazakader ve Allah’ın adaleti gibi konularda çelişki gibi duran ifadelere sahiptir. ? Dini metinlerde kapalı ve müteşabih ifadeler bulunmaktadır. Bu bakımdan dini metinlerin kendisi yorumlanmaya muhtaçtır.

Meşşâî filozofların peygamberlik anlayışları hakkında bilgi veriniz?

Meşşâî filozoflar dehriyye ve tabiatçı okullarının aksine peygamberlik kurumunu kabul etmekte ve felsefi olarak savunmaktadırlar. Meşşâî filozoflara göre peygamberlik kurumu toplum için zorunludur. Çünkü peygamberlerin kanun koyucu olarak siyasî rolleri vardır. Yine peygamberler örnek bir yaşam sürerek topluma ahlaki liderlik yapmaktadırlar. İnsanlara erdemli fiil ve davranışları öğretmektedirler. Böylece toplumun mutluluğa nasıl ulaşacaklarını öğretmekte ve toplumda düzen kurmaktadırlar. Bu bakımdan peygamberlik kurumu zorunludur.

Meşşâî filozofların Tanrı anlayışını belirleyen unsurlar nelerdir?

Birincisi Meşşâîler tenzihte bulunup Yüce Allah’ı her türlü eksiklikten uzak tutmaktadırlar. Bu çerçevede Tanrı zorunlu olarak en mükemmel, en yetkin ve tüm varlığın başlangıcı ilk varlıktır. İkincisi ise zamanlarının fizik anlayışıyla iç içe olan varlık anlayışlarından gelen temel kavramlar vardır. Başka bir ifadeyle zamanlarının fizik tasavvuru Tanrı hakkında kullandıkları kavramları belirlemektedir. Bu bağlamda, Meşşâîler Tanrıyı Zorunlu varlık, İlk Muharrik, En yetkin varlık, akl, âkil ve de makûl şeklinde anmaktadırlar.

Farabi Tanrı’yı nasıl tavsif etmektedir?

Farabi’ye göre; Tanrı zatı itibariyle bir olduğundan bütün varlıklardan farklıdır. Bundan dolayı varlıklar içerisinde sadece ilk varlık ismini ve anlamını O hak eder. İlk Varlık diğer bütün varlıkların ilk sebebidir. O bütün kusur ve eksikliklerden münezzehtir. O’nun varlığı en mükemmel varlık olup diğer bütün varlıkları önceler ve O’nda hiçbir şekilde kuvve olma hali yoktur. O var oluşu hususunda sebebin olmadığı biricik varlıktır. Tanrı sebepsiz ve saf fiildir. O’nda gerçekleşmemiş hiçbir potansiyel bulunmamaktadır. O Kendisi sebebiyle Zorunlu Varlıktır. Tanrı sürekli olarak bilfiil olup, tek bir şeyin zatını akleder. O’na has olan akletme kendi mahiyetinden ibaret olan aklı idrak etmektir. Diğer bir ifadeyle Tanrı hem, akl, hem âkil, hem de makuldür.

Meşşâî filozofların evren anlayışları nasıldır?

Meşşâî filozofların evren tasarımı doğal olarak ana hatlarıyla Aristocu idi. Bu tasarımda aynı zamanda Batlamyus kozmolojisinden gelen unsurlar da bulunmaktadır. Evren en dışta sabit yıldızlar feleğinin ve merkezde ise dünyanın bulunduğu, iç içe geçmiş eş merkezli feleklerden oluşmuştur. Bu evren tasarımında hiçbir boşluk yoktur. Evrenin her tarafı doludur. Bu evren tasarımı kelamcıların savunacağı boşluğun bulunduğu atomcu evren tasarımından tamamen farklıdır.

Meşşâî filozoflarına göre evrendeki varlık nasıl sıralanmaktadır?

Meşşâî filozoflarına göre evrendeki varlık hiyerarşik olarak şöyle sıralanmaktadır. İlk madde, dört unsur, homojen cisimler, birleşik cisimler (madenler), bitkiler, hayvanlar, insan, nefis ve akıl sahibi gök cisimleri ve son olarak İlk Muharrik.

Meşşâî filozoflara göre insanı dünya ile metafizik alem arasında köprü kılan unsur nedir?

Meşşâî filozoflara göre insanı dünya ile metafizik alem arasında köprü kılan şey akıldır.

Meşşâî filozofların insan anlayışı nasıldır?

Meşşâî filozofların insan anlayışı temelde Aristo felsefesini takip etmektedir. Onlara göre insan beden ve nefsten oluşmuştur. İnsan nefsi yetilerden/güçlerden oluşan bir bütünlüktür. İnsan beslenme, büyüme, üreme, beş duyu, ortak duyu, mütehayyile, hafıza, müfekkire, istek güçlerinden ve akıldan oluşmaktadır. Beslenme, büyüme ve üreme güçleri insanın maddi varlığını ve neslini devam ettirme bakımından önemlidir.

Meşşâî filozoflara göre insanın sahip olduğu güçler nelerdir?

Meşşâî filozoflara göre insanın beş duyu, ortak duyu, tahayyül, müfekkire ve hafıza güçleri bulunmaktadır. Bu güçlerden her birisinin kendisine has ayrı fiili vardır. Beş duyu dış dünyadan nesnelerin belli özelliklerini almaktadır. Ortak duyu ile duyu objesi hakkında beş duyularla elde edilen parça halindeki veriler birleştirmektedir. Tahayyül gücü beş duyu ile algılanan objeyi, ortadan kaybolduktan sonra da hatırlamaktadır. Müfekkire gücü elde edilen sûretler hakkında tikel yargılar ve mânâlar oluşturmaktadır. Hafıza gücü ise söz konusu objenin hem sûretini hem de onun hakkında verilen ferdî yargıları sürekli olarak zihinde tutmaktadır.

Meşşâî filozoflar aklı nasıl tanımlamaktadırlar?

Meşşâî filozofların tümü tümel/küllî bilgiden sorumlu ilkeyi akıl olarak tanımlamaktadırlar.

Meşşâî filozoflara göre akıl idrak ettiği konusu bakımından kaça ayrılmaktadır?

Onlara göre öncelikle akıl idrak ettiği konusu bakımından ikiye ayrılmaktadır. Bunlar; Nazarî Akıl ve Amelî Akıl’dır. Aklın matematik, fizik, metafizik gibi teorik konuları incelediği haline nazari akıl ismini vermektedirler. Akıl aynı zamanda eylemler, fiiler, davranışlar ve kararlar hakkında da işlemde bulunmaktadır. Meşşâî filozoflar aklın bu haline ameli akıl adını vermektedirler.

Meşşâî filozoflar insanda tümel bilginin oluşması ve aklın gelişmesi evrelerini nasıl tasnif etmişlerdir?

? Kuvve halindeki akıl veya potansiyel akıl ? Fiil hale geçmiş akıl ? Meleke halindeki akıl ? Müstefad Akıl

Meşşâî filozoflara göre insanın davranışları nasıl ortaya çıkmaktadır?

İnsan davranışının ortaya çıkmasında, dış dünya ve bunların insan nefsindeki uzantıları olan duyu ile hayali formlar etkilidir. Ama aynı zamanda istek gücü de etkilidir. Meşşâî filozoflar istek gücünü, eyleme ve davranışa yönelik olarak insanın içindeki bir tür enerji ve bir tür potansiyel olarak anlamaktadırlar. İstek gücü ise şehvet, öfke ve aklın etkilerine açıktır. İnsan davranışlarındaki çatışma ve giriftliğin sebebi de budur. Aklın istek gücü üzerinde etkili olması durumuna ihtiyar adı verilmektedir. Bu durumda insanın davranışı aklın yönlendirmesiyle ortaya çıkmaktadır. İnsan kendi içinde bu güçlerin çatışmasını yaşamaktadır ama aynı zamanda insanın seçim gücü de bulunmaktadır.

Meşşâî filozoflara göre insanın kendi içindeki özgürlüğü nasıl açıklanmaktadır?

Meşşâî filozoflara göre insanın kendi içindeki özgürlüğü, davranışlarının ortaya çıkışında şehvet ve öfke güçlerinin düşünme/akıl gücü tarafından kontrol altında tutulmasıyla açıklanmaktadır. Diğer bir ifadeyle onlara göre psikoloji bağlamında özgürlük, insanın aklı aracılığıyla tutku ve kızgınlıklarının tutsaklığından kurtuluşudur.

İşrâk okulu hangi düşünceyi savunmaktadır?

İşrâk okulu Meşşai bilginin kaynağı olarak akıl yürütmeyi temel alan rasyonalist Meşşâî felsefeye karşı mistik tecrübe ve deruni sezgiye dayanan düşünceyi savunmaktadır. İşrâkiler kesin bilgiye ulaşmada mantıkî kanıtlama ve çıkarımların yetersiz olduğunu savunmaktadır. Bu okula göre işrak, epistemolojik açıdan akıl yürütmeye veya bir bilgi vasıtasına gerek kalmadan bilginin doğrudan içe doğmasıdır. İşrak bir iç aydınlanma, keşf ve zevke deruni bilgidir.

İşrak okulunun kaynakları nelerdir?

İşrak okulunun kaynakları İbn Sînâ, Gazzâlî, İbn Tufeyl, tasavvuf geleneği, İran hikmetiyle, Hermetik geleneğidir.

Sühreverdî, araştırma ve iç sezgi yöntemlerini kullanmaları bakımından hakikati arayanları kaça ayırmaktadır?

? Teellühü esas alıp bahse önem vermeyenler ? Tefekkür ve rasyonel araştırmayı önemseyip teellühü ihmal edenler ? Her iki yolu takip edenler.

İşrakiler Meşşâi okulunu hangi yönlerden eleştirmektedirler?

Örneğin, Meşşâilerde varlığın en yüksek cinsleri sayılan on kategoriyi cevher, hareket, izafet, nicelik ve nitelik olmak üzere beşe indirmektedir. Aslında Sühreverdî, manevi varlıkları hesaba katmadan varlığı sadece maddeye indirgeyerek kategorileri belli sayı ile sınırlamanın ve bunları varlığın temel formları saymanın yanlış olduğu kanısındadır. Esasen ona göre kategorilerin ilme pek fazla katkısı da yoktur. Yine Sühreverdî, Aristonun tanım teorisini de eleştirmektedir. Buna göre eğer bir şeyin tanımının cinsi ve faslıyla yani ayırıcı temel özellikleri ile yapılması yeterli değildir. Çünkü temel ayırıcı özellikler herkes tarafından bilinememektedir. Sühreverdi felsefi bilimler tarafından ortaya konulan şeylerin ayırıcı temel özelliklerinin kesin bir şekilde belirlenemediği kanaatindedir.

İşraki okul varlık kavramı yerine hangi kavramı kullanmaktadır?

İşraki okul varlık kavramı yerine nur yani ışık kavramını kullanmıştır. Okula göre nur kavramı gayet açık ve seçik olduğu ve tüm varlıklarda bulunduğu için tanımlanmaya ihtiyacı yoktur. Nur, özünde apaçık olup başka varlıkları açığa çıkarandır.

İşraki okul varlığın ortaya çıkışını nasıl açıklamaktadır?

Nur mahiyetçe son derece açık ve belirgin olduğu için tarif edilemez. Nur bütün varlığa yayılmıştır. Kendisinde nurun bulunmadığı hiçbir varlık ve nesne yoktur. Tüm maddî ve manevî her çeşit varlığın oluşumunda nur vardır. Dolayısıyla tüm varlıklar içlerinde bulunan nurun yoğunluğuna göre bir hiyerarşi oluşturmaktadırlar. Varlığın zirvesinde ise Nurlar Nuru, Kutsal Nur olan Yüce Allah bulunmaktadır. Biricik ve zorunlu olan bu nurdan diğer varlıklar ve nurlar sudur etmektedir.

İşrâki filozoflar nuru kaça ayırmaktadırlar?

İşrâki filozoflar nuru, var olmak için başkasına ihtiyacı olmayan saf nur ve varlığı başkasından olan arazî nur diye ikiye ayırmaktadırlar.

İşrâk okulundaki Tanrı anlayışı nasıldır?

Nurlar Nuru, Yüce Allah bütün varlıkların var olmak için kendisine bağımlı olduğu ve kendisinin var olmak için hiçbir şeye bağımlı olmadığı nur bu nurdur. O’nun dışındakiler varlığını ondan alır. O’nun eşi benzeri yoktur. Her şeye hükmeder. Her türlü kudret ve olgunluk ondan kaynaklanır. Varlığının şartı ve zıddı yoktur. Ezeli ve ebedidir. İşrakiler Meşşâîler gibi Yüce Allah hakkında tenzih ilkesini uygularlar. Hiçbir sıfatı, yüceliğine zeval getirir diye Tanrı’ya yakıştırmazlar. Tanrı, hiçbir şeye muhtaç olmayan, her şeyden zengin ve müstağni, her şeyden aşkın, kendi kendine var olan yegâne varlıktır. O zorunludur. Var edendir. Niteliklerden azade ve münezzehtir. Zaten nitelikler gerçek birliğe aykırıdır.

Sühreverdi’nin peygamber anlayışı nasıldır?

Sühreverdi’ye göre, Peygamber, bilge için bir rehber, toplum için de düzeni sağlayan kuralları koyan bir yol gösterici olarak mutlaka gereklidir.

İslam Düşünce okullarının ortaya çıkışının genel sebebi nedir?

Hz. Peygamberin Medine’ye hicreti İslam dünyası için hangi yapının oluşmasını sağladı?

Tasavvuf okullarının ilk ortaya çıkış sebebi nedir?

Dehriyye okullarının içeriğinde neler bulunmaktadır?

Meleke halindeki akıl Meşşâî filozofları tarafından nasıl tanımlanmıştır?

İşrâkilik felsefî görüşlerini temellendirirken Meşşâî felsefenin problemleri üzerinde yürür; bunlardan bazısını değiştirerek sistemine alır, bazısını da eleştirir. Mesela Meşşâilerde varlığın en yüksek cinsleri sayılan on kategoriyi cevher, hareket, izafet, nicelik ve nitelik olmak üzere beşe indirir. Bir varlığı diğerinden ayırıp tanımada bu beş kategori yeterlidir. Aslında Sühreverdî, manevi varlıkları hesaba katmadan varlığı sadece maddeye indirgeyerek kategorileri belli sayı ile sınırlamanın ve bunları varlığın temel formları saymanın yanlış olduğu kanısındadır. Esasen ona göre kategorilerin ilme pek fazla katkısı da yoktur. Yine Sühreverdî, Aristo'nun tanım teorisini de eleştirir. Buna göre eğer bir şeyin tanımının cinsi ve faslıyla yani ayırıcı temel özellikleri ile yapılması yeterli değildir. Çünkü temel ayırıcı özellikler herkes tarafından bilinebilir değildir. Sühreverdi felsefi bilimler tarafından ortaya konulan şeylerin ayırıcı temel özelliklerinin kesin bir şekilde belirlenemediği kanaatindedir.