Genel Vergi Hukuku Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim
Vergi Kanunlarının Uygulanması
- Özet
- Sorularla Öğrenelim
Hukukun yorum türleri nelerdir?
Yorum türleri, yorum faaliyetinde bulunan organ ya da kişiler dikkate alınarak yapılan bir sınıflandırmadır ve yasama yorumu, idari yorum, yargısal yorum, bilimsel yorum olarak dörde ayrılmaktadır.
Yasama yorumunu açıklayınız.
Yasama yorumu, kanunların bizzat onu koyan yasama organı tarafından yorumlanmasıdır.
Yasama yorumu ülkemizde hangi Anayasada kullanılmıştır?
Türk Hukuk Sistemi’nde sadece 1924 Anayasası’nda mevcut olan bu yorum türüne isabetli bir biçimde 1961 ve 1982 Anayasaları’nda yer verilmemiştir.
İdari yorumu açıklayınız.
İdari yorum, hukuk kurallarının onları uygulayacak kamu idareleri tarafından yorumlanmasıdır.
Vergi hukukunda idari yorum nasıl işlemektedir?
İdari yorum, vergi hukukunda özel bir öneme sahiptir, vergi idaresi vergi yasalarını anlama ve uygulama biçimini ya bir vergi ödevlisini muhatap alarak (özelge) ya da doğrudan bir vergi ödevlisine yönelik olmayan, genel açıklama (genel tebliğ, sirküler) biçiminde yapabilmektedir.
Yargısal yorumu açıklayınız.
Yargısal yorum, hukuk kurallarının yargı organlarınca yorumudur.
Bilimsel yorumu açıklayınız.
Bilimsel yorum, hukuk kurallarının bilim adamlarınca yorumudur.
Hukuk sisteminde yorum yöntemi nedir ve çeşitleri nelerdir?
Yorum yöntemi, bir hukuk kuralının anlamının saptanması sürecinde izlenebilecek yöntemlerdir. Tam bir görüş birliği olmamakla birlikte yorum yöntemleri deyimsel, tarihi, sistematik ve amaçsal yorum olmak üzere dört ana başlık altında incelenmektedir.
Deyimsel yorum yöntemini açıklayınız.
Hareket noktasını kuralda yer alan kelimelerin oluşturduğu deyimsel yorum yöntemi, kuralın gerçek iradesinin kuraldaki kelimelere yansıdığı temel varsayımına dayanır. Bu yönteme göre kuralın anlamı, kural metninde yer alan kelimelere, bu kelimelerin cümle içindeki yerlerine, kısaca dilbilim kurallarına göre belirlenir.
Sistematik yorumu açıklayınız.
Sistematik yorum yönteminde bir yasa hükmünün anlamı belirlenirken bu hükmün yasanın yapısı içindeki yeri ve diğer mevzuat hükümleri ile olan bağlantısı ve ilişkisi araştırılır.
Tarihi yorum yöntemini açıklayınız.
Tarihi yorum yönteminde bir yasa hükmü yorumlanırken, yasa koyucunun yasanın yapıldığı andaki amaç ve iradesi araştırılır. Bu araştırma, yasa tasarı ya da taslakları, gerekçe, meclis komisyonlarındaki ve genel kuruldaki görüşmelere ilişkin tutanaklar üzerinde yapılır.
Amaçsal yorum yöntemini açıklayınız.
Objektif yorum teorisine dayalı amaçsal yorum yönteminde hukuk kuralının değişen sosyal ve ekonomik koşullar altında kazandığı anlam, kuralda ifadesini bulan değerlendirmeler ve çıkar çatışması araştırılarak kuralın öngördüğü çözüme, ulaşmak istediği amaca uygun yorum yapılır.
Vergi kanunlarında lafzın açık olmadığı durumlarda hükümler nasıl yorumlanır?
Lâfzın açık olmadığı hâllerde vergi kanunlarının hükümleri, konuluşundaki maksat, hükümlerin kanun yapısındaki yeri ve diğer maddelerle olan bağlantısı gözönünde tutularak uygulanır.
Yasa boşluğu ne anlama gelmektedir ve nasıl ortaya çıkmaktadır?
Yasada bulunması gerekli ve zorunlu düzenlemelerin eksikliği yasa boşluğu olarak tanımlanmaktadır. Bu eksiklik, hukuki sonuç veya olayın soyut tanımında olabilir. Yasa boşlukları, yasanın düzenlediği alanı sınırlaması veya hiç düzenleme yapmayıp sessiz kalması ya da uygulanabilirlik açısından önceliği saptanamayan iki yasanın çatışması hâllerinde ortaya çıkabilir.
Kuralın anlamı belirlenirken doğru yoruma ulaşıldığı nasıl anlaşılır?
Tüm yorum yöntemleri, kuralın anlamını belirlemede kullanılan araçlardır ve birbirlerini tamamlarlar. İlke olarak, kuralın doğru anlamına ulaşıldığından söz edilebilmesi, saptanan anlamın tüm yorum yöntemleriyle veya bu yöntemlerin çoğunluğuyla teyit edilmesine bağlıdır.
Vergilendirmede mali gücün esas alınması durumunu ekonomik yaklaşım ile açıklayınız.
Vergilendirmede mali gücün esas alınması, bu güce sahip olan herkesin öngörülen yükümlülüğe katlanmak zorunda bulunması ve vergilemede eşitlik aynı durumda olanların aynı, farklı durumda olanların farklı muameleye tabi tutulması iktisadi güce sahip olmasına rağmen legal ya da illegal yollarla bu yükümlülüğünü yerine getirmekten kaçınmaya yönelik girişimlerin boşa çıkartılmasını, vergilendirmede gerçek iktisadi boyutun dikkate alınmasını gerektirir.
Bir hukuk kuralının uygulanabilmesinin ön koşulu nedir?
Bir hukuk kuralının uygulanabilmesinin ön koşulu, kuralda soyut olarak tasvir edilen olayların dış dünyada somut olarak gerçekleşmiş olmasıdır.
Vergi hukukunda yorumun sınırı nasıl oluşmaktadır?
Vergi hukukunda yorumun sınırını, vergi kuralında yer alan kelimeye yüklenmesi mümkün anlamın sınırı oluşturur. Kuralda yer alan kelimeye ya da kavrama yüklenmesi mümkün olmayan bir anlam yüklenmesinde bir yorum faaliyetinden değil, hukuk yaratmaktan bahsetmek gerekir. Bir kelimeye ya da kavrama yüklenmesi mümkün alternatif anlamlardan biri üzerinde karar vermek durumunda olan hukuk uygulayıcısı bu alternatif anlamlar dışında bir anlamı tercih ettiğinde de hukuk yaratmış olacaktır.
Yorum yapılırken yasa boşluklarının doldurulması ve hukuk yaratma arasındaki sınırların belirlenmesinde dikkat edilmesi durum nedir?
Yorum yapılırken yasa boşluklarının doldurulması ve hukuk yaratma arasındaki sınırların belirlenmesinde yasanın öngörmediği -plana aykırı boşluk- ve yasanın öngördüğü -plana uygun boşluk- boşluk arasındaki farkın ortaya konulması gerekir. Yasanın planına uygun/kural içi boşluk, yasanın bir genel düzenleme yaptığı, salt bir çerçeve çizdiği durumlarda ortaya çıkar.
Ekonomik yaklaşım ilkesini açıklayınız.
Vergiyi doğuran olayın ve vergi hukuku kurallarının biçimlerin ötesine geçilerek, gerçek niteliklerinin dikkate alınmasına olanak tanıyan bir yöntem olan ekonomik yaklaşım, mali güce göre vergilendirme ilkesinin yaşama geçirilmesinde önemli bir araçtır. Ancak ekonomik yaklaşım, vergi alma sonucunu doğuracak her türlü niteleme ve yoruma zemin sağlayan keyfi bir yöntem değildir, anayasal vergileme ilkeleri ile sınırlandırılmıştır.