Göçmen Ve Sığınmacılarla Sosyal Hizmet Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Göç ne demektir?

İnsanlar ve topluluklar sürekli bir hareketlilik halindedirler. Göç, farklı fizyolojik yapısı, dili, dinî, adetleri olan insanları başka insanlar ve topluluklar ile kaynaştıran, değişik toplumların ve örgütlenme biçimlerinin ortaya çıkmasını sağlayan toplumsal bir olgudur.

Uluslararası göçün önemi ve hacmi ne zaman artış göstermiştir?

1945’ten ve özellikle 1980’lerden bu yana uluslararası göçün önemi ve hacmi artmaktadır.

Göçü teşvik eden etmenler nelerdir?

Dünya genelinde göçmen nüfusu hızlanarak artarken uluslararası göçmen sayısı tam olarak bilinmemektedir. Gelişen teknoloji, gelişmiş taşımacılık, basılı ve dijital medyanın yayılmasıyla kolaylaşan küresel kültürel değiş tokuş da göçü teşvik etmektedir. Uluslararası Göç Örgütünün verilerine göre 1965 ve 2000 yılları arasında göçmenlerin sayısı iki katına çıkarken 75 milyondan 150 milyona ulaşmıştır.

Uluslararası göç süreçlerinin önemli sonuçları nelerdir?

Uluslararası göç süreçlerinin önemli sonuçlarından biri de göçmenlerin ya da sığınmacıların yaşadıkları sorunlar ve bu sorunların aşılmasına yönelik yürütülen çalışmalardır.

Göç hareketlerinin tarihsel gelişimine ilişkin yaşanan dönüşümler dikkate alındığında modern göç hareketlerinin kaç ana dönemde gerçekleştiği söylenebilir?

Göç hareketlerinin tarihsel gelişimine ilişkin yaşanan dönüşümler dikkate alındığında modern göç hareketlerinin dört ana dönemde gerçek-leştiği söylenebilir:

a) Ticari Dönem: 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar süren bu dönemde göç süreçleri kolonileştirme ve ticari kapitalizm tara-fından biçimlendirilmiştir.

b) Endüstriyel Dönem: 19. yüzyıl başlarından 1920’lere ka-dar uzanan bu süreçte Avrupa’daki ekonomik gelişmeyle birlikte endüstrileşmenin Yeni Dünya’daki eski kolonilere yayılması ile Avrupa’dan yoğun göçler gözlenmiştir.

c) Sınırlı Göç Dönemi: 1920’lerden 1960’lara kadar süren dönemde ise Birinci Dünya Savaşı ve göçmen alımına ilişkin sınırlamalar Avrupa kaynaklı göçü büyük ölçüde yavaşlatmıştır.

d) Post-Endüstriyel Dönem: 1960’lardan sonra göç hareketleri köklü biçimde farklı bir nitelik sergilemeye başlamıştır. Göç hareketleri Avrupa’dan dışarıya doğru olma özelliğini kaybetmiş, Avrupa’ya yoğun göç akışı söz konusu olmuştur.

Küreselleşmenin ve kitlesel göç hareketlerinin ilk dalgası hangi yıllarda yaşanmıştır?

Küreselleşmenin ve kitlesel göç hareketlerinin ilk dalgasının 1870-1913 döneminde yaşandığı söylenebilir. Bu dönemde endüstrileşmekte olan Avrupa ülkelerinden denizaşırı göçler söz konusu olmuştur. 1950-1980 döneminde, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında Batı Avrupa ülkelerinde ortaya çıkan nitelikli iş gücü gereksinimi göç süreçlerini yeniden biçimlendirmiştir.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Batı Avrupa ülkelerine hangi ülkelerden göçler yoğunlaşmıştır?

Avrupa’nın yüzyıllarca göç veren ülkeleri hızlı bir şekilde göçmen alan toplumlara dönüşmüş ve özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Batı Avrupa ülkelerinin neredeyse tamamı oldukça ciddi sayıda göçmen işçi çekmeye başlamıştır. Bu göçmenler başlangıçta çoğunlukla Güney Avrupa’dan gelirken 1960’ların sonunda Afrika, Asya, Karayipler ve Orta Doğu’dan göçler yoğunlaşmıştır.

Genel bir değerlendirme yapıldığında geçen yarım yüzyılda gerçekleşen hangi önemli devrimlerin, sınır ötesi bağları arttırmış ve göçü kolaylaştırmış olduğu söylenebilir?

Genel bir değerlendirme yapıldığında geçen yarım yüzyılda gerçekleşen üç önemli devrimin, sınır ötesi bağları arttırmış ve göçü kolaylaştırmış olduğu söylenebilir ;

a. İlk devrim, sınırlar ötesindeki fırsatların geçmişte olduğundan daha kolay öğrenilmesini sağlayan iletişim devrimidir. Dünyanın her yerinden gelen diasporalar dâhil, yüksek gelirli ülkelerde yaşayanlar, cep telefonları ve internet vasıtasıyla gelişmekte olan ülkelerdeki arkadaşlarını ve yakınlarını buradaki fırsatlar hakkında anında bilgilendirmekte, yolculuklarını finanse etmekte ve buraya ulaştıktan sonra da onlara yardım etmektedir.

b. İkinci devrim ulaşım alanındadır. 18.yy’da Kuzey Amerika’ya göç eden Avrupalı göçmenlerin birçoğu tek yönlü ulaşımın masrafını ödeyememekte bu nedenle kim onları buraya ulaştırır ve yol masraflarını karşılarsa, onun için çalışacağına dair 4 ila 6 yıla kadar sözleşme yapmaktaydılar. Bugün ise ulaşım çok daha erişilebilir ve ucuzdur. Göçmenler ulaşım masraflarını ya da kaçakçılara verdikleri paraların daha fazlasını iki yıl içerisinde kazanabilmektedir.

c. Üçüncü devrim ise göçmenlerin hükümetler karşısında kazandıkları hakları kapsamaktadır. 20. yy’daki savaşlar ve diktatörlükler BM’nin kurulmasına ve bireylerin insan haklarının korunmasına vurgu yapılmasına yol açmıştır. İnsan haklarının çoğu yabancılar da dâhil, tüm insanları korumayı hedeflemekte, göç ettiği ülkede kalmak isteyenleri göndermek isteyen hükümetlerin bu girişimlerini zorlaştırmaktadır.

Günümüzde göç süreçlerini etkileyen temel etkenler nelerdir?

Günümüzde göç süreçlerini etkileyen iki temel etkenin söz konusu olduğu da söylenebilir;

a) iletişim ve ulaşım alanlarındaki teknolojik gelişmeler ile,

b) ticaret sermaye piyasalarındaki serbestleşme.

Günümüzde küresel göçün karakteri hangi etkenler tarafından biçimlendirilmektedir?

Günümüzde küresel göçün karakteri büyük ölçüde dünya ekonomisindeki yapısal eşitsizlikler ve bunlara verilen tepkiler tarafından biçimlendirilmektedir.

Ulusaşırıcılık ne demektir?

Ulusaşırıcılık, sosyal birimlerin, farklı devletlerden/toplumlardan aktörlerin, bazı ortak özellikleri paylaşması durumu üzerinden kurulan ilişkileri ifade etmektedir.

Günümüzde uluslararası göç tartışmalarının odak noktasını neler oluşturmaktadır?

Günümüzde uluslararası göç tartışmalarının odak noktasını da göçü arttıran nedenler ve artan göç baskısını kontrol etme çabaları oluşturmaktadır.

Çokkültürcülük kavramı hangi tarihlerde ve hangi ülkelerde ortaya çıkmıştır?

Çokkültürcülük kavramı 1960 ve 1970’lerde Kanada, Avustralya gibi ülkelerde ortaya çıkmıştır ve Britanya ile ABD gibi ülkelerde de eğitim alanıyla sınırlı olmak üzere yaygınlık kazanmıştır. Bu iki ülkede çokkültürcülük sıklıkla eşit yurttaşlık ve bireysel özgürlüklerin genişletilmesi bağlamında liberal değerlerin uygulaması olarak sunulmuştur.

Uluslararası Sosyal Hizmet Çalışanları Federasyonu (IFSW) ve Uluslararası Sosyal Hizmet Okulları Birliği (IASSW) sosyal hizmeti nasıl tanımlamıştır?

Uluslararası Sosyal Hizmet Çalışanları Federasyonu (IFSW) ve Uluslararası Sosyal Hizmet Okulları Birliğinin (IASSW) tanımlarına göre sosyal hizmet; toplumsal değişmeyi, toplumsal bütünleşmeyi ve gelişmeyi gerçekleştirir, insanları özgürleştirir. İnsan ilişkilerindeki sorunları çözer, insanların iyilik ve refah durumlarını geliştirmelerine onları özgürleştirerek ve güçlendirerek yardım eder. İnsan hakları, adalet ve ortak sorumluluk bilinci sosyal hizmet için temel niteliklerdir. Sosyal hizmet, küçük yaşta çalıştırılma, madde bağımlılığı, uzun süreli veya kronik hastalık, tutukluluk veya hükümlülük, doğal afetlere maruz kalma, ihmal, istismar, şiddete maruz kalma, sokakta yaşama, bakıma muhtaç yaşlılık ve engellilik durumundaki insanlara yapılacak olan destek niteliğindedir

Sosyal hizmetin temelleri nelerdir?

Sosyal hizmetin temelleri sosyal adalet ve insan haklarıdır. Bu bağlamda sosyal hizmetler, küreselleşmenin, çatışma hâlindeki toplumların çoğalması, doğal ve zorunlu göçün artması, çocuk sömürüsü, salgın hastalıklar ve çevre kirliliği gibi etkilerine karşı da çözümler üretmek durumundadır

Göç olgusu ilk olarak hangi tarihte ve nerede dikkate alınmıştır?

İlk olarak 1920’lerde göç olgusu sosyal hizmete ilişkin kitaplarda dikkate alınmıştır.

Göç sürecinde bireyler ve topluluklar açısından ne tür sorunlar ortaya çıkmaktadır?

Göç, zorunlu ve sancılı bir yeniden toplumsallaşma sürecidir. Bu süreçte bireyler ve topluluklar açısından çeşitli sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bireyler göç süreciyle birlikte yabancı bir dil ve kültürle, ırkçılık ve toplumsal dışlanmayla vb. karşılaşmaktadır. Söz konusu koşullar ve hızlı kültürel değişim süreci davranış ya da ruh sağlığı açısından sorunlara neden olabilmektedir. Göç süreci, aile çözülmelerine neden olmakta, boşanmalar artmakta ve ebeveynlerin çocukları üzerinde kontrolleri azalmaktadır. Kadınların iş piyasalarına girmeleri, buna karşın kimi durumlarda erkeklerin işsiz kalabilmeleri sonucu erkeklerin aile reisliği statüsü sarsılmakta ve ailelerdeki güç dengeleri değişime uğramaktadır. Genellikle bu durumda ortaya çıkan toplumsal cinsiyet kimliğine ilişkin krizler aile krizlerini tetikleyerek eşlerin boşanmalarına yol açabilmektedir.

TDK sözlüğünde göç nasıl tanımlanmıştır?

TDK (2015) sözlüğünde göç, ekonomik, toplumsal, siyasi sebeplerle bireylerin veya toplulukların bir ülkeden başka bir ülkeye, bir yerleşim yerinden başka bir yerleşim yerine gitme işi, taşınma, hicret, muhaceret biçiminde tanımlanmıştır. 

Mültecilerin Statüsüne İlişkin 1951 Sözleşmesi’ ne göre mülteci nasıl tanımlanmıştır? 

Mültecilerin Statüsüne İlişkin 1951 Sözleşmesi’ ne göre de mülteci “ırkı, dinî, milliyeti, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri nedeniyle zulüm göreceği konusunda haklı bir korku taşıyan ve bu yüzden ülkesinden ayrılan ve korkusu nedeniyle geri dönemeyen veya dönmek istemeyen kişi”dir.

Göçmen kaçakçılığı ne demektir?

Göçmen kaçakçılığı, doğrudan veya dolaylı olarak çıkar elde etmek amacıyla bir kişinin vatandaşı olmadığı ya da daimi olarak ikamet etmediği bir devlete yasa dışı yollardan girişinin sağlanması olarak tanımlanabilir.

İnsanların farklı yerlere yerleşmelerinin ve yeni yurtlar edinmelerinin gerekçeleri nelerdir?

İnsanların farklı yerlere yerleşmelerinin ve yeni yurtlar edinmelerinin gerekçeleri tarih boyunca sürekli değişmiştir. İklim değişiklikleri, salgın hastalıklar, kıtlık ya da açlık söz konusu gerekçelere örnek verilebilir.

Zorunlu göç ne demektir?

Zorunlu göç, doğal ya da insan ürünü nedenlerden do-layı içerisinde yaşama ve refaha yönelik tehditleri de içeren bir zorlama unsuru bulunan göç hareketini tanımlamak için kullanılan genel terimdir (örn. mültecilerin, ülkesinde yerinden edilmiş kişilerin hareketleri ve doğal, çevresel, kimyasal, nükleer felaketler, açlık ya da kalkınma projeleri nedeniyle gerçekleşen hareketler).

Ekonomik bağlam ile ilişkili olarak göçü açıklamaya çalışan Ravenstein’in göç kanunları nelerdir?

Ekonomik bağlam ile ilişkili olarak göçü açıklamaya çalışan Ravenstein’in göç kanunları şöyle sıralanabilir:

a. Göçler genelde iş ve ticaret merkezlerine doğru kısa mesafelidir.

b. Göç hareketinin doğal sonucu olarak gelişmekte olan kentlere doğru gelenlerin boşalttıkları yerler diğer bölgelerden gelenlerce doldurulur, adım adım göç dalgası bütün ülkeye yayılır.

c. Yayılma ve emme süreçleri birbirine benzerdir.

d. Her göç hareketi telafi edici bir karşı göç hareketi doğurur.

e. Büyük ticaret ve endüstri merkezlerine gitmeyi tercih eden bireyler bu basamaklandırmadan ve aşamalardan bağımsız olarak doğrudan bu merkezlere göç edebilirler.

f. Kırsal kesimlerdekiler kenttekilerden daha çok göçe eğilimlidirler.

g. Özellikle iç göçlerde kadınlar erkelerden daha çok göçe eğilimlidir.

Göçün başlayışını ve sürekliliğini açıklayan kuramlar nelerdir? 

Genel bir sınıflama yapıldığında göç kuramlarını, göçün başlayışını açıklayan kuramlar ile göçün devamlılığını ve uluslararası yaygınlaşmasını, sürekliliğini açıklayan kuramlar biçiminde ifade edebiliriz.

Başlangıç kuramları arasında şunlar vardır: Neoklasik ekonomi yaklaşımı, yeni ekonomi kuramı, ikiye bölünmüş emek piyasası kuramı, dünya sistemler kuramı, itme-çekme kuramı.

Göçün sürekliliğini ve yaygınlaşmasını açıklayan kuramlar ise azalan risk ve maliyetlere vurgu yapan ağlar kuramı; kurumsal kuram; kümülatif ne-densellik, göç sistemleri ve ulusaşırı kuramı kapsamaktadır