Sağlık Kurumlarında Operasyon Yönetimi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bir kısıtın gölge fiyatı ne anlama gelir?

Bir kısıtın gölge fiyatı, diğer bütün parametreler sabit kalmak şartıyla, o kısıtın sağ taraf değeri değiştikçe, amaç fonksiyonunda meydan gelen değişme olarak tanımlanır. Gölge fiyatı 0 olan kısıtlar çözümde bağlayıcı olmayan kısıtlardır. Gölge fiyatı 0’dan farklı olanlar ise bağlayıcı kısıtlardır.

‘Temel değişkenler’ ve ‘temel olmayan değişkenler’ nelerdir?

Optimal çözümde yer alan karar değişkenleri temel değişkenler; optimal çözümde yer almayan karar değişkenleri de temel olmayan değişkenler olarak adlandırılır.

Tamsayılı doğrusal programlama (TDP) nedir?

Gerçek hayat problemlerinde karar değişkenlerinin tamsayı değerler alması gerekliliği kimi zaman kaçınılmaz olmaktadır. Bu amaçla doğrusal programlamanın özel bir durumu geliştirilmiş olup, bu yaklaşım tamsayılı doğrusal programlama (TDP) olarak adlandırılmaktadır.

Çözüm raporu kaç bölümden oluşmaktadır?

Çözüm raporu üç bölümden oluşmaktadır: • İlk bölüm olan ”Hedef Hücre”, amaç fonksiyonu hücresi, adı, orijinal değeri ve çözümden sonraki değeri kısımlarını içermektedir. • İkinci bölüm olan “Değişken Hücreleri” karar değişkenleri ile ilgili bölümdür ve ilk bölümle aynı kısımlardan oluşmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır. Karar değişkenlerinin isimlerine bakılırsa, Çözücü’nün bu isimleri, Excel tablosundan karar değişkenlerinin en yakın sol ve en yakın üst başlıkları birleştirerek aldığı görülür. Bu nedenle, Excel’de tablo hazırlanırken en yakın sol ve en yakın üst hücrelere ilgili başlıklar koymaya dikkat edilmelidir. • Üçüncü bölüm olan “Kısıtlamalar” kısmı altı sütundan oluşmaktadır: • İlk sütunda kısıtların TOPLA.ÇARPIM fonksiyonu ile formülleri yazılan sol taraflarının hücre adları bulunmaktadır. • İkinci sütunda kısıt adları verilmiştir. Bu adlar verilirken yine kısıtlara en yakın sol ve en yakın üst başlıklar alınmıştır. • Üçüncü sütunda “Hücre Değeri” ile sol tarafların aldıkları değerler verilmiştir. • Dördüncü sütunda kısıtların ifadeleri Excel formunda görülmektedir. • Beşinci sütunda çözümde bağlayıcı olan ve olmayan kısıtlar verilmiştir. • Altıncı sütundaki “Serbestlik” ile kısıtların serbestlikleri (gevşeklikleri) verilmiştir.

Doğrusal programlama yaklaşımının uygulama alanları nelerdir?

Doğrusal programlama yaklaşımının uygulama alanları şunlardır: • Hedef kitleyi kapsayacak hastane yer seçimi, • Hastalara etkili hizmet edecek şekilde acil servis hizmetlerinin tasarımı, • Sağlık hizmetleri kapasite planlaması, • Poliklinik hizmetleri randevu planlaması, • Ameliyathane ve yatakların hastalara/kliniklere dağıtılması, • Sağlık personeli vardiya planlaması, • Tedarik kararları optimizasyonu, • Teşhis ve tedavi süreçlerinde karar destek sistemleri kurulumu, • Koruyucu sağlık hizmetleri ile ilgili kararların optimizasyonu.

Doğrusal programlama modellerinin grafik yöntemi ile çözülmesinde ‘uygun bölge’ ve ‘uygun çözüm’ tanımları neyi ifade etmektedir?

Karar değişkenlerinin aldığı değerlerin tüm kısıtları eş zamanlı olarak sağladığı bölgeye uygun bölge denir. Uygun bölge içinde yer alan tüm karar değişkenleri uygun çözüm olarak adlandırılır.

Bir doğrusal programlama modelinin hangi parametrelerine duyarlılık analizi (değişmelere tepkisi) yapılabilir?

Bir doğrusal programlama modelinin üç ayrı tip parametresinin duyarlılık analizi (değişmelere tepkisi) yapılabilir. Bunlar; • Amaç fonksiyonu katsayılarının değişmesi, • Kısıtların sağ taraf sabitlerinin değişmesi ve • Kısıtların katsayılarının (teknoloji katsayıları) değişmesinin duyarlılık analizidir. Bunlardan ilk ikisi özellikle değişme ihtimali daha yüksek olan parametrelerdir.

Doğrusal programlama modellerinin MS Excel’de modellenmesi ve “Çözücü” kullanılarak çözülmesi sırasında, içerisine gerekli formüller girilerek tabloda yer almak zorunda olan kısımlar nelerdir?

Tabloda yer almak zorunda olan ilgili kısımlar şunlardır: • Karar değişkenlerinin yer alacağı aralık, • Amaç fonksiyonunun hesaplanacağı hücre, • Kısıtların sol taraflarının hesaplanacağı aralık.

‘İndirgenmiş maliyet’ ne anlama gelir?

İndirgenmiş maliyet, çözümde yer almayan bir değişkenin, çözümde pozitif bir değer alması için, o değişkenin amaç fonksiyonu katsayısında yapılması gereken geriletme olarak tanımlanabilir.

Eşkazanç ve eşmaliyet doğruları nedir?

Maksimizasyon problemlerinde kaydırıldıkça ortaya çıkan amaç fonksiyonu katmanları eşkazanç doğruları olarak adlandırılır. Bu doğruya minimizasyon problemlerinde eşmaliyet doğrusu denir.

Her doğrusal programlama modelinde bulunan temel bileşenler nelerdir?

Her doğrusal programlama modelinde üç temel bileşen bulunur. Bunlar; • Karar değişkenleri, • Amaç fonksiyonu ve • Kısıtlardır.

‘Duyarlılık analizi’ nedir?

Gerçek hayat koşullarında modellerin çözümünde değerlerini veri olarak kabul ettiğimiz parametrelerde değişiklikler, planlardan sapmalar olabilecektir. Bu noktada yönetici, planlarda sapma olduğunda modelin nasıl tepki vereceğini bilmek isteyecektir. Bu amaçla geliştirilmiş olan yaklaşım, doğrusal programlama terminolojisinde duyarlılık analizi ya da optimallik sonrası analizi olarak adlandırılır.

Doğrusal programlama modellerini çözmek için kullanılabilecek yöntemler nelerdir?

Doğrusal programlama modellerini çözmek için iki yöntem kullanılabilir: • Eğer modeldeki karar değişkeni sayısı iki ise, grafik çözüm yöntemi kullanılabilir. • İkiden fazla sayıda değişkene sahip olan modellerin çözümünde ise MS Excel içerisindeki Çözücü eklentisi kullanılabilir.

Grafik çözüm yönteminde minimizasyon modelleri ile maksimizasyon modellerinin farkı nedir?

Minimizasyon modellerinde optimal çözüm noktasını elde etmek için amaç fonksiyonu güneybatı yönünde kaydırılırken maksimizasyon modellerinde kuzeydoğu yönünde kaydırılır.