Sağlık Kurumlarında Maliyet Muhasebesi Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Direk ilk madde ve malzemenin taşıma gereken özellikler nelerdir, açıklayınız?

• Kullanılan ham madde ve malzeme ürün yapısı içine girip mamulün/hizmetin temel öğesini oluşturmalıdır. 
• Üretimde ne kadar ham maddenin kullanıldığı teknik açıdan saptanabilmelidir. 
• Üretiminde ne kadar ham madde harcanacağının belirlenmesi ekonomik bakımdan anlamlı sayılmalıdır.

Yurt dışından satın alınan ilk madde ve malzemenin maliyet değerini belirleyen unsurlar nelerdir, açıklayınız?

Yurt dışından satın alınan ilk madde ve malzemenin maliyetlerinin belirlenmesinde aşağıda belirtilen maliyet unsurları yer almaktadır: 

• Mal Alış Bedeli (Akreditif Kuvertür Bedeli): Yurt dışından satın alınan ilk madde ve malzemenin
  maliyetini oluşturan en önemli unsur, ithal edilen ilk madde ve malzemenin alış bedelidir. Akreditifin kuvertür bedeli olarak da adlandırılan bu tutar; yurt dışından satın alınan malın döviz bedeli ile döviz kurunun çarpımından oluşmaktadır. 
• Akreditif Giderleri: Kürşad komisyonu, sigorta primleri gibi giderlerdir. 
• Taşıma (Nakliye) Giderleri: İthal edilen ilk madde ve malzeme işletmeye gelinceye kadar yapılan taşıma giderleri, taşıma sigortası, yükleme boşaltma gibi giderlerdir. 
• Gümrük Vergileri: Yurt dışından satın alınan ilk madde ve malzeme ile ilgili olarak ödenen gümrük vergileri de ilk madde ve malzemenin maliyeti içinde yer alır. 
• Damga Vergisi ve Harçlar: İthal edilen ilk madde ve malzeme ile ilgili olarak ödenen damga vergisi ve harçlar da maliyete eklenir. 
• Alışa Özel Finansman Giderleri: İlk madde ve malzemenin ithal edilme aşamasında alınan akreditif kredilerine ilişkin faiz giderleri de ilk madde ve malzemenin maliyetine girmektedir. 
• Komisyon Giderleri: İthal edilen ilk madde ve malzemenin gümrükten çekilmesi aşamasında gümrük komisyoncularına ödenen ücret ve komisyon giderleridir.

İlk giren ilk çıkar (FIFO) maliyet hesaplama yöntemi hakkında bilgi veriniz?

Bu yöntemde, kullanılmak üzere ambardan istenen ilk madde ve malzemelerin, istemde bulunan bölümlere ilk alınan partiden verildiği varsayılmaktadır. Diğer bir ifadeyle, bu yöntemde, ilk alınan partinin ambardan ilk çıktığı varsayılmaktadır. Bu nedenle, çıkışların maliyetleri saptanırken, ilk alışların maliyetlerinden başlanarak değerlendirme yapılmaktadır. İlk giren ilk çıkar yönteminde, üretime verilen ilk madde ve malzemeler düşük maliyetle değerlendirildiğinden, enflasyon dönemlerinde üretim/hizmet maliyetlerinin düşük olarak hesaplanmasına yol açmakta, bu da işletmenin gerçekten daha yüksek kâr sağladığı görüntüsünü vererek, fiktif kârların doğmasına neden olmaktadır.

. İlk madde ve malzemenin satın alınması hareketi hakkında bilgi veriniz?

Sağlık kurumlarında, ihtiyaç duyulan ilk madde ve malzemeler, satın alma departmanları tarafından temin edilir. Sağlık kurumları, üretimde kullanacakları ilk madde ve malzemenin kullanılış miktar ve zamanına göre, depolarında belirli bir miktar stok bulundurmak mecburiyetindedir. İlk madde ve malzemelerin giriş ve çıkışlarının kayıt edildiği belgeler üzerinde, depoda bulundurulması gereken maksimum ve minimum stok miktarları gösterilir. İlk madde ve malzeme miktarlarının belirlenen minimum stok miktarlarına yaklaşması hâlinde, ambar (ana depo) servisinde çalışan yetkililer satın alma bölümüne ilk madde ve malzeme satın alma istek fişi doldurup gönderir. Satın alma bölümü ise kendisine gönderilen ilk madde ve malzeme satın alma istek fişlerini değerlendirerek, satın alma işlemini başlatır. Bu amaçla öncelikle ilk madde ve malzemenin hangi satıcıdan satın alınacağı belirlenir, daha sonra da “satın alma fişi” düzenlenerek satıcıya gönderilir.

Stok kontrol yöntemlerinden olan ABC stok kontrol yöntemi hakkında bilgi veriniz?

Bu yöntem, işletmede farklı değerde ve çok sayıda stok kalemi varsa kullanır. ABC Yöntemi, stok kalemlerinin dönem içerisindeki kullanım tutarları itibarıyla büyükten küçüğe doğru sıraya dizilip, belli noktalardan kesilerek, sonuçta A, B ve C şeklinde üç grupta toplanmasını hedef alan yöntemdir. En büyük tutara sahip olan dolayısıyla en fazla önem taşıyan kalemler A grubunu, ikincil önemdeki kalemler B grubunu, en önemsiz tutarlara sahip kalemler ise C grubunu oluşturur. 

• A grubunda yer alan stoklar; toplam stok miktarının % 15-%20’sini, toplam stok tutarının % 75-%80’ini oluşturur. 
• B grubunda yer alan stoklar; toplam stok miktarının %30-%40’ını, toplam stok tutarının %10-%15’ini oluşturur. 
• C grubunda yer alan stoklar ise toplam stok miktarının %40-%50’sini, toplam stok tutarının ise %5-%10’unu oluşturmaktadır.

ABC yöntemi, bir stok kontrol yöntemi olmakla beraber, sağlık işletmesinin önceliklerinin belirlenmesinde kullanılmaktadır. Örneğin; hangi malzemenin kullanılacağı, malzemelerin nerede nasıl stoklanacağı, malzeme maliyetlerinden sağlık işletmesinin en az düzeyde etkilenmesinin nasıl sağlanabileceği gibi soruların cevaplanmasına yardımcı olur.

İlk madde ve malzemenin teslim alınıp ambarlanması hakkında bilgi veriniz?

Sağlık kurumlarında sipariş edilen ilk madde ve malzemenin teslim alınması, bunların satın alma koşullarına uygun olup olmadığının belirlenmesi ve kalite kontrolünün yapılması işlevi; kurumun örgüt yapısına göre bazen ayrı bir servis olarak çalışan teslim alma ve kontrol bölümünce yapılmakta bazen de ambarlama servisinin sorumluluğuna bırakılmaktadır. Teslim alma işlemini yapacak servis, gelen siparişlerin kontrolünü yapıp malzemeyi fiilen teslim aldıktan sonra “İlk Madde ve Malzeme Ambar Giriş Fişi (Belgesi)” düzenler. Söz konusu fiş düzenlendikten sonra, ambar servisi, ilk madde ve malzemelerin kırılmalarını, bozulmalarını önleyecek biçimde depolayarak, ambarda bulunan her bir malın yerini ve miktarını göstermeye imkân verecek stok göz kartları tutar. İlk madde ve malzeme hareketlerini izlemek üzere açılan stok kartlarında; ilk madde ve malzemenin en düşük ve en yüksek miktarları, işletmeye giren, hizmet üretimine/üretime verilen ve stokta kalan miktarları yer alır.

VED stok kontrol yöntemi nedir, nasıl işletilmektedir?

VED yöntemi, hastanelerde tıbbi malzemelerin ve ilaçların kontrolünde ABC yöntemine kıyasla daha sık tercih edilen bir yöntemdir. ABC yönteminde stoklar maliyetlerine göre sınıflandırılırken VED yöntemi tıbbi malzemeleri, özellikle ilaçları hastanın hayati açıdan ihtiyacına göre sınıflandırmaktadır. VED yönteminde, ilaç ve malzemeler önem derecesine göre üç gruba ayrılmaktadır. Gruplandırma, malzemelerin insan hayatı açısından taşıdığı değere göre belirlenmektedir. 

• V Grubu: Bu grup, hasta açısından hayati öneme sahip olan ilaç ve malzemelerdir. Sağlık işletmesinde bulunması zorunlu olan ve en çok bulunan tıbbi malzeme ve ilaçlardır. Bunlar; damar yolu açmak için kullanılan tıbbi sarf malzemeleri, serumlar, yoğun bakım malzemeleri gibi malzeme ve ilaçlardır. 
• E Grubu: Bu grup, hasta açısından orta derecede öneme sahip olan ilaç ve malzemelerdir. Bunlar ağrı kesiciler, radyoloji sarf malzemeleri, ameliyatlarda kullanılan iplikler gibi sarf malzemeleridir. Bu grupta bulunan malzemeler önemli olmasına karşılık, alternatifi olan malzemelerdir. 
• D Grubu: Hayati önem taşımayan, isteğe bağlı olarak hastane bünyesinde bulundurulan malzemelerdir. Bunlar; çarşaf, sedye gibi stok kalemlerinden oluşmaktadır. Bu tür malzemeler acil hizmetlerde aksamaya sebep olmamakla birlikte sağlık hizmetinin sunumunda aksamaya sebep olabilecek malzemelerdir

İlk madde ve malzemenin üretime gönderilmesi hakkında bilgi veriniz?

Sağlık kurumlarında, ilk madde ve malzeme deposunda görevlendirilen kişi, ilk madde ve malzemenin stoklanmasından, muhafazasından ve kullanımından sorumludur. İlk madde ve malzemenin hizmet üretimine/üretime verilebilmesi için, yetki verilmiş departman yöneticisi tarafından istenmesi gerekir. Bu amaçla yetkililer tarafından onaylanmış “ilk madde ve malzeme istek fişi” düzenlenir. Bu fişte; istenen malzemenin kodu, hangi sipariş veya departman için istendiği, hangi miktarda istendiği ve maliyet bilgileri gibi gerekli bilgiler yer alır

Son giren ilk çıkar (LIFO) maliyet hesaplama yöntemi hakkında bilgi veriniz?

Bu yöntemin esası, üretime/hizmete verilmek üzere sevk işleminin ambara son giren ilk madde ve malzemeden yapılmasıdır. Diğer bir ifadeyle LIFO yönteminde, üretime/hizmete verilen ilk madde ve malzemelerin, en son satın alınan partiden yapıldığı kabul edilmektedir. Bunun için de değerlemede en son partinin alış maliyetinden başlanarak başa doğru gidilmektedir. Bu yöntemin yararları şunlardır: 

• Hammadde fiyatlarının yükselmesi durumunda üretim/hizmet maliyetleri de yükseleceğinden fiktif kârlar ve bunların doğuracağı aşırı vergiler ve de kâr dağıtımları önlenmiş olur. 
• Hammadde fiyatlarının düşmesi durumunda üretim maliyetleri de düşeceğinden kârlar artar.
•  Hammadde fiyatlarının çok değişmesi durumunda, gerçekleşmemiş kâr ve zararları önlemek suretiyle işletmelerin faaliyet sonuçlarında istikrar sağlar.

Bu yöntemin en önemli sakıncası, enflasyon dönemlerinde dönem sonu stoklarının bilançoda gerçek değerleri ile gösterilmesine olanak vermemesi olarak ifade edilmektedir.

Yurt içinden satın alınan ilk madde ve malzemenin maliyet değerini belirleyen unsurlar nelerdir, açıklayınız?

•  Alış Bedeli: İlk madde ve malzemenin fatura tutarıdır. 
• Taşıma (Nakliye) Giderleri: Satın alınan ilk madde ve malzemenin işletmeye getirilmesine kadar yapılan taşıma faaliyetleri için ödenen giderlerdir. 
• Sigorta Giderleri: İlk madde ve malzemenin taşınma sırasında sigorta ettirilmesi durumunda ortaya çıkan sigorta giderleri de bir maliyet ögesi olup, satın alınan ilk madde ve malzemelerin maliyetine eklenmesi gerekir. 
• Alışa Özel Finansman Giderleri: İlk madde ve malzeme alımında kullanılmak üzere sağlanan kredilere ilişkin olarak ortaya çıkan faiz giderlerini içermektedir. 
• Depolama Giderleri: Satın alınan ilk madde ve malzemenin işletmeye getirilmesine kadar yapılan depolama giderleri ile ilk madde ve malzemenin ambarda istiflenmesi için yapılan giderleri içerir. 
• Alışla İlgili Yapılan Komisyon Ödemeleri: İlk madde ve malzemenin satın alınmasına aracılık eden kişi ya da kuruluşlara ödenen komisyonlar, ilk madde ve malzemenin maliyetinde gösterilir.

Ortalama maliyet hesaplama yöntemi hakkında bilgi veriniz?

Ambardan çıkışı yapılan ilk madde ve malzemelerin hangi partiden alındığı her zaman bilinmeyebilir. Bu gibi durumlarda bazı varsayımlardan hareket edilerek maliyetlerin belirlenmesi gerekir. Ortalama maliyet yönteminde, ilk madde ve malzemelere bir ortalama fiyat bulunmakta ve üretime gönderilen ve stokta kalan ilk madde ve malzemeler bu ortalama maliyete göre değerlendirilmektedir. En çok uygulanan değerleme yöntemlerinden biri olan ortalama maliyet yönteminin yararları aşağıdaki gibi sıralanabilir: 

• Yöntemin uygulanması kolaydır. 
• Yöntem, çok düşük ve çok yüksek fiyatlarını etkisini azaltmak suretiyle değerleme denge ve istikrar sağlar. Böylece maliyet tahminleri ve analizleri de kolaylaşır.

Ortalama maliyet yönteminin, tartılı ortalama ve hareketli ortalama olmak üzere en çok uygulanan iki alt yöntemi vardır.

Yurt dışından satın alınan ilk madde ve malzemenin maliyetlerinin belirlenmesinde rol alan maliyet unsurları nelerdir?

• Mal Alış Bedeli (Akreditif Kuvertür Bedeli)
• Akreditif Giderleri
• Taşıma (Nakliye) Giderleri
• Gümrük Vergileri 
• Damga Vergisi ve Harçlar
• Alışa Özel Finansman Giderleri
• Komisyon Giderleri

İlk madde ve malzeme terimi neyi temsil etmektedir, açıklayınız?

İlk madde ve malzeme, üretim maliyetlerinin en önemli kısmını oluşturur. İlk madde ve malzeme; mamul ve hizmetlerin üretilmesini ve işletmenin faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla tüketilen her türlü direkt ilk madde ve malzeme, endirekt ilk madde ve malzeme ile bunlara ait ürün ile ilgili dışarıya yaptırılan işleri kapsar. Tanımdan da görüleceği üzere, ilk madde ve malzemeler; 

• Direkt ilk madde ve malzeme 
• Endirekt ilk madde ve malzeme

olarak ikiye ayrılır.

Yurt dışından satın alınan ilk madde ve malzemenin maliyetlerinin belirlenmesinde rol alan akreditif giderleri nelerdir? 

Akreditif Giderleri: Kürşad komisyonu, sigorta primleri gibi giderlerdir.

Yurt içinden satın alınan ilk madde ve malzemenin maliyet değerini oluşturan unsurlar nelerdir? Açıklayınız.

• Alış Bedeli: İlk madde ve malzemenin fatura tutarıdır.
• Taşıma (Nakliye) Giderleri: Satın alınan ilk madde ve malzemenin işletmeye getirilmesine kadar yapılan taşıma faaliyetleri için ödenen giderlerdir.
• Sigorta Giderleri: İlk madde ve malzemenin taşınma sırasında sigorta ettirilmesi durumunda ortaya çıkan sigorta giderleri de bir maliyet ögesi olup, satın alınan ilk madde ve malzemelerin maliyetine eklenmesi gerekir.
• Alışa Özel Finansman Giderleri: İlk madde ve malzeme alımında kullanılmak üzere sağlanan kredilere ilişkin olarak ortaya çıkan faiz giderlerini içermektedir.
• Depolama Giderleri: Satın alınan ilk madde ve malzemenin işletmeye getirilmesine kadar yapılan depolama giderleri ile ilk madde ve malzemenin ambarda istiflenmesi için yapılan giderleri içerir.
• Alışla İlgili Yapılan Komisyon Ödemeleri: İlk madde ve malzemenin satın alınmasına aracılık eden kişi ya da kuruluşlara ödenen komisyonlar, ilk madde ve malzemenin maliyetinde gösterilir.

İlk madde ve malzeme hareketleri nelerdir maddeler halinde yazınız ?

•  İlk madde ve malzemenin satın alınması, 
• İlk madde ve malzemenin teslim alınıp ambarlanması, 
• İlk madde ve malzemenin üretime gönderilmesi

Sabit Sipariş Miktarı Yöntemini kısaca açıklayınız.

Sabit Sipariş Miktarı Yönteminde; stok belirli bir düzeye indiğinde, toplam stok maliyetini minimum yapacak şekilde önceden saptanmış sabit bir miktar sipariş edilir.

ABC Yöntemini açıklayınız.

Bu yöntem, işletmede farklı değerde ve çok sayıda stok kalemi varsa kullanır. ABC Yöntemi, stok kalemlerinin dönem içerisindeki kullanım tutarları itibarıyla büyükten küçüğe doğru sıraya dizilip, belli noktalardan kesilerek, sonuçta A, B ve C şeklinde üç grupta toplanmasını hedef alan yöntemdir. En büyük tutara sahip olan dolayısıyla en fazla önem taşıyan kalemler A grubunu, ikincil önemdeki kalemler B grubunu, en önemsiz tutarlara sahip kalemler ise C grubunu oluşturur.

• A grubunda yer alan stoklar; toplam stok miktarının % 15-%20’sini, toplam stok tutarının % 75-%80’ini oluşturur.
• B grubunda yer alan stoklar; toplam stok miktarının %30-%40’ını, toplam stok tutarının %10-%15’ini oluşturur.
• C grubunda yer alan stoklar ise toplam stok miktarının %40-%50’sini, toplam stok tutarının ise %5-%10’unu oluşturmaktadır

Fiktif kâr nedir?

Enfasyon dönemlerinde, paranın satın alma gücündeki düşüş nedeniyle, işletmenin gerçekte elde ettiğinden daha yüksek görünen kârıdır.

JIT nedir?

JIT, sıfır stok ve sıfır hata ile tam zamanında, istenilen tıbbi malzemelerin sağlık işletmelerinde kullanılmasıdır. Özellikle ortopedi ve beyin cerrahi ameliyatları öncesi alınan greftler, çiviler, protezler bu tedarik yöntemine örnektir. Bu yöntem, aynı zamanda kanban gibi bir üretim felsefesidir. Bu şekilde hastanelerde hem bu tip pahalı protezler depolanmaz hem de ürün kullanıldığında hekim imza karşılığı söz konusu pahalı ürünü alır. Böylece stok maliyeti söz konusu olmaz.

Endirekt ilk madde ve malzeme hakkında bilgi veriniz?

Endirekt İlk Madde ve Malzeme Endirekt ilk madde ve malzeme, mamulün/hizmetin bünyesine girmekle beraber ürünün belirli bir unsuru olmayan yardımcı madde giderleri ve üretim işlemi sırasında mamulün/ hizmetin bünyesine girmemekle beraber onsuz ürün (hizmet) elde edilmesi olanaksız olan her türlü işletme malzemelerini kapsar. Tanımda belirtildiği gibi, endirekt ilk madde ve malzemeleri; yardımcı malzeme ve işletme malzemesi olarak ikiye ayırmak mümkündür.

Yardımcı Malzeme

Yardımcı malzemeler, üretimin/hizmetin bünyesinde yer almakla birlikte bir ürüne ne kadar isabet ettikleri doğrudan doğruya hesaplanamayan ve ürünün esas unsurunu oluşturmayan malzemelerdir. Yardımcı malzemelere, ilk maddeye şekil verilmesi ya da dönüşümün sağlanması için ihtiyaç duyulur.

İşletme Malzemesi

İşletme malzemesi, mamulün/hizmetin üretilmesi sırasında kullanılan ancak mamulün bünyesine girmeyen çeşitli malzemeleri ifade etmektedir.

Basit ortalamalar yöntemini açıklayınız.

Bir sağlık işletmesininin deposundan geçmiş dönemlerde yapılan istekler dikkate alınarak, gelecek dönemlerde oluşabilecek taleplerin öngörülmesi esasına dayanır.

İlk madde ve malzeme hareketleri muhasebeleştirilmesi hakkında bilgi veriniz?

Hastanelerde hizmet üretimi veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere satın alınan ilaçlar, tıbbi malzemeler, tıbbi olmayan malzemeler ve diğer malzemeler “150 İlk Madde ve Malzeme Stokları” hesabında izlenir. Hastanelerde ilk madde ve malzeme stokları, ilgili birimin talebi ile veya yönetimin planlaması çerçevesinde satın alınır, depolanır ve ilgili birime ihtiyacı ölçüsünde gönderilir. İlaç stokları, hastanenin bünyesindeki eczane tarafından satın alınır ve talep edildiğinde hizmet üretim birimlerine dağıtılır ve bu birimlerde hastanın tedavisinde kullanılır. Aynı şekilde ilgili birimin talebi ile satın alınan tıbbi malzemeler de ilgili birimlerde hizmet üretiminde direkt veya endirekt olarak kullanılır. Üretim işletmelerinde ilk madde ve malzeme, yarı mamul ve mamul stokları olmak üzere üç çeşit stok hesabı bulunmaktadır. Mevcut muhasebe uygulamasında, hizmet işletmelerinde ilk madde ve malzeme stokları bulunmakta ancak yarı mamul veya mamul stokları bulunmamaktadır. Nitekim, hastanelerde üretilen hizmetlerin, stoklanması, stok için mal üretilmesi ve satış için bekletilmesi mümkün değildir. Bu nedenle, vergi kanunlarında, hizmet üretimi için gerekli olan maliyetler stok maliyeti olarak değerlendirilmemektedir. Dönem içerisinde gerçekleşen hizmet üretim maliyetleri “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabında toplandıktan sonra, dönem sonunda “741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı” yardımı ile “622 Satılan Hizmet Maliyeti” gider hesabına aktarılır.

İlk madde ve malzeme maliyetlerinin hesaplanması için kullanılan yöntemler nelerdir, açıklayınız?

İlk madde ve malzeme maliyetlerini hesaplamada kullanılan yöntemler (stok değerleme yöntemleri) aşağıdaki gibi sıralanabilir: 

• Gerçek parti maliyeti (has maliyet) yöntemi, 
• Ortalama maliyet yöntemi, 
• İlk giren ilk çıkar (FIFO) yöntemi, 
• Son giren ilk çıkar (LIFO) yöntemi, 
• İlk gelecek olan ilk çıkar (NIFO) yöntemi, 
• En yüksek fiyatlı ilk çıkar (HIFO) yöntemi, 
• Yenileme maliyeti (cari piyasa fiyatı) yöntemi, 
• Standart maliyet yöntemi.

Direkt ilk madde ve malzemenin taşıması gereken üç temel nitelik söz konusudur. Bu nitelikler nelerdir?

• Kullanılan hammadde ve malzeme ürün yapısı içine girip mamulün/hizmetin temel öğesini oluşturmalıdır. 
• Üretimde ne kadar hammaddenin kullanıldığı teknik açıdan saptanabilmelidir.
• Üretiminde ne kadar hammadde harcanacağının belirlenmesi ekonomik bakımdan anlamlı sayılmalıdır.

Çift kutu / depo yöntemi nedir? Örnek vererek açıklayınız.

Bu yöntem ucuz ve az öneme sahip stoklara uygulanır. Bu yöntemde ilgili ilk madde ve malzeme stoku, iki ayrı ambarda (depoda) takip edilir. Depolardan birine, bir siparişin teslim alınması ile bir sonraki siparişin verilmesi arasında kalan süre içinde kullanılacağı tahmin edilen miktarda stok konur. İkinci depoda ise sipariş verilmesinden mamülün teslim alınmasına kadar geçen süre içinde gereksinim duyulacak miktarda stok ile bir miktar emniyet stoku bulundurulur. Birinci depo boşaldığında sipariş verilir. Bu sipariş teslim alınana kadar ikinci depodaki stoklar kullanılır. Sipariş birinci depoyu dolduracak ve ikinci depodan kullanılan miktarları takviye edecek düzeyde olur. Örneğin, bir sağlık işletmesinde sonda torbası, kan almak için kullanılan vacutainer (eclipse emniyetli kan alma) iğnesi uçları gibi sarf malzemeler bu şekilde stoklanabilir.

Yardımcı malzemeler nelerdir, açıklayınız.

Yardımcı malzemeler, üretimin/hizmetin bünyesinde yer almakla birlikte bir ürüne ne kadar isabet ettikleri doğrudan doğruya hesaplanamayan ve ürünün esas unsurunu oluşturmayan malzemelerdir. Yardımcı malzemelere, ilk maddeye şekil verilmesi ya da dönüşümün sağlanması için ihtiyaç duyulur.

Tartılı ortalama maliyet yönetimi nedir? Açıklayınız.

Bu yöntemde, ortalama maliyetin hesaplanmasında, belirli bir dönemde, çoğu kez bir ay içinde, satın alınan ya da ambara giren ilk madde ve malzemenin miktarları ve tutarları göz önünde bulundurulur. Ortalama maliyet; o ay içinde üretime gönderilen ilk madde ve malzemenin stokta bulunan ve o ay içinde satın alınan ilk madde ve malzemelerin toplam değerinin (maliyetinin), toplam miktara bölünmesi suretiyle bulunan ortalama maliyetle değerlendirilir. Dönem sonlarında ise sadece bir kez hesaplanan bu fiyat ile üretime gönderilen ve stokta kalan birimlerin değerlendirme işlemleri yapılır.

İlk madde ve malzeme maliyetlerini hesaplamada kullanılan yöntemler (stok değerleme yöntemleri) nelerdir?

• Gerçek parti maliyeti (has maliyet) yöntemi,
• Ortalama maliyet yöntemi,
• İlk giren ilk çıkar (FIFO) yöntemi,
• Son giren ilk çıkar (LIFO) yöntemi,
• İlk gelecek olan ilk çıkar (NIFO) yöntemi,
• En yüksek fiyatlı ilk çıkar (HIFO) yöntemi,
• Yenileme maliyeti (cari piyasa fiyatı) yöntemi, 
• Standart maliyet yöntemi.

Ortalama maliyet yönteminin en çok uygulanan iki alt yöntemi vardır. Bunlar nelerdir?

1. Tartılı ortalama maliyet yönetimi
2. Hareketli ortalama maliyet yönetimi

Son giren ilk çıkar yönteminin faydaları nelerdir?

Bu yöntemin yararları şunlardır:

• Hammadde fiyatlarının yükselmesi durumunda üretim/hizmet maliyetleri de yükseleceğinden fiktif kârlar ve bunların doğuracağı aşırı vergiler ve de kâr dağıtımları önlenmiş olur.
• Hammadde fiyatlarının düşmesi durumunda üretim maliyetleri de düşeceğinden kârlar artar.
• Hammadde fiyatlarının çok değişmesi durumunda, gerçekleşmemiş kâr ve zararları önlemek suretiyle işletmelerin faaliyet sonuçlarında istikrar sağlar

VED yönteminde gruplandırma, malzemelerin insan hayatı açısından taşıdığı değere göre belirlenmektedir. Bu gruplandırmaları açıklayınız.

V Grubu: Bu grup, hasta açısından hayati öneme sahip olan ilaç ve malzemelerdir. Sağlık işletmesinde bulunması zorunlu olan ve en çok bulunan tıbbi malzeme ve ilaçlardır. Bunlar; damar yolu açmak için kullanılan tıbbi sarf malzemeleri, serumlar, yoğun bakım malzemeleri gibi malzeme ve ilaçlardır.

E Grubu: Bu grup, hasta açısından orta derecede öneme sahip olan ilaç ve malzemelerdir. Bunlar ağrı kesiciler, radyoloji sarf malzemeleri, ameliyatlarda kullanılan iplikler gibi sarf malzemeleridir. Bu grupta bulunan malzemeler önemli olmasına karşılık, alternatifi olan malzemelerdir.

D Grubu: Hayati önem taşımayan, isteğe bağlı olarak hastane bünyesinde bulundurulan malzemelerdir. Bunlar; çarşaf, sedye gibi stok kalemlerinden oluşmaktadır. Bu tür malzemeler acil hizmetlerde aksamaya sebep olmamakla birlikte sağlık hizmetinin sunumunda aksamaya sebep olabilecek malzemelerdir.

Kanban stok kontrol sistemini açıklayınız.

Kanban, Japonca kart anlamına gelen bir sözcüktür. Bu yöntem Toyota firması tarafından uygulanan bir stok kontrol sistemidir. Bu yöntemi uygulayan hastaneler Amerika ve Japonya’da mevcuttur. Bu hastanelerde, örneğin bir safra kesesi ameliyatı için gerekli olan tüm tıbbi malzemeler aynı tip barkod sistemi ile stok olarak bekletilir ve üzerlerinde nüfus kâğıdı büyüklüğünde kanbanlar (kartlar) vardır. Ameliyat için istek yapıldığında, gerekli iplik, gref, endoskopi ucu ve benzerisarf malzemeleri bir araya geldiğindeKanban tamamlanır.

İlk madde ve malzeme hareketleri her işletmenin örgüt yapısına göre farklılıklar gösterse de genel olarak üç grupta toplanabilir. Bunlar hangileridir?

• İlk madde ve malzemenin satın alınması,
• İlk madde ve malzemenin teslim alınıp ambarlanması,
• İlk madde ve malzemenin üretime gönderilmesi.

En çok uygulanan değerleme yöntemlerinden biri olan ortalama maliyet yönteminin yararları nelerdir?

• Yöntemin uygulanması kolaydır.
• Yöntem, çok düşük ve çok yüksek fiyatlarını etkisini azaltmak suretiyle değerleme denge ve istikrar sağlar. Böylece maliyet tahminleri ve analizleri de kolaylaşır.

Stok kontrol yöntemleri nelerdir?

• ABC Yöntemi
• VED Yöntemi
• Gözle Kontrol Yöntemi
• Çift Kutu / Depo Yöntemi
• Sabit Sipariş Miktarı Yöntemi
• Sabit Sipariş Periyodu Yöntemi
• Maksimum-Minimum Yöntemi
• Ekonomik Sipariş Miktarı Yöntemi
• Basit Ortalamalar Yöntemi
• Hareketli Ortalamalar Yöntemi
• Kanban Stok Kontrol Sistemi
• Tam zamanında Üretim