aofsoru.com

Osmanlı İktisat Tarihi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tımar Ve Vakıf Sistemleri

1. Soru

İslâm devletlerinde kamu maliyesinin hangi yönleri vardır?

Cevap

İslâm devletlerinde kamu maliyesinin üç yönü vardır:

Bunlardan birincisi rakamları bütçelere yansıyan merkez maliyesi,

ikincisi askerî zümreye maaşlarına karşılık toprak gelirlerinin bağlanmasını ifade eden ikta (ve tımar) ve

üçüncüsü de genellikle yatırım harcamalarını yapan vakıf sistemidir. İktisadî ve sosyal refahı sağlayan en önemli unsur bu yatırımlardır.


2. Soru

Osmanlı da genelde otuz yılda bir tapu sayımları yapılırdı.Köylerde yapılan Tapu sayımlarında neler tesbit edilirdi?

Cevap

Köylerde yapılan tapu sayımlarında  genellikle tımar sistemi içinde, faal nüfus ve bunların kazanç durumları, başlıca ürünler ve bunların yıllık ortalamaları ile bunlardan devletin payına düşen oranlar hem aynî hem de nakdî olarak belirtilirdi.


3. Soru

Selçuklular uzun süre devam edecek kendi  hukukî ve iktisadî nizamlarını kurarken,bir yandan da hangi uygulamaları ile  Bizans’tan kalan feodalizmi de ortadan kaldırıyorlardı?

Cevap

Selçuklular devlete ait arazileri işletilmek üzere gelirlerini komutanlara ve kamu görevlilerine vererek İkta sistemini uyguluyorlardı. Böylece devlet, feodalleşmeye çalışan,  saltanat kavgalarına karışan, İktasını iyi idare edemeyen, zulme ve haksızlığa yeltenen yahut güveni kaybedenlerin ellerinden iktalarını alıyor ve bunların aşırı güçlenmelerine izin verilmiyordu. Mülk devletin elindeydi.


4. Soru

Selçuklular da  büyük iktalar neden sık sık sahip değiştiriyordu? 

Cevap

Büyük ikta sahiplerinin ve özellikle merkezdeki yüksek devlet adamlarının çocukları babaları kadar ehliyetli ve liyakatlı olamadıklarından babalarının iktalarının nezaretine varis olamıyor ellerinden alınıyordu. Yine tehlikeli bir şekilde bağımsızlaşma eğilimi sezilen kumandanlardan da toprakları geri alınıyordu.


5. Soru

İkta sisteminin devlete ne gibi yararları vardı?

Cevap

Böylece devlet maaş ödemeden büyük bir orduyu beslemekte; mühim bir türkmen kitlesini toprağa bağlayarak iskân etmekte ve sağladığı güvenli ortam içerisinde ziraî üretimin artmasını sağlamaktaydı.


6. Soru

Neden, Anadolu haricinde hiç bir zaman Büyük Selçuklu toprakların da ordularına yetecek kadar  mîrî arazi olmamıştır?

Cevap

Büyük selçuklu ülkesi tümüyle fethedilen topraklar üzerinde değil   çeşitli hukukî statülere sahip topraklar üzerinde kurulurken ,savaşla fethedilen Anadolu toprakları mîrî yani devlet mülkü sayıldığından buradaki iktalar bu hukukî statüdeki topraklar üzerinde kurulmuştur.


7. Soru

Melikşâh ve Sultan Sancar dönemlerin de İkta sistemi içerisinde yer alan ziraî yapının çok gelişmesinin  ve bununla geçinen yeni şehir ve kasabalar kurulmasının nedeni neydi? 

Cevap

Irak, Horasan ve Hârezm’de açılan veya imar edilen sulama kanalları ve  tesisleri sayesinde ziraî üretim çok artmıştı.


8. Soru

Anadolu Selçuklu Devleti Türkiye’de İkta sistemini nasıl uygulamıştır?

Cevap

Küçük ikta sistemini yerleştirmiştir.  İktaları yöneten ve sipahi denen askerler kumandanından erine kadar vergisi kendilerine bağlanan köylerde otururlar ve devletin çağrısı halinde gösterilen hizmeti görürlerdi.


9. Soru

Selçuklular zamanında Anadolu’da gerçekleştirilen en önemli iktisadî dönüşüm ne olmuştur?

Cevap

Toprakta özel mülkiyet yerine devlet (mîrî) mülkiyetinin getirilmesidir.


10. Soru

Bazı mîrî toprakların hukuksuz olarak vakıf veya nüfuzlu kimselerce geniş mâlikâne haline getirilmesinin en önemli sakıncaları ne olmuştur?

Cevap

İktalı sipahi önemini kaybetmiş, bunun sonucunda da devlet hem iktisadî hem de askerî yönden zaafa düşmüştür.


11. Soru

Osmanlı Devletin de öşrî toprakların özelliği nedir?

Cevap

Öşrî topraklar müslümanların özel mülkiyetleri altındaki topraklardır. Bunların sahipleri elde ettikleri ürünlerinden zekatın bir çeşidi olarak öşür (1/10) vergisi öderler.


12. Soru

Osmanlı Devletin de Harâcî  toprakların özelliği nedir?

Cevap

Osmanlı da Harâcî toprakların sahipleri  gayrimüslimlerdir. Bunlar 1/10-1/2 arasında harâc vergisi öderler.


13. Soru

Osmanlı da tımar  mahiyet itibariyle hangi bölümlere ayrılırdı?

Cevap

Eşkinci tımarı (mülk tımar). Mustahfız tımarı. Hizmet tımarı. Mensuhat tımarı. Sepet tımarı. beş bölüme ayrılırdı.


14. Soru

Toprağını bırakıp başka bir iş tutan köylünün sipahiye  bir senelik mahsülün karşılığını ödemesi zorunluluğuna ne ad verilirdi?

Cevap

Çiftbozan resmi,


15. Soru

Osmanlı devletin de zaten etkisizleşmekte olan" tımar sistemi"  hangi dönemde çıkarılan Arazi Kanunnamesi ve nizamnameler ile ortadan kaldırılmıştır?

Cevap

Tanzimat döneminde. (1856 Islahat Fermanı, 1841 ve 1847’de çıkarılan iki nizamnameleri, Yine 1849 ve 1858 tarihli kanun ve nizamnameler ,1858 Arazi Kanunnamesi’yle )


16. Soru

17.yüzyıla kadar Tımar sistemini ayakta tutan ve 17. yüzyıldan itibaren uyulmayan dolayısı ile tımar sisteminin dağılmasına yol açan temel esaslar nelerdi? 

Cevap

Tımar sistemini ayakta tutan üç esas olan  1. alaybeylerinin ehil ve liyakatlı kimseler olması,  2. zeamet ve tımarların yalnız bunların arzları üzerine verilmesi ve  3. sipahilerin sancaklarında oturup sefer zamanlarında alaybeylerinin emirlerine girmeleri idi.


17. Soru

1858 Arazi Kanunnamesi nin yol açtığı en önemli sonuç ne olmuştur?

Cevap

Ziraî topraklarda özel mülkiyet hukukî meşruiyet kazanmış ve tımar sistemi hukuken de sona ermiştir.


18. Soru

Vakıf Sistemi nedir?

Cevap

Vakıf sistemi sosyal güvenliğin temel kurumu olduğu kadar eğitim, kültür, diyanet, bayındırlık, sağlık ve sosyal yardım yatırımlarını yürüten malî bir kurumdur.


19. Soru

Osmanlı da bilinen ilk para vakıflarının kurucusu hangi padişahdır?

Cevap

Para vakıflarının ilk bilineni II. Mehmed (1451-1481) tarafından kurulmuştur. Fatih, geliri yeniçeri ocaklarına verilen etlerin subvansiyonunda kullanılmak üzere  24 000 altın vakfetmiştir.


20. Soru

19. yüzyıl başlarında çok dağınık ve karışık görünüm de olan vakıfların islah edilmesi ve belli bir düzene kavuşturulması için Vakıflar hangi kuruma bağlanmıştı? 

Cevap

19. yüzyıl da vakıfların Evkâf Nezâreti şemsiyesi altında birleştirilmesi sağlanmıştır.


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email