Radyo ve Televizyon Haberciliği Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Televizyon kanallarındaki haber maratonunun günlük genel işleyişi hangi adımları takip eder?

Ulusal yayın yapan televizyon kanallarının Haber Merkezleri’ndeki haberciler gündemdeki olayların takip edilmesi, gelişmelerin nasıl ve ne yönde ele alınacağına ilişkin olarak her gün, genellikle sabah ve öğleden sonra (10.00 ve 15.30) olmak üzere iki kez toplanmaktadırlar. Genel olarak bu haber toplantılarına Yurt ve Dış Haberler Editörleri, Haber Müdürü, Haber Yönetmeni, Haber Yapımcısı ve kimi zaman da Anchor katılmaktadır.
Haber Genel Yayın Yönetmeni ya da Haber Müdürü başkanlığında yapılan sabah haber toplantılarında ajanslardan ve diğer haber kaynaklarından Haber Merkezi’ne ulaşan bilgiler ışığında o gün gündeme ilişkin hangi konuların ele alınacağına karar verilmektedir. Muhabirlerin uzmanlık alanlarına göre (Parlamento/Meclis muhabiri, ekonomi muhabiri, Cumhurbaşkanlığı muhabiri gibi) gündemdeki konuları takip etmeleri ve bu ko¬nuları nasıl ele alacakları, konuya ilişkin bilgi almak için hangi kişilerle ya da kurumlarla görüşecekleri gibi ana başlıklar, haber toplantısının ve biriminin başkanlığını yapan kişi tarafından saptanmaktadır. Günün ilerleyen saatlerinde, genellikle öğleden sonra, yapılan ikinci haber toplantısında ise bu kez muhabirlerden, ajanslardan ve diğer kaynaklardan elde edilen bilgilerin işlenmesi, haber bültenine katılacak konukların belirlenmesine ilişkin başlıklar üzerinde durulmaktadır.

Haber koordinatörünün sorumlulukları nelerdir?

Türkiye’deki yayın kuruluşlarının çok büyük bölümünün İstanbul merkezli olarak faaliyet gösterdiği bilinmektedir. Yayın kuruluşunun İstanbul’daki merkezinde görevini yürüten haber koordinatörleri, başta birlikte çalıştığı haber müdürleri olmak üzere Ankara gibi önemli merkezlerdeki haber müdürleri ile de koordinasyonu sağlar. Yayın kuruluşunun genel yayın yönetmenine karşı birinci dereceden sorumlu olan haber koordinatörleri, haberler ile ilgili politikaların belirlenmesinde de birinci dereceden rol oynar.

Haber biriminin başında bulunan ve haber süreci içinde en son karar verici olan mesleki kişilik kimdir?

Haber bültenlerinin sorumluluğu doğrudan İstanbul merkezde görevli haber müdürüne aittir. Bültenin nasıl yapılacağı, kimlerin görev alacağı, hangi haberlerin hangi sıraya göre akışta yer alacağı gibi konuların birinci dereceden sorumlusudur. Haber müdürleri kendi yetki alanlarında muhabir ve kameramanların da nerelerde ve nasıl görevlendirileceklerine dair tasarruf yetkisi de taşırlar. Planlama ve organizasyonda son sözün de sahibidirler. Merkezdeki haber müdürüne bağlı olarak çalışan Yurt haberler müdürü taşradaki haber temsilcileri ile koordinasyonu sağlarken, dış haberler müdürü de yurtdışındaki haberlerin takip edilmesini organize eder ve temsilci ya da muhabirlerle ilişkileri yürütür.
Haber müdürü hiyerarşik yapı içerisinde haber biriminin en üstünde yer almaktadır; bazen haber yöneticisi ya da başkan olarak da adlandırılırlar. Haber müdürü haber için ayrılan bütçe ve ücretler gibi düzenlemeleri yapan ve aynı zamanda haber süreci içerisindeki her noktaya ilişkin en son ve gerçek sorumluluğa sahip olan kişi olarak tanımlanmaktadır.

Televizyon haberinin genel düzenlemesinden, içerikten ve bültenin genel işleyişinden sorumlu olan mesleki kişilik kimdir?

Bu sorumluluklar haber yapımcısına aittir. Yapımcılar televizyon haberinde karar verici ve anahtar kişiler olarak değerlendirilmektedir. Programa ilişkin yetki ve sorumluluğu en üst düzeyde taşıyan kişiye ise yetkili (sorumlu) yapımcı denmektedir ki, bunlar haberin içeriğinden, düzenlenmesinden, hangi olayın haber olarak ele alınacağına ve genel olarak programın seyri hakkında karar veren yetkili ve yönetici sıfatındaki mesleki kişiliklerdir.

Haber bülteni yapım sürecinde haber yönetmeninin işleyişteki rolü nedir?

Haber bülteniyle ilgili tüm teknik işleyişten ve bültenin yayın akışından sorumlu mesleki kişiliktir. Televizyon haber yönetmeni, genel olarak bültenle ilgili tüm teknik süreçten, bültende yer alacak haberlerin hangi sırayla yayına gireceğinden, haberlerin süre ayarlamasını belirleyen, yayın akışının tüm düzenlemesinden sorumlu olan kişidir. Yayın sırasında genel zaman düzenlemesini yaptığı için haberlerin sürelerini de (eğer canlı yayın için ayrılan zaman sona ermişse) değiştirme yetkisine sahiptir.
Editör ve yapımcının belirlemiş olduğu haber sıralamasını ve süresini ana kumanda masası ile paslaşarak değiştirebilir. Haber yönetmeninin sürece içerik olarak müdahalesi az, ancak teknik işleyiş ve akış olarak müdahalesi tamdır.

Muhabirin haber bülteni yapım sürecindeki görevleri nelerdir?

Muhabir, haber kaynaklarına ulaşarak bilgi toplayan, elde ettiği bilgileri habercilik dili ilkelerine göre (5N+ 1K) haber olarak tasarlayan ve yazan, iletişim kurma becerisine sahip, ifade ve anlatım gücü yüksek, röportaj tekniğine sahip, dilini iyi kullanabilen ve elbette tarafsız olma ilkelerini gözeten bir haberci mesleki kişiliktir.

Muhabirlikte hangi uzmanlık alanları bulunmaktadır?

Muhabirler uzmanlık alanlarına göre farklılık göstermektedirler: Polis/ adliye muhabiri, Parlamento ya da Cumhurbaşkanlığı muhabiri, ekonomi muhabiri, magazin muhabiri, spor muhabiri gibi. Bu ayrımın nedeni kuşkusuz, her bir alt alanın farklı uzmanlık, yoğunlaşma ve bilgi gerektiren haber alanları olmasıdır.

Televizyon haberini yayına hazır hale getiren, gerekli düzeltmeleri yapan ve habere son şeklini veren çalışan kimdir?

Muhabirlerin haber merkezine ulaştırdığı ham haberleri düzenleyen ve en son çıktı olarak yayına/bültene hazırlayan kişilere editör denilmektedir; diğer bir deyişle editör, muhabir ya da haber metin yazarının yazmış olduğu metni düzenleyen/düzelten ve yayına hazırlayan kişidir. Editör, henüz işlenmemiş durumdaki haberlerin odağına inebilen, olayı sentezleyebilen, aydınlatabilen ve analiz edebilen, hem içerikte hem de biçimde etkin rol üstlenen bir mesleki kişiliği temsil etmektedir. Editörler aynı zamanda haberin son paketleme işini yapan kişilerdir. Olay hikâyesini ve bölümlerini akıcı, anlaşılır ve anlam bütünlüğü içinde bir araya getiren; eş deyişle, haberin son paketlemesini yapan kişilerdir.

Editörler arasında konularına göre uzmanlaşma neden gereklidir?

Editörler arasında konularına göre uzmanlaşmalar bulunmaktadır: Politika editörü, kültür ve sanat editörü, ekonomi editörü gibi. Her haberin farklı bir anlatım, tanımlayıcı kavram ve kelimelerle verilmesi gerektiği düşünüldüğünde, bu ayrımın gerek zaman gerekse ifade etkililiği açısından önemi daha ön plana çıkmaktadır.

Haber bülteni yapım sürecinde kamera operatörünün görevleri nelerdir?

Kamera Operatörü (Kameraman), televizyon haberinin görüntülerini video kamera ile kaydetmekle görevli mesleki kişiliktir.
Televizyonda haberin kendisi kadar haberin görüntüsü de en temel unsur olduğundan televizyon haber muhabiri, görüntüleri kaydetmekle görevli kamera operatörü (kameraman) ile birlikte ekip/takım olarak çalışmaktadır. Kamera operatörü aynı zamanda çekim sırasında ses kayıt donanımını ve gerektiği durumlarda ışık kaynaklarını da düzenleyen kişidir.
Kamera operatörü habere konu olan olayı tüm açıklığıyla, görsel bir hikaye oluşturma ve var olan durumu aktarma biçiminde stüdyodan ya da olay yerinden yönetmen ya da yapımcının öneri ve yönlendirmelerine bağlı kalarak kameraya kaydeden; izleyici üzerinde, sanki izleyici de o mekanda ve o an/zamandaymış izlenimi yaratmaya çalışan haberci kişiliktir. Sele kapılan eşyaların görüntüsünü uzun uzun kaydetmekten daha önemlisi sel felaketine maruz kalmış olan insanların mağduriyetlerini, yüzlerindeki çaresizliği ve üzüntüyü aktarmak, izleyicinin kendini haber hikayesi içerisinde zaman ve mekana tanıklığı açısından dahil etmesini sağlayacaktır. Bu bağlamda, tıpkı muhabir gibi, kamera operatörü de iyi bir gözlemci olmalıdır.

Habere ayrılmış süreye göre, haber görüntülerini görsel bir bütünlük içinde düzenleyen ve tasarlayan mesleki kişilik kimdir?

Muhabir ile birlikte olay yerinde gelişmeleri izleyen kameramanın elde ettiği ham/işlenmemiş haber görüntüleri kurgu/montaj aşamasından sonra izleyiciye aktarılacak hale gelmektedir. Haber bülteni akışında her bir rutin haber için ayrılacak süre, ortalama 40- 60 saniye dolayındadır. Bültenlerdeki zaman kısıtlılığı, kurgu operatörünün ham görüntülerin içinden haberde verilmek istenen en çarpıcı, ilgi çekici ve haber metnini destekleyecek görsel unsurları bir anlam bütünlüğü oluşturacak biçimde tasarlamasını gerektirmektedir. Habere ilişkin görüntü, haber metnini doğrular/destekler ve metinle eş zamanlı örtüşecek biçimde hazırlanmalı ve görüntü ile metin aynı anda başlayıp aynı anda sonlanmalıdır. Bu bağlamda kurgu operatörü, olaya ait ham görüntüleri haber bülteni içerisinde o habere ayrılmış olan süre çerçevesinde görsel bir anlatım ve bütünlük içinde düzenlemekten sorumlu olan mesleki kişiliktir.

Görev masası yöneticisinin sorumlulukları nelerdir?

Her haber sürecinin merkezinde sorumlu masa vardır ve bir kanalın haber toplamadaki başarısı işlevsel çalışan bu masayla doğru orantılıdır. Masa yöneticisi haberle ilgili izleme planlaması ve icra etme sürecinin ana kaynağı olarak kabul edilmektedir. Görev masası yöneticisi ayrıntılı bir şekilde hazırlanmış olan dosyaları muhafaza eder, yakın gelecekte olabilecek olaylarla ilgili (Cumhurbaşkanlığı makamının açıklamaları, mahkeme olayları gibi) takvimi dikkatle izler ve onlara en çabuk ulaşabileceği kaynakları takip eder. Görevli (sorumlu) masanın başka bir fonksiyonu da devam eden olaylara ilişkin gelişmeleri takip etmek ve son dakika haberlerine yoğunlaşmaktır. Bu masanın personelleri bir olaya/habere ilişkin geçmişte ne olup bittiğini, şu anda ne olduğunu ve daha sonra olacakları da takip etmek durumundadırlar.
Görev masası yöneticisi haber kaynakları ile irtibat kuran ve alanda çalışan herkesin nerede ve ne yaptığını bilen kişidir. Gündeme ilişkin gelişmeleri takip eden, hangi muhabirlerin hangi haber üzerinde takip yapacaklarını ve çalışacaklarını; diğer bir deyişle, haber merkezindeki haber ekiplerini düzenleyen kişidir.

Televizyon haber bülteni yapım aşamasında grafik animasyon operatörünün rolü nedir?

Televizyon haber yapım sürecinde temel unsur olan haber görüntüsünün hazırlanmasının yanı sıra, bülten içinde yer alacak olan bazı farklı anlatımlar da bulunmaktadır. Örne¬ğin işsizlik ya da ithalat/ihracat rakamlarının yıllara ve aylara göre durumunu anlatan bir haberde, gerek verilerin daha anlaşılır gerekse akılda kalıcılığını arttırmak üzere görsel tasarımlar hazırlanmaktadır. Bunlar görsel olarak çoğunlukla grafik, tablo, harita, grafik-animasyonlar olup, grafik animasyon operatörleri tarafından hazırlanırlar.
Bu grafikler görüntüsü bulunmayan kaza, çatışma ya da deprem gibi olaylara ilişkin önceden hazırlanmış grafik çalışmaları kapsayabileceği gibi verilerden oluşan ve bir haberin anlaşılmasını kolaylaştırmaya yönelik rakam veya yazıların kullanılmasını da içerebilir. Bu tür görüntülerin elde edilmesinde en önemli araçlar grafik tasarım programları ve digital kurgu sistemleri olmaktadır.

KJ operatörünün görevi nedir?

KJ operatörü, televizyon bülteninde yer alacak haberlerin manşet ya da spotlarını bant yazı olarak hazırlayan mesleki kişiliktir.
Televizyon haberleri, haberle ilgili manşet ya da spot diye açıklayabileceğimiz vurgulu, etkili başlıklar ve açıklayıcı bilgiler, yazılı olarak ekranda yer alır. Karakter jeneratörü olarak bilinen cihaz vasıtasıyla habere ait yazı bantları, çeşitli efektler kullanılarak ekrana gelir. Bir haber içinde birkaç bant yazı kullanılarak habere hareket katılırken, izleyicinin ilerleyen saniyeler içinde kaybedeceği dikkati toplanmaya çalışılır. Bir haberin içinde yer alan konuları birbirinden ayırmak için de KJ belirgin bir ayraçtır. KJ bantlarında en önemli husus dilin doğru kullanımıdır. Çünkü izleyicinin haber ile ilgili ilk bilgisi bu yazı bantları sayesinde sağlanır.

Televizyon haber bülteni yayın sürecinde görev alan spikerin görevleri nelerdir?

Spiker, önceden hazırlanan haber bültenlerini radyo veya televizyon kanalıyla izleyici veya dinleyicilere aktaran; haber metinlerini sunuştan önce inceleyen, sunacağı metinde bulunan yabancı sözcüklerin doğru okunuşlarını öğrenen, metni sunmadan önce birkaç kere okuyan ve vurguların nerede, hangi sözcüklerde olacağını belirleyen, metni banttan ya da canlı olarak herkesin anlayabileceği şekilde sunan bir mesleki kişiliktir.

Spiker ve editör spiker (anchor) arasındaki fark nedir?

Spiker, haber metnini prompter sistemi ile okuyan, haberi seslendiren ve sorumluluğu sadece haberi okumak olan kişidir; eş deyişle, haberin içeriğine hiçbir müdahalesi söz konusu değildir. Editör (redaktör) spiker ise, salt haberi okumanın ötesinde, haber toplantılarına katılan, haberi düzeltme ya da içeriğine dair fikir geliştiren ve düzenleme yetkisi olan, gerektiğinde haberin süresine dahi müdahale edebilen kişidir.

Haber yayını sırasında kamera operatörünün görevleri nelerdir?

Haber stüdyosunda kamera operatörünün en önemli görevi haberi okuyan kişiye odaklanmasıdır. Haber bültenlerinin belli başlı çekim ölçekleri bulunmaktadır: Omuz çekim, yakın plan baş çekim gibi. Genel olarak bu ölçekler ve açılar değişmezler; ancak haberdeki dramatik öğelere göre, haberi okuyan kişiye yakın ya da uzak çekim planları da geliştirilebilmektedir. Dolayısıyla stüdyo ortamı görüntüsünü aktarmakla görevli olan kamera operatörü (kameraman) farklı çekim ölçeklerini bilmek ve teknik yönetmenin yönlendirmeleriyle görüntüleri aktarmakla sorumlu olan mesleki kişiliktir.

Ses ve ışık operatörlerinin görevleri nelerdir?

Televizyon haberinin ekrandan izleyiciye aktarılması aşamasında, eş deyişle bültenin sunum sürecinde, stüdyodaki ışık ve ses düzenlemesini yapan kişilerdir. Haberi okuyan kişinin ya da olay yerinden aktaran muhabirin seslendirmelerinin yayına net olarak aktarılmasından sorumlu olan kişi ses operatörüdür. Televizyon görüntü ve sese dayanan bir araç olduğundan, gerek stüdyoda gerekse dış mekandan yapılan yayınlarda ışık en önemli unsurlardan biridir. Özellikle ana haber bültenlerinin gün batımı zaman diliminde yayınlandığı düşünülecek olursa, ışığın ayarlanması, ekranda görüntünün patlamaması ve renk duyarlılığı ışık operatörü tarafından düzenlenir.

Prompter sorumlusu ne iş yapar?

Prompter, kameranın merceğinden sunucunun haber metinlerini okuması için, metinlerin akışını sağlamak üzere tasarlanmış bir sistemdir. Haber metinlerinin aktığı bu sistem, sunucunun ekran başındaki izleyicinin gözüne bakıyormuş ve izleyici ile göz gözeymiş hissi vermesi açısından sunucunun görme hizasına göre tasarlanmış bir düzenektir. Aynı zamanda, sunucunun haber metinlerinin yazılı olduğu kâğıtları kullanma zorunluluğunu da ortadan kaldırmaktadır. Prompter, sunucunun, haberi okuma hızına göre zamanlama da yapabilen bir düzenektir. Prompter sorumlusu, haber metnini okuyan sunucu ve yönetmen ile yayın sırasında irtibat halindedir

Resim seçicinin görevleri nelerdir?

Televizyon stüdyolarında en önemli bölümlerden biri olan resim seçme ünitesi genellikle reji odasında bulunur. Bunun nedeni çekim sırasında resim seçicinin yönetmenle direk ve anında irtibat halinde bulunması gerekliliğidir. Yönetmen, kameraların çektikleri görüntüyü ihtiyaca göre belirler ve bunu kameramana bildirir. Resim seçici bu görüntüleri amaca uygun olarak seçer. Kayıt sırasında araya girecek görüntüler önceden tespit edilerek hazırlanır ve zamanı geldiğinde resim kayıt ünitesi tarafından okunur. Bu sırada en önemli görev resim seçiciye düşer. Anında, hızlı karar vermek ve kararlı bir şekilde uygulamak zorundadır. Resim seçici daha yayın başlamadan saatler önce masa başına gelerek gereken efektleri, geçiş yöntemlerini belirler.