aofsoru.com

Osmanlı Türkçesi 1 Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Arapça Kelimelerin Yapısı

1. Soru

Nun harfi hangi durumda zâiddir?

Cevap

in- ve mun- harf grupları ile başlayan vezinlere giren kelimelerde ve sonu -an ile biten kelimelerde zâid olur.


2. Soru

Arapçada kelimenin anlamı nasıl değiştirilir?

Cevap

Arapçada kelimenin anlamını değiştirmek için bu üç harfin dışında, kelimenin başına, ortasına, sonuna harfler ilave edilerek kelime yeni anlamlar kazanır. Bu ilave edilecek harflere zâid harfler adı verilir.


3. Soru

Arapçada kelimeye ilave edilebilecek zâid harfler hangileridir?

Cevap

Arapçada kelimeye ilave edilebilecek zâid harfler hemze, elif, te, sin, mim, nun, güzel he, vav, ye harfleridir.


4. Soru

İsm-i müştak grubuna hangi tür isimler girer?

Cevap

Türemiş isimler masdarlar, ism-i fâ‘il, ism-i mef‘ûl, sıfat-ı müşebbehe, mübâlağa-i fâ‘il, ism-i tafdîl, ism-i zamân, ism-i mekân, ism-i âlet, ism-i tasgîr ve ism-i mensûb şeklinde gruplandırılır.


5. Soru

Arapçada kelime yapımı nasıldır?

Cevap

Arapçada yeni kelimeler köke ek getirmek şeklinde değil, kökün başına, ortasına, sonuna birtakım ses ilaveleriyle oluşturulur.


6. Soru

Arapçada kelimeler kaç kısma ayrılır?

Cevap

Arapçada kelimeler üç kısma ayrılır: 1. Fiil; 2. İsim; 3. Harf (Edat).


7. Soru

Te harfi hangi durumda zâiddir?

Cevap

Kelimenin başında, ortasında ve sonunda zâid olarak kullanılabilir. Zâid olup olmadığını anlamak için kelimedeki harf sayısına bakılmalıdır.


8. Soru

Arapça dil grupları içinde hangi dillerde yer alır?

Cevap

Arapça, dil grupları içerisinde tasrifli, yani çekimli (flexible= bükünlü) diller sınıfında yer alır.


9. Soru

Osmanlı Türkçesinde kullanılan Arapça isimler kaç grupta incelenebilir?

Cevap

Osmanlı Türkçesinde kullanılan Arapça isimler a. asıl isim (ism-i câmid); b. türemiş isim (ism-i müştak) olmak üzere iki grupta incelenebilir.


10. Soru

İsm-i câmid grubuna hangi tür isimler girer?

Cevap

Özel isimler, cins isimleri, sayı isimleri ism-i câmid grubuna girer.


11. Soru

Arapça kelimeler genellikle kaç harften oluşur?

Cevap

Arapça kelimeler, çok az istisna dışında en az üç harften oluşur. Bu harflere aslî harfler denir.


12. Soru

Hemze harfi hangi durumda zâiddir?

Cevap

Hemze harfi kelime başında zâiddir.


13. Soru

Sin harfi hangi durumda zâiddir?

Cevap

Kelime başında iken zâiddir. Kelime ortasında ve sonunda bulunduğunda asli harf durumunda olur.


14. Soru

Arapça kelimelerin vezni nasıl bulunur?

Cevap

Arapça kelimelerin vezinlerini çıkarabilmek icin öncelikle kelimenin asli harfleri belirlenir. Bunun icin harflere sırasıyla bakılır. İlk asli harfinin yerine fe, ikinci asli harfinin yerine ayn ve üçüncü asli harfinin yerine lâm yazılır. Arada eğer varsa zâid harfler olduğu gibi alınır. Vezni bulunacak kelimenin harekeleri aynı düzen içinde vezne aktarılır. Bu şekilde ortaya çıkan kelime verilen kelimenin veznidir.


15. Soru

Arapça kelimeler açısından vezin nedir?

Cevap

Arapçada kökler belirli kalıplara girerek o kalıbın verdiği anlama kavuşurlar. Bu kalıplara vezin adı verilir.


16. Soru

Ye harfi hangi durumda zâiddir?

Cevap

Ye harfi uzun i (î) harfi durumunda kullanıldığında zâid olur. Sessiz ye harfi olduğu durumlarda kelimenin asli harfidir.


18. Soru

Vav harfi hangi durumda zâiddir?

Cevap

Vav harfi kelime içerisinde uzun u (û) olarak okunduğunda çoğunlukla zâiddir.


19. Soru

He harfi hangi durumda zâiddir?

Cevap

Kelime sonunda -e ve kapalı te harfleri olarak kullanıldığında zâiddir.


20. Soru

Arapçada ha+kef+mim kök harflerinden meydana gelen sözcüklere örnek verir misiniz?

Cevap

Arapçada ha+kef+mim kök harflerinden meydana gelen sözcükler hükm, hakem, muhâkeme, ahkâm, mahkeme, mahkûm vb. sözcüklerdir.


21. Soru

Elif-i maksure ile yazılan kelimelerin müennes kabul edilmesinin koşulu nedir?

Cevap

Elif-i maksûre ile yazılan kelimelerin müennes kabul edilmesinin koşulu, kelimenin zâid elif-i maksûre ile yazılmasıdır. Elif-i maksûre kelimenin asli harfi ise o zaman müenneslik alâmeti olarak kabul edilmez.


22. Soru

Arapça kelimelerin kök harflerine hangi adlar verilir?

Cevap

Arapçada kelimenin ilk asli harfine fe denir. İkinci asli harfi ayn ile gösterilir. Üçüncü asli harfine lam adı verilir. Kelime üçten fazla asli harfe sahipse, sonra gelen diğer asli harfler de yine lâm harfi ile gösterilir.


23. Soru

Arapça kelimelerde dişilik alametleri nelerdir?

Cevap

Arapçada dişi kelimelerde dişilik alameti olarak kelimenin sonunda kapalı te harfi, kısa elif veya uzun elif bulunur.


24. Soru

Elif-i memdude adı verilen uzun elif ile yazılan kelimelerin cinsiyeti nedir?

Cevap

Elif-i memdûde adı verilen uzun elif ile yazılan kelimeler de müennestir.


25. Soru

Arapça isimlerin erkek ve dişi olarak kullanımlarına ne ad verilir?

Cevap

Arapçada isimlerin dişi için kullanılanına müennes, erkek için kullanılanına müzekker denilir.


26. Soru

Arapçada isimler sayı bakımından kaç şekilde bulunur?

Cevap

Arapça isimler sayı bakımından üç şekilde bulunur: 1. Tekil (müfred); 2. İkili (tesniye); 3. Üç ve üçten fazla (cem‘).


27. Soru

Semaî müennes nedir?

Cevap

Arapçada şekil ve mana bakımından herhangi bir müenneslik belirtisi ve özelliği taşımayan bazı kelimeler vardır. Müennes oldukları ancak işitilerek veya sözlüklerden öğrenilir. Bunlara “semâî müennesler” adı verilir.


28. Soru

Arapçada ikili çokluk nasıl uygulanır?

Cevap

İkili çokluk için ayrı bir çoğaltma şekli uygulanır. Bunun için kelimenin sonu üstünlü okunarak peşine cezmli ye+nun (-eyn) harfleri getirilir.


29. Soru

Cem‘-i müennes-i sâlim nerelerde kullanılır?

Cevap

Ekleme harf alan bazı sülâsî mücerred masdarlar ve bütün mezîdünfih masdarların, gösterdikleri husus insanlarla ilgili olmayan isim ve sıfatların, ism-i mensûbların çokluklarının yapılmasında kullanılır.


30. Soru

Manevî müennes nedir?

Cevap

Kendilerinde herhangi bir müenneslik belirtisi bulunmayıp da müennes kabul edilen kelimelere “mü’ennes-i ma‘nevî” veya “i‘tibârî müennesler” adı verilir.


31. Soru

Cem‘-i müennes-i sâlim nasıl yapılır?

Cevap

Sâlim müennes, çokluk tekil kelimedeki dişilik alâmeti kaldırıldıktan sonra kelimenin sonuna -at getirilerek yapılır.


32. Soru

Cem‘in Arapçada kaç şekli vardır?

Cevap

Cem‘in (çokluk) Arapçada iki şekli vardır. Bunlar “cem‘-i sâlim” ve “cem‘-i mükesser”dir.


33. Soru

Cem‘-i müzekker-i sâlim nasıl yapılır?

Cevap

Tekil kelimenin sonuna -în ya da -ûn getirilerek yapılır.


34. Soru

Arapçada ikili çokluk yapmanın diğer yolu nedir?

Cevap

Arapçada ikili çokluk -an ekiyle de yapılabilir. Ancak Osmanlı Türkçesinde bu tesniye şekli pek fazla tercih edilmez.


35. Soru

Cem‘-i mükesser nasıl elde edilir?

Cevap

Tekil kelimenin veznini değiştirerek elde edilir.


36. Soru

Cem‘-i sâlim neye denir?

Cevap

Tekil kelimenin sonuna ek getirmek suretiyle yapılan çokluklara cem‘-i sâlim adı verilir.


37. Soru

Cem‘-i mükesser neye denir?

Cevap

Tekil kelimeye zâid harfler ilave edip kelimenin veznini değiştirmek suretiyle yapılan çokluklara cem‘-i mükesser adı verilir.


38. Soru

Osmanlı Türkçesinde en sık kullanılan cem‘-i mükesser vezinleri nelerdir?

Cevap

Osmanlı Türkçesinde en sık kullanılan cem’-i mükesser vezinleri şunlardır: fu‘ûl, ef‘âl, fi‘âl, efâ‘il, efâ‘îl, fu‘alâ, fa‘ale, fa‘âlâ, ef‘ilâ, ef‘ile, fu‘âl, feâ‘il, fevâ‘il, fevâ‘îl, fe‘âlil, fe‘âlîl, mefâ‘il, mefâ‘îl, tefâ‘îl, fi‘al, efâ‘ile, ef‘ul, fu‘al.


39. Soru

Osmanlı Türkçesine Arapça ve Farsçadan özellikle hangi kelime türü daha çok geçmiştir?

Cevap

Osmanlı Türkçesinde Arapça ve Farsçadan özellikle “isim” olarak değerlendirilen unsurlar alınmıştır. Arapça kelimelerden, çeşitli özlü sözler ve küçük dua cümleleri dışında fiiller çekimli olarak kullanılmamıştır.


40. Soru

Arapça, dil grupları içerisinde hangi diller sınıfında yer alır?

Cevap

Arapça, dil grupları içerisinde tasrîfli, yani çekimli (flexible= bükünlü) diller sınıfında yer alır. Bu tür dillerde kelimelerin anlamını değiştirmek için kökü kırarak başına, ortasına, sonuna birtakım fazladan sesler ekleyerek kelime yeni manalar kazanır.


41. Soru

Arapçada kelimeler kaç gruba ayrılır?

Cevap

Arapçada kelimeler üç kısma ayrılır.
1. Fiil
2. İsim
3. Harf (Edat)
Bunlardan fiillerin çekimli hâlleri Osmanlı Türkçesinde kullanılmazlar.


42. Soru

Arapçada isimler ise genel şekliyle kaça ayrılır? Özellikleri nelerdir?

Cevap

İsimler ise genel şekliyle ikiye ayrılır.
a. asıl isim (ism-i câmid)
b. türemiş isim (ism-i müştak)
Özel isimler, cins isimleri, sayı isimleri ism-i câmid grubuna girer. Türemiş isimler ise masdarlar, ism-i fâ‘il, ism-i mef‘ûl, sıfat-ı müşebbehe, mübâlağa-i fâ‘il, ism-i tafdîl, ism-i zamân, ism-i mekân, ism-i âlet, ism-i tasgir ve ism-i mensûb şeklinde gruplandırılır. Bunlardan masdar, ism-i mekân, ism-i zamân, ism-i âlet, ism-i tasgir, türündeki kelimeler isimdirler. İsm-i fâ‘il, ism-i mef‘ûl, sıfat-ı müşebbehe, mübâlağa-i fâ‘il, ism-i tafdîl, ism-i mensûb türündeki kelimeler sıfattır.


43. Soru

Arapçada yeni kelimeler nasıl oluşur?

Cevap

Arapçada yeni kelimeler köke ek getirmek şeklinde değil, kökün başına ortasına sonuna bir takım sesler ilâvesiyle oluşturulur. Kelimeler, çok az istisna dışında en az üç harften oluşur. Bu harflere aslî harfler denir. Kelimedeki kök harfleri bunlardan oluşur. Kelimenin anlamını değiştirmek için bu üç harfin dışında, kelimenin başına, ortasına, sonuna harfler ilâve edilerek kelime yeni anlamlar kazanır. Bu ilâve edilecek harflere zâid harfler adı verilir.


44. Soru

Arapçada yeni kelime oluştururken kelimeye ilâve edilebilecek zâid harfler hangileridir?

Cevap

Kelimeye ilâve edilebilecek zâid harfler şunlardır: ? ? ? ? ? ? ?? ?? ?? ? ? ?? ?


45. Soru

Mim harfi (?) hangi durumarda zaid olarak kabul edilir?

Cevap

Mim (?) Kelime başında iken zaiddir. Kelime ortasında ve sonunda bulunduğunda aslî harf durumunda olur.


46. Soru

Ye (?) harfi hangi durumlarda zaid olur?

Cevap

Ye (?) uzun i (î) harfi durumunda kullanıldığında zaid olur. Sessiz ye (?)harfi olduğu durumlarda kelimenin aslî harfidir.


47. Soru

Vezin nedir?

Cevap

Kelime yapımında gördüğümüz, ses değişimleri ve kelimeye eklenen zaid harfler belirli bir kurala ve düzene tabidir. Kökler belirli kalıplara girerek o kalıbın verdiği anlama kavuşurlar. Bu kalıplara vezin adı verilir. Arapçada bu vezinleri göstermek üzere kök harflere birer isim verilir.


48. Soru

Arapça kelime vezni nasıl oluşturulur?

Cevap

Kelimenin ilk aslî harfine ? (fe) denir. İkinci aslî harfi ? (ayn) ile gösterilir. Üçüncü aslî harfine ? (lam) adı verilir. Kelime üçten fazla aslî harfe sahipse, sonra gelen diğer aslî harfler de yine ? (lam) harfi ile gösterilir. Aslî harflerin yerine bunlar yazılıp, zâid olan harflerin aynısı alındığında ortaya çıkan kalıp kelimenin veznini oluşturur.


49. Soru

Arapça kelimelerin vezinleri nasıl bulunur?

Cevap

Kelimelerin vezinlerini çıkarabilmek için öncelikle kelimenin aslî harfleri belirlenir. Bunun için harflere sırasıyla bakılır. İlk aslî harfinin yerine ? (fe), ikinci aslî harfinin yerine ? ayn ve üçüncü aslî harfinin yerine ? lam yazılır. Arada eğer varsa zâid harfler olduğu gibi alınır. Vezni bulunacak kelimenin harekeleri aynı düzen içerisinde vezne aktarılır. Bu şekilde ortaya çıkan kelime verilen kelimenin veznidir.


50. Soru

Arapçada isimler kaç farklı şekilde kullanılır?

Cevap

Arapçada isimlerin erkek ve dişi olmak üzere ayrı kullanım şekilleri vardır. İsimlerin dişi için kullanılanına müennes, erkek için kullanılanına müzekker denilir. Dişi için kullanılan kelimeler bir takım ayırıcı belirtiler gösterirler. Erkekler için kullanılanlarda cinsiyeti gösteren özellikler bulunmaz. Kelimelerin erkek ve dişilik özellikleri tamlamalar için oldukça önemlidir. Arapçada tamlayan ve tamlanan kelimeler cinsiyet bakımından aynı olmak zorundadır.


51. Soru

Dişi kelimelerdeki dişilik alâmeti nedir?

Cevap

Dişi kelimelerde dişilik alâmeti olmak üzere ya kelimenin sonunda kapalı te ( ? ( harfi, ya kısa elif veya uzun elif bulunur.


52. Soru

Tâ-i merbûte veya tâ-i te’nîs adı verilen harf hangisidir?

Cevap

Sonunda kapalı te harfi bulunan isimler müennestirler. Bu harfe tâ-i merbûte veya tâ-i te’nîs adı da verilir. Osmanlı Türkçesinde kapalı te ? şekli kullanılmaz. Onun yerine açık te ? harfi veya ha-i resmiye ? adı verilen şekli kullanılır.


53. Soru

Kısa elifin ? özellikleri nelerdir?

Cevap

Kelime sonunda zâid olarak bulunup ye ? şeklinde yazılıp (a) sesiyle okunan eliftir. Buna elif-i maksûre adı verilir. Zâid elif-i maksûre ile yazılan kelimeler müennes kabul edilirler.

???? da‘vâ, ???? fetvâ, ???? şûrâ, ????  takvâ

Ancak elif-i maksûre kelimenin aslî harfi ise o zaman mü’enneslik alâmeti olarak kabul edilmez. Örneğin;

???  ma‘nâ, ???? mersâ 


54. Soru

Mü’ennes-i ma‘nevî veya i‘tibârî müennesler nasıl tanımlanır?

Cevap

Kendilerinde herhangi bir müenneslik belirtisi bulunmayıp da müennes kabul edilen kelimelere mü’ennes-i ma‘nevî veya i‘tibârî müennesler adı verilir. Bunlar itibarî olarak müennestirler.


55. Soru

Müennes kabul edilen kelimeler nasıl gruplandırılır? 

Cevap

  1. Bütün kadın isimleri ve kadın cinsi ile ilgili kelimeler
  2. Ülke, şehir, kabîle isimleri
  3. Harflere verilen isimler: elif, be, te, elif-i memdûde, hâ-yı resmiyye, tâ’-i müdevver … gibi.
  4. İnsan ve hayvanlarda, çift olarak bulunan organ isimleri
  5. Cem‘-i müzekker-i sâlim haricindeki bütün cem‘ler
  6. Gövdesinde ekleme harf bulunan bütün mücerred masdarlar ve bütün mezîdünfih masdarlar.


56. Soru

Arapça isimler sayı bakımından kaç şekilde bulunurlar?

Cevap

Arapça isimler sayı bakımından üç şekilde bulunurlar.
1. Tekil. Buna müfred adı verilir.
2. İkili. Buna tesniye denilir.
3. Üç ve üçten fazla. Buna da cem‘ denilir.


57. Soru

Tesniye nedir?

Cevap

Tesniye Arapçaya mahsus sayı durumunu bildiren çokluk şekildir. Diğer dillerde iki ve ikiden fazlası çoğul kabul edilirken, bunlar arasında ayırım yapılmaz. Ancak Arapçada üç ve üçten fazlası çoğul kabul edilir. İkili çokluk için ayrı bir çoğaltma şekli uygulanır. Bunun için kelimenin sonu üstünlü okunarak peşine cezmli ye ve nun ( ????- =eyn) harfleri getirilir:


58. Soru

Türkçede “–lar, –ler” ekiyle yapılan çokluk Arapçada nasıl yapılır?

Cevap

Türkçede “–lar, –ler” ekiyle yapılan cem‘in (çokluk) Arapçada iki türlü şekli vardır. Birincisi tekil kelimenin sonuna ek getirmek sûretiyle yapılan çokluklardır ki, kıyasî olarak elde edilirler. Bu tür çokluklara cem‘-i sâlim adı verilir. Diğeri ise tekil kelimeye zâid harfler ilâve edip kelimenin veznini değiştirmek suretiyle yapılır. Bu tür çokluklara cem‘-i mükesser adı verilir. Sâlim olan çoğulların müzekker ve müennes olmak üzere iki şekli vardır. Müzekker olanlarına cem‘-i müzekker-i sâlim, müennes olanlarına cem‘-i mü’ennes-i sâlim denilir.


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email