Konaklama İşletmelerinde Muhasebe Uygulamaları Dersi 3. Ünite Özet

Konaklama İşletmelerinde Hizmet Üretim Maliyetinin Oluşumu

Konaklama işletmelerinin ana faaliyet konusu, konaklama hizmeti sağlamaktır. Bunun yanında günlük gereksinimi karşılamaya yönelik olarak yeme-içme, eğlenme gibi bazı hizmetlerin de aynı süreç içinde yer alması söz konusudur.

Maliyet, Harcama, Gider ve Zarar Kavramları

Fayda (yarar); mal ve hizmetlere insan gereksinmelerini karşılayacak özelliklerin kazandırılmasıdır.

Maliyet; hedeflenen sonuca ulaşmak için katlanılması gereken fedakârlıkların para ile ölçülebilen tutarı şeklinde tanımlanabilir.

Harcama; bir varlığın edinilmesi, hizmetin sağlanması ya da zararın karşılanması amacıyla para ödeme, para dışında bir varlık verme, hizmet sunma, borç altına girmedir.

Gelir elde etmek amacıyla elden çıkarılan varlıkların değeri ise gider adını alır. Zarar ; işletme faaliyetlerinin normal sonucu olmayan, olağandışı bir harcama veya tüketim olabileceği gibi, bir hesap dönemindeki faaliyetin genel sonucu (gelirler - giderler = kâr/ zarar) olarak da ortaya çıkabilir.

Konaklama Hizmet Üretim Maliyetinin Oluşumu

Yatırımlar konaklama faaliyetlerinin yürütüleceği ortamın hazırlanması ile ilgili çalışmalardır. Bu tür uzun vadeli kullanım amaçlı varlıkların edinilmesinde katlanılan maliyet duran varlık olarak aktifleştirilir ve bilançoda raporlanır. Kısa dönemde (1 yıl) gidere/zarara dönüşen maliyetlere dönem gideri denir. Konaklama işletmesi için satışların maliyeti, yararlanılacak konaklama hizmetini sağlamak amacıyla elden çıkarılan varlıkların değeri ya da yapılan giderlerin (malzeme, işçilik, enerji vb.) toplamı şeklinde tanımlanabilir. Satış hasılatı ile aynı dönemde gerçekleşen satılan hizmet maliyeti karşılaştırılmak suretiyle brüt kâr veya zarar ortaya konulur. Konaklama işletmelerinde hizmet satışı gerçekleştikçe hizmet üretim maliyeti, satılan hizmet maliyetine dönüşür. Satışlar ile satılan hizmet maliyetinin karşılaştırılmasıyla bulunan sonuç brüt satış kârı veya zararıdır.

Hizmet Üretim Maliyetinin Muhasebeleştirilmesi

Türkiye’de uygulanmakta olan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri çerçevesinde, işletmelerde kullanılması zorunlu olan THP benimsenmiştir.

7/A hesap grubunda, işletme maliyetini ve bazı dönem giderlerini oluşturacak gider kalemleri, maliyet hesapları adı altında kodlanarak sıralanmıştır. Konaklama hizmet üretiminde katlanılan giderler, 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabı kullanılarak muhasebeleştirilecektir. Hizmet üretim maliyetini oluşturan işçilikler, malzeme kullanımı, dışarıdan alınan hizmet bedelleri vb. tüketimler bu hesapta toplanır. Burada biriken tutarlar dönem sonunda yansıtma hesabı aracılığıyla 622 Satılan Hizmet Maliyeti hesabına devredilerek dönem giderine dönüştürülür.

Malzeme Tedarik Süreci ve Muhasebe Kayıtları

Konaklama İşletmelerinde Malzeme Tedariki

Malzeme, işleme faaliyetleri gerçekleştirilirken tüketilmek, kullanılmak üzere temin edilen fiziki varlıklardır. Odalarda kullanılan peçete, buklet malzemesi vb. et, baharat, su gibi yiyecek-içecek veya kâğıt, kalem, toner gibi idari ofislerde ya da diğer birimlerde kullanılan kısa süreli stoklanabilen varlıklar malzeme kavramı içinde yer alır. İşletme faaliyetlerinde uzun süre kullanılabilen yiyecek-içecek servis tabak ve bardakları, battaniyeler, animasyon dekorları gibi dayanıklı varlıklar ise amortismana tabi duran varlıklar içinde yer alır. Stok denildiğinde ilk akla gelen varlıklardan biri olan mal ise satmak amacıyla edinilen ve üzerinde değişiklik yapmadan satışa sunulan varlıkların genel adıdır.

Bir konaklama işletmesinde malzeme hareketleri şöyle bir akış izler;

• Satın alma (sipariş) kararı,
• Teslim alma,
• Borçlanma ve/veya ödeme,
• Depolama,
• Üretimde kullanma ve iadeler,
• Stok kontrol

Malzeme tedarik süreci, satın alma işlemleriyle başlamaktadır. Bu amaçla malzeme talebi belirlenir, pazar araştırması yapılır ya da tedarikçiyle bağlantı kurulur, sipariş verilir, satın alma kararı onaylanır ve anlaşma koşulları çerçevesinde satın alma eylemi gerçekleşir. Teslim alma aşamasında, uygun bulunan malzemeler kabul tutanağı ile depoya alınır. Teslim alma işlemlerinin tamamlanması ve satıcı faturasının onaylanmasıyla ödeme ya da anlaşma koşulları çerçevesinde borçlanma süreci başlar. Depolama, teslim alınan malzemenin uygun şekilde depoya yerleştirilmesi, kayıt altına alınması, güvenliğinin sağlanması, bakımının yapılması gibi işlemleri kapsar. Malzemelerin üretime gönderilmesi bakımından nispeten dayanıklı malzemeler ile çabuk bozulabilir malzemelerin ayrılması önem taşır. Baklagiller gibi kuru gıdalar, sıvı yağlar, konserveler, peçete, sabun gibi malzemeler daha uzun süreli olarak stoklanabilir. Bu tür malzemeler daha uzun aralıklarla ve çok miktarda satın alınarak, maliyet avantajı sağlanabilir. Taze et, süt, çilek gibi çabuk bozulabilir malzemeler ise kolay erişilebilir yerlerde tutulmalı ve en kısa yoldan kullanım noktasına ulaştırılmalıdır. Bu tür malzemeler kısa aralıklarla ve az miktarda satın alınır. Stok kontrol , malzeme hareketlerinin titizlikle izlendiği ve gerekli müdahalenin yapıldığı aşamadır. Sipariş sırasında verilen avansın kaydedilmesi, satın alma irsaliye ve faturasının takibi, satın alınan malzemenin, varsa borçlar ve ödemelerin muhasebeleştirilmesi, üretim birimlerine gönderilen, üretimde kullanılan ve depoya/ satıcıya iade edilen malzemenin kayıtları, malzeme hareketlerinin hemen her aşamasında muhasebenin rol aldığını gösterir. Ayrıca stoklardaki kayıplar, bozulmalar ve dönem sonu stok durumunun tespiti yine muhasebe işlemleri içinde geniş yer tutar.

Satın Alınan Malzemenin Muhasebeleştirilmesi

Stoklar işletme faaliyetlerinde, kısa süre (en çok 1 yıl) içinde kullanılması, tüketilmesi ya da satılarak nakde çevrilmesi amacıyla edinilen varlıklardan oluşur.

THP kapsamında stoklar için şu hesaplar öngörülmüştür;

15 STOKLAR

150 İLK MADDE VE MALZEME

151 YARI MAMULLER - ÜRETİM

152 MAMULLER

153 TİCARİ MALLAR

157 DİĞER STOKLAR

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

Konaklama İşletmelerinde Malzeme Kullanımının Muhasebeleştirilmesi

Konaklama işletmelerinde malzeme kullanımının muhasebeleştirilmesi genellikle iki yoldan biri tercih edilerek yapılır. Bunlardan biri endirekt, diğeri direkt yöntem olarak adlandırılacaktır.

Endirekt Yöntem : Bu yöntemde kayıtlar, satın alma sürecinde açıklandığı gibi, satın alınan malzemelerin önce İlk madde ve malzeme hesabına alınması, ilgili birimlerden malzeme talebi geldikçe stoktan çıkarılan malzemelerin kullanıldığı yere uygun gider hesabında izlenmesi şeklindedir.

Direkt Yöntem : Malzeme tüketiminin muhasebeleştirilmesinde izlenen diğer bir yol, satın alınan malzemenin stoklanmadan, doğrudan kullanıldığı yere gönderilmesidir. Konaklama işletmelerinde yiyecek içecek servisi yalnızca konuklara verilen bir hizmet değildir. Aslında konaklama ve havuz, hamam, spor salonu gibi diğer hizmetler için de bu durum geçerlidir. Otelde hizmet veren personel de genellikle sunulan olanaklardan ve hizmetlerden yararlanır. Toplam hizmet üretim maliyeti içinde, tesisin büyüklüğü ile orantılı olarak önemli bir paya sahip olabilen bu tür harcama ve tüketimleri ayrıca izlemek gerekir.

Malzeme İadelerinin Muhasebeleştirilmesi

Birimler arasında eşgüdüm (koordinasyon) ne kadar iyi olursa olsun, işler her zaman planlandığı gibi ilerlemeyebilir. Örneğin, hizmet üretim birimlerinde kullanılmak üzere depodan çekilen malzemenin %100’ü kullanılamayabilir. Malzeme kayıtlarının direkt yöntemle yapılması durumunda da üretim birimlerinde artan malzemeler olabilir. Kısacası herhangi bir nedenle amaca uygun olmayan malzemelerin depoya iadesi gerekir.

Dönem sonu Stoklarının Belirlenmesi

İlk giren ilk çıkar yöntemi, stok girişi önce olan malzemelerin öncelikli olarak stoktan çıkarılacağı varsayımına dayanır. Bu durumda dönem başı stok maliyetinden ya da ilk alış birim maliyetinden başlanarak, miktarlarıyla ilişkilendirilmek suretiyle malzeme kullanım maliyeti bulunur. Son giren ilk çıkar yönteminde, stoklara en son giren malzemelerin öncelikle kullanılacağı varsayılır. Kullanılan malzemelerin maliyeti, en son satın alınan malzemelerin birim maliyetinden başlamak suretiyle kullanım miktarıyla ilişkilendirilerek bulunur.

İşçilik Kavramı Ve Ücret Sistemleri

Ücret Tanımı ve Kapsamı

Ücret, bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. Vergi mevzuatımızda ise ücret şöyle tanımlanmıştır: Gelir Vergisi Kanunu (md.61); “işverene tabi bir iş yerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilen menfaatlerdir. Ücret, taraflar arasında karşılıklı rızaya dayanan bir sözleşme ile belirlenir. İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir.

Ücretin Unsurları

Esas ücret: İşçinin yaptığı işin niteliğine göre sözleşme ile belirlenen temel ücretidir.

Fazla çalışma ücreti: Ülkenin genel yararı ya da işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle Kanun’da yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 40 saati aşan çalışmalar karşılığında hesaplanan ücrettir.

Hafta tatili ücreti: Sözleşme koşullarına uygun çalışan işçilere 7 günlük zaman diliminde, kesintisiz en az 24 saat dinlenme (hafta tatili verilir). Bunun için 1 günlük ücret tam ödenir.

Genel tatil ve ulusal bayram günleri ücreti: İşçilere, genel tatil ve ulusal bayram günlerinde çalışmazlarsa o günün ücreti tam olarak ödenir. Tatil yapmayarak ayrıca çalışılan her gün için 1 günlük ücret ödenir.

Yıllık izin ücreti: iş yerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi dâhil, en az 1 yıl çalışmış olanlara yıllık ücretli izin verilir.

• 1-5 yıl çalışanlara 14 günden,
• 5 yıldan fazla 15 yıldan az çalışanlara 20 günden,
• 15 yıl ve daha fazla çalışanlara 26 günden az olamaz.

Özendirici ücretler : işçinin motivasyonunu ve iş yerine bağlılığını artırmak amacıyla yapılan prim ödemeleridir.

Sosyal güvenlik hakları : Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında, işçinin ücretine göre hesaplanan ve doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumu fonlarına aktarılan paralardır.

Kişisel ve ayni haklar: İşçiye verilen kıdem tazminatı, ikramiye, kâr payı, aile ve çocuk yardımı, giyecek, yemek, ulaşım, konut yardımları gibi tutarlardır.

Ücretten Yapılacak Kesintiler

Brüt ücretten işçi adına yapılan kesintiler şöyledir:

• Sosyal Sigorta Primi işçi Payı: %14
• Gelir Vergisi: *
• Damga Vergisi: %06
• İşsizlik Sigortası işçi Payı: %1

İşveren adına yapılan kesintiler de şöyledir:

• Sosyal Sigorta Primi işveren Payı: %19,5-25
• İşsizlik Sigortası işveren Payı: %2

*Gelir vergisi oranı gelir büyüklüğüne göre değişmektedir.

Sigorta Primi Kesintileri

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında işveren, çalıştırdığı işçilerin ücretinden belli oranlarda sigorta primi kesmek ve buna işveren adına hesaplanan sigorta primi payını da ekleyerek Sosyal Güvenlik Kurumuna ödemekle yükümlüdür. Brüt ücret üzerinden hesaplanacak sigorta primlerinde, işçi payı %14, işveren payı ise %19,5’tir.

Gelir Vergisi

Gelir Vergisi Kanunu’na göre çalışanların ücretleri üzerinden gelir vergisi kesintisi (stopaj) yapılmaktadır.

Gelir vergisi oranının uygulanacağı matrah belirlenirken şu indirimler yapılır:

• Sosyal sigorta primleri (%14 işçi payı),
• Özel sigorta ve emeklilik primleri,
• İşçi sendikalarına ödenen aidatlar,
• Sakatlık indirimi (iş görenin sakatlık oranına göre, her yıl için belirlenmiş olan indirime konu olan aylık tutar).

Damga Vergisi

Damga Vergisi Kanunu gereği, brüt ücretin % 06’sı oranında damga vergisi kesintisi işveren tarafından yapılarak, ilgili vergi dairesine yatırılmak durumundadır.

İşsizlik Sigortası Primleri

4447 sayılı işsizlik Sigortası Kanunu ile getirilen uygulamaya göre, işsizlik sigortasının gerektirdiği ödemeleri, hizmet ve yönetim giderlerini karşılamak üzere, bu Kanun kapsamına (md.46) giren tüm sigortalılar, işverenler ve devlet işsizlik sigortası primi öder.

Brütten Nete Ücret Hesaplaması

Burada ücret hesaplaması güncel oranlar dikkate alınarak kitabın 66. sayfasında basit şekliyle örneklendirilmiştir.

Konaklama İşletmelerinde Ücret Sistemleri

Konaklama işletmelerinde çalışanlara ödenen ücretin belirlenmesinde genellikle iki yöntemden biri uygulanmaktadır. Bunlar sabit ücret sistemi ve yüzdeli ücret sistemidir.

Sabit Ücret Sistemi

Zaman esaslı bir yöntem olup belirlenen günlük ücret tutarı ile çalışılan gün sayısı çarpılarak bulunur.

Yüzdeli Ücret Sistemi

Bu yöntemde genellikle işveren tarafından garanti edilen sabit bir ücrete ilave olarak satış hacmiyle ilişkilendirilerek ve personelin iş pozisyonu (görevi) dikkate alınarak ücret belirlenir.

Konaklama İşletmelerinde İşçilik Maliyetinin Muhasebeleştirilmesi

Konaklama işletmeleri açısından işçilik maliyeti, yalnızca normal ücretten ibaret olmayıp sözleşmeden veya yasal düzenlemelerden kaynaklanan ek ödemeler, personelin yeme-içme, barınma, giyim, şehir içi ulaşım (servis) gibi birtakım zorunlu giderlerini karşılama şeklinde genişlemektedir. Bu durum işçilik maliyetlerinin daha dikkatli ele alınmasını gerektirmektedir. Ücretin muhasebeleştirilebilmesi için normal ücret, kök ücret gibi isimler de verilen esas ücret üzerinden yapılan hesaplamalarla, ücretin işçiye ve işverene yansıyan tutarlarını belirlemek gerekir.