Osmanlı Devleti Yenileşme Hareketleri (1876-1918) Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

I. Kanun-i Esasinin hazırlığı sürecinde II. Abdülhamit’ e sunulan dört anayasa taslağı hangileriydi?

Midhat Paşa’nın, Süleyman Paşa’nın, Fransız Anayasası’ndan adapte edilen Mabeyn Başkâtibi Said Paşa’nın ve Cemiyet-i Mahsusa’nın hazırladığı dört anayasa tasarısı padişaha sunuldu.

Osmanlının Biran önce bir Anayasa yapmasını zorunlu kılan ve aydınlara çok istedikleri Kanun-i Esasi üzerinde çalışma fırsatı veren gelişme neydi?

Avrupa kamuoyunda Osmanlı aleyhtarlığı gelişti; içeride muhalefet yükseldi Bu gelişmelerin dışında, özellikle Balkanlarda uluslararası rekabetin sebep olduğu bir dizi hadise de peşpeşe geldi. Bu nedenlerle hızla karar almak ve biran önce Anayasal bir sistem değişikliğine gitmek lâzımdı.

Süleyman Paşanın Anayasa taslağında özgün olarak önerilen neler vardı?

Osmanlı Devleti bağımsız ve meşrutî bir yönetime sahip olacaktı. Padişahlık, yetkileri ve hilâfet konusundaki teklifleri Midhat Paşa ve Cemiyet-i Mahsusa’nın önerileriyle örtüşmekteydi. Meclis yerine 120 üyeden oluşacak bir “Divan-ı Memâlik” ile 150 üyeden oluşacak bir “Divanı Memleket” önermekteydi ki, bu, onun tasarısının en özgün tarafıydı.

I. Kanun-i Esasinin on ikinci maddesinde ki Genel Hükümler bölümünde yer alan ve en çok tartışılan hatta anayasayı tartışılır hale getiren madde neydi ve niçin tartışılıyordu?

Padişaha “hükümetin emniyetini bozdukları sabit olan kişileri ülke dışına sürme” yetkisi veren bu madde yoruma açıktı ve herkese uygulanabilirdi. Kişi hak ve hürriyetleriyle özellikle siyasileri sınırlayabilecek olan bu maddenin, Kanun-i Esasi’yi adeta yok hükmüne soktuğu ileri sürülüyordu.

I. Kanun-i Esasi de Memurların göreve atanmaları ve el çektirilmeleri ile ilgili dördüncü bölümde nasıl bir anlayış benimsenmiştir?

Herkesin hak ettiği ve yeteneklerine uygun görevlere atanacakları ve yasal bir gerekçe olmaksızın görevden alınamayacakları anayasal güvenceye bağlanır. Memurların görevleri çerçevesinde sorumlu olacakları belirtilir; amirlerinin kanun dışı emirlerine uyma zorunluluğu olmadığı beyan edilir.

I. Kanun-i Esasinin kabulünden sonra yapılan seçimler Hangi seçim koşullarına göre yapılmıştır?

Seçilecek kişilerin 25 yaşından küçük ve geçmişte bir mahkûmiyeti olmaması, halk nazarında iyi huylu olarak tanınmış ve “az çok emlâk sahibi” olması şarttı. Kanun-i Esasi seçimin şeklini tanımlamadığından doğrudan seçim yerine “iki dereceli” seçim yöntemi benimsendi. Buna göre önce seçmenler seçilecek ve ardından onlar milletvekillerini seçecekti.

I. Kanun-i Esasiye göre Ayanların Meclisteki temsil durumları nasıl düzenlenecekti?

Heyet-i Âyan, milletvekili sayısının üçte birini geçmemek üzere, yaptıkları ile halkın güvenini kazanmış, devlet hizmetinde bulunmuş ve kırk yaşın üstündeki kimselerden hayat boyu görev yapmak kaydıyla padişahca atanır; üyelikleri ancak kendi istekleri ile başka bir göreve tayinlerinde düşerdi.

I. Kanun-i Esasi ne zaman ve hangi padişah tarafından uygulamaya sokulmuştur?

Kanun-i Esasi 23 Aralık 1876 tarihinde II: Abdülhamit tarafından ilân edilerek uygulamaya konuldu. Böylece Meşrutiyet yönetimine geçilerek yeni bir devir açıldı.

Bu dönemde anayasal sisteme geçmek için gayret gösteren o günün en önemli aydınları kimlerdi?

İbrahim Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ali Süavi gibi aydınlar basın yolu ile; Midhat Paşa, Mehmed Rüşdi Paşa, Damad Mahmud Paşa gibi devlet adamları da bürokrasi içinden anayasal sisteme geçmek için gayret etmekteydiler.

Mithat Paşa’nın reddedilen Anayasa taslağının hangi bölümleri ilan edilen I. Kanun-i Esaside yer almıştır?

Devletin yapısı ve padişah hakkındaki yaklaşımlar hemen hemen aynıydı. Midhat Paşa’nın tasarısına göre, Osmanlı Devleti hiçbir şekilde ayrılık kabul etmez bir bütündü; yönetimi Şer’-i Şerif’e dayanır; saltanat, Osmanlı soyundan gelen en büyük hanedan üyesine ait olup padişah, aynı zamanda İslâm dininin koruyucusu ve ordunun komutanıydı; hükümet üyelerini atar ve azleder; yabancı devletlerle anlaşmalar yapar; savaş ve barışa karar verir; meclisi toplar veya kapatabilir; kişiliği kutsal olup yaptıklarından sorumlu değildir. Bölümü yer almıştır.

Cemiyet-i Mahsusa’nın Anayasa taslağı hazırlanırken hangi ülkelerin Anayasalarından yararlanılmıştır?

Fransa, Belçika, Polonya ve Prusya gibi yabancı ülkelerin anayasalarından yararlanılmıştır.

Bu dört Anayasa taslağı nasıl bir araya getirilerek tek anayasa halinde II. Abdülhamit’e sunulmuştur?

Midhat Paşa’nın başkanlığında toplanan Meclis-i Vükela, tasarıyı gözden geçirerek önce 140 maddelik bir metin; ardından da bazı mükerrer maddeler çıkarılarak 119 maddelik bir anayasa oluşturuldu. Komisyonun hazırladığı tasarı basılarak üzerinde fikir beyan etmeleri için devlet ricaline gönderildi; ardından saraya takdim edildi.

Fransız Devrimini yaratan toplumsal gelişmeler nelerdi?

17. yüzyılda Avrupa’da yaşanan savaşlar ve 18. yüzyılda sanayi inkılâbı ile birlikte üretim tarzında meydana gelen değişimler toplumları etkiledi; özellikle yeni çalışma şartları ve çıkarılan yasalar halkı daha da sefilleştirdi. Böyle bir ortamda kralların egemenliğinin ilahi kaynaklı olmadığı ve egemenliğin kaynağının millet olduğu fikri ileri sürüldü. Bunu hayata geçirmek için yüz binlerin ölümüne mal olan Fransız Devrimi gerçekleştirildi.

Islahat Fermanının Osmanlı toplumuna getirdiği yenilikler nelerdi?

Islahat Fermanı’nın ilânı siyasi, hukuki ve idari bazı sonuçlar doğurdu. Kanun önünde ve haklar açısından Müslim gayrimüslim eşitliği sağlandı; gayrimüslimlerin askerlik dahil devlet hizmetinde istihdamına imkân tanındı.

Osmanlı da gayrimüslim unsurlara verilen Cemaat Nizamnamelerinin Anayasa fikrinin doğuşuna nasıl bir etkisi olmuştur?

1862 tarihli Rum Patrikliği, 1863 tarihli Ermeni Patrikliği, 1865 tarihli Hahambaşı Nizamnameleri, hem Batılı anayasalara benzerlikleri hem de genel meclisin dışında eyaletlerde de meclislerin kurulmasını öngörmesiyle, en azından gayrimüslimler arasında anayasa fikrini uyandırmıştır.

Medine Anayasası’nın Anayasalar tarihi açısından önemi nedir?

Bugüne kadar tarihte tespit edilebilen ilk yazılı anayasa olması bakımından ayrı bir önemi vardır.

Mithat Paşanın Anayasa taslağı nasıl bir meclis öngörüyordu?

120 üyeli Meclis-i Mebusan’ın başkanıyla üyelerinin üçte birini hükümetin ataması öngörülmekteydi. 120 kişilik meclisin sekseni seçimle belirlenecek milletvekili ve atanacak olan kırkı da devlet vekili olacaktı. Tek meclisli bir yapı önerilmekle birlikte bu meclis, bütün yasama yetkilerini elinde bulundurmayacaktı. Ayrıca mebus (milletvekili) olmayı oldukça zor şartlara bağlayan tasarı üç yılda bir seçim yapılması zorunluluğunu getiriyordu. Hükümetin atayacağı milletvekilleri her yıl yenilenebilirdi. Mebuslar bir kereye mahsus vilâyet meclislerince; daha sonra ise yapılacak bir kanunla genel seçimlerle belirlenecekti.

2. Kanun-i Esasi ile Getirilen en önemli yenilikler neler olmuştur?

Padişahın Meclis-i Umumî’de (Parlamento) anayasaya bağlılık yemini etmesiydi. Hükümetin hükümdara değil, Meclis-i Mebusan’a karşı sorumlu olması ve güvenoyu alma mecburiyetinde bulunması, padişahın sürgün yetkisinin tamamen kaldırıldı. Ayrıca örgütlenmenin ve basının önünü açan daha özgürlükçü düzenlemeler yapıldı.

Batıda ortaya çıkan en eski Anayasa hangisidir ve ne zaman, nerede ortaya çıkmıştır?

En eski Anayasa örneği İngiltere’de 1215’te yayımlanan Magna Carta Libertatum’dur.

2. Kanun-i Esasi üzerinde nasıl değişiklikler yapılmıştır?

Kanun-i Esasi’de yedi kere değişiklik yapıldı. İlki II. Abdülhamid’in tahttan indirilmesinden sonra, 21 Ağustos 1909’da yapılanı ilk olmanın yanında, aynı zamanda en köklü olanıdır. Bu değişiklikle yirmi bir madde düzeltilmiş; bir madde tamamıyla kaldırılmış ve üç maddeye de ekler yapılmıştı.

Anayasa ya benzer işlev gören eskiçağın Türk topluluklarından veya İslâm toplumundan örnekler verebilir miyiz?

Devlet denilen teşkilâtın şeklini, kuruluş esaslarını ve organlarını; idare edenle edilen arasındaki ilişkileri düzenleyen bu kurallar geleneğe dayalı sözlü ya da yazılı olabilir. Orta-Asya Türk tarihinde var olan “Töre” sözlü, İslâm tarihindeki “Medine Anayasası” ise yazılı örneklerdendir.

İlk Osmanlı anayasası hangisidir ve ne zaman yapılmıştır?

I. Kanun-i Esasi olarak isimlendirilir. 1876 yılında ilân edilmiştir.

II. Abdülhamit ‘in meclisi kapatmasının nedeni neydi?

Milletvekilleri, Kanun-i Esasi’deki bütün Osmanlıların temsilcisi olma hükmünü bir tarafa bırakıp yerel ve hatta mensup oldukları ırk veya dinin temsilcileri gibi davrandılar; özellikle farklı unsurlar arasında hükümete karşı hareketlenmeler başladı. Üyeler cephelerden gelen yenilgi haberleri yüzünden padişah aleyhinde de konuşmaktaydı. Meclisin eleştirilerine muhatap olan padişah Osmanlı-Rus harbini bahane ederek meclisi kapattı.

II. Abdülhamid, birinci meclisi kapatmasının ardından hangi çalışmaları yapmıştır?

Büyük bir eğitim reformuna girişti. Mülkiye Mektebi’nin programları yeniden düzenlendi; Harbiye’ye önem verildi ve birçok yeni okul açıldı. Adli ve hukuki reformlar yapıldı. Ulaşım ve iletişim alanında gelişmeler sağlandı; basın, sıkı bir sansüre tabi olmasına rağmen ciddi gelişmeler gösterdi; pek çok gazete, dergi yayın hayatına başladı ve kitaplar basıldı.

Fransa Anayasası’nın düşünsel öncüleri kimlerdi ve ileri sürülen düşünceler nelerdi?

Fransa Anayasası’nın düşünsel öncüleri Montesquieu ve J. J. Rousseau idi. Bu düşünürler toplumsal eşitliğe, özgürlüğe, milliyetçiliğe ve hatta kuvvetler ayrılığı prensibini savunuyor ,sömürününadaletsizliğin kader olmadığı görüşlerini savunuyorlardı.

Sait Paşanın Anayasa tasarısın da meclisin düzenlenmesi nasıl ele alınmıştı?

Tasarı, doğrudan milletin seçtiği 750 kişilik bir meclis öneriyordu. 20 yaşını dolduran her erkek seçme ve 24 yaşını dolduranlar da seçilme hakkına sahipti. Mebusluk süresi üç yıl olup eski mebuslar yeniden seçilebilirdi. Şûra-yı Devlet, padişahın danışma meclisi olarak aynen korunacak; üye sayısı 150’yi geçmeyen ve tayinle gelen bir de Âyan Meclisi (Senato) bulunacaktı.

Fransız Devriminden sonra yaşanan temel değişimler neler oldu?

Asilzade ve ruhbanların imtiyazları sonlandırıldı; feodalizm ilga edilerek köylülerin konumu düzenlendi. 1789’da yayımlanan insan Hakları Beyannamesi’yle geleneksel yasalardan vazgeçildi ve kralın uymak zorunda olduğu 1791 Fransız Anayasası ilân edildi. Ardından radikal kararlar alınarak 1793’te kral ve kraliçe idam edildi; ertesi yıl kiliseler kapatıldı.

Mithat Paşa Anayasa taslağında Temel Hak ve Hürriyetler konusunun nasıl düzenlenmesini öneriyordu?

Taslakta kamu ve bireysel hak ve hürriyetlere de yer verilmiş; ancak, genel özgürlükler yerine hürriyetleri düzenleme yoluna gidilmişti. Toplanma ve dernek kurma hakkından değil; sadece ticaret ve şirket kurma hürriyetinden söz edilmişti. Suiistimal ve genel ahlâka aykırı olmamak kaydıyla fikir hürriyeti benimsenmişti. Mesnetsiz cezalandırma, mesken dokunulmazlığı gibi hususlara da yer verilen tasarı, kişi hak ve hürriyetleri konusunda daha sonra kabul edilen anayasanın gerisindeydi.

Mithat Paşanın tasarısına göre; devletin borçlarını ödemesi ve borçlanması konusu nasıl ele alınmıştı?

Meclis, devletin borçlarının ödenme şeklini, iç ve dış borçlanma usullerini, tahvil çıkarma ve mali tedbirlerin alınmasını, bütçe ve vergi meselelerini hükümetle işbirliği halinde müzakere edecek; ayrıca, kamu harcamalarını ve memurları denetleyecekti.

Anayasa ya neden gerek duyulmuştur ve Anayasa olarak adlandırdığımız yasalar hangi düzenlemeleri kapsar?

İnsanlar birlikte yaşamaya başladığından itibaren bir takım kurallarla sosyal hayatı tanzim etmeye çalışmıştır. Devlet denilen teşkilâtın şeklini, kuruluş esaslarını ve organlarını; idare edenle edilen arasındaki ilişkileri düzenleyen bir metindir.

1908 2. Osmanlı mebusan meclisi hangi kanuna göre oluşturulmuştur?

İntihâb-ı Mebusan Kanun-i Muvakkati adıyla 83 maddelik geçici bir kanun çıkarılarak seçime gidilmiştir

Dünya da modern anayasacılığın öncüsü olarak kabul edilen gelişmeler nasıl ortaya çıktı?

18. yüzyılda Kuzey Amerika ile Fransa’da ortaya çıkan daha gelişmiş metinler modern anayasacılığın öncüsü oldu. Anayasa, artık nesilden nesile tekrar edilen uygulamalardan ziyade, akla ve iradeye dayanan toplumsal mutabakatı ifade etmekte ve gelişen fikir akımlarıyla ideolojiler, toplumlar ve bireyler için özgürlük ve eşitlik kavramlarını tartışmaktaydı.

Fransa Anayasası hangi temel ilkelere dayandırıldı?

Anayasa, Rousseau’nun “halkın egemenliği” ve Montesquieu’nun “kuvvetlerin ayrılığı” ilkelerine dayandırıldı.

Kabul edilerek yürürlüğe giren I. Kanun-i Esasi Kaç bölüm ve kaç maddeden oluşmaktaydı?

I. Kanun-i Esasi On iki bölüm ve 119 maddeden oluşmaktaydı.

“Medine Anayasası” nedir ve ne zaman düzenlenmiştir?

Hz. Muhammed, Hicret’ten sonra Medine toplumunu oluşturan Müslim ve gayrimüslim grupları bir şehir devleti halinde teşkilâtlandırdı ve bu teşkilâtın esaslarını yazılı bir metinle belirledi. Medine’de yaşayan toplulukların, birbirleriyle ve yabancılarla olan ilişkilerini, idari ve adli yapılarını, bireylerin sahip oldukları din ve vicdan hürriyetini belirli esaslara bağladı. Aslı maddeler halinde olmamakla birlikte sonradan maddeleştirilen (47 madde) bu metin, şekil açısından bugünkü anayasalardan hayli farklı olsa da maddi açıdan bir anayasa özelliği taşır.

Batıda Anayasalar nasıl bir sürecin sonunda ortaya çıkmıştır?

Bu Anayasaların temeli Batı’da daha ziyade hak ve özgürlük bildirgeleri olarak ortaya çıkmıştır.

Osmanlı Devleti’nde 1876’ya kadar mahalli idareler güçlendirilmeye çalışıldı; özellikle eğitimde önemli adımlar atıldı, devletin resmi gazetesi olan Takvim-i Vekayi; ardından yarı resmi ve özel nitelikli gazetelerin hayata geçmesiyle kamuoyu oluşturulmaya çalışıldı. Bütün bunlara bakarak I. Kanun-i Esasi’nin halk desteği aldığını söyleyebilir miyiz?

Bütün bu çabalara rağmen Kanun-i Esasi halktan ziyade, Tanzimat sürecinin imkânları içinde yetişen kısmen bağımsız fakat ağırlıklı olarak bürokrat-aydınların talebi olarak ortaya çıktı.

Tanzimat Fermanı Osmanlı toplumunu nasıl etkilemiştir?

Tanzimat’la başlayan okullaşma, basın hayatındaki gelişmeler ve tercüme faaliyetleri, yasanın üstünlüğünü benimseyen yeni bir aydın tipini ortaya çıkardı. Tanzimat bu yönleriyle devletin siyasi ömrünü uzatırken bir taraftan da toplumsal memnuniyetsizlikler ve ayrışmalara sebep oldu ve bu durum yeni arayışlara zemin hazırladı. Bu yeni yaklaşımlar siyasal haklar ve vatandaşlık hukuku açısından tıpkı Batı’daki gibi mutlak eşitlik fikrinin tartışılmasını da beraberinde getirdi. Tanzimat’la başlayan bir Osmanlı Milleti yaratma düşüncesi, ortak bir yasa altında yaşama fikrini de besledi.

I. Kanun-i Esasi hangi şartlarda ortaya çıkmıştır?

18. yüzyıl, özellikle de 19. yüzyılda yapılan bir dizi reform ve ıslahat hareketlerinin sonuncusu olarak ortaya çıktı. Yayımlandığı tarihlerde daha ziyade dış baskıların doğurduğu bir belge olarak yorumlandıysa da, bu yargı, bütünüyle doğru değildir; zira, ortaya çıkmasında daha çok iç şartlar etkili olmuştur.

Osmanlı Devletinde Azınlıklara yönelik bir çok hakların tanındığı ilk önemli düzenleme hangisidir?

1856 Islahat Fermanı

II. Abdülhamit kendisine sunulan bu taslak Anayasa konusun da nasıl bir yol izlemiştir?

Padişah, saray erkânından Eğinli Said Paşa, Küçük Said Paşa ve Süleyman Paşa’yı metni inceleyip yazılı görüş bildirmeleri için görevlendirmiştir.

Padişah II. Abdülhamit’e sunulan Mithat Paşanın Anayasa taslağı hangi konuları kapsıyordu?

Kanun-i Cedid adı verilen bu teklif 57 madde ve sekiz bölümden oluşmaktaydı. Bölümleri, “Osmanlı Devleti’ni Oluşturan Ülkeler”, “Padişah ve Hanedan” “Memurlar”, “Şûra-yı Devlet”, “Meclis-i Mebusan”, “Osmanlı vatandaşlığı ve Osmanlıların Hakları ve Ödevleri”, “Yürütme” ve “Kanun-i Cedid’in Ta’dili”ydi.

Amerika Anayasasının en büyük ilham kaynağı olarak kabullenilen ünlü düşünür kimdir?

Bir kısım Amerikalı yazarların dışında asıl John Locke’un Hükümet Üzerine İki Deneme isimli eserinin Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’ne ilham kaynağı olduğu bilinmektedir.

Osmanlı’da 1808 tarihli Sened-i İttifak Avrupa’daki hangi gelişmeye benzetile bilir?

Avrupa’daki liberalleşme fikirlerinin doğurduğu monarkın yetkilerini sınırlama düşüncesini tam anlamıyla karşılamasa da İngiltere’deki Magna Carta ya benzetilebilir.

Sened-i İttifak belgesi hangi düzenlemeleri içermektedir?

Devlet adamlarının keyfi uygulamalarının önlenmesi ve onlara karşı halkın korunması, vergilerin adil düzenlenmesi, ayrıca padişahın vekili olan sadrazamın yetkilerini şarta bağlaması konularını kapsamıştır.

I. Kanun-i Esasinin şartlarının oluşmasın da Padişah II. Mahmut ve Sultan Abdulmecit’in nasıl bir etkisi olmuştur?

II. Mahmud’un çeşitli alanlarda gerçekleştirdiği reformlarla Sultan Abdülmecid’in saltanatının başında ilân ettiği Tanzimat Fermanı sürecin oluşmasını etkilemiştir.

II. Mahmut döneminde yapılan hangi reformlar Anayasanın oluşum sürecini etkilemiştir?

II. Mahmud yeniçeriliği kaldırmakla, siyaset üzerinde etkili olan askeri yapıyı değiştirdi; ulemanın etkisini azalttı ve idareye daha fazla toplumsal katılımı sağlayacak kurumlaşmayı gerçekleştirdi.

Sultan Abdulmecit döneminde yapılan hangi reformlar Anayasanın oluşum sürecini etkilemiştir?

Tanzimat Fermanı anayasal nitelikli bir metindir, Ferman kimilerine göre “bir nevi anayasadır”; zira, maddeleştirilmiş olmasa da içeriğinde devrin anayasaları gibi, yönetim usulleri, kişisel haklar ve dokunulmazlıklarla padişahın ve diğer görevlilerin yetki ve iktidarlarını sınırlayan hususlar yer almaktaydı. Bu ise onu tam bir anayasa metni olmasa da anayasa düşüncesine götüren bir basamak olarak görmeye imkân tanır.

Sait Paşanın Anayasa taslağı nereden alınmıştı?

1814, 1830 ve 1875 Fransız anayasalarının hızlı bir adaptasyonu olarak düzenlenmişti.

Kanun-i Esasinin ikinci bölümün de Osmanlı vatandaşlarının devlet memuru olabilmeleri için ilk aranacak koşul olarak ne belirlenmiştir?

“Devletin lisan-i resmîsi” olan Türkçe’yi bilmeleri şart koşulur; böylece, Türkçe, resmi lisan vurgusuyla tarihte ilk defa hukukî bir belge ile koruma altına alınır.

1877 de yapılacak milletvekili seçimlerinde milletvekili sayısı ve dağılımı nasıl düzenlendi?

1877 meclisine has olmak üzere 120 milletvekilinin seçilmesi öngörüldü. Ayrıca, 80’i Müslüman ve 50’si gayrimüslim olmak üzere milletvekillerinin bir tablosu hazırlandı. Padişah, bu sayıya mümtaz eyaletler statüsünde olan Mısır ve Tunus için de beşer kontenjan ekleyerek toplam sayıyı 130’a çıkardı.

II. Abdülhamit’e sunulan Cemiyet-i Mahsusa’nın Anayasa taslağı olarak adlandırılan taslak kimler tarafından hazırlanmıştı?

Server Paşa’nın başkanlığında kurulan ve üçü Hıristiyan on altı üst düzey memur, 10’u ulemadan ve üst düzey askerlerden oluşan yirmi sekiz kişilik bir komisyon tarafından hazırlanmıştı.

Sait Paşanın Anayasa taslağında Hukuk alanında ne gibi öneriler yer almıştı?

Tasarıda, tebaa hukuku da detaylı bir şekilde anlatılırken siyasi suçlar için idam cezası kaldırılıyordu. Basın hürriyeti ile mülkiyet hakkı da kanunla teminat altına alınıyordu.

Fransa Devriminin öncülüğünü hangi sınıf yapmıştır?

Coğrafi keşiflerden sonra zenginleşen ve sanayileşmeye öncülük yapan, gerektiğinde soylulara bile borç para veren ancak siyasal haklardan yoksun olan ve yönetim de söz sahibi olmak isteyen Burjuva adı verilen sınıf yapmıştır.

Amerika Bağımsızlık bildirgesinin ve Amerika Anayasasının ortaya çıkmasını sağlayan gelişmeler nelerdi?

18. yüzyılın başlarında bir İngiliz sömürgesi olan Amerika’da uygulanmakta olan ağır vergi yasalarına karşı başlayan protestolar ve 1774 yılında Philadelphia’da toplanan koloni temsilcilerinin, kendi çıkarlarına uygun yasama yetkisi olduğuna karar vermesi, daha sonra İngilizlerle başlayan çatışmalar neticesinde 4 Temmuz 1776’da Amerika ile İngilizlerin yolunu ayıran “Bağımsızlık Bildirgesi” ilân edildi. Böylece bu bildirgeden oluşan anayasa ortaya çıktı.

Dünya da modern Anayasaların öncüsü olan ilk Anayasa hangisidir?

1788 Amerika Anayasası (Virjinya Anayasası ).

İnceleme heyetinin padişaha sunduğu rapor da Taslakta yer alan “Osmanlı Devleti’ni resmi dini İslâm’dır” maddesinin, “Osmanlı Devleti İslâm dini üzerine tesis edilmiştir” şeklinde düzeltilmesi neden istendi?

Gerekçe, devletin tüzel bir kişilik olduğu ve tüzel kişiliğe din isnat etmenin doğru olmayacağı gösterildi. Ancak kabul edilmedi.

Bu dönemde ortaya çıkan ve “Yeni Osmanlılar” olarak adlandırılan gurubun amacı neydi?

“Yeni Osmanlılar” denilen yenilikçi aydın grubu, devletin anayasal/parlamenter sisteme geçmesi gerektiğine inanmakta ve bu doğrultuda faaliyet göstermekteydi.

Kanun-i Esasi’nin Osmanlı Devletini ve iktidarını tanımlayan ilk bölümünde ,padişahın yetkileri nasıl tanımlanmıştır?

Padişah, bakanları (nazır) atar ve azleder; makam, rütbe, nişan ve madalya verir; savaş veya barış kararı alır; kara ve deniz kuvvetlerine başkumandanlık ve kanunu icra eder; gerekli gördüğünde meclisi tatile sokar veya seçimlerin yenilenmesi şartıyla feshederdi.

Bu ilk bölümde monarşinin ve onun başı olan padişahın hukuku nasıl düzenlenmiştir?

Padişahın şahsı her türlü mesuliyetten masun olduğu gibi, Osmanlı sülâlesinin hürriyet hakları, özel mal ve mülkleriyle tahsisatları da garanti altına alınır. Şeklinde düzenlenmiştir.

Osmanlı Devleti Vatandaşlarının Genel Hakları olarak adlandırılan ikinci bölüm de ,Osmanlı Devleti içinde yaşayan tüm farklılıklara ilişkin nasıl bir hukuksal anlayış benimsenmiştir?

Hangi din ve mezhepten olursa olsun istisnasız bütün vatandaşlar “Osmanlı” olarak nitelendirilir (madde 8) ve “Osmanlı” kavramıyla kanun önünde eşit vatandaş sayılırlar anlayışı benimsenmiştir.

Sait Paşa taslağının Yasama ve yürütme konusunda ki önerileri neydi?

Yasama yetkisi meclise verilirken, yürütme hükümdara ait olacak ve bu konuda vükela dışındaki diğer memurları doğrudan muhatap alınmayacaktı.

İlk Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı ne zaman ,nerede açılmış ve çalışmalarını nerede sürdürmüştür?

19 Mart 1877’de ilk Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı padişahın da katıldığı büyük bir törenle Dolmabahçe Sarayı’nda açıldı. Meclisin çalışma mekânı olarak Ayasofya’nın yanındaki Darülfünûn (Üniversite) binası seçildi.

II. Abdülhamit’in Mithat Paşayı sadrazamlık görevinden alarak sürgüne göndermesinin nedeni neydi?

Sadrazam Midhat Paşa tam bir meşruti yönetimdeymiş gibi davranmakta; saraydan bağımsız hareket etmeye özen göstermekte ve Kanun-i Esasi’den aldığı güçle yabancı müdahalelere karşı diplomasi diline uzak sert tavırlar almaktaydı. Uygulamalarıyla kendi taraftarlarının ve sarayın dikkatini çeken Midhat Paşa, padişah tarafından azledilerek 113. maddeye istinaden sürgüne gönderildi.

Mithat Paşa Kanun yapma konusunu nasıl formüle etmişti?

Kanun yapma konusunda ise, Şûra-yı Devlet’te hazırlanan kanun tasarıları mecliste görüşülüp oylandıktan sonra padişahın onayına sunulacaktı. Meclis, bu tasarıya göre, Şûra-yı Devlet’le padişah arasında zayıf bir yapıydı. Yürütme organı olan Bakanlar Kurulu (Vükelâ Heyeti)’nun aldığı kararlar padişahın iradesiyle yasalaşır; padişah istediğinde bu kurula başkanlık edebilirdi.

Bu İntihâb-ı Mebusan Kanun-i Muvakkati adlı seçim kanunu neleri kapsıyordu?

Seçim bölgeleri, seçmen listelerinin hazırlanıp onaylanması, teftiş kurulları, seçmenlerin hak ve görevleri ile aykırı davranışlarda bulunacaklara uygulanacak cezaları içermekteydi.

2. Osmanlı Mebusan Meclisi Ne zaman ve kaç vekille göreve başlamıştır?

17 Aralık 1908 tarihinde 275 milletvekili ile açılarak çalışmalarına başlamıştır.

Amerikan "Bağımsızlık Bildirgesi" ne zaman ilan edilmiştir?

Amerika ile İngilizlerin yolunu ayıran "Bağımsızlık Bildirgesi" 4 Temmuz 1776’da ilân edilmiştir. 

Fransa Anayasası'nın serüveninde rol oynayan Montesquieu kimdir?

Montesquieu (1689-1775): Fransız siyaset felsefecisi ve hukukçu. Aristokrat bir aileden gelir. Avrupa’nın siyasi ve sosyal kurumlarını inceledikten sonra 1748’de yayımladığı ünlü eseri "Kanunların Ruhu’nda" parlamenter liberalizmi ve kuvvetler ayrılığını savunur. 

1791'de ilan edilen Fransız Anayasası Rousseau ve Montesquieu’nun hangi ilkelerine dayandırılmıştır?

Fransız Anayasası, Rousseau’nun “halkın egemenliği” ve Montesquieu’nun “kuvvetlerin ayrılığı” ilkelerine dayandırılmıştır.

İlk Osmanlı anayasası Kanun-i Esasi ne zaman ilan edilmiştir?

İlk Osmanlı anayasası Kanun-i Esasi 1876 yılında ilan edilmiştir.  

Kanun-i Esasi'ye gidişte II. Mahmud’un farklı alanlarda gerçekleştirdiği reformlar nelerdir?

Mahmud yeniçeriliği kaldırmakla, siyaset üzerinde etkili olan askeri yapıyı değiştirdi, ulemanın etkisini azalttı ve idareye daha fazla toplumsal katılımı sağlayacak kurumsallaşmayı gerçekleştirdi. 

Kanun-i Esasi'nin ilan edildiği yıllarda Osmanlı devletinin resmi gazetesinin adı nedir?

Osmanlı devletinin resmi gazetesi Takvim-i Vekayi'dir.  

1860'larda“Yeni Osmanlılar” ismiyle hareket eden aydın grubun içinde kimler vardı?

1860’lardan beri faaliyet gösteren ve “Yeni Osmanlılar” denilen yenilikçi aydın grubu, devletin anayasal/parlamenter sisteme geçmesi gerektiğine inanmakta ve bu doğrultuda faaliyet göstermekteydi. İbrahim Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ali Süavi gibi aydınlar basın yolu ile; Midhat Paşa, Mehmed Rüşdi Paşa, Damad Mahmud Paşa gibi devlet adamları da bürokrasi içinden anayasal sisteme geçmek için gayret etmekteydiler. 

Said Paşa'nın oldukça kapsamlı bir şekilde hazırladığı anayasa tasarısının genel hatları nasıldır?

Doğrudan milletin seçtiği 750 kişilik bir meclis önerisi. 20 yaşını dolduran her erkeğe seçme, 24 yaşını dolduranlara ise seçilme hakkı. Üç yıl mebusluk süresi ve eski mebuslara yeniden seçilebilme hakkı. Şûra-yı Devlet, padişahın danışma meclisi olarak korunacak; üye sayısı 150’yi geçmeyen ve tayinle gelen Âyan Meclisi (Senato) kurulacak. Siyasi suçlar için idam cezası kaldırılacak. Basın hürriyeti ile mülkiyet hakkı kanunla teminat altına alınacak. Yasama yetkisi meclise verilirken, yürütme hükümdara ait olacak.  

Kanun-i Esasi’nin içeriğindeki yedinci maddeye göre padişah hukuku nasıldır?

Padişahın hukukunu açıklayan yedinci maddeye göre, yürütme organının başı olan padişah, bakanları (nazır) atar ve azleder; makam, rütbe, nişan ve madalya verir; savaş veya barış kararı alır; kara ve deniz kuvvetlerine başkumandanlık ve kanunu icra eder; gerekli gördüğünde meclisi tatile sokar veya seçimlerin yenilenmesi şartıyla feshederdi.  

Kanun-i Esasi'de Osmanlı vatandaşlarının genel haklarından söz eden 18. maddenin önemi nedir?

18.maddeyle, Osmanlı vatandaşlarının devlet memuru olabilmeleri için “devletin lisan-i resmîsi” olan Türkçeyi bilmeleri şart koşulur; böylece, Türkçe, resmi lisan vurgusuyla tarihte ilk defa hukukî bir belge ile koruma altına alınır.  

Kanun-i Esasi'nin madde 27-40 arasındaki Bakanlar Kurulu bölümünde yer alan konular nelerdir?  

Padişah, sadrazam ve şeyhülislamı atar ve bakanların belirlenmesi iradesine bağlıdır. Hükümetin teşkili, çalışma yöntemi, meclise karşı sorumlulukları, gerekli hallerde bakanların yargılanmaları, meclisin kapalı olduğu dönemlerde geçici kanun çıkarma yetkisi, bu bölümde yer alır. 

Madde 60-64'e göre Heyet-i Âyan/Âyan Meclisi'nin görevleri nelerdir?

Meclisin esas görevi Meclis-i Mebusan’dan gelen kanun teklifleriyle bütçeyi görüşmekti; ayrıca, kanun tekliflerini Kanun-i Esasi’ye, genel ahlaka, dine ve padişahların haklarına uygun olup olmadıkları açısından inceler; tamamen red veya düzeltme talebiyle meclise geri gönderirdi.

Meşrutiyet nedir, II Meşrutiyet ne zaman ve nasıl başlamıştır?

Meşrutiyet: Padişahın yetkilerini yasalarla sınırlandırmak anlamına gelir. Kanun-i Esasi’nin ilanından sonra 1876-1878 yılları arası I. Meşrutiyet Devri olarak anılır. II. Abdülhamid'in Meclisi tatil etmesiyle Kanun-i Esasi de askıya alındı. 1908 yılında Kanun-i Esasi yeniden yürürlüğe girdi. Bu yüzden 1908-1923 yılları arası II. Meşrutiyet Devri olarak adlandırılır. 

Kanun-i Esasi hangi anayasalardan etkilenmiştir?

Kanun-i Esasi’nin geneline bakıldığında metnin şekil bakımından çağdaşı diğer anayasalara yaklaştığı görülebilir. Özellikle 1831 tarihli Belçika ve 1850 tarihli otoriter Prusya anayasalarından etkilendiği kabul edilir. İçerik olarak Osmanlı Devleti’nin kendi şartlarından doğan bir anayasa olduğu varsayılır. 

II. Abdülhamid, II. Meşrutiyet’i ne zaman ilan etmiştir?

II. Abdülhamid, 23 Temmuz 1908 tarihinde Meşrutiyet’i yeniden ilân etmeye zorlandı. 

II. Meşrutiyet'in ilk meclisi ne zaman çalışmalarına başlamıştır?

II. Meşrutiyet’in ilk meclisi 17 Aralık 1908 tarihinde açılarak çalışmalarına başladı. 

II. Meşrutiyet'in seçim kanuna göre seçilecek milletvekili sayısı nereden nasıldır?

Seçim kanununa göre var olan 122 seçim çevresi için 281 milletvekili seçilecek; bunların 157’si bugünkü Türkiye sınırları içinden; 65’i Arap vilayetlerinden ve 59’u da Balkanlardan olacaktı.  

II. Meşrutiyet ile birlikte Kanun-i Esasi'de yapılan önemli değişiklikler nelerdir?

Getirilen en önemli yeniliklerden biri padişahınn Meclis-i Umumî’de (Parlamento) anayasaya bağlılık yemini etmesiydi. Hükümetin hükümdara değil, Meclis-i Mebusan’a karşı sorumlu olması ve güvenoyu alma mecburiyetinde bulunması, birinci ve ikinci başkanlarını meclisin seçmesi, padişaha haklarını Meclis-i Vükelâ aracılığıyla kullanma mecburiyetinin getirilmesi diğer önemli değişiklerdi.  

1876 Anayasasının padişaha sürgün yetkisi veren 113. maddesi ne zaman kaldırılmıştır?

II. Meşrutiyet'in ilanından sonra 1876 Anayasasının padişaha sürgün yetkisi veren 113. maddesi, yapılan ilk değişiklikte tamamen kaldırıldı.  

1876 Anayasasının 120. maddesinin içeriği nedir?

Anayasaya ilâve edilen 120. madde ile toplanma ve dernek kurma hürriyeti getirildi; ancak, bir süre sonra sakıncaları görülünce 1909’da yapılan bir değişiklikle bir takım sınırlamalara tabi tutuldu; Kanun-i Esasiye aykırı davranan ve ayrılıkçı siyasi amaç güden cemiyetler yasaklandı.  

Son Osmanlı meclisi ne zaman kapanmıştır?

Son Osmanlı Meclisi İstanbul’un işgali üzerine 16 Mart 1920’de kapanmıştır.