Yeni Toplumsal Hareketler Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Ana akım medya ne anlama gelmektedir?

Bu kavramla kitlesel bir erişime sahip olan ve toplumun hemen hemen tüm kesimleri tarafından
bilinen medya araçları ve kurumları ifade edilmektedir. Aynı zamanda “geleneksel medya” ve
“yaygın medya” olarak da isimlendirilebilen ana
akım medya 4. Güç olarak görülmektedir. “Yasama, Yürütme ve Yargı’dan sonra, herhangi bir yasal
dayanağı olmadan, medyaya bu işlev atfedilmiştir.
Medya, hükümeti gözetleyip denetleyecek ve düşünce pazarı oluşturacaktır. Bu iki işlev, habercilik
açısından yaygın [ana akım] medyanın en temel
işlevidir” (Özer, 2012). Fakat uygulamada durum
böyle olmamaktadır ve ana akım medya çoğu zaman egemen ideolojinin ve/veya ekonomik olarak
güçlü olan yapıların güdümüne girmektedir.

Liberal kuramın medyadan beklentisi nedir?

“Liberal kuram, medyanın kamu politikaları üzerinde
dönüştürücü bir etki yapması, özgür basın idealinin
demokratik yurttaşlığı geliştirmesi ve siyasî otoritelerin hesapverebilirliğini teşvik etmesi ideallerine
dayanmakta ve bu yaklaşıma göre demokrasilerde
dinamik bir düşünce ortamı özgür basın tarafından
yaratılmaktadır”

Yurttaş gazeteciliği nedir?

“Yurttaş gazeteciliğinin temelinde, gazeteciliğin
insanları ikna ederek, onları demokratik sürece aktif katılımcı olmalarını sağlama ve onların
pasif izleyici olmalarını engelleme çabası vardır”. Bu durum tam da Lipmann’ın
modern yaşamın politik sorunlarının karmaşıklığından bahsettiği ve bu nedenle insanların demokratik süreçlere katılmakta zorlandıklarını ifade ettiği görüşüne uymaktadır.
Dolayısıyla vatandaşların demokratik süreçlere
katılımları için yurttaş gazeteciliği gibi alternatif
medya girişimleri değer taşımaktadır. Yurttaş gazeteciliğinde vatandaşlar artık haberlerin nesnesi
olmaya itiraz etmektedir ve “profesyonel gazeteci olmayan sıradan “yurttaşların” da haberler
üreterek, genel iletişim ortamına dahil olmaları
ve vatandaşlık haklarının savunusu amacıyla gazetecilik yapmaları”nın önü açılmaktadır.

Özer'e göre alternatif medyanın yapısal özellikleri nelerdir?

1. Alternatif medya dezavantajlı gruplar gibi
küçük ölçekli yapılara özel bir önem verir.
2. Alternatif medya devletten de pazar ekonomisinin koşullarından da bağımsızdır.

3. Alternatif medya yatay veya hiyerarşik bir
yapılanmaya sahip değildir. İzleyici veya
okurların demokratik katılımına her zaman
açıktır.
4. Alternatif medya kendi kendini temsil eder.
Egemen söylemin dışında bir söyleme sahiptir.

İnternet ve toplumsal hareketler
arasındaki ilişkiye yönelik kabaca üç farklı yaklaşımın olduğu söylenebilir. Bunlar nelerdir?

• İnternetin toplumsal hareketlerin önemli
bir parçası olduğunu düşünen iyimser yaklaşım;
• İnternetin toplumsal hareketlerde etkisinin
söylendiği kadar önemli olmadığını vurgulayan kötümser yaklaşım;
• İnternetin avantajları ve dezavantajlarını bir
arada görmeye çalışan fırsatçı yaklaşım.

“Clicktivism” ve  “digital slacktivism” ne anlama gelmektedir?

Toplumsal hareketlerin gelişimine ket vurabilecek bir başka konu ise sosyal medya üzerinden
yapılan aslında oldukça pasif özelliğe sahip ve
eylem sahasında karşılığı olmayan sanal eylemlerdir. Bu davranışı daha iyi açıklayabilmek için
Türkçe’ye “tıklamacılık” olarak çevirebileceğimiz
“clicktivism” ve “dijital tembellik” olarak çevirebileceğimiz “digital slacktivism” kavramları üzerinde
durmak faydalı olacaktır (Glenn, 2015). Tıklamacılık veya dijital tembellik en yalın haliyle sosyal
medya üzerinden yapılan eylemlere sanal ortamda
katkıda bulunma anlamına gelmektedir. Bu pasif
eylem türünün olumsuz tarafı bir beğeni butonu
veya bir paylaş butonuna tıklanmasıyla dünyaları değiştiriyor olduğunuzu size hissettirmesidir.
Aslında tıklamacılık düşkünü pek çok internet
aktivisti, neyi neden desteklediğinin farkına bile
varmadan bu paylaşımları yapmaktadır.

Dijital fanus etkisi nedir?

“İnternette sosyalleşen insanlar,
bir ‘banner’a tıklayarak Afrika’daki açları doyurduğunu, yağmur ormanlarını kurtardığını veya
ozon deliğini kapattığını düşünmeye başlamaktadır”. Bu durum fazla bir zamanın harcanmaması,
fiziksel bir ortama dahil olunması gereken bir gösteri olmayışı v.s. sebepler nedeniyle birçoklarına
cazip gelebilmektedir. Fakat toplumsal hareketlerin özünü oluşturan protesto etme, direnme ya da
grev gibi çaba gerektiren faaliyetler dijital ortamda
gerçek anlamda bulunmadığı için bu durum siyasi
elitler ve muhalefet edilen yöneticiler tarafından
kimi zaman bir avantaja çevirilebilmektedir. Örneğin, belirli günlerde sosyal medya hesaplarının
profil fotoğraflarını değiştirerek bir eyleme katıldığını düşünen sosyal medya kullanıcıları aslında
kendi vicdanlarını rahatlatıp kötü giden olaylara
karşı gerçek anlamda bir şey yapamadan “uysallaşmaktadırlar”

Siber uzay ne demektir?

“Siber uzay (cyberspace, orjinal anlamını karşılamasa da yaygın olan bir başka kullanımıyla sanal
alem) terimi bilgisayarın ve onu kullanan insanların internet ve benzeri ağlar içinde kurduğu iletişimden doğan sanal gerçeklik ortamını anlatan
metaforik bir soyutlamadır. “Zaman ve mekânla
bölünmüş, ancak fiziksel giriş araçlarının oluşturduğu şebeke ile birbirine bağlanan ve dilin sayısal
temsilleri ve duyusal deneyimlerini kullanarak
paylaşılan bir zihin durumu” olarak tanımlanabilir.

Bir topluluğun sanal cemaat olarak değerlendirilebilmesi için Dawson bazı koşulların oluşması gerektiğini ifade etmiştir. Bunlar nelerdir?

1. Üyeler arasında etkileşimin olması,
2. Üyeler arasındaki etkileşimin devamlılık arz
etmesi,
3. Üyelerin sabit bir kullanıcı adı (Nick) sahibi olması,
4. Üyeler üzerinde sosyal kontrolün bulunması,
5. Sitedeki interaktivitelerin üyelerin ilgi alanlarına uygun olması,
6. Paylaşılan düşünce veya aktivitelerin açık
alanda yapılması,
7. Herkesin olmasa bile makul sayıdaki üyenin katılım sağlaması şeklinde sıralanabilir.

Aktivizm nedir?

“Aktivizm, bir grup insanın kurum ve kuruluşlar üzerinde baskı yaratarak sorunlu
gördükleri politikaları, uygulamaları ya da
durumları değiştirme süreci olarak tanımlanır. Genellikle aktivizm toplumdaki bazı
üyelerin sorunlu bir durumu görmeleriyle
ortaya çıkmakta ve yükselmektedir. Irk,
cinsiyet, ekonomik farklılıklar gibi sosyal
ayrılıklar aktivizmin ortaya çıkması için
ön şartlar olarak görülmektedir. Bunların
yanı sıra aynı zamanda politik, dini veya
ekonomik, ideolojik ayrımlar da aktivizmin dikkat çektiği diğer alanlardır”

Morozov aktivistlerin yeni medyadan yararlanma stratejilerini sekiz ana başlık altında toplamıştır. Bunlar nelerdir?

1. Ulaşılabilirlik ve doğru bilgi,
2. Belirli bir soruna karşı kamuoyu ilgisini
çekmek,
3. Seçmenlere yardımcı olmak için verileri
analiz etmek ve bir arada bulma kolaylığı
sağlamak,
4. Politikacılar ve seçmenlerle doğrudan temas
kurmak,
5. Yeni üyelere ulaşmak,
6. Eylemleri mobilize etmek ve lojistik destek
sağlamaya yardımcı olmak,
7. Kolektif eylemler için yaratıcı yöntemler
bulmak ve yenilikler üretmek,
8. Diğer sivil toplum örgütleri ve aktivistler
arasında bilgi değişiminde bulunmak.

Hacktivism nedir?

Politik gerekçeler göstererek hacking (başka tarafın bilgisayarına illegal yolla girme
veya bir internet sitesini art niyet veya dolandırıcılık amacı ile kullanma) eylemi yapmak olarak tanımlanan hacktivism de internet aracılığı ile yapıldığından bu anlamda bir dijital aktivizm faaliyeti olarak gerçekleşmektedir. Hacktivism yapanlar asıl amaçlarının sosyal değişim sağlama olduğunu iddia etmektedirler. Hacktivism adına bu nokta çok önemlidir çünkü hacktivism’i siber terörizmden ve diğer siber suçlardan ayıran en temel unsur yapılış amacıdır.

İnternetin toplumsal hareketler üzerine etkisine iyimser yaklaşanlar neyi savunmaktadırlar?

Ekonomik, sosyal, kültürel ve bilişsel problemlerinin internet teknolojileri üzerinden
çözüleceğini, politik süreçlerden ve karar
mekanizmalarından dışlanan yurttaşların
daha katılımcı ve şeffaf demokrasiye internet sayesinde kavuşabileceklerini savunurlar. Ayrıca bu gruba dâhil
bazı yazarlar, internetin katılımcı, şeffaf ve
doğrudan demokrasiye ulaşmak için öncelikli yol olduğunu ifade ederler.

İnternetin toplumsal hareketler üzerine etkisine kötümser yaklaşanlar neyi savunmaktadır?

İnternetin neoliberal sömürü politikalarının
yeni bir aracı olduğunu, sadece ayrıcalıklı
kesimlerin kullanabildiği bu aracın toplumsal muhalefet için değersiz olduğunu savunarak, yalnızca üst orta sınıftan gençlerin ve
beyaz yakalıların kullanabildiği bu aracın
insanları birbirine yabancılaştırdığını, geniş
kitleler tarafından kullanılmadığı için toplumsal mücadele aktörleri için asla yaygın
medya araçlarının yerini tutamayacağını
belirtirler.

İnternetin toplumsal hareketler üzerine etkisine fırsatçı yaklaşanlar neyi savunmaktadır?

İnternetin iktidar sahipleri tarafından yönlendirilmesine ve geniş kesimlerin dışlanmasına rağmen, sunduğu imkânlar nedeniyle etkili bir mücadele aracı olabileceğini
savunurlar. Ancak diğer taraftan her türlü
baskı ve engellemeye rağmen internetin bir
mücadele alanı olarak kabul ederler.

"Occupy" eylemlerinde küresel ağların etkisi ve yeri nedir?

“Occupy” Eylemleri (ABD ve Batı Avrupa):
Yerelde başlayan bir hareketin küresel ağlar aracılığıyla uluslararası bir boyut kazanmasına ilişkinönemli bir örnek 2011 yılında başlayan “Occupy”
eylemleridir. Küreselleşme karşıtı olan bu eylemler
yeni iletişim teknolojilerinin kullanılmasıyla, ABD
ve Batı Avrupa kentlerinde etkin eylemler haline
gelmişlerdir. Bu durum göstermektedir ki yerel düzeyde başlayan bir eylem yeni iletişim teknolojileri vasıtasıyla aynı anda birden fazla noktada cereyan
edip küreselleşebilmektedir. 

2011 yılında Avrupa’yı kasıp kavuran ekonomik krizin önemli ölçüde etkilediği ve işsizlik oranının %22’ye ulaştığı İspanya’da sosyal medya üzerinden örgütlenen bir grup gencin başlattığı hareketin adı nedir?

“Indignados” (Öfkeliler) hareketi.

Castells'e göre ağ toplumundaki toplumsal hareketlerin bazı ortak özellikleri nelerdir?

Ağlar farklı biçimlerde oluşturulur

Kent Uzamının İşgali

Hem yerel hem küresel olması

Zaman dışı zaman

Öfke Kıvılcımları

Hareketlerin Viralliği

Özdüşünümsellik

Programsızlık

Lidersizlik

Sanal cemaat kavramı ne anlama gelmektedir?

Sanal cemaat kavramı insan ve teknolojinin
şaşırtıcı bir biçimde bir araya gelmesinden doğmuştur. Aynı anda her yerde bulunan bilgisayar
networklerinin, fiziki mekândan bağımsız, milyonlarca insanı “siberuzay”da biraraya getirmesi ile
oluşmuştur (Bozkurt, 1999). Sanal cemaatlerin en
çok kabul gören tanımı, kendisini bir internet bağımlısı olarak değerlendiren ve birden fazla sanal
cemaatin kurulmasında ve sürdürülmesinde birinci
derecede rol alan Howard Rheingold’a aittir. Rheingold, sanal cemaat (virtual community) kavramını ilk defa 1987’de yayımladığı “ Sanal Cemaatler:
Fikirlerin Bilgisayar Duyurusu Panosu Üzerinden
Değiş Tokuşu (Virtual Communities: Exchanging
Ideas through Computer Bulletin Boards)” isimli makalesinde kullanmıştır. Rheingold aynı zamanda
bu alanda en çok tanınan kitaplardan birisinin yazarıdır. Ona göre sanal cemaatler: “Kişisel ilişkiler
ağının yaratılması için yeterli sayıda insan biraraya
geldiğinde, networkler (internet) vasıtasıyla yaratılan sosyal gruplardır” (Rheingold aktaran Bozkurt,
1999). Sanal cemaat kavramını Rheingold’dan
farklı şekilde tanımlayanlar da olmuştur. Jan Van
Dijk’e göre sanal cemaatler, herhangi bir zaman
ve fiziksel ortamdan bağımsız, yaşam tarzları veya
benzer birçok nedenden ötürü bir araya gelmeleri
mümkün olmayan kullanıcıların internet ortamında etkileşim içine girdikleri sosyal örgütlenmelerdir

Dijital aktivist hareketlerin farklılaşan işlevleri nelerdir?

Savunuculuk,
kampanya, raporlama, lobicilik, izleme, gösteri,
hukuksal danışmanlık, kapasite geliştirme, ağ haritalama ve fonlama. Görüldüğü üzere dijital aktivizm toplumsal hareketlerin alanına giren birçok
konuda işlev görmektedir.