aofsoru.com

İlk Müslüman Türk Devletleri Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Karahanlılar (Türk Hakanlığı): Kuruluş Dönemi

1. Soru

Karahanlılar isminin içerisindeki "kara" sözcüğü ne anlama gelir?

Cevap

“Kara” kelimesinin yön belirten “kuzey” anlamının yanında olumlu ve olumsuz pek çok anlamı vardır. Hakanlıkta ise bu unvan “büyük, güçlü ve eski (köklü)” anlamında kullanılmıştır.


2. Soru

Karahanlılar'ın ilk hakanı kimdir?

Cevap

Ortaçağ İslam kaynaklarında devletin bilinen ilk hakanı olan Bilge Kadır Han ve çocuklarının atası Afrâsyâb olarak kaydedilmektedir.


3. Soru

Bilge Kadır Han’ın Türkçe adı nedir?

Cevap

Devletin bilinen ilk hakanı Bilge Kadır Han’ın soy ağacı Afrâsyâb’a uzanmaktadır. Türkçe adı Alp Er Tonga olan
ve Gök-Türk hanedanı A-şi-na ile aynı kökten gelen Afrâsyâb nedeni ile devlete “Afrâsyâblılar” ya da “Afrâsyâb Oğulları” denmiştir.


4. Soru

Araplar ve Çinliler arasında 751 yılında yapılan savaşın adı nedir?

Cevap

Tarâz (Talas)


5. Soru

751 yılında yapılan Talas Savaşı'nı kim kazandı?

Cevap

Araplar kazandı.


6. Soru

Talas Savaşı'ndan Karluklar nasıl yararlanmıştır?

Cevap

Altayların batısında yaşayan Karluklar, Talas savaşından sonra bölgedeki Çin hakimiyetinin kalkmasını fırsat bilerek Issıg Göl havalisindeki Türgiş topraklarına saldırıya geçtiler. 766 yılında Türgişlerin merkezleri Suyâb ve Taraz şehirlerinin yanı sıra, Çu nehri kenarında yer alan Batı Gök-Türklerin eski ordugâhı Kuz Ordu, yani Balasagun’a hakim olarak Karluk Yabguluğu’nu kurdular. 766-775 yılları arasında Tibetlilerin, Çin ve Uygurlar ile yaptıkları daimî savaşlardan faydalanarak güney batıda Kâşgar bölgesini ele geçirdiler. Diğer taraftan, Oğuzlar ile mücadeleye giriştiler ve onları Aşağı Seyhun boylarına ittiler. Bu mücadeleler sırasında Karlukların başında Burguçan unvanlı Arslan İl-Türgig bulunmaktadır. Onun hakimiyet alanı 780’lerde Kâşgar, Yarkend ve Taraz’ı da içine almaktadır.


7. Soru

Yabgu unvanı kimlere verilirdi?

Cevap

Yabgu unvanı hakandan sonra gelen ve ülkenin bir bölümünü yöneten hanedan mensubu için kullanılmakla birlikte, halktan olup hakandan iki derece aşağıda olan boy beylerine ve onların temsil ettiği siyasî teşekküllere de isim olabilmektedir. Yabgu kelimesinin Türk lehçelerindeki farklılıklara göre Yafgu, Yavgu, Cabgu, Beygu, Peygu v.b. şekillerde telaffuz ve kayıtları mevcuttur.


8. Soru

Tudun unvanı kimlere verilirdi?

Cevap

Tudun, Gök Türklerde hükümdar ailesine mensup olmayan ve tâbi ülkelerde vergi ve gümrük resimlerini kontrol eden idarecilere verilen bir unvandı. Zamanla bir bölgenin sahibi veya hükümdarı anlamına gelmeye başlamış, ancak XI. yüzyılda anlamı “köyün büyüğü ve tanınmışı” manasına kadar düşmüştür.


9. Soru

Toharistan neresidir?

Cevap

Toharistan bölgesi, X. yüzyılda Ceyhun nehrinin yukarı mecrası boyunca sağ ve solunda bulunan ve Belh vilayetine tâbi olan bütün dağlık memleketleri içine alıyordu.


10. Soru

Mâverâünnehr ne demektir?

Cevap

Mâverâünnehr: Arapça bir terkip olan kelime, “nehir ötesi” anlamına gelir ve burada “Ceyhun nehri ötesi” anlamında kullanılmıştır.


11. Soru

Türkler için önemli sayılan "Yağmur taşı" efsanesi nasıldır?

Cevap

Türkler yağmur veya yada dedikleri bu taşı yağmur ve kar yağdırmak için kullanırlardı. Efsaneye göre, Nuh Peygamber gemiden indiğinde Dünya insansızdı. Dünyayı üç oğlu arasında taksim etmiş, oğlu Yâfes’e Türk, Slav, Ye’cûc ve Me’cûc ile Çin ülkeleri düşmüştü. Allah’tan oğlu Yâfes’e okuyunca yağmur yağmasını sağlayacak bir dua öğretmesini diledi. Dua kabul olunca Yafes bu duayı unutmamak için bir taşa yazdı ve bu taşla istediği zaman yağmur yağdırdı. Sonra Oğuz, Karluk, Hazar gibi onun nesli çoğaldı ve bu taş yüzünden onların arasında anlaşmazlık çıktı. Kura çektiler ve taş Karluklara düştü. Ancak Oğuzlar asıl taşı alıkoyup Karluklara sahte bir taş vermişlerdi.


12. Soru

Çiğil tezi nedir?

Cevap

Hakanlığı kuran veya hanedanı temsil eden boyun hangi Türk boyu olduğu meselesi için ortaya atılan görüşlerden biri de Çiğil tezidir.


13. Soru

Tuhsiler kimlerdir?

Cevap

Şerefüzzamân el-Mervezî, Tuhsîleri Karlukların dokuz boyundan biri olarak kaydetmiştir.


14. Soru

Türgişler kimlerdir?

Cevap

Karluklara ilk itaat eden boylar arasında Türgişleri oluşturan On-Ok boyları Beş Tuo-lu ve Beş Nu-shih-pi de bulunuyordu.


15. Soru

Yağma Tezi'nin dayanağı nedir?

Cevap

Bu tezi savunan araştırmacıların en önemli dayanağı Yağma hükümdarlarının “Buğra Han” unvanını taşıdıkları, Kara Hanlılardan bir çoğunun da aynı unvanı kullandıkları düşüncesidir.


16. Soru

Uygur Kağanlığı ne zaman yok olmuştur?

Cevap

840 yılında.


17. Soru

Türk beldelerinden ilk Müslüman olan şehir hangisidir?

Cevap

 Şâş (Taşkend) şehri


18. Soru

Oğulcak Kadır Han hangi yıllar arasında hüküm sürmüştür?

Cevap

Oğulcak Kadır Han (...894-921)


19. Soru

Satuk Buğra Han Abdü’l-Kerîm b. Bazir hangi yıllar arasında hüküm sürmüştür?

Cevap

Satuk Buğra Han Abdü’l-Kerîm b. Bazir (921-955)


20. Soru

Arslan Han Mansur b. Ali hangi yıllar arasında hüküm sürmüştür?

Cevap

Arslan Han Mansur b. Ali (1015-1025)


21. Soru

Son büyük hakan Kadır Han Yusuf b. Hasan hangi yıllar arasında hüküm sürmüştür?

Cevap

Kadır Han Yusuf b. Hasan (1027-1031)


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email