Radyo ve Televizyonda Ölçü Bakım Dersi 7. Ünite Özet

Giriş

Sinema ve televizyon yapımları, çok büyük bütçelerle gerçekleşen süreçlerdir. Filmin veya programın planlanan zamanda bitirilmesi, bütçelerin aşılmaması için önemlidir. Dizi, reklam ve sinema filmlerinin çekimlerinde kamera ekibi; görüntü yönetmeni, kameraman, net ve diyaframdan sorumlu asistan (focus puller), kamera ve aksesuarlarının hazırlığından sorumlu asistandan oluşur.

Kamera ve kamera aksesuarları çok pahalı ve hassas cihazlardır. Bundan dolayı; kamera ekibi tüm cihazların bakımını, temizliğini ve hazırlığını, zamanında eksiksiz ve titizlikle yapmalıdır. Bakım ve temizlik, cihazların ömrünü uzatacağı gibi, çekimin sorunsuz bitirilmesi ve ekibin sağlığı için de çok önemlidir.

Kameraların Bakımı ve Temizliği

Toz ve nem, kameraların elektronik ve mekanik bölümlerine zarar verirler. Ayrıca, taşınma ve çekim sırasındaki dikkatsizliklerden dolayı da kameralar zarar görebilirler. Dikkatli ve titiz çalışılarak bu zararlar önlenebilir.

ENG Kameraların Bakımı ve Temizliği

ENG (Electronic News Gathering) kameralar, “elektronik haber toplama kameraları” olarak tanımlanırlar. ENG kameralar; dış çekimlerde kullanıldıklarından dolayı; en fazla toz, duman, nem, yağış, sıcak, soğuk ve fiziksel darbeyle karşılaşan kameralardır. Bu kameralar hareketli olarak omuzda, elde ve üçayağa (tripod) takılıp, çıkarılarak kullanıldığından, gövdeleri sürekli sarsılır. Bu sarsıntılar, zamanla gövde üzerindeki bağlantı vidalarının ve objektif bağlantı bileziğinin (bayonet) gevşemesine neden olabilir. Gevşeyen vidalar düşüp kaybolabilir ya da gövde kapakları arasından toz girerek önemli arızalara yol açabilir. Bu sebeple, belli periyodlarda vidalar sıkılmalıdır. Kamera elde taşınırken ya da araba gibi bir araca binilip inilirken, kameramanın giysilerine objektifin bileziği takılarak, bilezik açılabilir. Bu bir kameramanın karşılaşabileceği en kötü durumlardan biridir. Kamera, taşıma kolundan tutulup taşınırken veya omuz üstüne alınıp çekim yapılırken, gövde objektiften ayrılabilir. Maddi olarak çok büyük hasarlara neden olabilecek bu durum, objektif bileziğinin sık kontrolüyle önlenebilir. Bu gibi sorunlardan korunmanın en etkili yolu, çekime gidilirken kameraları sert (hard case) veya yumuşak (soft case) koruma çantalarında taşınmaktır.

ENG kameralar tozlu ortamlarda olmasalar da, tüm elektronik cihazlar gibi tozu kendilerine çekerler. Kaldı ki, ENG kameralar yapıları gereği her türlü dış mekanda kullanılırlar. Toz, en çok kameranın görüntü ve ses konektörlerinin bulunduğu bölümlere, objektife, bakaç sistemine ve kayıt kompartımanına dolar. Bu durum, kameramanın sağlığı açısından olumsuzluklara neden olabileceği gibi, kameramanın işine de olumsuz bir şekilde yansır. Toz, kamera gövdesinin yanı sıra, objektif ve bakaç sistemi için de zararlıdır. Objektifler de en az gövde kadar maliyetli araçlardır ve gövdeden bağımsız olarak ücretlendirilir. Objektiflerin üzerinde; diyafram bileziği, net bileziği bulunur. Değişir odak uzunluklu objektiflerde de (zoom objektifler) optik kaydırma (zoom) bileziği yer alır. Bu bilezikler, objektif gövdesi üzerinde sola ve sağa dönerek çalışır. Toz, bileziklerin arasında birikerek, bileziklerin görevlerini yapmalarını engeller. Mercek yüzeyleri çabuk çizilebileceğinden, çekim sırasında koruma camları veya UV (Ultraviolet, Ultraviyole) filtrelerle çalışmak da tozlanma riskini azaltacaktır. Çekim bitiminde, objektif kapakları hemen takılmalıdır. Kapaklar mercek yüzeyini çizilmeden ve tozdan koruyacaktır. Kameralar için toz kadar tehlikeli bir diğer dış etmen de nem ve sudur. Kameralar, belli nem değerleri içinde çalışabilecek şekilde üretilirler. Bu değerler, kamera üreticileri tarafından kataloglarda belirtilir. Çekim sırasında bu değerlere dikkat edilmelidir. Aşırı nemli ortamlarda çalışılırken (hamam, sauna, sualtı vb.) kameralar su geçirmez kılıflara (housing) konulmalıdır. Kamera saklama alanları da (depolar) kataloglarda belirtilen nem değerleri içinde tutulmalıdır. Yağmurlu ve karlı havalarda çalışırken, kameralar yağmurlukla korunmalı ve her kamera çantasında bir yağmurluk mutlaka bulunmalıdır. Yağmurluklar, aynı zamanda kameraları tozdan korumada kullanılabilir. Aşırı yağmurlu bir havada ya da yağmur yağdırılması gereken sahnelerin çekiminde, şemsiyeler de kullanılır. Şemsiyeler aynı zamanda, hem ekibin korunmasında hem de objektife gelen su damlacıklarının engellenmesinde kullanılabilir. Kameraya su temas ettiyse; hemen akü çıkarılıp, kamera kuru bir ortamda, saç kurutma makinesi gibi bir cihazla kurutulmalıdır. Kameraya değen su tuzlu ise kamera kurutulduktan sonra hiç zaman geçirilmeden bakım ve onarım bölümüne götürülmelidir. Tuzlu su, kameradaki elektronik devrelere zarar verebilir.

Aşırı sıcak ve soğuk ortamlar da kameraları olumsuz etkiler. Kameralar belli sıcaklık değerleri arasında çalışabilirler. Çekim sırasında kullanma kılavuzlarında belirtilen bu değerlere uyulursa, sorunsuz bir çalışma gerçekleştirilir. Bu değerler aşılırsa; kameralar kayıt çalışmasını durdurup, kilitlenebilir. Aküler de normal çalışma sürelerinden daha çabuk biterler. Tüm bu olumsuzluklara rağmen koruma kılıflarıyla, aşırı sıcak ve soğukta da rahatlıkla çekim yapılabilir. Güneşli ve sıcak bir günde çekim yapılırken, beyaz bir örtü de kamerayı güneşin olumsuz etkilerinden koruyacaktır. Kamera, soğuk bir ortamdan aniden sıcak bir ortama sokulduğunda; bakaçta, gövdede ve mercek üzerinde buğulanma olacaktır. Bu durum çekim esnasında gerçekleşirse, çekimin kalitesini ve kamerayı olumsuz etkiler. Kameramanda, buğudan dolayı görüntüyü kontrol etmekte zorlanır. Kayıt kafası nemden dolayı banda yapışabilir ve kaydı durdurabilir. Bu gibi durumlarda, kameranın ortamdaki ısıya alışabilmesi için, kamera bir süre bu ortam ısısında bekletilmelidir.

EFP Kameraların Bakımı ve Temizliği

“Stüdyo kameralar›” olarak tanımlanan EFP (Electronic Field Production) kameralar; TV stüdyolarında, yayın arabalarında ve stüdyo dışı mekanlarda kullanılırlar. EFP kameralarla her ne kadar stüdyo ortamlarında çalışışsa da, ENG kameralarda yaşanan benzer sorunlarla karşılaşılabilir. Fakat TV çekim ya da yayınları için stüdyo dışına çıkarıldığında, EFP kameralara da ENG kameralara uygulanan aynı bakımları yapmak gerekebilir. EFP kameraların toz temizliği, ENG kameralarda olduğu gibi basınçlı hava ile yapılmalıdır. Alkol gibi maddeler, gövde üzerindeki yazılara ve gövde kaplamasına zarar verebilir. Bu kameraların stüdyo içinde suyla temasları yoktur. Fakat dış mekanlarda, özellikle yağışlı havalarda, mutlaka bir yağmurlukla korunmalıdır. Dış mekanlarda çekim için taşınırken, çantaların içinde tutulmalı ve çantaların tekerlekleri kullanılmamalıdır. EFP kameralar, kablolar aracılığıyla resim seçme masasına, oradan da kayıt ünitesine görüntü yollarlar. Günümüzde, fiber optik olan bu kablolar çok kolay zarar görmektedir. Bu sebeple; kameralar stüdyoda konumlandıktan sonra, kabloların üzerine basılmaması için, kabloların üzerine kablo koruma köprüleri konulmalı ve kablolar asla kıvrılmamalıdır. Kablo kameradan çıkarıldığında, tozun konektörlere zarar vermemesi için, kablo ucu ve kamera konektörü koruma kapakları hemen takılmalıdır. Pedestallerin tekerleklerinde bulunana kablo koruma engelleri de, kabloları ezmeyecek seviyede tutulmalıdır.

Film Kameralarının Bakımı ve Temizliği

Film kameraları, yapıları gereği elektronik kameralardan faklıdırlar. Çalışma sistemleri daha mekaniktir. Film malzemesi, kamera gövdesi içinde hareket ederek pozlanır. Bu yüzden; gövde ve magazinler (film şeridinin takılı olduğu kutu), film malzemesinin doldurulup boşaltılması için sürekli açılıp kapanırlar En ufak bir toz taneciği, pozlama sırasında filmi çizebilir. Objektif seti, “matte box” ve filtreler de, toz, leke ve parmak izinden korumalı, temiz tutulmalıdır. Objektif ve filtrelerdeki parmak izleri ve lekeler, görüntüde netsizliklere neden olacaktır. Bu tür iz ve lekeler, özel temizleme sıvıları, lens temizleme kağıtları veya temiz güderilerle yapılmalıdır. Objektifler toz, su geçirmez ve darbeye dayanıklı özel kutularında tutulmalıdır. İşi biten objektifin çabucak temizliği yapılıp, kutusuna konulmalıdır. Filtreler de özel kutu veya kılıfında, lekelerinden temizlenmiş olarak saklanır.

Kamera Aksesuarlarının Bakımı ve Temizliği

Kamera aksesuarları, çekim sırasında kameraların görevlerini yapmalarını sağlayan yardımcı gereçlerdir. Bu aksesuarlar başlıca iki gruba ayrılabilir: kamera taşıma sistemleri ve yardımcı gereçler.

Kamera taşıma sistemleri;

• Üçayak (Tripod)
• Küçük Üçayak (Baby tripod)
• Tekayak (Monopod)
• Vinç (Craine)
• Şaryo (Dolly)
• Steadicam
• Araba Bağlantı Aparatı (Car Mount) gibi araçlardır.

Yardımcı gereçler ise;

• Filtreler
• Matte Box
• Net Kontrol Ünitesi (Follow Focus)
• Net Kolu
• Optik Kaydırma Kolu (Zoom Kolu)
• Aküler
• Akü şarj Cihazı
• Bağlantı Kabloları
• Taşıma Askısı
• Yağmurluk
• Koruma Kılıfı
• Taşıma Çantaları olarak sayılabilir.

Kamera Taşıma Sistemlerinin Bakımı ve Temizliği

Kamera taşıma sistemleri, kamera grubunun vazgeçilmez araçlardır. Bu araçlar sarsıntısız, düzgün ve estetik kamera hareketlerinin yapılmasında en önemli etkenlerdir. Özellikle üçayaklar, hemen hemen her çekimde kullanırlar ve kamera ekibin vazgeçilmez temel araçlarındandır.

Üçayak, Küçük Üçayak ve Tekayaklar: Yapı olarak birbirlerine benzerler. Kafa sistemleri oynar veya sabit olabilir. Oynar kafalar, su ayarı yapılabildiğinden profesyonel ekiplerce tercih edilirler. Sabit kafalı ayaklar ise, genellikle fotoğraf çekimlerinde kullanılır. Sert ve darbeye dayanıklıymış gibi görünseler de, her kamera aparatı gibi hassas ve kırılgandırlar.

Vinç ve Şaryolar: Kamera grubunun kaydırma, yükselme, alçalma ve kayarak açı değiştirmede, stüdyo ve dış mekanlarda sıkça kullandığı taşıma sistemlerindendir Vinçler, çeşitli parçalar bir araya getirilerek kurulur. Stüdyo içinde parçaların sökülerek kutulanmasına gerek yoktur. Sürekli söküp takma, zaman kaybına ve parçalarda deformasyona neden olur. Bu yüzden, vinçler stüdyolarda kurulu olarak tutulur. Tozlanmaya karşı düzenli temizlik ve kafadaki oynar parçaların yağlanması, stüdyo vinçleri için yeterlidir.

Steadicam: Steadicam sayesinde, kamera operatörünün yürüme ve koşma gibi her türlü hareketine rağmen, kamera sallanmaz ve titreşimsiz çekimler yapılabilir Çok hassas bir denge sistemine sahip olan steadicamler, günümüzde sıkça kullanılmaktadır. Kameranın düzgün ve sarsıntısız şekilde hareketi için, özel bir yay sistemi kullanılır. Bu sistem, darbeden ve tozdan korunmalıdır. Temizliği yine basınçlı hava ile yapılmalıdır.

Yardımcı Gereçlerin Bakımı ve Temizliği

Ekipmanlar: Filtreler, Matte Box Net Takip Ünitesi, Net Kolu ve Optik Kolu, Aküler ve Şarj Cihazları, Bağlantı Kabloları, Taşıma Çantaları ve Askıları

Kamera Depoları

Kamera depoları oldukça önemli ve özel mekanlardır. Depo görevlilerinin başlıca görevleri şu şekilde sıralanabilir:

• Kameraları donanımlarıyla beraber çekime hazır tutmak
• Kameraların ve donanımlarının bakımı yapmak
• Boşalmış aküleri şarj etmek
• Kamera ekiplerince teslim alınan malzemeleri kağıt formlara yazmak
• Çekim sonrası depoya iade edilen malzemeleri kontrol ederek teslim almak
• Depoyu temiz bir şekilde tutmak

Çekim Öncesi Hazırlıklar

Sinema ve TV yapımlarını hazırlamak pahalı süreçlerdir. Bütçenin büyük bir kısmı da çekim aşamasında harcanır. Bu yüzden, bütçelerin aşılmaması, çekimlerin sorunsuz sürmesi ve zamanında bitmesi gerekir. Bu sürecin sağlıklı gerçekleşebilmesi için; kamera grubu çekimlere iyi hazırlanmalı ve sorunsuz çalışmalıdır. Kamera ve aksesuarların hazırlıkları tamamlandıktan sonra, çekime başlanmadan önce, kameranın ayarları ve monitörle arasındaki renk kalibrasyonu yapılması gerekir.