XIX. Yüzyıl Türk Dünyası Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kültürel hayatta da yabancı sermaye temsil ettikleri Batı medeniyetinin ve hayat tarzının Bakü’de yerleşmesine sebep oldu. Şehre kendi kültür şemsiyelerini beraberinde getiren, Bakü’ye gelen ilk yabancı petrol sanayicileri kardeşler kimlerdir?

Nobeller.

Azerbaycan aydınlarının çoğu Rusya’da veya Avrupa’nın değişik ülkelerinde eğitimlerini tamamlamış olan liberal aydınlardı. Bunlar arasında hukukçular, öğretmenler, gazeteciler, doktorlar da vardı. Dönemin en önemli hukukçularından biri 1888’de St. Petersburg Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitiren Ali Merdan Topçubaşov idi. 1917-1920 yılları arasında Bakü Müslüman Şûrası Geçici İcra Komitesi’nin başkanı sıfatıyla ne Konferansı’nda Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin temsil heyeti başkanlığını yaptı?

Paris Barış Konferansında

Ruslar, Cengiz Han’dan başlayarak Moğollarla Türklere Tatar adını verdikleri gibi Altın Orda Devleti’nin halkını da Tatar olarak adlandırdılar. Bu ad daha sonra geniş çapta kullanılmaya başlandı. Kafkasya savaşları sırasında Rus askerleri hangi ahaliye istisnasız olarak Tatar dediler?

Bütün yerli ahaliye istisnasız olarak Tatar dediler.

XVIII. yüzyıldan başlayarak Rusya’nın dış siyasetinde Kafkasya mühim bir rol oynadı. Rusya bu dönemde güneyde kendi stratejik mevkilerini güçlendirmeye çalışırken nereye giden ticaret yolunu da ele geçirmeye çalışıyordu?

Orta Asya ve Yakın Doğu’ya giden ticaret yolunu ele geçirmeye çalışıyordu.

Rusların eğitim ve dil politikaları Azerbaycan halkının farklı beklentilerini ve ihtiyaçlarını gündeme getirdi. Rusçanın hâkim dil olmasının ötesinde tamamını Azerbaycan Türklerinin oluşturduğu bölgelerdeki mahkemelere tayin edilen tercümanlar vasıtasıyla hangi dil zorunlu hale gelmiştir?

Rusça zorunlu hale gelmiştir.

Büyük Petro’nun (1672-1725) sıcak denizlere inme politikası dahilinde Kafkasya ve Azerbaycan ile Hazar Denizi de yakından ilgilendirmekteydi. Petro, Hazar Denizi’ne özel bir önem vermekte ve burayı askerî-stratejik yönden yeni topraklar ele geçirmenin teminatı olarak görmekteydi. Hangi tarihte General M. A. Matyuşkin komutasındaki Rus orduları Bakü’yü ele geçirmiştir?

26 Temmuz 1723’de General M. A. Matyuşkin komutasındaki Rus orduları Bakü’yü ele geçirmiştir.

Azerbaycan hiciv şiirinde önemli bir yeri olan farklı konularda ve farklı edebiyat akımlarını kullanarak şiirler yazan şiirlerinin birçoğunun basıldığını göremeyen. Azerbaycan’ın milli ve medeni uyanışının en gözde şahsiyetlerinden olan Çarlık Rusyasına karşı mücadelesi ile tanınan kendi toplumundaki cehalet ile de savaşmış, bundan dolayı kendisine Azerbaycan’ın milli şairi adı verilen Azerbaycan’lı şair kimdir?

Kasım Bey Zakir

Azerbaycan basını bir yerde Hasan Melikzade Zerdabi’nin (1842-1907) adıyla paraleldir. Zerdabi Azerbaycan’da ilk sayısı 1875 tarihinde çıkan ilk Türkçe gazeteyi neşretmeye muvaffak olmuştur. Bu gazetenin ismi neydi?

Ekinci gazetesi.

Çarlık Rusyasının Azerbaycan Türklerine karşı diğer bir uygulaması, sınır boylarında bilhassa İran ve Osmanlı Devleti ile temasını yasaklamaktı. Onun için buralara Ermeni, Alman ve Rusya’dan ne gibi adlarla anılan göçmen köylülerinin yerleştirilmesi sağlandı?

Hahol ve Malakan gibi adlarla anılan göçmen köylülerinin yerleştirilmesi sağlandı.

Aydınlar, bütün güçleriyle İran’ın nüfuzunu ve kültürünü Azerbaycan’dan uzaklaştırmak için mücadele verdiler. XX. yüzyılda ortaya çıkan aydın tipi sadece Fars kültürüne değil, etkisini gün geçtikçe daha da arttıran Rus kültürüne de karşı halkı teşkilâtlandırmaya, Rusya’nın başka yerlerinde yaşayan Türklerle birlikte kuracakları neyi yaratmaya çalışıyordu?

Türk kültürünü yaratmaya çalışıyordu.

1843’de Bakü’de bir Müslüman mektebi açıldı. Bu mektebin üç muallimi ve 50 öğrencisi vardı. Dersler, Azerbaycan Türkçesi, Rusça, Arapça ve Farsça yapılmaktaydı. Bir muallim hariç bütün muallimlerin maaşları ise halktan toplanan paralarla ödenirdi. Sadece Rus dili mualliminin maaşı kim tarafından karşılanırdı?

Hükümet tarafından karşılanırdı.

1827’de General Paskeviç kumandasındaki Rus ordusu Tebriz, Marağa, Urmiye ve Erdebil’i işgal etti. 10 Şubat 1828’de Tebriz’in güneyindeki Türkmençay mevkiinde Azerbaycan’ı kuzey ve güney olmak üzere ikiye bölen hangi antlaşma imzalanmıştır?

Türkmençay Antlaşması imzalandı.

1873’de petrol çıkan arazileri satın alan petrol ve ticaretin yanısıra kültür ve eğitim faaliyetlerine bilhassa önem veren. 1883’de Bakü’nün ilk tiyatro binasını kurarak, gazetelere ve cemiyetlere maddi yardımını esirgemeyen 1901’de ilk Türk kız mektebini açan, dünya'nın ilk petrol sanayiinin doğmasında ve gelişmesinde önemli rol oynamış Azeri iş adamı ve hayırsever kimdir?

 Hacı Zeynelabidin Tagiyev

1804’de Gence Hanı olan Cevad Han ve oğlunun ölümünden sonra Gence Hanlığı Rusların eline geçti. 1804’de Rusya ve İran arasında savaş çıkınca İran ordularının Karabağ Hanlığına gireceğini düşünen İbrahim Halil Han, Kürekçay sahilinde bulunan Sisianov’un yanına gitti. 14 Mayıs 1805’de Sisianov ile İbrahim Halil Han arasında Karabağ Hanlığı’nın Rusya’nın hakimiyetini kabul ettiğini belirten hangi antlaşma imzalanmıştır?

Kürekçay Antlaşması imzalanmıştır

1859’da, daha önceki idari yapılanma sonucu gubernatörlük (vilayet) merkezi olan Şamahı’nın bir depremle harap olması sonucu, merkez Bakü’ye taşındı ve vilayetin ismi bu düzenlemeye uygun olarak değişti. 1867’de ne Gubernatörlüğü oluşturuldu?

1867’de Elizabetpol Gubernatörlüğü oluşturuldu.

Romantik edebiyatın temsilcilerinden Mirza Şefi Vazeh (1794-1852) Gence’de doğdu ve ilk eğitimini mektep medresede aldı. Azerbaycan edebiyatı, Doğu’nun klasik edebiyatı ve Rus edebiyatını iyi bilen Filozof diye de tanınan Mirza Şefi’nin lirik ve tasavvuf şiirleriyle kazandığı şöhreti Rusya’yı aşarak Batı Avrupa’ya ulaşmıştı. Onun Avrupa ve bilhassa Almanya’da şöhret sahibi olmasına sebep öğrencisi Alman yazar kimdir?

Alman yazar F. Bodenstedt’dir.

Azerbaycan milli uyanış devrinin önemli şahsiyetlerden biri olan, Bakü hanlarından II. Mirza Mehmet Han’ın oğlu Abbas Kuliağa Bakühanov (1794-1846) tarafından kaleme alınan özel bir yeri olan eserin adı nedir?

Gülistan-ı İrem’dir.

İlköğretim okullarında öğretmen ihtiyacını karşılamak için, yeni yeni “Darülmuallim Mektepleri” açılmış ve buradan mezun olanlar, ilköğretim okullarında öğretmenlik görevine tayin edilerek, gösterdikleri müspet hizmet karşılığında halk ve aile birliği muhitinde ne adını almışlardır?

Mirza adını almışlardır.

XIX. yüzyılda Azerbaycan’da zaman anlayışına bağlı tarih anlayışı görüşünün en önemli temsilcisi olan Rus ve dünya edebiyatında adından söz ettirmeyi başaran, Güney Azerbaycan’ın Reşt kentinde doğmuş Derbent-name adlı eseri ile XIX. yüzyılda ilk olarak Azerbaycan ve Kafkasya tarihi üzerine eğilmiş olan şarkiyatçı kimdir?

Mirza Kazım Bey

XIX. yüzyılın başlarından itibaren Azerbaycan hanlıklarının Ruslar tarafından kaldırılarak yerine merkezi sistemin kurulması Azerbaycan toplumunda önemli değişikliklere neden oldu. Cemaatten milletleşmeye geçiş dönemi olarak nitelenen bu dönemde Batı hayat anlayışı toplumda yaygınlaşmaya başladığı bu dönem ne geçiş dönemi olarak biliniyordu?

Cemaatten milletleşmeye geçiş dönemi olarak niteleniyordu.