Medya Sosyolojisi Dersi 3. Ünite Özet

Biyolojik Sistemde İletişim

İletişimin olması için önce canlı varlık olan insanın olması gerekir. Biyolojik sistemde varolan iletişim sisteminin çalışmaması, insanın varoluşu için gerekli faaliyetlerde bulunamadığı için ölmesine neden olur. Vücut sistemlerinin alt sistemi olan iletişim sistemi gözleme, kontrol ve düzenleme işini yapar. Merkezi sinir sistemi duygusal data analizini yapar, sinir uyaranları üretir ve dağıtır. Sinir sistemi enformasyon toplayıp alarak, süreçten geçirerek ve yayarak tüm vücut organlarının çalışmasını, durumunu ve organlar arası ilişkileri kontrol eder. Salgı sistemi, vücudun ilgili parçaları ve salgı bezlerinden kana hormon salgılayarak iletişimde bulunur. Beyin, vücudumuzun hücrelere kadar inen kontrol merkezidir. İnsanın içsel sisteminden hareketle toplumu açıklamaya çalışmak yanlıştır çünkü toplumsal yapılar, insan vücudundaki gibi doğal yapılar değildir. İnsanın fiziksek olarak kendini sürdürebilmesi için uygun dışsal ortam ve koşullar gereklidir. Dışsal ortam ise içinde yaşadığımız dünya ve toplumdan oluşur.

İçsel Sistemde İletişim ve Sosyallik

İnsanın içsel sistemi; biyolojik yapı ve bu yapıdaki biyolojik iletişim ve düşünsel yapı ve bu yapıdaki kendisiyle iletişimden oluşur. Biyolojik yapı, düşünsel yapı ve bu yapıdaki iletişimin zorunlu önkoşuludur.

Kişinin kendisi ile iletişimi yaşamın her alanında mevcuttur. Özellikleri:

• Süreklidir.
• Her yerde ve durumda insan kendi kendisiyle iletişim halindedir.
• Kişi kendisiyle iletişimi bir araç kullanırken de yapar.
• Kişinin kendiyle iletişimi birçok bağlama bağlıdır.
• Kafamızın içindeki “ben” toplum içinde toplumdan geçerek varolan “ben”dir.
• Kişinin kendine bakışı, kendisini nasıl algıladığını ve değerlendirdiğini gösterir.
• İnsanın kendisi ile iletişiminde tarihsel olarak oluşmuş bir “şimdi bağlamı” vardır.
• Kendini kavrama, kişinin kendisiyle ve dışıyla ilişkisinde kendini anlamlandırdığı süreçtir.
• Herkes kendi dünyasını kendisi de içinde olacak şekilde kurar.
• Kişi birçok kimliğe sahiptir.
• Kimliklerde “ben” ve “biz” yanında “onlar” da vardır.
• Kişilik, sosyalleşme süreçleri içinde oluşur ve gelişir.

İnsan kendisiyle her durumda bir gereksinim ile iletişim kurmaktadır. Kendiyle iletişimin temel aşamaları şunlardır:

• Gereksinim hissetme / algılama
• Bilgi toplama
• Bilgiyi / enformasyonu süreçten geçirme
• Karar verme

Kişilerarası Sistemde İletişim

Kişilerarası yapı toplum içinde bireyler arasında inşa edilir.

• Dışını anlama: Anlama, insanın kendini ve sosyali üretmesindeki süreçler, koşullar, ilişkiler, iyi ve kötüler, amaçlar, araçlar ve sonuçlar, değerler, umut ve umutsuzluklar gibi sayısız insan yaşamıyla ilgili şeyleri içerir.
• Kişilerarası iletişim: Çeşitli örgütlü yer ve zamanda kişilerarasındaki faaliyetlerin gerçekleşmesini sağlayan iletişim kişilerarası iletişimdir. Kişinin hem kendi kendisiyle hem de diğerleriyle iletişimi aynı anda gerçekleşir.
• İki kişi arasında yapılan iletişim en yaygın iletişimdir.
• Kişilerarası iletişimde amaç, ilişkinin gereği olarak sosyal bir gereksinimden kişisel yakınlık kurmaya kadar birçok biçimler alır.

Kişilerarası iletişimde araçlar insan sesinin, gözünün, dilinin ve kulağının uzantısı olarak geliştirilmiş medyalardır.

• Yüz yüze teknolojiyle aracılanmamış iletişimde kullanılan araçlar doğaldır.
• Teknolojiyle aracılanmış iletişimde kullanılan araçlar, ilişkinin doğası ve teknolojinin karakterine göre değişir.
• Kişiler arası teknolojiyle aracılanmış iletişimde kişilerin yüz yüze olmasının gereği yoktur.
• Kişiler arası teknolojiyle aracılanmış iletişim yazıyla yapılabilir.
• Kişiler arası iletişimde araç bir diğer kişi, kişiler veya kurum/şirket olabilir.

Kişiler arası iletişimde insanlar hem doğal (teknolojiyle aracılanmamış) iletişim araçlarını hem de teknolojiyle aracılanmış araçları kullanırlar. Kişilerarası iletişim araçlarının sosyal kullanımı amaçlarına göre şöyledir:

1. Enformasyon amaçlı kullanım
2. İlişkisel amaçlı kullanım
3. İfadesel amaçlı kullanım

Bir aracı kullanımdaki amaç ile kullanımın o amacı her zaman birebir karşılaması ortaya çıkmayabilir. Bazı araçlar farklı koşullarda ve farklı amaçlarda kullanılabilirler.

Kişilerarası iletişimi üretim tarzı, belli yer ve zamanda kişiler arasındaki ilişkinin kuruluş ve yürütülüş biçimidir. İletişim tarzı, bu iletişimin olduğu bağlama, özellikle ilişkinin üretim yapısıyla gelen bağlama göre değişir.

Kişilerarası iletişimin üretim tarzları:

• Tekil konuşma (monolog, solilguy)
• İkili konuşma (diyalog)
• Çoklu konuşma (polylog)

İletişimin üretim tarzını belirleyen faktörler, iletişime katılan tarafların amaçları, psikolojisi, diğer taraf hakkındaki duyguları, ilişkinin karakteri, ilişkinin nasıl yürütüleceği hakkında oluşturulmuş rutinler ve kültürel gelenekler, yeri ve zamanı örgütleyen güç yapısı gibi çoklu bir karaktere sahiptir.

İlişkilerinin doğasıyla ilgili olarak kişilerarası iletişimle üretilen ürün örneğin arkadaşlık, kardeşlik, egemenlik, başkaldırı, dostluk ve düşmanlık gibi duygular ve düşüncelerdir.

Kişilerarası iletişimde kişiler arası ilişki ve o ilişkinin olduğu örgütsel yapı yeniden üretilir. İnsanlar, amaçları ve çıkarları doğrultusunda iletişimlerini ilişkiye son verme biçiminde düzenleyebilir.

Kişilerarası iletişim insanın kendini ve toplumsal olanı kurması ve yürütmesi için zorunlu koşuldur. Herhangi bir nedenle ilişkiyi başlatmayı ve kurmayı gerektirir. İlişki kurulduğunda onaylama ve onaylamama sürecinden geçilir. Kendini açma, ilişki kurma gereksinimi ve amacı ile başlar ve herhangi bir anda kendini kapama ile sonuçlanabilir. İlişki geliştirilebilir, yakınlaşma artabilir ve belirsizlik azalır.

Kişiler arası ilişkide hayal kırıklığı, kötüye gidiş ve çatışma olasılıkları ve dolayısıyla çözüm arayışları daima vardır. İlerleyen anlaşmazlıklarda oluşan çatışma durumunda insanlar çeşitli savunma mekanizmaları kullanır. Çatışma çok ender olarak “yanlış anlama” nedeniyle ortaya çıkar. Hayal kırıklıklarını, uyuşmazlıkları ve çatışmaları çözme amaçlı iletişimler insanlar arası ilişkide önemli yer kaplar.

İnsanlar kendi kendileriyle ve dışla ilişkilerinde psikolojik denge ve uyum ararlar. Birey kendisinin kurduğu öznel dünyada yaşar ve kontrolü sağlamak, yürütmek ve değiştirmek için sık sık çatışmalar olur. Anlaşmazlığın çözülmesi için düşünce, duygu ve davranışların bu yönde ayarlanması gerekir. Çözümde taraflar içtenlikle özveride bulunmayı, farklılıklara toleranslı olmayı, gerekirse bir şeylerden vazgeçmeyi kabul ederse tartışma ve anlaşmazlık çözülmüş olur. Kişilerarası iletişimde tarafların beklentileri iletişimin biçimlenmesi ve gidişatını etkiler.

Sosyal İlişkide Sözlü İletişim

Sözlü iletişim, yazılı sembollerin ve sözün söylenmesiyle kurulan ilişkinin var oluş zorunluluğudur. Sözlü iletişimle farklı örgütlü zaman ve mekânlarda gereksinimler karşılanır ve amaçlar gerçekleşir. Söz, ilişkinin kurulması ve yürütülmesi için bir araçtır. En yoğun sözlü iletişim biçimi aynı yer ve zamanda yapılan ve teknolojiyle aracılanmamış yüz yüze olan iletişimdir.

Sosyal İlişkide Sözsüz İletişim

Sözsüz iletişim, konuşulan sözü içermeyen ifade, enformasyon verme veya davranış olarak tanımlanabilir. Jestler, mimikler, yüz ifadeleri, duruş, giyiniş vb. ile anlatım ve bunlardan anlam çıkarma sözsüz iletişime örnektir. Birden fazla anlamı olabilecek bir sözün veya hareketin/davranışın ne anlama geldiğini belirleyeni o sözün ve davranışın ifade edildiği ilişkisel bağlamdır.

Sözlü ve sözsüz iletişimde ortak kodları bilebilirsek anlamlandırabiliriz dolayısıyla anlam verme öğrenilmiş ve sosyaldir. Başı aşağı yukarı sallamanın evet yana sallamanın hayır olduğunu bilmemiz ortak kodları olan sözsüz iletişime örnektir. Ancak kolları kavuşturma, elini cebe sokma gibi davranışlar ortak kodları olmayan davranışlarıdır.

Sözsüz iletişim türleri şöyledir:

• Mekân ve mekânda mesafe tutma (proxemics)
• Dokunma (haptics)
• Jestler
  • Amblemler
  • Tasvir ediciler
  • Göstergeler
  • Düzenleyiciler
  • Uyarlayıcılar
• Bakışlar (Occulecscs)
• Zaman (Chronemics)
• Ses dili: Paralanguage
• Maddeler: Artifacts
• Fiziksel görünüm

Sözsüz iletişimin işlevleri:

• Kimlik tanımlama
• Duygusal işlev
• Güç ve statü iletişimi ve işlevi
• Düzenleme işlevi
• Resmetme işlevi
• Pekiştirme işlevi
• Yadsıma işlevi
• Sözü tamamlama işlevi
• Vurgulama ve farklılaştırma işlevi
• Dikkat çekme işlevi
• Sözün yerini alma
• Özün yerini alma biçimselliği desteklemede kullanma