aofsoru.com

Türk Siyasal Hayatı Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Türk Siyasal Yaşamında Anayasal Geçişler

1. Soru

Osmanlı İmparatorluğu tarihinde anayasal nitelikte ilk belge nedir?

Cevap

1808 tarihli Sened-i İttifak olarak kabul edilir.


2. Soru

Sened-i İttifak'ın içeriği nedir?

Cevap

Bir giriş, yedi şart (madde) ve bir zeyl’den (ek) oluşan bu belge, bir yanda merkezi gücü temsil eden aktörler, diğer yanda merkez-dışı çevre güçleri temsil
eden âyanlar arasında yapılan iki taraflı bir anlaşmadır ve bu özelliğiyle misak (sözleşme) niteliğindedir.


3. Soru

Gülhane Hattı Hümayunu (Tanzimat Fermanı) nedir?

Cevap

Ferman niteliğindedir. Padişah, tebaasına birtakım haklar bahşetmiş, bunlara uyacağına dair yemin etmiş, ancak bunlara uyulmamasını herhangi bir yaptırıma bağlamamıştır.


4. Soru

Gülhane Hattı Hümayunu'nda hangi konulara yer verilmiştir?

Cevap

Kanunların üstünlüğüne vurgu yapılan metinde, can güvenliği, şeref, haysiyet ve ırzın korunması, aleni yargılanma hakkı, askerlik hizmetlerinde adalet ve eşitlik, mali güce göre vergi alınması ilkesi, devlet harcamalarının kanunla yapılması ve
denetlenmesi, mülkiyet hakkı, müsadere yasağı ve eşitlik ilkesi gibi konular yer almaktadır.


5. Soru

Islahat Fermanı ne zaman ilan edilmiştir?

Cevap

1856 yılında yapılan Paris Konferansı öncesinde bazı Avrupa Devletlerinin baskısıyla ilan edilmiştir.


6. Soru

Islahat Fermanı'nın amacı ve içeriği nedir?

Cevap

Belgenin asıl amacı Müslümanlar ile gayrimüslimler arasında tam bir eşitlik sağlanmasıdır. Adalet, vergi, askerlik, eğitim gibi birçok alanda gayrimüslimler aleyhine olan eşitsizliklere son verilmiştir.


7. Soru

İlk anayasa olan Kanun-i Esasi ne zaman kabul ve ilan edilmiştir?

Cevap

23 Aralık 1876’da padişah tarafından kabul ve ilan edilmiştir.


8. Soru

Kanun-i Esasi’de devletin şekliyle ilgili maddeler nelerdir?

Cevap

Kanun-i Esasi’ye göre, ülkesiyle bölünmez bütün olan Osmanlı Devleti’nin resmi dili Türkçe, başkenti İstanbul’dur. Saltanat ve hilafet hakkının Osmanoğulları soyuna ait olduğu devletin dini İslam’dır.


9. Soru

Kanun-i Esasi'de temel hak ve özgürlüklere ilişkin geliştirmeler nelerdir?

Cevap

Temel hak ve özgürlükler ile mahkemelerin statüsü ve yargısal güvencelere ilişkin hükümlerde Tanzimat dönemi kazanımları korunmuş, hatta bu kazanımlara önemli katkılar yapılmıştır. Oldukça geniş bir temel hak kataloğunun yanı sıra, yargı yetkisinin tamamen bağımsız mahkemelere bırakıldığı görülmektedir.


10. Soru

1909 değişiklikleri kim tarafından yapılmıştır?

Cevap

Milletin temsilcileri tarafından yapılmış, padişah sadece kabul edip onaylamıştır.


11. Soru

1909 değişiklikleri ile nasıl adımlar atılmıştır?

Cevap

Devletin monarşik ve teokratik yapısı korunurken, padişahın gerçekten sınırlanması yönünde adımlar atılmıştır. Artık en önemli kurum Meclis-i Mebusan’dır.


12. Soru

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu nedir?

Cevap

20 Ocak 1921’de BMM tarafından kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu 23 madde ve bir de madde-i münferideden (ayrık maddeden) oluşan kısa çerçeve anayasa niteliğinde bir belgedir.


13. Soru

1921 Anayasasının dikkat çekici özellikleri nelerdir?

Cevap

Osmanlı Devleti resmen son bulmadığı halde, onunla aynı topraklar üzerinde bir Türkiye Devleti’nden bahsetmesi ve bu devletin Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunduğunu bildirmesidir. Diğer önemli özelliği ise egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunun belirtilmesidir.


14. Soru

1924 Anayasası'nın temel özellikleri nelerdir?

Cevap

20 Nisan 1924’de kabul edilen Anayasanın temel özelliklerine bakıldığında, ilk maddede Türkiye Devleti’nin cumhuriyet ile yönetildiğine ilişkin hükmün yer aldığını ve bu maddenin değiştirilmesinin teklif dahi edilemeyeceği ilkesinin kabul edildiği görülmektedir. Egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunun belirtilmesi ile millet egemenliğine gönderme yapılırken, egemenliğin kullanımı millet adına
Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne bırakılmıştır. Meclis yasama yetkisini bizzat, yürütme yetkisini ise kendi seçtiği cumhurbaşkanı ve onun belirlediği bakanlar
kurulu eliyle kullanacaktır. Yargı yetkisi ise, yine millet adına bağımsız mahkemelerce kullanılacaktır.


15. Soru

1924 Anayasası temel hak ve özgürlükler alanında nasıl bir anlayaşa sahiptir?

Cevap

Bireyci ve liberal bir anlayışa sahiptir. Özgürlüklerin sınırı, başkalarının özgürlükleridir.


16. Soru

1961 Anayasası hangi alanlarda kendinden önceki anayasalardan ayrılmaktadır?

Cevap

Bu metin özellikle üç alanda kendisinden önceki anayasalardan ayrılmaktadır. Bunlar temel hak ve özgürlükler, devlet iktidarının bölüştürülmesi ve anayasanın üstünlüğü ilkesinin koruma altına alınması olarak sayılabilir.


17. Soru

1961 Anayasası'nda temel hak ve özgürlüklere yönelik tutum nasıldır?

Cevap

1961 Anayasası devlet karşısında bireyi ön planda tutmuştur. Daha önceki anayasalarda da büyük oranda yer alan klasik hak ve özgürlükler ayrıntılı olarak
düzenlenmiş ve bu hakların öznesi “Türkler” değil “herkes” olarak belirlenmiştir.


18. Soru

1982 Anayasası'nın temel özellikleri nelerdir?

Cevap

1982 Anayasasının temel özelliklerine bakıldığında otorite-özgürlük dengesinde otoriteden yana olduğu, devlet organları arasında yürütmeyi, yürütme içinde de cumhurbaşkanını güçlendiren ve 1961 Anayasasına göre daha az katılımcı bir demokrasi modelinin benimsenmiş olduğu görülür.


19. Soru

1982 Anayasası'nda hangi yıllarda değişiklik yapılmıştır?

Cevap

1982 Anayasasında bugüne kadar 20 kez değişiklik yapılmış, TBMM tarafından kabul edilen bir tanesi ise halk oylamasında reddedilmiştir. Bunlar arasında en kapsamlı değişiklikler 1995, 2001, 2007, 2010 ve 2017 yıllarında yapılanlardır. Bütün bu değişikliklerden sonra, 1982 Anayasası ilk metninden oldukça farklıdır.


20. Soru

2017 Değişikliği'nin (20. Değişiklik: RG. 11.02.2017) önemi nedir?

Cevap

Osmanlı-Türk anayasal gelişmelerinde ciddi bir kırılmaya işaret eden bu değişiklik, bir tür başkanlık sistemi olarak nitelendirilen “Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini” getirmek amacıyla yapılmıştır.


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email