Vergi Yargılaması Hukuku Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Olağanüstü kanun yolları nasıl tanımlanmaktadır?

Mahkeme kararlarının olağan kanun yollarına başvurulmadan veya olağan kanun yollarına başvurulması sonucunda kesinleşmesinden sonra, yani şeklî ve maddî anlamda kesin hüküm hâline gelmiş olan kararlara karşı başvurulan kanun yollarına olağanüstü kanun yolları denilmektedir.

Yargılamanın yenilenmesi nasıl tanımlanmaktadır?

Kanunda sınırlandırılmış bir şekilde sayılmış olan sebeplere dayanılarak esas hükmün kaldırılmasını ve davanın yeniden
incelenmesini sağlayan olağanüstü kanun yoluna iade-i muhakeme ya da yargılamanın yenilenmesi denilmektedir.  Başka bir deyişle, yargılamanın yenilenmesi, bir mahkemece verilen ve kesinlik arzeden bir kararın belli bazı sebepler dolayısıyla aynı mahkemece kaldırılmasını ve/ya da değiştirilmesini sağlamaya yarayan bir olağanüstü kanun yoludur

Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurabilmek için hangi şartların gerçekleşmesi gerekir?

Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurabilmek için aşağıdaki şartların gerçekleşmesi gerekir?

• Mahkemece verilmiş nihaî bir karar olmalı ve bu karar da kesin hüküm niteliği kazanmış bulunmalıdır.
• Yargılamanın yenilenmesi nedenlerinden birinin bulunması gerekir. Bunlar İdari Yargılama Usûlü Kanunu’nun 53’üncü maddesinde sayma yolu ile belirtilmektedir.
• Yargılamanın yenilenmesi yoluna süresi içinde başvurulmuş olmalıdır.

Yargılamanın yenilenmesi talebine konu olamayan kararlar nelerdir?

Yargılamanın yenilenmesi talebine konu olamayan kararlar şunlardır:

• Danıştay’ın temyiz incelemesi üzerine verdiği onama ya da bozma kararı hakkında yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulamaz. Çünkü, bu kararlar işin esası hakkında verilen kararlar olmayıp sadece ilk derece mahkemesinin kararının hukuka
  ve usûle uygunluğunu denetleyen kararlardır.
• Ara kararları, yargılamaya son vermeyen, aksine onu yürütmeye, ilerletmeye, derinleştirmeye yönelik kararlardır. Ara kararların ortak niteliği, mahkemenin davadan el çekmeyip, aksine davaya devam etmesidir. Ara kararları davayı esastan sonuçlandıran nihaî kararlar olmadığından yargılamanın yenilenmesine konu oluşturmamaktadır.
• İlk inceleme üzerine verilen kararlar,
• Yargı harçları ile posta giderlerinin hiç yatırılmaması ya da eksik yatırılması yüzünden davanın açılmamış sayılmasına ilişkin kararlar,
• Görev ve yetki uyuşmazlıklarına ilişkin kararlar, uyuşmazlığı esastan sona erdiren karar niteliğinde olmadığından, yargılamanın yenilenmesine konu oluşturmamaktadır.
• Davayı sonuçlandıran taraf işlemlerinden feragat, kabul, sulh yolu, kesin hükmün tüm sonuçlarını doğurmasına karşın, bunlar için de yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilemez.
• Yürütmenin durdurulması kararı, idarî işlemin yürütülmesini dava sonuna kadar erteleyen; yani, idarî işlemin kanunîlik ve icraîlik niteliğini askıya alan yargı kararıdır. Bu itibarla, uyuşmazlığı sona erdirme niteliği bulunmadığından yürütmenin durdurulması kararı, yargılamanın yenilenmesine konu oluşturmamaktadır.

Yargılamanın yenilenmesine ilişkin süreler nasıl belirlenir?

Yargılamanın yenilenmesi nedeninin niteliğine göre süreler ve süre başlangıçları ayrı ayrı belirtilmektedir. Bu sürelerin, dayanılan sebebin talepte bulunan yönünden gerçekleştiği tarihi izleyen günden başlatılarak hesaplanması gerekir.

Karar verildikten sonra elde edilen bir belge hangi şartlarda yargılamanın yenilenmesi için geçerlidir?

Yargılamanın yenilenmesi nedenlerden biri zorlayıcı sebepler dolayısıyla veya lehine karar verilen tarafın eyleminden doğan bir sebeple elde edilemeyen bir belgenin, kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş olmasıdır. Bu belgenin davanın görüldüğü sırada var olması ve hükmü etkileyecek nitelikte bulunması; fakat, dava sırasında ele geçirilememiş olması gerekir. Bu gecikme, elde olmayan zorlayıcı nedenlerden ya da lehine hüküm verilen tarafın dürüst olmayan davranışından kaynaklanmalıdır. Davacının ya da üçüncü kişinin eylemi sonunda, dava görülürken belgenin mahkemeye verilememiş olması yargılamanın yenilenmesini gerektirmez.

Yargılamanın yenilenmesinin nedenleri nelerdir?

Yargılamanın yenilenmesinin nedenleri şunlardır:

• Karardan sonra yeni bir belge ele geçirilmesi
• Karara esas alınan belgenin sahteliğinin anlaşılması
• Karara esas alınan bir ilamın kesinleşen bir mahkeme kararı ile kalkması
• Bilirkişinin bilerek gerçeğe aykırı rapor vermesi
• Lehine karar verilen kişinin ile kullanmış olması
• yetkisiz kimselerin huzurunda davanın görülmesi
• Davaya bakması yasak olan hakimin karar vermesi
• Birbirine aykırı kararların varlığı
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin ihlal edilmesi

Kimler yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilir?

Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilecekler şunlardır?

• Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunma hakkı, asıl davanın taraflarına aittir.
• Davaya katılan, katıldığı tarafla birlikte yargılamanın yenilenmesini talep edebilir.
• Davanın taraflarından yargılamanın yenilenmesinde hukukî bir menfaati olan taraf, yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilir.

Kimler yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunamaz?

Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunamayacak kişiler şunlardır?

• Davanın taraflarından olmayan bir kimse, yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunamaz.
• Lehine karar verilmiş olan taraf, yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunamaz.

Kanun yararına temyiz nasıl tanımlanmaktadır?

İstinaf ve temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen kararlara karşı Danıştay Başsavcısının başvurabileceği özel kanun yoluna kanun yararına temyiz denilmektedir.

Kanun yararına temyiz yoluna başvurma yetkisi kimdedir?

İdari Yargılama Usûlü Kanunu’nun 51’inci maddesine göre, idare ve vergi mahkemeleri ile bölge idare mahkemelerinin kesin olarak verdiği kararlar ile istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş bulunan kararlardan niteliği bakımından yürürlükteki hukuka aykırı bir sonucu ifade edenler hakkında Danıştay Başsavcısına kanun yararına temyiz yoluna başvurma yetkisi tanınmaktadır.

Kanun yararına temyiz yoluna başvurulabilmesi için gerekli şartlar nelerdir?

Kanun yararına temyiz yoluna başvurulabilmesi için iki şart vardır;

• Bunlardan birincisi, kanun yararına temyiz yoluna başvurulacak kararın istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş olmasıdır.
• Kanun yararına temyiz yoluna başvurma şartlarından ikincisi, istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşmiş kararın niteliği bakımından yürürlükteki hukuka aykırı bulunmasıdır.

Kanun yararına temyiz yoluna başvurulması sonucunda Danıştay’ca bozma kararı verilmesinin sonuçları nelerdir?

Danıştay Başsavcısı tarafından kanun yararına temyiz yoluna başvurulması sonucunda Danıştay’ca bozma kararı verilirse bu karar, daha önce kesinleşmiş olan mahkeme kararının hukukî sonuçlarını kaldırmaz. Kanun yararına bozma kararı üzerine kararı veren ilk derece mahkemesi olarak Danıştay dava dairesi ile vergi mahkemesi ya da bölge idare mahkemesince davaya yeniden bakılmaz. Ayrıca bu mahkemelerin bozma kararından sonra kendi kararlarında ısrar etme imkânları da yoktur.

Kanun yararına temyiz yolu hangi amaçlara hizmet etmektedir?

Kanun yararına temyiz yolu, benzeri davalarda mahkemelerin aynı hukukî yanlışlığı tekrarlamalarını, yani hukuka aykırı bir içtihadın yerleşmesini önlemek ve hukuk uygulamasında birlik sağlamak amacına hizmet etmektedir.

Yargı kararlarına karşı başvuru yolları nelerdir?

İdari Yargılama Usûlü Kanunu’nda (özel) itiraz, istinaf, temyiz, (kararın düzeltilmesi), kanun yararına temyiz ve yargılamanın yenilenmesi olarak düzenlenen kanun yollarının yanında, kararlara karşı başka başvuru yolları da vardır. Bunlar, hükmün açıklanması ve yanlışlıkların düzeltilmesidir.

Yargı kararlarına karşı başvuru yollarının amaçları nelerdir?

Yargı kararlarına karşı başvuru yolları ile, kararın anlaşılmasında, yerine getirilmesinde kolaylık sağlamak ve maddî hataları düzeltmek amaçlanmaktadır.

Hükmün açıklanması yolu nasıl tanımlanmaktadır?

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerince verilen kararların yeterince açık olmaması veya birbirine aykırı hüküm fıkraları içermesi hâlinde, hükümdeki gerçek anlamın ortaya çıkartılabilmesi amacıyla, uyuşmazlığın taraflarınca
başvurulan yola, açıklama ya da hükmün açıklanması yolu denilmektedir.

Hangi hallerde hükmün açıklanması yoluna başvurulabilir?

Hükmün açıklanması ancak, kararın yeterince açık olmaması veya kararın birbirleri ile çelişkili hüküm fıkraları içermesi hâlinde istenebilmektedir. Sözü edilen belirsizlik ve çelişkinin, kararın hüküm bölümünde olması gerekir. Nitekim, gerekçedeki belirsizlikler veya çelişkiler, açıklama sebebi olamaz. Bununla beraber, hüküm fıkrası ile gerekçe arasında çelişki varsa, bu durumda da açıklama yoluna gidilebilir.

Yanlışlıkların düzeltilmesi ile mahkeme kararlarındaki hangi hatalar giderilmektedir?

Yanlışlıkların düzeltilmesi yoluyla, mahkeme kararlarında yapılmış olan maddî nitelikli yanlışlıkların giderilmesi sağlanmaktadır. Bu yolla kararın özünde herhangi bir değişiklik yapılamaz. Bu itibarla hükmün kapsamı ne genişletilebilir ne de daraltılabilir. Hukukî yanlışlıklar, bu yolla giderilemez. Burada söz konusu olan maddî yanlışlıklardır. Bunlar da dosyanın incelenmesi ile kolayca düzeltilebilir.

Sadece vergi yargılaması hukukuna egemen olan ilkeler nelerdir?

Vergi yargılaması hukukuna egemen olan ilkeler şu şekilde sıralanabilir:

• Yazılılık ilkesi;
• Re’sen (kendiliğinden) araştırma ilkesi;
• Delil serbestîsi ilkesi;
• Delillerin serbestçe değerlendirilmesi ilkesi;
• Ekonomik yaklaşım ilkesidir.