Sağlık Kurumlarında Operasyon Yönetimi Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Oran analizleri nasıl açıklanabilir?

Oran analizleri, sağlık kurumlarında verimliliği ölçmek için kullanılan en basit ve geleneksel yöntemdir. Bu yöntemde, iki değişken arasındaki ilişkiye bakılarak verimlilik ölçülür. Çok sayıda oran analizi göstergesi kullanılır. Bunlardan bazıları şunlardır: • Yatak işgal oranı (yatak doluluk oranı da denilir), • Yatan hasta başına hemşire saati, • Yatan hasta başına tıbbi malzeme maliyeti, • Yatan hasta başına laboratuvar testi sayısı, • Ortalama yatış süresi, • Ortalama hasta günü maliyeti, • Ortalama yatan hasta maliyeti.

Sağlık kurumlarında verimliliği ölçmek için kullanılan analiz tekniğinin verimliliği nasıl etkilemektedir?

Aslında bu konu verimlilik ölçüm yöntemlerinde açıkça belirtilmişti. Hatırlarsanız, her yöntemin kendine özgü varsayımları, formülasyonları, avantaj ve dezavantajları vardır. Bu nedenle, verimlilik ölçüm yöntemi değiştikçe verimlilik sonuçları da değişebilir. Bu anlamda, özellikle VZA ve SSA tekniklerini karşılaştıran uluslararası çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar göstermiştir ki, sağlık kurumu bazında verimlilik ölçüldüğü zaman her iki teknik farklı sonuçlar vermektedir. Dolayısıyla, kullanılan teknik de verimlilik sonuçlarını etkileyen faktörlerden biridir.

Dışsal (Çevresel) faktörler nelerdir?

Çevresel faktörler, bir sağlık kurumunun yönetiminin ve yöneticisinin genellikle kontrolü dışında olan faktörlerdir. Bu faktörler arasında özellikle şunlar önemlidir: • Hastaneler arasındaki rekabet, • Hastanelerin finansmanı, • Cepten harcamalar, • Dönemsel/geçici olarak yapılan faaliyetler veya yaşanan olaylar, • Hizmete erişime öncelik verme, • Sağlık kurumunun yeri.

Örgüt stratejisi örgütsel faktörlerin verimliliği nasıl etkiler?

Bir sağlık kurumu, dış çevresindeki değişikliklere uyum sağlayabildiği ölçüde başarılı olma şansı yakalayabilir. Sağlık kurumlarının dış çevrelerine ayak uydurabilmesi demek, dış çevrenin istek ve beklentilerine cevap verecek şekilde iç çevre özelliklerinde değişiklikler yapabilmesi demektir. Sağlık kurumlarının bu “uyumlaştırmayı” nasıl sağlayabileceği hakkında verdiği kararlara ise strateji denir. Böylece, bir sağlık kurumu seçtiği strateji ile dış çevreye ayak uydurmak için bir yol haritası çıkarmış olur.

Sağlık Kurumunun İçsel ve Dışsal faktörleri nasıl açıklanabilir?

Hangi verimlilik modeli ve hangi verimlilik ölçüm tekniği kullanılırsa kullanılsın, bir sağlık kurumunun verimlilik düzeyi örgütsel (içsel) faktörlerden ve dış çevre faktörlerinden mutlaka etkilenir. Dolayısıyla, sağlık kurumlarının verimliliği ölçüleceği zaman, örgütsel ve çevresel faktörler dikkate alınmalıdır.

Veri zarflama analizi nasıl bir tekniktir?

VZA tekniği, matematiksel bir programlama tekniğidir ve Charnes, Cooper ve Rhodes tarafından 1978 yılında geliştirilmiştir. Sağlık sektöründe ilk kez 1984 yılında Sherman tarafından hastanelerin verimliliğini değerlendirmek için kullanılmıştır.

İki sınır yaklaşımından hangisinin verimlilik ölçümünde en doğru bulguları sağladığı netlik kazanmamıştır. Netlik kazanmamasının sebebi nedir?

Bunun temel nedenlerinden biri, VZA’da teknik verimliliğin ölçülmesi, SSA’da ise maliyetler (fiyatlar) kullanıldığı için hem teknik verimliliğin hem de tahsis verimliliğinin ölçülmesidir.

Zincirle bağlantılı olma örgütsel faktörlerin verimliliği nasıl etkiler?

Bir zincir ile bağlantılı olmak, büyük bir sağlık kurumunun çatısı altında olmak demektir. Bu da, zincire bağlı olan sağlık kurumlarının ölçek ekonomisinden, yani büyüklük avantajından faydalanabileceği anlamına gelir. Nedir ölçek ekonomisinin faydaları? Zincire bağlı olan sağlık kurumları insan kaynakları ve ekipmanları paylaşabilir ve her ikisini de standart hale getirebilir, büyük miktarda satın alım yapılacağı için satın alımlarda indirimlerden yararlanabilir, birim maliyetleri düşürebilir ve borç bulma konusunda avantaj elde edebilir.

Veri zarflama analizi tekniğinin avantajları nelerdir?

Bu tekniğin çok sayıda avantajı vardır: • Bunlar arasında en önemlisi, birden fazla girdi kullanarak birden fazla çıktı üreten karar verme birimlerinin her biri için bir verimlilik skoru hesaplamaya imkan tanımasıdır. Hatırlarsanız, EKKT tekniğiyle de birden fazla girdi kullanarak birden fazla çıktı üreten karar verme birimlerinin verimliliği ölçülebiliyordu. Ancak yapılan bu ölçüm sadece ortalamadan ibaretti. • Tekniğin ikinci önemli avantajı, incelenen karar verme biriminin üretim fonksiyonu ile ilgili herhangi bir varsayımda bulunmayı gerektirmemesi ve dolayısıyla bir parametre belirleme zorunluluğunun olmamasıdır. • Üçüncü avantajı, VZA’nın verimsiz olduğu belirlenen karar verme birimlerinin verimsizliklerinin hangi girdilerin aşırı kullanılmasından veya hangi çıktıların az üretilmesinden kaynaklandığını belirlemeyi sağlamasıdır. • Dördüncü olarak, VZA her bir karar verme birimi için verimliliği değerlendirmeyi sağladığından, verimlilik sınırı üzerinde yer alan karar verme birimleri, verimsiz karar verme birimleri için bir kıyas/referans noktası oluştururlar. Böylece, verimsiz faaliyet gösteren karar verme birimleri verimliliklerini nasıl artırabileceklerine ilişkin kıyas birimlerini inceleyerek gerekli düzeltici önlemleri belirleyebilirler. • Beşinci avantajı, VZA’nın girdilerin ve çıktıların fiyatları veya maliyetleri ile ilgili verinin kullanılmasını gerektirmemesidir.

Sağlık kurumlarında verimliliği neler etkiler?

Hastaneler dahil çeşitli sağlık kurumlarında verimlilik ölçümü, sağlık kurumlarının verimlilik düzeylerinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve sağlık kurumlarına yapılacak kaynak tahsisi kararlarının verilmesi amaçlarıyla kullanılabilir. Ancak verimlilik ölçümlerinin bu amaçlarla kullanılabilmesi için, sağlık kurumlarının verimliliklerinin farklı olması durumunda, hangi faktörlerin bu farkı yarattığının doğru tespit edilmesi gerekir.

Verimlilik nedir?

Verimlilik kavramı kökenini ekonomiden alır. Ekonomide verimlilik kavramı şöyle tanımlanır: “verimlilik, istenilen bir çıktıyı en az maliyetle üretmek veya mevcut kaynaklar ile en fazla çıktıyı üretmektir”.

Stokastik sınır analizi tekniği nasıl uygulanır?

Stokastik sınır analizi (SSA) tekniği, regresyon analizine dayalı bir ekonomik tekniktir. Bu teknik ilk kez 1994 yılında Zuckerman ve arkadaşları tarafından yayınlanan bir çalışma ile verimlilik ve dolayısıyla sağlık ekonomisi literatürüne girmiştir. Bu teknik, VZA kadar sağlık sektöründe yaygın olarak kullanılmasa da sağlık sektöründe verimlilik ölçümü için gittikçe artan biçimde kullanılmaktadır.

Veri zarflama analizi tekniğinin dezavantajları nelerdir?

Birçok önemli avantajının yanısıra VZA tekniğinin dezavantajları da vardır: • Bunlardan biri, değerlendirmeye alınan tüm karar verme birimlerinin çevresel ve örgütsel özelliklerinin aynı olduğu kabul edilir ve karar verme birimlerinin verimliliğinin sadece kötü yönetimden kaynaklandığı varsayılır. • VZA’nın bir başka dezavantajı ise, veride aşırı değerler olması durumunda verimlilik sonuçlarının değişebilmesidir. Örneğin, karar verme birimlerinden bazılarının yatan hasta sayısı ile ilgili hiç verisi olmayabilir. Buradaki sakınca, eğer bu karar verme birimleri de verimlilik ölçümüne dahil edilirse, “verimsiz” bulunabilirler.

Verimliliği etkileyebilecek örgütsel özellikler nelerdir?

Verimliliği etkileyebilecek örgütsel özellikler şunlardır: • Mülkiyet, • Bir zincirle bağlantılı olma, • Hizmet kalitesi, • Strateji, • Vaka karması.

Sağlık kurumlarında verimlilik nasıl yönetilir?

Hatırlayacak olursak, verimlilik kavramını basit olarak “bir birim girdi kullanarak ne kadar çıktı üretildiği” şeklinde tanımlamıştık. Bu tanım bize aynı zamanda verimliliğin nasıl artırılabileceğini de göstermektedir. Verimliliği artırmanın dört temel yolu vardır: • Girdi miktarını değiştirmeden çıktıları artırmak, • Çıktı miktarını değiştirmeden girdileri azaltmak, • Çıktılardaki artış oranının girdilerdeki artış oranından daha yüksek olması koşulu ile hem girdileri hem de çıktıları artırmak, • Çıktılardaki azalma oranının girdilerdeki azalma oranından daha düşük olması koşulu ile hem çıktıları hem de girdileri azaltmak.

Prodüktivite kavramı nedir?

Prodüktivite kavramı da verimlilik kavramı gibi basit olarak çıktı/girdi şeklinde tanımlanır. Ancak prodüktivite tanımındaki çıktı, yukarıda da belirtildiği gibi, gerçekleştirilen faaliyetleri ve sunulan hizmetleri içeren üretim miktarını gösterir. Örneğin, yatan hasta sayısı, poliklinikte muayene edilen hasta sayısı ve taburcu edilen hasta sayısı birer çıktıdır, sağlık sonucu değildir.

Bir sağlık kurumunun çeşitli kaynaklar kullanarak üretebileceği sağlık sonuçları nelerdir?

İlgili sağlık sonuçları şunlardır: • Hastaların sağlık durumu, • Sağlıkla ilgili yaşam kalitesi, • Hastaneye yeniden yatış, • Hasta memnuniyeti, • Ayarlanmış hastalıklar (örneğin kanser), • Solunum güçlüğü çekme, • Ölüm.

Veri zarflama analizi tekniğinde model ve yönelim nasıl olmalıdır?

VZA tekniğinde verimlilik sınırının belirlenmesi ve dolayısıyla karar verme birimlerinin verimli olup olmadığı, kullanılan VZA modeline ve modelin yönelimine/oryantasyonuna bağlı olarak değişir. Verimlilik sınırını belirlemek için iki model vardır: • Ölçeğe sabit getiri (ÖSG), • Ölçeğe değişken getiri (ÖDG).

Stokastik sınır analizi tekniğinin avantaj ve dezavantajları nelerdir?

SSA tekniğinin diğer tekniklerle karşılaştırıldığında önemli avantajları vardır. Bunlardan biri, EKKT ile karşılaştırıldığında, SSA tekniğinde her karar verme birimi için bir verimlilik skoru elde edilmesidir. Bu avantaj, hatırlayacağınız gibi, VZA tekniğinde de vardır. SSA parametrik bir teknik olmasına rağmen, EKKT’ye göre avantajlıdır. EKKT de parametrik bir teknik olduğundan, verimlilik ölçümünde hata terimi de vardır. Ancak SSA tekniğinde verimlilik sınırının belirlenmesi için kullanılan hata terimi EKKT’de kullanılan hata teriminden farklıdır.

Hizmet kalitesi örgütsel faktörlerin verimliliği nasıl etkiler?

Hizmet kalitesi ile verimlilik arasında yakın bir ilişki vardır. Kaynakların sınırlı olduğu durumda, kalite ve miktar (kantite) arasında bir ikilem kaçınılmaz olarak karşımıza çıkar. Yani, düşük kaliteli sağlık hizmeti sunan sağlık kurumları, daha az kaynak kullanacaklarından daha kaliteli hizmet sunan sağlık kurumlarına göre daha verimli olabilir. Örneğin, hemşire sayısını azaltan bir hastane daha fazla sayıda hemşire çalıştıran hastanelere göre daha verimli olacaktır. Ancak hemşire sayısını azaltan hastanede hemşirelerin bir hastaya ayıracağı zaman azalabilir ve bu da, bu hastanenin hizmet kalitesini düşürebilir.

Vaka karması örgütsel faktörlerin verimliliği nasıl etkiler?

Vaka karması hastaların yaş, cinsiyet, hastalık teşhisi gibi demografik ve klinik özelliklerini ifade eder. Dolayısıyla hastanelerin vaka karmasının birbirinden farklı olması, hastanelerin sağlık hizmeti sunarken farklı miktarlarda kaynak kullandığını gösterir. Bu durumda, eğer hastanelerin verimlilikleri birbirinden farklı ise, bu fark vaka karmasından kaynaklanıyor olabilir. Örneğin, ortalama yatış süresi uzun olan hastaneler daha yaşlı ve daha ağır hastalara hizmet vermiş olabilir. Yatak başına maliyetin yüksek olması da aynı gerekçeden kaynaklanabilir. Bu durum aynı tür sağlık hizmeti sunan hastaneler için bile geçerli olabilir.

Sınırlı yaklaşımlar kaç gruba ayrılır?

Sınır yaklaşımları; • Parametrik ve • Parametrik olmayan yaklaşımlar olarak iki ana gruba ayrılır.

Peki anlam olarak birbirlerinden farklılaştıkları halde neden bu iki kavram (Verimlilik ve Prodüktivite) birbirlerinin yerine kullanılıyor?

Bunun sebebi, gerçek hayatta, sağlık sonuçları ile ilgili verileri bulmanın zor olmasıdır. Bu nedenle, verimlilik ile prodüktivite eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.

ÖSG ve ÖDG modelinin avantajları nelerdir?

Bu iki modelin önemli bir avantajı vardır. O da, toplam teknik verimlilik ve salt/safi teknik verimlilik arasında ayrım yapmayı sağlamasıdır. Bir ÖSG modeli, hem safi teknik verimlilik hem de ölçek verimliliğini içerdiğinden toplam verimliliği gösterir. ÖSG modeli ile yapılan verimlilik ölçümünde karar verme birimlerinin verimlilik sınırı üzerinde yer alması, bu karar verme birimlerinin ortalama verimliliklerini maksimum düzeye çıkardıklarını gösterir. Bu da, sınır üzerindeki karar verme birimlerinin hem teknik hem de büyüklük olarak verimli oldukları anlamına gelir.

Verimlilik türleri nelerdir?

Verimlilik kavramının kendi içinde birçok türü vardır. Ancak, bu türler arasında iki tanesi esastır: • Teknik verimlilik ve • Tahsis verimliliği. Verimliliğin bu şekilde ikiye ayrılması ilk kez 1957 yılında yapılmıştır. Teknik verimlilik ve tahsis verimliliği biraraya gelip ekonomik verimliliği meydana getirir. Daha açık bir anlatımla; Ekonomik verimlilik = teknik verimlilik x tahsis verimliliği

Verimlilik ölçüm yöntemine ilişkin faktörler nelerdir?

Eğer sağlık kurumlarının verimliliğini ölçmek için doğru yöntem kullanılmaz ise, bu onların verimlilik düzeylerini gerçekte olduğundan farklı bulmamıza, yani verimliliklerini yanlış ölçmemize sebep olabilir. Bu nedenle, verimlilikte fark yaratabilecek ölçüm yöntemi ile ilgili faktörlerin neler olduğunu bilmek önemlidir. Bu faktörler temelde; • Verimliliği ölçmek için oluşturulan model, • Verimliliği ölçmek için kullanılan analiz tekniği ile ilgilidir.

Mülkiyet örgütsel faktörlerin verimliliği nasıl etkiler?

Bir sağlık kurumunun mülkiyeti kamu veya özel olabilir. Eğer bir sağlık kurumunun mülkiyeti kamu ise, bu sağlık kurumu devlete ait demektir. Ama eğer bir sağlık kurumunun mülkiyeti özel ise, bu sağlık kurumu bir kişi veya özel bir şirkete/firmaya ait demektir. Ayrıca özel bir sağlık kurumu kâr amacı güden, yani kâr elde etmek amacıyla sağlık hizmeti sunan bir sağlık kurumu olabilir veya tam tersi kâr amacı gütmeyen bir sağlık kurumu da olabilir. Sonuç olarak, özel sağlık kurumlarının hepsi kar amacı gütmeyebilir.

Sağlık kurumlarında verimlilik nasıl ölçülür?

Bu soruya cevap verebilmek için geliştirilen teknikler çoğunlukla hastanelerde uygulanmıştır. Sağlık kurumlarında verimlilik düzeyini ölçmek için kullanılabilecek farklı teknikler vardır. En sık kullanılan verimlilik ölçüm teknikleri üç gruba ayrılır: • Oran analizleri, • Bir regresyon analizi çeşidi olarak en küçük kareler tekniği (EKKT), • Sınır yaklaşımları.

En çok kabul gören parametrik sınır yaklaşımı hangisidir?

Stokastik Sınır Regresyonu olarak da bilinen Stokastik Sınır Analizi (SSA) tekniği, en çok kabul gören parametrik sınır yaklaşımıdır. Genel olarak, hem VZA hem de SSA bir verimlilik sınırı tahmin etmeyi ve her karar verme biriminin tahmin edilen bu sınıra ne kadar uzaklıkta olduğunu, yani verimlilikten sapmayı (sınırdan uzaklaşmayı) belirlemeyi sağlar.

Sağlık kurumlarında verimlilik başka hangi yolla arttırılır?

Verimliliği artırmanın bir başka yolu teknolojide iyileştirme yapmak veya değişim mühendisliğini kullanmaktır. Böylece girdilerde veya çıktılarda değişiklik yapılabilir. Değişim mühendisliği, bir örgütte yapılan işlerin ve süreçlerin maliyetleri düşürmek ve kaliteyi, hızı artırmak amacıyla yapılan değişikliklerdir. Bu değişiklikler verimliliği artıracak şekilde yapılabilir.

Hangi nedenle bir ülkede yaşayan tüm bireylerin aldığı her tür sağlık hizmetinin bedelini karşılayacak miktarda kaynak, sağlık sektörüne ayrılamaz?