aofsoru.com

Uygarlık Tarihi 2 Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yeniçağ’Da Avrupa Ve Osmanlı (15-17. Yüzyıl)

1. Soru

Aristokratlar ve ruhbanlar, neden feodal üretim biçiminin devamından yanaydılar?

Cevap

Çünkü ayrıcalıklı ve avantajlı konumlarını sürdürmeleri buna bağlıydı.


2. Soru

Görünüşte dinsel nedenlerle başlatılan Haçlı Seferlerinin altında yatan gerçek neden nedir?

Cevap

Uzun yıllar durumlarında bir iyileşme gözlenemeyen serfler genel bir hoşnutsuzluk içindeydiler. Hiçbir maddi varlığı olmayan toplumun bu alt tabakası, zaman içinde düzeni tehdit eden unsurlar olarak görüldü. Amaç düzenin devamlılığını sağlamak olduğundan bu kitlenin Avrupa dışına çıkarılmasına karar verildi ve 200 yıl süren Haçlı Seferleri örgütlendi.


3. Soru

Burjuvazi nedir?

Cevap

Burjuvazi, Yeniçağ Batı Avrupa’sının sınıfsal yapısı içinde yükselen sınıfı oluşturan, zenginliği ticarete dayalı olan, ekonomik yapıda üstünlüğü ele geçiren ve sonrasında siyasal yapıda hak arayışları içine giren, döneme damgasını vuran bir sınıftır.


4. Soru

Burjuvazi ve aristokratlar arasındaki fark nedir?

Cevap

Aristokratların zenginliği toprağa dayalıydı ve toprakların bir sınırı vardı. Oysa burjuvazinin zenginliği ticaretten kaynaklanıyordu ve ticaretin, üstelik denizaşırı ticaretin sınırı yoktu. Dolayısıyla ticaretten elde edilen servet, aristokratların topraktan elde ettiği serveti kısa sürede geçecekti. Artık değişim de kaçınılmazdı.


5. Soru

Aristokratlar gelirlerini arttırmak için neler yapmışlardır?

Cevap

Bir kısmı topraklarını girişimcilere kiralamaya başladılar. Diğerleri de topraklarındaki serfleri, özgürlüklerini de bağışlayarak topraklarından çıkarıp, topraklarını çayır haline dönüştürerek koyun sürüleri beslemeye başladılar. Bu iş için birkaç çoban yeterli olduğundan, serfleri de beslemek zorunda kalmayacaklardı. Böylece elde ettikleri yünü satıp, kendi ihtiyaçlarını karşılama yoluna gittiler. Yün, dokuma sanayii için önemli bir ham madde idi. Doğulu sultanlar, yünlü kumaşlara büyük ilgi gösteriyorlardı.


6. Soru

Dokuma sanayinin gelişimi nasıl olmuştur?

Cevap

Dokuma sanayii ilk sırada gelişen sanayi kollarından biri oldu. Pek çok imalathane örgütlendi. İmalathaneler sanayileşmeye gidişte ilk adımı oluşturdular. Bu imalathaneler, uzak pazarlara yönelik üretim yapıyorlardı. Özellikle dokumacılık büyük gelişme gösterdi. Dokuma kumaşlara olan talep arttı. İmalathanelerde seri üretim başladı. Kısa sürede ucuz ve standart mal üretilmeye ve bunların ticareti yapılmaya başlandı.


7. Soru

Dokuma sanayinin gelişmesiyle kendi dükkanında üretim yapan zanaatçıların durumu ne oldu?

Cevap

İmalathanelerle rekabet edemediler ve kısa sürede iflas ettiler. Sonuç olarak dükkanını kapatmak zorunda kalan zanaatçılar, imalathanelerde emeklerini satarak çalışmak zorunda kaldılar


8. Soru

İşçi sınıfı nasıl ortaya çıkmıştır?

Cevap

İmalathanelerde parça işi yapmaya başlayan zanaatçılar, emekleri karşılığında ücret almaya başladılar. Bunun sonucunda zanaatçılar işçileşti. İşsiz güçsüz kalan ve hiçbir maddi varlığı olmayan serfler de imalathanelere gidip çalışmaya başladılar. Böylece serfler de işçileşti.


9. Soru

Kapitalizm nedir?

Cevap

Kapitalizm, Yeniçağ’da Batı Avrupa’da ortaya çıkan, üretici güçlerin üretim araçlarından ayrılığı esasına dayanan, sermaye sahibi girişimci bir sınıf ile işçi sınıfının ekonomik ilişkisine dayalı sisteme verilen isimdir.


10. Soru

Kapitalizm nasıl ortaya çıkmıştır?

Cevap

Feodal ekonomik sistemin çözülmesi, ticaretle zenginleşen burjuvazi sınıfının yükselişe geçmesi, imalathanelerin örgütlenmesi ve işçilerin ortaya çıkması ile yeni bir ekonomik sistemi, kapitalizme geçiş sürecini başlatmıştır.


11. Soru

Avrupa’yı sömürgeci faaliyetlere iten ana neden nedir?

Cevap

Değişen ekonomik yapıyı devam ettirebilmek ve aralarındaki rekabettir. Yeniçağ’da dış politikada genel olarak denge politikası izlenmeye çalışılsa da siyasal birliğini tamamlayan her devlet diğerinden daha güçlü olma yarışı içindeydi.


12. Soru

Sömürgecilik faaliyetlerine ilk başlayan ülke hangisidir?

Cevap

Siyasal birliğini en erken sağlayan Portekiz, coğrafi keşiflere ve sömürgecilik faaliyetlere ilk başlayan Avrupa ülkesi oldu. Ticari ilişkilerde, Akdeniz havzasının dışında kalmış olması da Portekiz’i yeni arayışlara itmiş olmalıdır. Portekiz, Afrika kıyılarına yönelik seferleri sonucunda 1442 yılında ilk Afrikalı köleleri Avrupa’ya getirecek, hatta papadan bu işin tekelini alacaktır. Köle ticareti çok karlı bir iş olarak görülecektir. Portekiz, köle ticaretinin yanı sıra Avrupa’ya altını da getirmiştir. 1497’de Vasco de Gama Afrika Kıtası’nı güneyden geçerek Hindistan’a ulaştı. Böylece Batı Avrupa ile Hindistan arasında ilk kez doğrudan ilişki sağlanmış oldu. Sonuç olarak Portekiz, Afrika Kıtası ve Hint Okyanusu’nun kıyı ülkeleri üzerinde hakimiyetini kurdu ve ticaret kolonileri oluşturdu.


13. Soru

İspanya neler yapmıştır?

Cevap

İspanya hizmetinde yola çıkan Kristof Kolomb (1446-1506), yeni bir kıta buldu (1492). Kendisi Asya Kıtasına gittiğini düşünecektir ama Asya ile Avrupa arasında yeni bir kıtanın olabileceği ihtimali de düşünülmeye başlanmıştır. Floransalı denizci Amerigo Vespucci (1454-1512), burasının yeni bir dünya olduğunu kanıtlamaya çalışır. Kolomb’un bulmuş olduğu bu yeni kıta da Amerigo Vespucci’nin ismiyle Amerika olarak adlandırılır. Meksika’daki Aztek Uygarlığa’na son veren (1521) Fernandez Cortez (1485-1547) ile Peru’daki İnka Uygarlığı’na son veren (1532) Francisco Pizarro (1541)’nun seferleri hiç unutulmayacaktır.


14. Soru

Magellan’ın çıktığı seyahat ne zaman başlamış ve bitmiştir?

Cevap

Magellan (1480-1521) sürekli batıya gidildiğinde Asya Kıtası’na ulaşılacağını düşünüyordu. Magellan’ın İspanya hizmetinde başlattığı (20 Eylül 1519) gezi Sabastian del Cano tarafından tamamlanmıştır (6 Eylül 1521). Magellan yerlilerle yapılan çatışmada öldürülmüştür.


15. Soru

Bu gezinin önemi nedir?

Cevap

Gezinin önemi, dünya çevresinde gerçekleştirilmiş ilk gezi olmasından kaynaklanmaktadır.


16. Soru

Gezinin sonuçları nelerdir?

Cevap

Bu ilk gezinin bedeli ağır olmuştur. 1519’da 5 gemi ve 265 kişilik bir mürettebatla yola çıkılmış, 1521’de tek bir gemi ve sadece 18 kişi ile geri dönülebilmiştir. Magellan da yerlilerle yapılan bir çatışmada hayatını kaybetmiştir. Avrupa ile Asya arasında yeni bir kıtanın varlığı ve en önemlisi de dünyanın yuvarlak olduğu kesinlik kazanır. Bundan sonraki seferler bu yeni kıtayı tanımaya yönelik olacak ve sömürgecilik faaliyetleri başlayacaktır.


17. Soru

İspanya’nın başarıları nelerdir?

Cevap

16. yüzyıl başlarında Amerika Kıtası’nı fethe başlayan İspanyollar 50 yıl içinde Meksika, Orta Amerika ve Brezilya hariç Güney Amerika’ya yayılmışlardır.


18. Soru

Fiyat devrimi nedir?

Cevap

Meksika ile Peru’dan getirilen çok miktarda altın ve gümüş, değerli madenlerin fiyatının düşmesine ve malların fiyatlarının yükselmesine yol açtı. Bu fiyat artışı öyle boyutlara ulaştı ki bazı yerlerde fiyatlar 4 kat arttı. Fiyatlarda meydana gelen bu yükselişe Fiyat Devrimi denildi.


19. Soru

Yeniçağ’ın başlangıcı ne zamandır?

Cevap

Yeniçağ’ın başlangıcı için genellikle kabul gören iki tarih karşımıza çıkar: • 1453 (İstanbul’un Türkler tarafından fethi ve Doğu Roma İmparatorluğu’nun yıkılması) ve • 1492 (Amerika Kıtası’nın keşfi ve İspanya’daki Müslüman Devlet Gırnata’nın tarihe karışması). Burada esas olan, 15. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, yeni bir dönemin başladığı gerçeğidir.


20. Soru

Yeniçağ’ın feodalizmle bağlantısı nedir?

Cevap

Yeniçağ, feodalizmden Aydınlanma Dönemi’ne bir geçiş sürecidir ve Batı Avrupa toplumu 18. yüzyılda Aydınlanma Dönemi’ni yaşayacaktır.


21. Soru

Düşünsel gelişimin temeli neye dayanır?

Cevap

Tarih boyunca toplumların düşünsel yapılarında meydana gelen değişim, ekonomik ve toplumsal yapılarında yaşanan değişimle doğrudan ilişkili olmuştur. Dolayısıyla her düşünsel devrimin temelinde ekonomik ve toplumsal değişim yatmaktadır.


22. Soru

Bilimsel siyasal düşünüş yapısının gelişme koşulları nelerdir?

Cevap

Her üretim biçimi kendi düşünce sistemini oluşturur. Burada esas olan bir önceki üretim biçiminin ideolojisini oluşturan düşünce sistemini reddederek, yaşanan değişimle ortaya çıkan yeni üretim biçiminin ideolojisini oluşturmaktır. Bunun nedeni ise her üretim biçimi kendi ekonomik düzenini oluşturur.


23. Soru

Merkezi mutlak monarşi nasıl kurulmuştur?

Cevap

Kıta Avrupa’sında ticaret yapabilmek için pek çok feodal beyin toprağından geçmek gerekiyordu. Bu da hem güvensiz bir ortam oluşturuyor hem de maliyeti arttırıyordu. Yükselen sınıf burjuvazi, kendi üretim ilişkilerini destekleyecek ve güvenli bir ortam yaratacak olan güçlü prenslerin yanında yer aldı. Böylece merkezi mutlak monarşiler kuruldu.


24. Soru

Mutlak monarşiyi savunan düşünürler kimlerdir?

Cevap

Mutlak monarşiyi savunan başlıca düşünürler şöyle sıralanabilir: • İtalya’da Machiavelli, • İngiltere’de Hobbes, • Fransa’da Bodin.


25. Soru

Machiavelli’nin mutlak monarşiyi savunmasının nedeni nedir?

Cevap

Machiavelli, parçalanmış durumda bulunan İtalya’yı ancak güçlü bir prensin İtalya’da birliği sağlayabileceği düşüncesindeydi. Bu durumda birliği sağlayacak olan prensin önünde onu sınırlayabilecek hiçbir engel olmamalıydı.


26. Soru

Machiavelli’nin prensin yetkileri konusunda görüşleri nasıldı?

Cevap

Machiavelli prensin amacına ulaşabilmesinde her türlü aracı meşru sayacaktır. Böylece her şeyi prensin hizmetine verecektir. Hatta din ve ahlak kurallarının bile prensi durdurmaması gerektiğini ileri sürecektir. Ancak bir yandan da dini devletin denetimine alarak, iktidarın bir aracı haline getirme çabasındadır. Esas olan, devletin birliğinin sağlanmasıdır. Bunu yapacak olan prensin savaşçı, güçlü, kurnaz ve gerektiğinde ikiyüzlü olması ve iktidarı da miras yoluyla değil kendi gücüyle ele geçirmesi gerekmektedir.


27. Soru

Machiavelli’ye göre mutlak monarşi nedir?

Cevap

Ona göre, devletin üzerinde, devleti durduracak herhangi bir güç yoktur. Dolayısıyla, amaca ulaşmak için her türlü aracı meşru sayan Makyavelizm; devleti amaç, bireyi ise araç olarak gören ideoloji ve rejimlerin esin kaynağıdır.


28. Soru

Bodin’in düşüncelerini şekillendiren ne olmuştur?

Cevap

Fransa’da, Katoliklerle Protestanlar arasında mezhep mücadelelerinin yaşanması ve din savaşlarının uzayıp gitmesi.


29. Soru

Bodin’in düşüncelerinin amacı nedir?

Cevap

Dinsel ve siyasal kargaşaya son verecek genel hukuk ilkelerini ortaya koymaktır.


30. Soru

Bodin’in görüşünün sonucu nedir?

Cevap

Devletin kaynağı olarak aileyi gören Bodin’in görüşünün iki önemli sonucu vardır; • Bunlardan biri özel mülkiyetin varlığı ve dokunulmazlığı, • Diğeri ise ailedeki baba otoritesinin, devlette kralın otoritesine örneklik etmesidir.


31. Soru

Kapitalist sistemin geliştiği dönemde savunması nedir?

Cevap

Bodin’in özel mülkiyeti savunması dönemin egemen sınıfının çıkarlarıyla örtüşmektedir. Aile, devletten önce var olduğuna göre yani özel olan, kamusaldan daha önce olduğundan mülkiyetin dokunulmazlığı esastır. Bu da kapitalist sınıfın işine yarayacaktır.


32. Soru

Bodin’e göre egemenlik nedir?

Cevap

Egemenliğin sürekli, mutlak ve bölünmez olduğunu ifade eden Bodin, milli devletin kralını güçlendirmiştir. Onun egemenlik anlayışı, her türlü denetimin dışında, hiçbir şarta tabi olmayan ve hiçbir iradeden emir almayan bir egemenlik anlayışıdır. Dolayısıyla Bodin mutlak monarşiyi savunur.


33. Soru

Bodin’i Machiavelli’den ayıran düşünce nedir?

Cevap

Doğal hukuk ve Tanrı buyruğunu devletin üzerinde kabul etmesi. Yani egemenliği bir ölçüde sınırlandırmış görünmektedir. Ancak bunun pratikte bir anlamı yoktur, çünkü halka direnme hakkı tanımamaktadır.


34. Soru

Hobbes’in korku ve ben ikiz kardeş gibiyiz demesinin nedeni nedir?

Cevap

İngiliz düşünürü olan Hobbes’un yaşadığı dönem, İngiltere’de mezhep mücadelelerinin, iç savaşların yaşandığı bir dönemdir. Bu yüzden böyle bir ortamda kargaşa ve bunalımlar içinde, korkularla büyümüştür.


35. Soru

Hobbes’in Leviathan isimli kitabı ismini nerden almıştır?

Cevap

İncil’de geçen bir ejderhadan almıştır. Yeryüzünde kimse bu ejderhaya karşı koyamaz. Hobbes’un bu ejderhası, devleti simgelemektedir.


36. Soru

Hobbes’e göre devlet nedir?

Cevap

Yapay bir yaratık olarak da nitelendirilen devlet, bir sözleşmeyle oluşturulmuştur. Hobbes devletin ortaya çıkışını, toplum sözleşmesiyle açıklar. İnsanlar kendi istekleriyle, kendilerini koruması için bir sözleşme yaparak devleti meydana getirdiler. Böylece doğal yaşamdan devlet aşamasına geçildi. Ona göre insanlar devlet kurulmadan önce adeta bir cehennem hayatı yaşıyorlardı. Herkes eşit ve özgürdü. Bu durumda herkes birbiriyle savaşıyordu ve insanlar korku içinde yaşıyorlardı. Böyle bir ortamda uygarlık gelişemezdi. İnsanlar Hobbes’a göre bu cehennem hayatından kurtulmak için sınırsız özgürlüklerine son vermişler, yaptıkları sözleşme ile tüm haklarını kendilerini temsil edecek ve yönetecek devlete devretmişlerdir.


37. Soru

Hobbes’a göre hukukun kaynağı neden tekti ve bu da devletin iradesiydi?

Cevap

Bu görüşü ile kaba kuvvetin savunucusu olarak görülen Hobbes, mülkiyet hakkını kabul etmekle birlikte; gerekli gördüğünde devletin, mülkiyete el koymasını da kabul eder. Ona göre devletsiz mülkiyetin bir anlamı yoktur. Hobbes’un bu görüşü burjuva çıkarlarına uygun düşmez. O, içinde bulunduğu kargaşa ortamına son verme amacındadır ve çıkar yol olarak da mutlak monarşik bir yönetimi savunur. Ayrıca Hobbes, kilisenin devletin denetimine alınmasını ister ki bu da onun Katolikliği karşısına alarak Anglikanizmi savunduğunu gösterir.


38. Soru

Anglikanizm nedir?

Cevap

Anglikanizm, İngiltere’de reform hareketleri sonrası ortaya çıkan Kalvenizm ve Katolikliğin birleşmesinden oluşan yeni bir mezheptir.


39. Soru

Hümanizm nedir?

Cevap

Hümanizm, latince kökenli bir kelime olup insancılık anlamına gelmektedir. Rönesans Avrupa’sında antik dönem metinlerinin incelenmesiyle ortaya çıkan, insanı temel alan, insanın her şeyin ölçüsü olduğunu kabul eden düşünce akımına verilen isimdir. Hümanizm, öte dünya görüşüne karşılık bu dünya görüşünü öne çıkarır. İnsan, evrenin merkezinde Tanrı’nın yerini alır. Hümanizmle, bireycilik ve laiklik gibi görüşler ön plana çıkar.


40. Soru

Hümanist insan tipi ile tarihsel gerçek neden çelişki yaratmıştır?

Cevap

İnsanın tek başına bir değer taşıdığı ve önemli olduğu vurgulanırken, bu sistem içinde ezilen ve insanca yaşayamayan alt sınıfların varlığı ve sömürgecilik faaliyetleri, köle ticareti bütün hızıyla devam ederken, ücretlilerin durumları gittikçe kötüleşiyordu. 16. yüzyılda da sömürgelerden getirilen çok miktarda altın ve gümüş madenleri ile yaşanan Fiyat Devrimi, Avrupa’da fiyatların hızla artmasına ve alım gücünün azalmasına yol açarken, sınıflar arasındaki çelişkiyi de iyice belirginleştirmişti.


41. Soru

Ütopya nedir?

Cevap

Ütopya, büyük ölçüde zihinde tasarlanmış, olması istenen, düşlenen ya da bazı verilerden yola çıkarak olacağı kabul edilen düşler ve isteklerdir.


42. Soru

16 ve 17. yüzyıl sanat etkileşiminde neler vardır?

Cevap

16. yüzyılda Osmanlılar, Avrupa’dan silah ve teknik malzemeler alırken; Osmanlı kumaşları, halıları, seramikleri, ebruları ve deri ciltleri de Avrupa pazarlarında alıcı buluyordu. Bu Osmanlı ürünlerine öylesine bir talep vardı ki bu talebi karşılamak için Avrupa’da Osmanlı halılarını ve seramiklerini kopya eden atölyeler kurulmuştu. 17. yüzyıla gelindiğinde Osmanlılar da Avrupa’yı daha yakından tanıma çabası içine girdiler. Çok sayıda eser Türkçeye çevrildi. Türk temalarını işleyen eserler arasında Türkleri yücelten eserler de dikkat çekmektedir.


43. Soru

Gaza nedir?

Cevap

Gaza, İslam dinini korumak veya yaymak amacıyla Müslüman olmayanlara karşı yapılan kutsal savaşa verilen isimdir.


44. Soru

Avrupa’nın Ortaçağı yaşadığı dönemde Doğu’da neden İslam Rönesans’ı yaşanıyordu?

Cevap

Haçlı seferleri ile başlayan süreçte Doğu ile ticareti sayesinde zenginleşen İtalya kent devletleri, feodal ekonomik ve sosyal yapının en erken çözüldüğü yer olmuştur. Bu ticaret sayesinde elde edilen sermaye ile kapitalist birikimin ilk örnekleri burada ortaya çıkmış, dolayısıyla İtalyan şehir devletlerinin, uzun mesafeli bu ticareti, Roma İmparatorluğu’nun mirasından çok 11 ve 12. yüzyıllardaki İslam dünyasının izlerini taşımıştır.


45. Soru

Klasik dönem Osmanlıdaki bilim geleneği nasıl oluşmuştur?

Cevap

Özellikle medreselerin kurulması, maddi destek, eserlerin telifi gibi pek çok konuda doğrudan padişahların ve aynı zamanda diğer devlet erkanının önemli katkıları olmuştur. İmparatorluğun en ihtişamlı döneminde; en iyi eserlerini ortaya koyan klasik bilim geleneği, Osmanlı eğitim kurumları ile İslam bilim geleneği üzerine kurulup gelişmiştir. Bu gelenek, Osmanlının Batı ile teması sonrasında da yaşamış ve 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar bazı temel unsurlarıyla devam etmiştir.


46. Soru

Osmanlılar ne zaman Avrupa teknolojisinden yararlanmaya başlamıştır?

Cevap

15. yüzyıldan itibaren özellikle ateşli silahlar, haritacılık ve madencilik alanında Avrupa teknolojisinden yararlanmaya başlamışlardır.


47. Soru

Rönesans’ın kültürel etkileri nelerdir?

Cevap

18. yüzyıldan itibaren Batı beğenilen ve taklit edilen bir kültür olmuştur. Batı’dan ilk aktarımlar silah ve teknik alanda olmuştur. Fatih Sultan Mehmed, sarayda Rum ve İtalyan sanatçıları himaye etmiş; Yunan ve Latin klasik eserlerinden saray kütüphanesi kurmuştur. Bellini’nin hükümdarın portresini yapması, Leonardo gibi ünlü sanatçıların Osmanlı padişahına büyük projeler sunması, Beyazid’in yelkenli gemi yapımı için Ceneviz’den mühendisler getirmesi bunların arasındadır.


48. Soru

Avrupa’da Osmanlı etkisi nasıl olmuştur?

Cevap

Avrupa saraylarını ziyaret eden Osmanlı elçilerinin kıyafetleri ve davranışları ilgi çekmiş, bu ülkelerde Türk modası yaratmıştır. Gösterişli elçi alayları, Batılı ressamların tablolarına da yansımıştır. 16. yüzyılda Fransız elçilerin sık sık İstanbul’u ziyareti, Osmanlı yaşam ve kültürünün sırlarını öğrenmek istemesinden kaynaklanıyordu. Böylece Avrupa saraylarında bir Osmanlı Türk modası başlamıştır. Ayrıca halılarda dikkat çekmiş, Alman, İtalyan ve Hollandalı ressamlar Türk halılarını resmetmiştir. Dokuma, desen ve boyama tekniği bakımından Avrupa ipekli ve pamuklu sanayisinde Osmanlı izlerini açıkça görmek mümkündür. Avrupa Osmanlıdan askeri alanda etkilenmiş ayrıca Osmanlıdan kahvehane kültürünü de almıştır.


49. Soru

Osmanlı siyasal rejimi Avrupa’ya nasıl model olmuştur?

Cevap

Avrupa’ya Osmanlı Devletinin merkezi-mutlak rejimi örnek olmuş, incelenip, eserlere konu olmuştur. Machiavelli Prens adlı eserinde İtalya’nın siyasal birliğini nasıl sağlayacağı sorununa çözüm önerileri getirirken Osmanlı Devletini örnek olarak göstermiştir. Fransız siyaset teorisyeni Bodin de eserinde Osmanlı Devletine özel bir yer ayırmış Osmanlı siyasal rejimini Batı monarşisiyle karşılaştırmıştır.


50. Soru

Osmanlı ve Avrupa’da dini hoşgörü farkları nelerdir?

Cevap

Osmanlıda fethedilen topraklarda yaşayan gayrimüslim halkın yerlerinde kalmalarına izin verildiği gibi her türlü can, mal güvencesi de teminat altına alınıyordu. Din ve geleneklerini yaşama özgürlüğü de tanınıyordu. Aynı dönemlerde Hristiyan Batı Avrupa’da bırakın başka dine mensup olmayı Hristiyan olup da Katolik olmayanlara karşı bile yaşam hakkı tanınmıyordu. Avrupa’da Protestanlar yoğun bir baskı altında tutulup zulme uğrarken, Osmanlı ilerleyişi ile Protestan halk, Osmanlı himayesinde rahat bir nefes alabilmiştir.


51. Soru

Osmanlı-Avrupa arasındaki sanat etkileşimi nasıldır?

Cevap

Batı ile kültür alışverişi ilk Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmed’le olmuştur. Rönesans sanatına ilgisiz kalmayan Fatih Sultan Mehmed, İtalyan sanatçılara (Costanzo da Ferrara, Gentile Bellini) kendi madalya ve portrelerini yaptırarak, güç ve otoritesini göstermek; imparator imajını Avrupa’ya yaymak istedi. İtalyan sanatçılar resimlerinde Türk figürlerine, giysilerine, Türk desenlerine ve halılarına yer verdiler. Osmanlı saray hayatı Avrupalıların ilgi odağı haline geldi. Kanuni döneminde, Avrupa ile artan siyasi ve ticari ilişkiler, kültürel etkileşimi arttırdı ve bu sanata da yansıdı. Bu dönemde Avrupa sanatı üzerinde Osmanlı etkisi iki şekilde ortaya çıktı: • Bunlardan biri, Osmanlı ilerleyişi ve üstün otoritesine duyulan korku ve tepki ile üretilen eserlerden oluşurken; • Diğeri Osmanlı yükselişini anlamaya, kültürünü tanımaya yönelik verilen daha nesnel ve bilimsel çalışmalar ile sanat eserlerinden oluşuyordu.


52. Soru

Osmanlı Siyasetinin Avrupa’daki izleri nelerdir?

Cevap

Osmanlı Devleti, 16. yüzyılda dorukta olan siyasi gücünü ve nüfuzunu müttefiki olan Avrupalı devletler üzerinde etkin bir şekilde kullanmıştır. Fransa Hollanda ve İngiltere’ye tanınan ticari ayrıcalıkların temelinde, Osmanlı otoritesi lehine bir güç dengesi oluşturma çabası dikkat çekmektedir. Daha önce Bizans’a tabi olan yerleri Fatih Sultan Mehmet, birer birer kendisine bağlamış, hakimiyet alanını genişletmiş ve seferler planlı bir şekilde Güney İtalya’da Otranto’ya kadar sürdürülmüştür. Dolayısıyla Katolik Rum Kilisesi’nin siyasi gücünü kaybetmesinde Osmanlı ilerleyişinin ve Ortodoksların hamiliğini üstlenmiş olmasının etkisi büyüktür.


53. Soru

Thomas Morus kitabında hayali bir düzeni nasıl anlatmıştır?

Cevap

Morus, insanların mutlu olabilecekleri bir düzen arayışı içindedir. Yaşadığı ülke olan İngiltere’de, teknolojik gelişmeler sonucu, kapitalist ilişkilerin ortaya çıkması ve sermaye birikimiyle sosyal dengeler değişmeye başlamış, eşitsizlik belirginleşmiştir. Morus, sosyal sınıflar arasındaki dengesizliğe, özel mülkiyetin yol açtığı düşüncesindedir. Nitekim, Ütopya adlı adada herkes çalışır ancak hiç kimsenin özel mülkiyeti yoktur.


54. Soru

Hümanizm nasıl ortaya çıkmıştır?

Cevap

İtalya’da antik dönem yazarlarının eserlerine ilgi duyan, bu eserleri araştırarak genel kütüphaneler, edebiyat dernekleri kuran fikir adamlarının bir araya gelerek görüş alışverişinde bulunmaları sonucu ortaya çıkmıştır. Fikir adamlarına da hümanist denilmiştir.


55. Soru

Hümanizm kendini nasıl göstermiştir?

Cevap

Fikir adamları önce antik dönem eserlerini incelediler, sonra kendi eserlerini verdiler. Böylece hümanizm akımı, edebi eserlerle kendini gösterdi. İtalya’da ortaya çıktı ve kısa süre içinde İtalya dışına yayıldı. İngiltere’de, Fransa’da, Almanya’da hümanistler ortaya çıktı ve çeşitli eserler verdiler.


56. Soru

Ünlü Hümanist isimler kimlerdir?

Cevap

En önemlisi hümanistlerin babası kabul edilen Petrarch’dır. Diğerleri arasında da Boccacio, Bacon, Monteigne, Erasmus gibi isimler sayılabilir


57. Soru

Rönesans ne anlama gelir?

Cevap

Yeniden Doğuş anlamına gelir ve antik dönem eserlerinin Yeniçağ’da yeni bir yorumla ele alınması esasına dayanır.


58. Soru

Rönesans döneminde Antik çağın örnek alınmasının nedeni nedir?

Cevap

Rönesans döneminde Antik çağın örnek alınmasının iki neden vardır: • İlki, Antik Çağ sanatının dünyasal ve canlı oluşu, aynı zamanda Yeniçağın ruhuna ve dönemin ihtiyaçlarına cevap vermesidir. • Diğeri ise üretim biçiminin kendi toplumsal yapısını ve kültürünü oluşturma gereksiniminden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle hümanizm akımı Rönesans’ın ideolojisini oluşturacaktır.


59. Soru

Rönesans neden İtalya’da Floransa merkezli olarak ortaya çıkmıştır?

Cevap

Nedenler arasında; ekonomik gelişmişlik, antik geleneğin varlığı, Bizanslı bilginlerin eski Yunan edebiyatının metinlerini buraya getirmeleri ve bunların incelenmesi ile ilk genel kitaplıkların ve edebiyat derneklerinin burada kurulması sayılabilir.


60. Soru

Klasik dönem Rönesans sanatçıları kimlerdir?

Cevap

Leonardo da Vinci, Michealangelo ve Rafaello sayılabilir. Bu dönem sanatçılarının birçoğu hem bilim adamı hem de sanatçıdır. Bu da bilim ve sanatın henüz ayrılmadığını ve uzmanlık alanlarının belirginleşmediğini gösterir. Leonardo da Vinci’nin Vitruvius Adamı, Rönesans döneminde yapılmış örnek bir bilim ve sanat eseri olma özelliğini taşır.


61. Soru

Rönesans’la birlikte sanattaki gelişmeler nelerdir?

Cevap

Sanatçı yaptığı eseri imzalayarak, kendi kimliğini ortaya koymaya başlamış, insan merkezli düşünüşün ürünü olarak, portre sanatı gelişmiştir. Perspektif kullanılmaya başlanmış, peyzaj önem kazanmıştır. Figürler gerçek doğanın içinde resmedilmiştir. Jest ve mimikle hareket kazandırılan figürlerin duygularına da resim ve heykellerde yer verilmiş, anatomi bilgisinden de yararlanılmıştır. Sanat, uluslararası bir nitelik kazanmıştır. İnsanın zayıflığını temsil eden Ortaçağ heykellerinin aksine güçlü, kahraman insanı temsil eden heykeller yapılmaya başlanmıştır. Örneğin Michelangelo’nun Davut heykeli, gücünden ve gençliğinden yararlanılan bir kahramandır.


62. Soru

Maniyerizm nedir?

Cevap

Maniyerizm, 16. yüzyıl ikinci yarısında Rönesans sanatına duyulan bir tepkinin sonucunda ortaya çıkmış, Rönesans’ın insanı ön plana alan, sıkı bir geometriye dayanan akılcı tutumuna karşı çıkma, katı kalıpları yıkma eylemidir. Sanat eserlerinde, gerçek boyutlardan uzaklaşılan, abartılı ve özenticiliğin hakim olduğu sanat anlayışı.


63. Soru

Reform nedir?

Cevap

Daha iyi duruma getirmek için yapılan değişiklik, iyileştirme, düzeltme, ıslahat anlamlarına gelmektedir. Reform, 16. yüzyıl başlarından itibaren, Katolik Kilisesinin yozlaşmasına karşı çıkışla başlayan ve Protestanlık mezhebinin ortaya çıkışına yol açan, dinsel bir harekettir. Almanya, Fransa, İngiltere ve Kuzey Avrupa ülkelerinde etkili olmuştur.


64. Soru

Luther neyin başlatıcısı olmuştur?

Cevap

Luther, ekonomik ve sosyal yapının değiştiği ve bir dönüşümün yaşandığı ortamda reform hareketinin başlatıcısı olmuştur.


65. Soru

Luther’in bu konudaki düşünceleri nelerdir?

Cevap

Luther, günah bağışlama belgelerinin satışına karşı çıkarak, Katolik Kilisesi’nin içinde bulunduğu yozlaşmaya dikkati çekmek istemiştir. Hümanizm akımı ile reforma hazırlık yapılan bu dönemde, bu çıkış, kitleleri harekete geçiren bir eylemi de başlatacaktır.


66. Soru

Luther konuyu Hristiyan özgürlüğü kavramı ile nasıl açıklamıştır?

Cevap

Hristiyanların, dinsel anlamda özgür olduğunu, aracıya ihtiyaçları olmadığını ifade etmektedir. Ancak bu özgürlüğün bir sınırı vardır. O da din, yani inançtır. Bunun dışında sosyal ve siyasal alandaki eşitsizliği kabul eder. Mevcut düzenin devamından yana görüşler ileri sürer. Özellikle başta bulunan yöneticilere boyun eğilmesini ister. Çünkü ona göre manevi özgürlüğe olanak veren, dünyasal düzendir ve bu düzen korunmalıdır.


67. Soru

Calvin’nin reform konusundaki tutumu nasıldır?

Cevap

Cenevre’de Protestanlığı örgütlemeye çalışan Calvin, burada teokratik bir diktatörlük kurmuştur. Aslında söylemlerinde, kilise ile devletin görev ayrımından, kilisenin devlete karşı özerkliğinden ve laiklikten yanadır, ancak uygulamada bunun tersini yapmıştır.


68. Soru

Calvin’in öğretisi nedir?

Cevap

Calvin’in öğretisi, insanı, dünya işlerinden ayırmıyordu. O, insanın yapabileceği her girişimi görev olarak görüyordu. Calvin’in görüşlerini benimseyenler Calvincilik adı altında her türlü kapitalist girişime aracı oldular. Böylece Calvincilik, kapitalizmin gelişme gösterdiği ülkelerde yayıldı. Yükselen burjuvazi, kazanç amacıyla yaptığı tüm hareketlerin dinsel yaptırımı olarak Calvinciliği kullandı.


69. Soru

Calvin ve Luther’in ortak görüşleri nelerdir?

Cevap

Katolik Kilisesinin otoritesinin, din adamlarının aracılığının ve bazı dinsel törenlerin reddedilmesi, kutsal kitabın esas alınması bunlar arasında sayılabilir. Aynı zamanda Calvin’in doğadaki düzenin tanrısal olduğu ve insanların değiştiremeyeceği, bu nedenle de düzenin koruyucusu olması gerektiği yolundaki görüşleri de Luther’le örtüşmektedir. Nitekim Calvin, insanların manevi eşitliğinden söz ederken; ekonomik, sosyal ve siyasal eşitsizliği kabul eder. Calvin’in genel felsefesi alın yazısına dayalıdır ki bu da Luther’deki, yöneticilere boyun eğilmesi düşüncesiyle benzerlik gösterir. Calvin, yöneticilerin gücünü Tanrı’dan aldığını, bu nedenle yöneticilere karşı gelmenin Tanrı’nın düzenine karşı gelmek demek olduğunu iddia eder.


70. Soru

Reform konusunda Münzer’in yorumu nedir?

Cevap

Münzer’e göre reform hareketinin, ekonomik, sosyal ve siyasal yaşamı içine alacak şekilde olmasıdır.


71. Soru

Münzer’e göre Tanrı Krallığı dediği düzen nedir?

Cevap

Özel mülkiyetin ve zümre farklılıklarının olmadığı bu düzenin, tüm Hristiyan dünyayı kapsamasını hedeflemişti. Münzer’in bu fikirleri Almanya’da Köylüler Savaşının devrimci kanadını etkiledi. Köylüler hareketin itici gücü oldu. Köylülerin liderleri arasında ılımlı olanlar daha fazla idi. Bunlar görüşmeler ve anlaşmalar yoluyla elde edilecek tavizleri yeterli görüyorlardı. Nitekim savaşın başarısızlıkla sonuçlanmasının nedenleri arasında, köylü liderleri arasında amaç ve yöntem birliğinin olmaması en önemlilerinden biridir.


72. Soru

Reform sonuçları nelerdir?

Cevap

Bilim, sanat ve kültürün gelişmesinin önü açılmış oldu. Ekonomik yapıda ise kapitalizmin daha da güçlenmesi ile sonuçlandı. Protestanlık, kapitalizmle iç içe geçti. Öte yandan reform, mezhep çatışmalarına yol açtı. Katoliklerle Protestanlar arasında yoğun mücadeleler yaşandı. Sonuçta bu çatışmalar Avrupa’da Din Savaşları’nı ve Otuz Yıl Savaşları’nı başlattı. Pek çok insan hayatını kaybederken; Avrupa bu savaşların bedelini gerek nüfusu gerekse ekonomik hayatındaki olumsuz etkileriyle ödedi. Sonuç olarak 1648 Westfalya Antlaşması ile Protestanlık mezhebi resmen tanınmış oldu ve günümüze kadar Hristiyanlığın en çok taraftar bulan üç büyük mezhebinden biri haline geldi.


73. Soru

Reformun mesleki açıdan sonucu nedir?

Cevap

Tüm işlerin eşit sayılması ve sıradan hayatın da kutsal olduğu düşüncesidir. Artık mesleklerden biri, diğerinden daha kutsal değildi. Toplumsal çalışma ahlakı oluşturuldu. Böylece aracılığına ihtiyaç duyulmayan din adamları sınıfı diğerleriyle aynı seviyeye indirgenmiş oldu. Dünyasal mesleklerin de önemli olduğu vurgulanarak, kişinin yeteneklerinin önü açılmış oldu. Böylece kültür, uygarlık, bilim ve sanatın gelişmesi sağlandı.


74. Soru

Osmanlıların ilerleyişinin etkileri nelerdir?

Cevap

Daha önce Bizans’a tabi olan yerleri Fatih Sultan Mehmet, birer birer kendisine bağlamış, hakimiyet alanını genişletmiş ve seferler planlı bir şekilde Güney İtalya’da Otranto’ya kadar sürdürülmüştür. Dolayısıyla Katolik Rum Kilisesi’nin siyasi gücünü kaybetmesinde Osmanlı ilerleyişinin ve Ortodoksların hamiliğini üstlenmiş olmasının etkisi büyüktür. Papalık otoritesinin sarsılmasıyla Avrupa siyasi dengesinin değişmesinde de Osmanlının etkisinden söz etmek mümkündür.


75. Soru

Osmanlıyı tek siyasi organizasyon yapan nedir?

Cevap

Osmanlı Devletinin, üç dini birden resmen tanıyan; etnik ve dinsel alt gruplarıyla birlikte uyumlu bir şekilde bir arada yaşamalarını güvence altına almasıdır.


76. Soru

Osmanlı Devletinin uzun ömürlü olmasının nedenleri nelerdir?

Cevap

Üç kıtaya yayılan Osmanlı Devleti’nin uzun ömürlü olma sırrı; geniş topraklarda farklı din, dil, ırk mensuplarını bir arada uyum içinde yaşatabilecek bir dahili teşkilata, kapasiteye sahip olmasından kaynaklanır. Bu çok uluslu ve çok dinli Osmanlı yapısı, sosyo etnik bir dengeyle iç tutarlılığını kurmayı başarmıştır. Bu dengenin uzun ömürlü olması da yönetim anlayışına milli bir ideolojinin hakim olmamasından kaynaklanmıştır.


77. Soru

Burjuvazi ne demektir?

Cevap

Burjuvazi: Yeniçağ Batı Avrupa’sının sınıfsal yapısı içinde yükselen sınıfı oluşturan, zenginliği ticarete dayalı olan, ekonomik yapıda üstünlüğü ele  geçiren ve sonrasında siyasal yapıda hak arayışlarıçine giren, döneme damgasını vuran bir sınıf.


78. Soru

Kara yolunu güvenli görmeyen Haçlılar’ın, daha sonra seferlerini deniz yoluyla yapmayı tercih etmeleri neyi sağlamıştır?

Cevap

Kara yolunu güvenli görmeyen Haçlılar’ın, daha sonra seferlerini deniz yoluyla yapmayı tercih etmeleri aynı zamanda ticaretin gelişmesini de sağladı.


79. Soru

Ortaçağ’ın kan soyluluğuna dayalı ayrıcalıklı sınıfı aristokratlar, bu değişime ayak uydurmak için ne gibi girişimler içinde bulunmuşlardır?

Cevap

Ortaçağ’ın kan soyluluğuna dayalı ayrıcalıklı sınıfı aristokratlar, bu değişime ayak uydurma çabası içine girdiler. Bir kısmı topraklarını girişimcilere kiralamaya başladılar. Bir kısmı da topraklarındaki serfleri, özgürlüklerini de bağışlayarak topraklarından çıkarıp, topraklarını çayır hâline dönüştürerek koyun sürüleri beslemeye başladılar.


80. Soru

İşçi sınıfı ne demektir?

Cevap

Yeniçağ Avrupa’sında ekonomik ve sosyal yapıda meydana gelen değişimle birlikte ortaya çıkan ve imalathanelerde iş bölümü esasına göre çalışan, ücret karşılığı emeklerini satarak geçinen yeni sınıfa verilen isim. Bu sınıfı oluşturanlar serfler ve zanaatçılardı.


81. Soru

İmalathaneleri örgütleyen sermaye sahibi girişimci sınıf, serf ve zanaatçıları imalathanelere çekmeyi nasıl başardı?

Cevap

İşçi sınıfını besleyen diğer bir kesim de serflerdi. Feodal beyler serfleri topraklarından çıkarıp, değişen yapıya ayak uydurma çabası içine girdikleri zaman, işsiz güçsüz kalan ve hiçbir maddi varlığı olmayan serfler de imalathanelere gidip çalışmaya başladılar. Böylece serfler de işçileşti. İmalathanelerin iş gücüne ihtiyacı vardı. İmalathaneleri örgütleyen sermaye sahibi girişimci sınıf, serf ve zanaatçıları imalathanelere çekmeyi başardı. Böylece serfler ve zanaatçılar işçileşerek ister istemez sistemin bir parçası oldular.


82. Soru

Kapitalizm nedir?

Cevap

Yeniçağ’da Batı Avrupa’da ortaya çıkan, üretici güçlerin üretim araçlarından ayrılığı esasına dayanan, sermaye sahibi girişimci bir sınıf ile işçi sınıfının ekonomik ilişkisine dayalı sisteme verilen isim.


83. Soru

Kapitalist sınıf nedir?

Cevap

Yeniçağ’da Batı Avrupa’da ortaya çıkan, ekonomik sistemin değişmesini sağlayan sermaye sahibi, girişimci sınıf


84. Soru

Avarupa’yı sömürgeci faaliyetlere iten başlıca sebep nedir?

Cevap

Coğrafi keşiflerden önce Avrupalının bildiği dünya, Avrupa Kıtası’ndan başka Asya’nın bir bölümü ve Afrika’nın kuzeyi ile sınırlıydı. Avrupa’yı sömürgeci faaliyetlere iten başlıca sebep, değişen ekonomik yapıyı devam ettirebilmek ve aralarındaki rekabettir. Yeniçağ’da dış politikada genel olarak denge politikası izlenmeye çalışılsa da siyasal birliğini tamamlayan her devlet diğerinden daha güçlü olma yarışı içindeydi.


85. Soru

Coğrafi keşiflere ve sömürgecilik faaliyetlerine ilk başlayan Avrupa ülkesi hangisidir?

Cevap

Siyasal birliğini en erken sağlayan Portekiz, coğrafi keşiflere ve sömürgecilik faaliyetlerine ilk başlayan Avrupa ülkesi oldu.


86. Soru

Afrikalı ilk köle grubu Avrupa’ya kaç yılında getirilmiştir?

Cevap

Portekiz, Afrika kıyılarına yönelik seferleri sonucunda 1442 yılında ilk Afrikalı köleleri Avrupa’ya getirecek, hatta papadan bu işin tekelini alacaktır.


87. Soru

Batı Avrupa ile Hindistan arasında ilk kez doğrudan ilişki ne zaman ve nasıl sağlanmıştır?

Cevap

1497’de Vasco de Gama Afrika Kıtası’nı güneyden geçerek Hindistan’a ulaştı. Böylece Batı Avrupa ile Hindistan arasında ilk kez doğrudan ilişki sağlanmış oldu.


88. Soru

Amerika nasıl keşfedilmiştir?

Cevap

Siyasal birliğini sağlayan İspanya da Portekiz’in ardından sömürgeci yarışa girdi. İspanya hizmetinde yola çıkan Kristof Kolomb (1446-1506), yeni bir kıta buldu (1492). Gerçi kendisi Asya Kıtasına gittiğini düşünecektir ama Asya ile Avrupa arasında yeni bir kıtanın olabileceği ihtimali de düşünülmeye başlanmıştır. Nitekim Floransalı denizci Amerigo Vespucci (1454-1512), burasının yeni bir dünya olduğunu kanıtlamaya çalışır. Kolomb’un bulmuş olduğu bu yeni kıta da Amerigo Vespucci’nin ismiyle Amerika olarak adlandırılır.


89. Soru

Meksika’daki Aztek Uygarlığı’na son veren kimdir?

Cevap

Meksika’daki Aztek Uygarlığı’na son veren (1521) Fernandez Cortez'dir.


90. Soru

Peru’daki İnka Uygarlığı’na son veren kimdir?

Cevap

Peru’daki İnka Uygarlığı’na son veren (1532) Francisco Pizarro'dur.


91. Soru

Dünya çevresinde gerçekleştirilmiş ilk sefer hangisidir?

Cevap

Magellan’ın İspanya hizmetinde başlattığı (20 Eylül 1519) ve Sabastian del Cano’nun tamamladığı (6 Eylül 1521) seferin önemi, dünya çevresinde gerçekleştirilmiş ilk sefer olmasından kaynaklanmaktadır.


92. Soru

Fiyat Devrimi nedir?

Cevap

Aztek ve İnka uygarlıklarına ait hazineler ile Meksika ile Peru’dan getirilen çok miktarda altın ve gümüş, değerli madenlerin fiyatının düşmesine ve malların fiyatlarının yükselmesine yol açtı. Bu fiyat artışı öyle boyutlara ulaştı ki bazı yerlerde fiyatlar 4 kat arttı. Fiyatlarda meydana gelen bu yükselişe Fiyat Devrimi denildi.


93. Soru

Mutlak monarşi nedir?

Cevap

Mutlak Monarşi: Kapitalist sistemle birlikte ortaya çıkan yeni yönetim biçimine verilen isim. Kral, burjuvazinin desteği ile feodal özerkliklere karşı iktidarını güçlendirerek, çok başlı feodal siyasal yapılanmaya son verecek ve merkezî mutlak yönetimini yerleştirecektir. Böylece değişen ekonomik yapıya uygun bir yönetim biçimi oluşturulacaktır ki bu yönetim biçimi, ilk aşamada mutlak monarşi olacaktır.


94. Soru

Machiavelli’nin savunduğu yönetim biçimi nedir?

Cevap

Machiavelli’nin savunduğu yönetim biçimi mutlak monarşidir.


95. Soru

Rönesans neden Yeniden Doğuş olarak nitelendirilmiştir?

Cevap

Rönesans, Ortaçağ kültürü ve sanatının reddedilmesi ve antik dönem sanat ve kültürünün yeniden diriltilmesi anlayışından dolayı Yeniden Doğuş olarak nitelendirilmiştir. Bu, genel olarak Ortaçağ’ın, Karanlık Çağ olarak kabul edilme yanlış anlayışından kaynaklanmaktadır.


96. Soru

Seydi Ali Reis’in  uzun deniz seyahatlerini, Hint Okyanusundaki gözlemlerini astronomi ve coğrafi bilgilerini kaleme aldığı eserinin adı nedir?

Cevap

Uzun deniz seyahatlerini, Hint Okyanusundaki gözlemlerini astronomi ve coğrafi bilgilerini kaleme aldığı el-Muhitdir.


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email