Maliye Politikası 2 Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Gelir kavramının önemini açıklayınız?

Gelir; bireysel bağlamda yaşamın sürdürülmesi açısından zarurî, yaşam düzeyinin yükseltilmesi açısından ise gereklidir. Gelir, toplumsal alanda karar merkezlerinde söz sahibi olma açısından da çok önemlidir.

Nominal gelir kavramını açıklayınız?

Nominal Gelir: Bir bireyin belirli sürede akım hâlinde sahip olduğu parasal değerin toplamıdır.

Reel gelir kavramını açıklayınız?

Reel Gelir: Nominal gelirin enflasyona göre düzeltilmiş hâlidir.

Akım gelir kavramını açıklayınız?

Akım Gelir: Bir dönem içinde bireyin elde ettiği ekonomik değerlerin toplamıdır.

Birincil gelir dağılımı kavramını açıklayınız?

Birincil Gelir Dağılımı: Kamu ve özel kesimde üretime giren üretim faktörlerinin dönemsel akım olarak elde ettikleri faktör paylarının dağılımıdır.

Stok birikimi kavramını açıklayınız?

Stok Birikimi: Akım gelirden ayrılan tasarruflar yanında, bağış ve yardımların oluşturduğu birikim toplamıdır.

İkincil Gelir Dağılımı kavramını açıklayınız?

İkincil Gelir Dağılımı: Birincil gelir dağılımının kamusal araçlarla kamu tercihlerine uygun olabilecek şekilde yeniden dağılımıdır.

Kamu ekonomisi ile gelir dağılımı arasındaki ilişkiyi açıklayınız?

Gelir dağılımının kamu ekonomisi alanına girmesinde iki belirleyici neden rol oynamıştır. Bunlardan birincisi, kapitalizmin doğası gereği, ileri aşamalarında gelir dağılımının bozulmaya yüz tutması ve bu sonucun hem sosyal hem de bizzat ekonominin işleyişi açılarından sorunlara gebe olmasıdır. İkincisi ise zamanla kamu araçları ile ekonomilere müdahale alanının genişlemesi ve müdahale araçlarının artmasıdır.

Mali rant kavramını açıklayınız?

Mali Rant: Bireyin ya da grubun kamusal politikalardan net yarar sağlamasıdır.

Mali sömürü kavramını açıklayınız?

Mali Sömürü: Bireyin ya da grubun kamusal politikalara net katkı yapmasıdır.

Fonksiyonel gelir dağılımı kavramını açıklayınız?

Bireyler farklı statülerde üretim elemanı olarak üretime katılıp gelir elde ederler. Farklı gelir statüleri itibarıyla yapılan bu dağılım modeline fonksiyonel gelir dağılımı adı verilir.

Sektörel gelir dağılımı kavramını açıklayınız?

Ekonomik faaliyetler tarım, sanayi ya da hizmetler olarak farklı sektörlerde yürütülür. Farklı sektörlerde yaratılan gelirler itibarıyla yapılan gelir dağılımı modeline sektörel gelir dağılımı adı verilir.

Bölgesel gelir dağılımı kavramını açıklayınız?

Bir ülkede farklı bölgelerde yaşayan birey ve aileler farklı gelir düzeyinde bulunabilir. Bölgeler itibarıyla yapılan gelir dağılımı modeline ise bölgesel gelir dağılımı adı verilir.

Sosyal destek kavramını açıklayınız?

Sosyal Destek: Yaşlılık, çeşitli fiziksel sakatlık vb. gibi nedenlerle fiilen çalışmayacak durumda olanlara sağlanan destek hizmetleridir

Sosyal politika kavramlarını açıklayınız?

Sosyal Politika: Çalışma özrü ve engeli olmadığı hâlde ekonomik koşullardan dolayı çalışma imkânı bulamayan işsizlere ve çalıştığı hâlde yeterli gelir elde edemeyenlere sağlanan ekonomik destektir.

Gini katsayının nasıl çalıştığını açıklayınız?

Gini katsayısı, Lorenz eğrisinde fiili eşitsizlik alanının tam eşitsizlik alanına oranı ile elde edilir. Gini kat sayısı 0 ile 1 değerleri arasındaki konumuna göre gelir dağılımı hakkında genel bir fikir vermekle beraber, gelirin nüfus dilimleri itibarıyla nasıl paylaşıldığı hakkında hiçbir bilgi oluşturmaz. Mutlak eşitsizlik durumunda sonuç 1 değerini, mutlak eşitlik durumunda ise sonuç 0 değerini vermektedir.

Kamu harcama sisteminin gelir dağılımı üzerindeki etkisini açıklayınız?

Kamu harcamaları, cari harcamalar ile birincil gelir dağılımı, transfer harcamaları ile de ikincil gelir dağılımı üzerinde etkili olmaktadır.

Kamu gelir sisteminin gelir dağılımı üzerindeki etkisini açıklayınız?

Kamu gelir sistemi içinde gelirin yeniden dağılımına katkı yapabilecek mekanizma vergilerdir. Borçlanma da bir tür kamu geliridir. Ancak borçlanma geliri yeniden değiştirirken düzeltmez, tam tersi bozar. Çünkü devlete borç verebilecek olan yüksek gelirli bireyler, verdikleri borç karşılığında oldukça yüklü faiz geliri elde ederler. Bu sürecin gelir dağılımını bozacağı aşikârdır. Gelir üzerinden alınan doğrudan bir vergi olan gelir vergisi, yükümlünün bireysel ve ailesel durumu yanında gelir kaynağını da dikkate aldığından, vergi ödeme gücüne en fazla yaklaşılan sübjektif vergilerdendir. Vergi; yükümlünün bireysel ve ailesel durumu itibarıyla indirimler, gelirin türüne göre farklı oran yapısı ve gelirin büyüklüğüne göre de artan oranlı tarife uygulanarak sübjektifleştirildiğinden vergi adaletine en yakın olduğu gibi, vergi yapısı ve oranlarda gerekli değişiklikler yapılarak gelir dağılımı üzerinde de etkili olabilir. Söz konusu sübjektifleştirme araçlarının gelir dağılımı konusunda etkili olabilmesi, bunların gücüne ve etki derecesine bağlıdır.

Negatif gelir vergisinin gelir dağılımına etkisini açıklayınız?

Gelir türü vergilerde geliri yeniden ve olumlu yönde değiştirebilen en etkili sistem negatif gelir vergisi uygulamasıdır. Negatif gelir vergisi uygulamasında tüm bireyler teorik olarak vergi yükümlüsüdür ve vergi artan oranlıdır. Yükümlüler, gelirlerini beyan ettiklerinde, gelirin belirli miktarın üzerinde olması durumunda artan oranlı yükümlülüğe tabi olur, belirli miktarın altında kalması durumunda ise mali destek alır. Böylece tüm bireylere belirli asgari bir gelir düzeyi sağlanmış ve herkesin bu düzeyin üzerinde kalması garanti altına alınmış olur. Açıktır ki bu uygulama gelir dağılımında en alt ve en üst gelir dilimleri arasındaki farkı böyle bir uygulamanın olmaması durumuna göre daha düşük düzeyde tutmaktadır.

Harcama vergileri ile gelir dağılımı arasındaki ilişkiyi açıklayınız?

Harcama vergileri, genel niteliği itibarıyla, harcamalar üzerine oturması ve harcamanın gelire göre azalan oranda seyretmesi nedeniyle gelir artışı karşısında gerileyen oranlı yüke dönüşmektedir. Ancak harcamalar üzerine salınan vergilerde farklı mallara ve harcamalara farklı oranlar uygulanarak veya zaruri mallar vergi dışına alınarak verginin adaletsiz yapısı kısmen önlenebilir. Özel tüketim vergisi ise genellikle lüks mallar üzerine salınıyor olma özelliği ile gelir dağılımını olumlu yönde etkileyebilir. Örneğin, Türkiye’de lüks binek arabalar üzerine salınan yüksek oranda özel tüketim vergisinin gelir dağılımı üzerindeki etkisi olumlu görülmelidir.