Tibbi Cihaz Ve Malzemeler Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Biyobilişimde hücreler, hücreiçi yapılar, proteinler, genler ve moleküller odak noktası olarak yer almaktadır.

Sağlık bilişimine yönelik ilk çalışmalar 1949 yılında Gustav Wager’in Almanya’da ilk profesyonel organizasyonu kurmasıyla başlamaktadır.

Amerikan Sağlık Bilgi Yönetimi Birliğine (AHIMA) göre bilgi sistemi “verinin kaydedilmesi, manipüle edilmesi, muhafaza edilmesi, toplanması ve yaygınlaştırılması için bilgisayar donanım ve yazılımını kullanan otomatik bir sistemdir” (girdiyi alıp işleyen ve çıktı üreten bir sistem).

Betts, bir bilgi sisteminin sahip olduğu iki özelliği “verinin bilgiye dönüştürülmesi” ve “bilginin analiz edilmesi” olarak ifade etmiştir.

Sağlık bilgi sistemleri gibi yapıların sağlık alanına girmesiyle birlikte, bireysel verinin toplanması, işlenmesi, saklanması, analizi ve bilgiye dönüştürülmesi için birtakım uygulama çözümlerine ihtiyaç duyulmuş ve bu doğrultuda çeşitli yazılım çözümleri geliştirilmiştir. Söz konusu bu yazılım çözümlerinin genel adı “e-sağlık” çözümleridir.

DSÖ’nün “e-sağlığın bir alt birimi olarak tanımladığı” m-sağlık, mobil teknoloji kullanımını sağlık hizmetlerinin odağında çekmeye adanmış bir koalisyon olan mHealth Alliance tarafından “mobil cihazlar vasıtasıyla tıbbi ve toplum sağlığı çalışmalarının uygulanması” olarak ifade edilmiştir.

Elektronik Tıbbi Kayıtlar (ETK) ve Elektronik Sağlık Kayıtlar (ESK) kavramları neyi ifade eder?

Geçmişte kâğıt bazlı ortamlarda tutulan hasta kayıtları, zaman içerisinde elektronik ortamlar doğrultusunda gelişim göstermeye başlamıştır. Bu da elektronik ortamlarda hasta kayıtlarının iki farklı türde gelişmesine yol açmıştır. Bunlar Elektronik Tıbbi Kayıtlar (ETK) ve Elektronik Sağlık Kayıtlarıdır (ESK).

ETK, tek bir sağlık kurumunda bir birey hakkında yetkili klinisyenler ve görevliler tarafından oluşturulabilecek, toplanabilecek ve başvurulabilecek bir sağlık bilgisinin elektronik kaydıdır. Aynı zamanda sağlık bilgisi sağlık, refah, idari veri, toplum sağlığı ve bilimsel araştırmalardan elde edilen bilgiyi içermektedir. Dahası söz konusu sağlık bilgisi, sağlık hizmet başvurusunda belgelendirilen, hastalıkları önleme ve sağlığın teşvikiyle ilişkilendirilebilecek veya hasta rızası alımında kullanılabilecek geçmiş ve güncel gözlemleri de içermektedir.

Elektronik Sağlık Kaydı (ESK) ETK’nin aksine, birden fazla sağlık kuruluşunda yer alan yetkili klinisyenler ve personellerce oluşturulabilen, yönetilebilen ve başvurulabilen, ulusal çapta kabul edilen birlikte işlerlik standartlarına uyan bireysel sağlık bilgisinin elektronik ortamdaki kaydıdır.

Kişisel sağlık kaydının temel noktası nedir?

Kişinin kendi verisinin kontrolünü sağlaması ve veriyi kimle paylaşacağına kendi inisiyatifi doğrultusunda karar vermesidir.

kişiye ait isim ve doğum tarihini içeren kimlik bilgileri, acil durumlarda iletişime geçilecek kişi bilgisi, sağlık hizmet sunucularının, aile hekimi ve diğer hekimlerinin adları, adresleri ve irtibat numaraları, sosyal güvence bilgileri, vasiyet, ön direktifler veya tıbbi vekâletname, organ bağış bilgileri, önemli hastalık ve operasyon bilgileri, güncel ilaç ve dozaj bilgileri, alerji ve hassasiyetler, aile hikâyesindeki önemli tarihler, olaylar ve kalıtsal durumlar, güncel fiziksel muayene sonuçları, uzman görüşleri, önemli test sonuçları, sağlık konularına ilişkin güncel eğitim materyalleri, ezgersiz programı, alınan herhangi bir konsültasyon, alınan herhangi bir bitkisel tedavi, tedavi ve/veya bakım orderları, görüntüleme tetkik raporları, laboratuvar raporları, bağışıklama geçmişi, hasta rızası ve yetkilendirme prosedürleri ve kan bilgilerini içermesi beklenir.

KSK Sistemi’nin Türkiye de uygulanması, 2015 yılında T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından uygulamaya konan E-Nabız Kişisel Sağlık Sistemi’yle mümkün olmuştur. Yukarıda KSK’nin temel niteliklerinden bahsettiğimiz şekilde, e-nabız ile tüm vatandaşlar kendi adlarına üretilmiş tüm sağlık bilgilerini yönetebilmekte, sağlık geçmişlerini görüntüleyebilmekte ve bu bilgileri zamandan ve mekândan bağımsız olarak diledikleri kişiyle paylaşabilmektedir.

Klinik Karar Destek Sistemini tanımlayınız.

Klinik KDS’ler, klinik kararlar alma noktasında sağlık çalışanlarını asiste etmesi için dizayn edilen bilgisayar programlarıdır. Bu programlar vasıtasıyla klinisyenler, hasta ve tedavi sunucular, klinik bilgi ve bireye özgü bilgiyle donanarak etkin sağlık hizmet sunumunu geliştirme noktasında daha efektif kararlar alabilmektedir.

Klinik KDS’lerin operasyonel bileşenleri nelerdir?

Klinik KDS’lerin operasyonel bileşenlerini ele aldığımızda, birinci bileşen hastaya özgü kılavuzu sisteme sunan bilgi temelidir, ikinci bileşen bilgiyi kişiye özgü veriyle eşleştiren bir programdır ve üçüncü bileşen ise hastaya ilişkin veriyi Klinik KDS uygulamasına girmek üzere (veya doğrudan ETK’den almak üzere), bu noktadan sonra da ilgili veriyi tekrar klinisyene sunmak üzere kullanılan bir iletişim mekanizmasıdır.

Tanı testleri, ilaç tedavisinin sürdürülmesi, kan alımı gibi tüm bu müdahaleler klinisyenin yapacağı order girişinin akabinde gerçekleştirilebilmektedir. Bu noktada order girişlerinde kâğıt ortamları odaklı geleneksel yöntemden ziyade otomatize, daha hızlı ve daha hasta odaklı bir order girişi sistemine geçilmesi hem tedavi süreçlerinin etkinliğini artıracak hem de order girişi süreçlerinde daha hasta odaklı, entegre çözümler üretecektir.

Bilgisayarlı Klinik Order Girişi (CPOE) kavramını açıklayınız.