Uygarlık Tarihi 1 Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kambriyen patlama olarak adlandırılan kavramı kısaca açıklayınız?

Yaklaşık 570 milyon yıl önce Birinci Zaman’da (Paleozoyik) karmaşık çok hücreli organizmaların sayısında büyük bir artış olmuştur. Bu ani ve hızlı artış

Kambriyen patlama olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemde omurgalıların da dâhil olduğu çok hücreli hayvanların ata formları ortaya çıkar. Böylece bitkiler ve

hayvanlar dünyayı sarmaya başlamışlardır.

İlk basit tek hücreli canlıların yaklaşık 3.6 milyar yıl önce ortaya çıkması bilim insanlarınca nasıl kanıtlanmıştır?

Bilim insanları Grönland’da, Afrika’nın güneyinde ve Avustralya’da bu zamana ait fosil kalıntılar bulmuşlardır.

Canlıların evrimi ve çeşitlenmesi bakımından çok önemli bir itici güç niteliği taşıyan olayı açıklayınız.

Yaklaşık 200 milyon yıl önce Pange parçalanmaya başlamış ve biri kuzey yarı kürede, diğeri güney yarı kürede yer alan iki büyük kıtaya bölünmüştür. Bunlardan kuzeydekine Laurasia ve güneydekine de Gondwana adı verilir. Kıtaların parçalanması ve birbirlerinden ayrılmasıyla kıtalar arasında coğrafi engeller oluşmuştur ve bir çevresel çeşitlilik ortaya çıkmıştır. Bu durum, canlıların evrimi ve çeşitlenmesi bakımından çok önemli bir itici güç olmuştur.

Australopithecusları evrimsel açıdan diğer primatlardan ayıran şey nedir?

Australopithecusların beyin hacimleri küçük olup modern insanların beyinlerinin ancak üçte biri büyüklüğündedir. Dolayısıyla Australopithecusları evrimsel açıdan diğer primatlardan ayıran şey, beyinleri değildir. Australopithecusları insan evriminin bir parçası olarak kabul etmemize neden olan tek şey, bipedalizmi işaret eden iskelet yapılarıdır.

Arkeometrik tarihleme yöntemlerine en az iki örnek yazınız ve kısaca açıklayınız.

Termolüminesans yöntemi maddede biriken radyasyon enerjisinin miktarının ölçülmesine dayanır. Karbon 14 (C14) yöntemi izotopların miktarına bakarak organik kalıntıların tarihlendirilmesine denir. Potasyum-argon yöntemi ise volkanik kayaçlarda bulunan radyoaktif potasyumun argona dönüşme hızının ölçülmesidir.

Ölülerin ilk defa gömülmesi hangi dönemde gerçekleşmiştir ve ilk kez kimler tarafından yapılmıştır?

Ölüler ilk kez Orta Paleolitik Dönemde Neandertaller tarafından gömülmüştür.

Homo sapiensin kökeni ile ilgili Milford Wolpoff’un savunduğu model nedir? Açıklayınız.

Milford Wolpoff çok merkezli evrim modelini savunmaktadır. Bu modele göre Homo sapienslerin kökeni çok daha eskiye, yaklaşık 2 milyon yıl öncesine dayanmaktadır. Bu tarihten itibaren insan grupları, bulundukları bölgelerde yani birçok merkezde bölgesel evrimler geçirmişlerdir. Neandertaller ve Homo sapiensler bu sürecin sonunda evrimleşmişlerdir. Ancak bu insan grupları arasındaki bağ, hiçbir zaman tam olarak kopmamış, gen alışverişi her zaman devam etmiştir.

Mikrolit nedir ve hangi çağa özgüdür?

Mikrolit genellikle 3 cm’den daha ufak boyutlu; üçgen, trapez, dikdörtgen ve kare biçimli olabilen küçük taş aletlerdir. Mezolit çağa özgü alet teknolojisidir.

Epipaleolitik çağda, tarımın keşfine doğru gidilen yolda atılan en önemli adım nedir?

OrtaDoğu ve Doğu Akdeniz bölgesinde bol miktarda yetişen tahıllar, insanlar için önemli bir besin kaynağı haline gelmiş, bunların toplanması ve depolanması ise yerleşik hayata geçmeyi zorunlu kılmıştır. İnsanların köylerinin çevresindeki yabani tahılları topladığı ve depoladığı bu yeni yaşam biçimi, tarımın keşfine doğru giden yolda atılan en önemli adım olmuştur.    

Doğu Akdeniz bölgesinde günümüzden 12 bin ilâ 10 bin yıl öncesinde yaşamış olan topluluklara özgü bir kültürel evre olan Natufyen’in en önemli özelliği nedir?

Natufyen’in en önemli özelliği, standartlaşmış yapılardan oluşan ilk düzenli köy yerleşimlerinin ortaya çıkmasıdır.

Verimli hilal üzerinde bulunan Neolitik köy yerleşimlerinin en önemlilerini yazınız.

Filistin’de Jeriko ve Jarmo, Suriye’de Mureybet, Anadolu’da Çayönü (Diyarbak›r), Hallan Çemi (Batman), Nevali Çori (Urfa) ve Göbekli Tepe (Urfa) verimli hilal üzerinde bulunan Neolitik köy yerleflimlerinin en önemlileridir.

Neolitik çağdaki gelişmelerin Neolitik Devrim olarak da adlandırılmasının sebebi nedir?

Neolitik Çağ, üretici ekonomiye geçişin çağıdır. Gordon Childe, insanlık tarihindeki en önemli gelişmenin, yiyecek üretiminin başlaması olduğunu öne sürmüştür ve bu nedenle tarımın keşfini bir devrim olarak nitelendirmiştir. Bu yüzden bu çağdaki gelişmeler Neolitik Devrim olarak da anılır.

Evcilleştirme sürecinde hayvanlar neye göre seçilmiştir?

Evcilleştirme sürecinde, daha çok süt, daha kaliteli yün, daha fazla et veren ve kolay evcilleşebilen uysal hayvanlar seçilip üretilmiştir.

Çanak Çömlekli Neolitik Çağdaki hangi gelişmeler Çanak Çömleksiz Neolitik Çağdakinden farklıdır?

Çanak Çömlekli Neolitik’te, artık besin üretimine dayalı ekonomi tamamen yerleşmiş, avcılık ve toplayıcılık terkedilmiştir. Bununla beraber bu dönemde yapılan tarım, sadece yağmura bağlı olan kuru tarımdır. Sulama sistemi yoktur ve saban, döven gibi tarım aletleri bilinmemektedir. Bu dönemde taş temelli, kerpiç duvarlı, gerektiğinde yeni eklemeler yapılabilen evler ortaya çıkmıştır. Neolitik Çağın sonuna doğru ölülerin evin tabanına gömülmesi âdeti ortadan kalkmış ve ölüler yerleşim yerinin dışına gömülmeye başlanmıştır.

Çanak Çömlekli Neolitik kaç evreye ayrılır, isimleri nelerdir ve neyi temsil ederler?

Çanak Çömlekli Neolitik; Um-Dabagiye evresi, Hassuna evresi ve Samarra evresi olarak üç aşamaya ayrılır. Bunlar, İ.Ö. 6000 ile 5000 arasında Kuzey Mezopotamya bölgesinde ortaya çıkan gelişmiş köy kültürlerini temsil eder.

Kalkolitik Çağı’nın en önemli özelliği nedir?

Kalkolitik Çağ’ın en önemli özelliği, bu dönemde köylerin kentlere dönüşmesi ve tarımcı köy toplumlarından kent devletlerinin doğmasıdır. Bu dönemde bölgeler arasında sosyo-ekonomik açıdan bir farklılaşma ortaya çıkmıştır. Dünya tarihinde ilk kez ekonomik çıkar bölgeleri oluşmuştur.

Mezopotamya’da sulamalı tarımı zorunlu kılan sebep nedir?

Mezopotamya bölgesinin kurak olması ve kuru tarımın nüfusu beslemeye yetmemesi, sulamalı tarımı zorunlu kılmıştır.

Tapınak ekonomisi hangi çağda kurumsallaşmıştır? Tapınak ekonomisini kısaca açıklayınız.

Tapınak ekonomisi Kalkolitik Çağ’da kurumsallaşmıştır. Tapınak ekonomisinde üretilen ürün, dinî merkez olan tapınakta toplanır ve yeniden halka dağıtılır. Tapınağa getirilen ve dağıtılan ürünün kaydını, din adamları yani tapınağın rahipleri tutar. Bu sistemde ekonomi ve din iç içedir. Üretimi tapınaklar ve rahipler kontrol eder.

Hangi etkenler bir devlet organizasyonunun ortaya çıkmasına neden olmuştur?

Sulamalı tarım ve artı ürünün ortaya çıkması, artı ürün üretiminin organize edilmesi, artı ürünün buna sahip olmayan ve potansiyel bir tehlike oluşturan (göçebe hayvancı) topluluklara karşı korunması, üreten ve üretimi kontrol eden ekseninde toplumsal tabakalaşmanın ortaya çıkması, nüfus artışı, yerleşimlerin büyümesi, ticaret ve mesleki uzmanlaşmanın artması bir devlet organizasyonunun ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Uygarlık kavramının özdeşleştirildiği gelişmelerden örnekler yazınız.

Uygarlık tarihsel olarak devlet, üretim ve iş gücünün denetimi, toplumsal tabakalaşma, mesleki uzmanlaşma, anıtsal yapılar, yazı ve büyük nüfuslu yerleşimler gibi gelişmelerle özdeşleştirilmektedir.