Mitoloji ve Din Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sümerler kültürel anlamda neler yapmışlardır?

Çivi yazısını keşfederek kullanmaları, okullar
açarak eğitim vermeleri, gök cisimlerini izleyerek bunlara
isimler, sayılar vermek suretiyle onları tespit etmeleri ve
astrolojinin kurucuları olmaları onların başarılarını
gösteren en açık kanıttır. Ayın hareketlerinden bir kameri
takvim, evren ve insanla ilgili görüşlerinden de panteon
(tanrılar topluluğu) ve mitler oluşturmuşlardır.

‘Mit’ ne demektir?

“Mit” Yunanca’da söz, öykü anlamına gelir.
Mitler, ilkel insan topluluklarının, evreni, dünyayı ve doğa
olaylarını kişileştirerek yorumlamak, henüz sırrını
çözemedikleri hayatın ve evrenin çeşitli görüntülerini bir
anlam kolaylığına bağlamak ihtiyacından doğmuştur.
Doğaüstü ve fizikötesi güçler yanı sıra, doğa güçleriyle
savaşa girmiş, onları yenmiş ya da yenememiş ilk
yiğitlerin kimlik ve kişiliklerini belirtmesiyle de mitler,
eposlara, yani destanlara konu oluştururlar.

Sümerlere göre tanrılar nasıl özelliklere sahiplerdir?

Sumerler tanrıları insan şeklinde tasavvur ettikleri
gibi onların yaşantısını da insanlara benzetirlerdi.
İnsanoğlu gibi onlar da yiyip-içmekte, evlenip yuva
kurmaktaydılar. Onların da hırsları, arzuları vardı, sevinçli
ya da hüzünlü olduklarına inanılırdı.

Sümer tanrılarından biri olan An hangi ünvanlara
sahiptir?

An’ın ünvanları, “tanrıların kralı”, “göğün kralı”
ve “ülkelerin kralı”dır.

An’ın hangi dönemlerde ismi geçmiştir?

Anzu mitoloji tanrısının nitelikleri nelerdir?

Mezopotamya mitolojisi ve ikonografisinde aslan
başlı kartal şeklinde bir yaratıktır. Aslan başlı kartal Eski
Sumer Dönemi’nde farklı sanat eserleri üzerinde bulunur
ve her biri kavgacı olarak fakat merkezi figürde iki adet
yabani hayvanın yerine konularak koruyucu görev
üstlenirdi. Anzu Eski Sumer Devri şahıs adlarında geçer.

Mitolojide Enlil kimdir?

Sumer panteonunda An’ın yerini kısa zaman
içinde Enlil alarak baş tanrı olmuştur. Adının anlamı
“yeryüzünün beyi”dir. Tanrıların babası, yerin ve göğün
kralı, bütün ülkelerin kralı gibi unvanlara sahipti.
Sumer düşüncesine göre kralları tahta çıkaran, ülkeye
bolluk ve bereketi getiren Enlil’dir. Enlil, diğer Sami
halklar tarafından tapınım görmüş bir tanrıdır. Onun en
büyük özelliği yaratıcı tanrı olarak görülmesidir. Bunun
yanında, bağışlayıcı, koruyucu, güçlü kuvvetli, adaletli,
şefkatli bir tanrı olarak da tapınım görmüş olduğunu
gösteren kanıtlar vardır.

Sümerler mitolojisinde Enki kimdir?

Sumer deniz ve okyanus tanrısıdır. Aynı zamanda
bilge tanrı olup, Enlil’in kararlarına uygun olarak planları
hazırlayıp yeryüzünü düzenleyen olarak görülmüştür. Enki
ve Dünya Düzeni mitinden onun yaratıcı özelliklerini
öğrenmekteyiz.

Enki eski dönemlerde hangi niteliklere sahiptir?

Eski Babil’de, Eski Sumer ve Sargon dönemlerine
ait belgelerde Ea, Akadca şahıs adlarında geçmektedir. III.
Ur Devrinde kanıtlanmıştır. Babil ve Asur geleneğinde
Ea’nın fonksiyonları Enki ile aynıdır. O bir su tanrısı olup,
yaratıcı ve bilge tanrıdır. Sami anlayışında serin su
kaynakları ile alakalı gözükmektedir. Mezopotamya’da
büyük tanrılar arasında geçmektedir. Orta ve Geç Babil
dönemlerinde Ea, Şamaş ve Marduk’tan oluşan üçlünün
bir parçasıdır. Akad destanlarında Ea zor görevler
üstlenmektedir. Adapa mitinde, onun gerçek gücü belli
değildir ve enuma eliş destanında Marduk’tan daha
kabiliyetli gözükmektedir. Halep panteonunda
Mezopotamya grubunda Ninurta ve Nisaba ile beraber
geçer. Geleneksel Kuzey Suriye panteonunda, Emar, Ebla
ve Mari metinlerinde geçmektedir.

Sümerlere göre Tanrıça İştar kimdir?

Sumer tanrıçası olup, göğün hanımefendisi unvanı
vardır. Fara tanrı listelerinde An ve Enlil’den sonra,
Enki’den önce gelmektedir. Bu tanrıça daha çok aşk ve
savaşla ilgili gözükmektedir. III. Binyılın ortalarına ait Kiş
kral yazıtlarında geçmektedir. Nanna ay tanrısı olup, onun
kızı tanrıça İnanna ve oğlu güneş tanrısı UTU’dur.

Sümerler Adad’ı nasıl tanımlamışlardır?

Bu tanrı ismi etimolojik olarak, Arapça hadda
“kırmak” ve haddat “gök gürültüsü” ile alakalıdır. Adad,
Mezopotamya’da IM logogamı ile yazılır ve Akadlı
Sargon öncesi dönemde de kanıtlanmıştır. Adad’ın esas
tapınım gördüğü yer Kuzey Babilonya ve Suriye’dir.
Ebla’da şahıs adlarında görülür. II. binyılda
Adad Halep şehrinin tanrısıdır. Ancak, diğer Suriye
şehirlerinde ve özellikle batıda diğer fırtına tanrıları olan
Baal ve Dagan ile birleşmiştir. Adad’ın yağmur ve fırtına
tanrısı olarak iki görevi vardır. Onun bereketli yağmurları
getirdiğine inanılır. Adad, Şamaş ile birlikte gökyüzünün
koruyucu tanrısıdır, bu tanrılara rahipler tarafından birlikte
dua edilir.

Lugalbanda’ya ait destanlar nelerdir?

Lugalbanda’ya ait birkaç destan bulunur.
Bunlardan birinde Lugalbanda’nın rakibi
Mezopotamya’nın uzak doğusunda bir yer olan Aratta’dır.
Enmerkar ordusuyla dağları aşarak Aratta’yı kuşatmak
üzere varır. Lugalbanda onunladır. Bu şekilde o aniden
felç geçirir ve düşmanların eline geçer. Lugalbanda ve
Anzu destanında ise, kahramanımız kendini Zabu dağının
zirvesinde yalnız bulur. Arkadaşları Aratta’ya giderken o,
güçlü Anzu kuşunu aramaya karar verir.

Ay Tanrısı Nanna’nın özellikleri nelerdir?

Sumer düşüncesinde, gecenin gündüzü getirdiğine
inanılmaktadır. Gece bitkilerin büyümesi, Ay tanrısı
Nanna’nın bereket tanrısı olduğunu da göstermektedir.
Nanna’nın Nippur’a yolculuğu isimli metinde verimlilikle
ilgilidir.

Sümerlere göre Ninşubur nasıl bir tanrı/tanrıçadır?

Sumer tanrı/tanrıçası ve doğunun beycesidir. Eski
Sumer Devri’nde Lagaşlı Uruiningina’nın koruyucu
tanrısıdır. Yeni Sumer Devri’nde şahıs adlarında
geçmektedir. Sumer tapınak ilahilerinden Akkil’de bir
tapınağı olduğu görülmektedir. Mitolojik belgelerde
Ninşubur, An ve İnanna’nın veziri olarak geçer. Er
Hanedan Devri’nde kutsal sunularda geçmektedir.
İnanna’nın yeraltına inişi efsanesinde kadın olarak
görülür. Vezirlik fonksiyonları çeşitlidir. Ninşubur,
Asurlular arasında tapınım görmüştür. Tanrı Aşşur ile
birlikte dua cümlelerinde geçmekte ve tanık olarak
gösterilmektedir

Uruk’un hanımefendisi olup Umma’da tapınım gören
tanrıça kimdir?

Nisaba, Uruk’un hanımefendisi olup Umma’da
tapınım görmüştür. İkonoğrafik sembolü mısır başağıdır.
Erken yazılı belgelerde karşımıza çıkmaktadır. Fara
listelerinde geçer. Onun zamanında ve takiben Akad
Devri’nde bu tanrıçanın kültü Sumer şehirlerine
yayılmıştır. Gudea’ya göre o, Ningirsu ve Nanşe’nin kız
kardeşidir. II. binyılın yarısında popüler bir tanrıçadır

Ninurta Tanrısı kimdir?

Mezopotamya, “yıldırım, savaş ve av” tanrısı olup
Sumerce “evrenin beyi” anlamına gelmektedir. Enlil’in
oğludur. Kült yeri Nippur’dadır. Ningirsu ile
eşimsenmiştir. Ninurta’nın sembolik sayısı 50’dir ve
Lagaş’taki tapınağı É-ninnu “Elli’nin mabedi” anlamına
gelmektedir. Savaş tanrısı olarak, Orta Asur ve Yeni Asur
dönemlerinde askerlikte özel şöhrete kavuşmuştur. Asur
kralı II. Aşşur-nasir-apli, Ninurta’ya uzun bir zafer şarkısı
söylemektedir. I. Tiglat-pleser yazıtlarında ise, avcı tanrı
olarak geçmektedir. Kültepe metinlerinde, Tanrı
İnimmanizi’nin Ninurta’nın veziri olduğu belirtilmektedir

Sümerlere göre Usumi’nin önemi nelerdir?

Sumerlerin ikiyüzlü tanrısı Usumi, Kültepe’de
bulunan Anadolu grubundaki mühür baskılarının tapınım
sahnelerinde ve tanrı alaylarında, Babilli özelikleri ve
Anadolu’da kazandığı yeni hususiyetleriyle önemli bir yer
tutmaktadır. Usumi, mühürlerde genellikle dua eden kişiyi
Ea’ya haber verirken tasvir edilmiştir. Usumi’nin Anadolu
grubu mühürleri üzerinde domuza binmiş olarak
görünmesi, bu olayın MÖ 2. başlarında Anadolu’da vuku
bulduğunu göstermektedir. Usumi, Kültepe dışında Konya
Karahöyük’te yapılan kazılarda ortaya çıkarılan mühürler
üzerinde de görülmektedir. Sumerlerin tanrısı Ea’nın
veziri olan Usumi’nin, Koloniler Çağı’nda Anadolu
halkınca tapınım gördüğü anlaşılmaktadır. Yerli üsluptaki
mühürler üzerinde onun tasvirinin bulunuşu yerli halkın
onun bayramını kutlamış olduğunu gösterir. Usumi’nin
Etrüskler aracılığıyla İtalya’ya götürüldüğü ve Ianiculum
kentinde tapınılmış olduğundan sonradan Roma Devri’nde
bu tanrıya Ianus denildiği anlaşılmaktadır.

Dumuzi ve İnanna Mitine göre Dumuzi’nin yer altına
inişi ve yer altına çıkışı nasıl etkilere yol almıştır?

Dumuzi’nin yeraltına inişiyle birlikte yeryüzünün
kaosa dönmesi, İştar’ın (İnanna) ağlayıp sızlaması ve
yeraltına inerek onu kurtarması söz konusudur.
Dumuzi’inin yeraltından çıkışı baharın gelişi, her tarafın
yeşermesi olarak mevsimle ilgili bir anlatımdır. Bu olay
Yeni Yıl törenlerinde tanrı Dumuzi’yi temsil eden kralla
tanrıça İnanna’yı temsil eden rahibelerden biri arasında
gerçekleştirilen kutsal evlilik töreniydi.

Dumuzi ve İnanna aslında kimdir?

Dumuzi aslında Sumerlerin Uruk kentinin kralıdır.
Hayatı ve faaliyetleri sonraki kuşaklarca bir efsaneye
dönüştürüldü. Uruk şehrinin koruyucu tanrısı ise
İnanna’dır. Bu yüzden Dumuzi ile İnanna isimleri
Uruk’un ilk devirlerine ait mitlerde birlikte anılır
olmuştur. Teologların Sumer panteonunu oluşturmaya
başladıkları zamanda Uruk kralı eğer şehrin mutluğu ve
refahı için çalışıyorsa o zaman bu Uruklu İnanna’nın
kocası olmalıdır denilerek bir ritüel haline gelmişti.

Dumuzi ve İnanna’nın evlenmesiyle ilgili başka mitler
var mıdır?

Dumuzi ile İnanna’nın evlenmesi konusunda
birkaç mit veya şiirler bulunmaktadır. Birincisi İnanna
gökyüzünde şarkı söyleyip dans ederken Dumuziyle
karşılaşıyor. Dumuzi İnanna ile evlenmeye razı olur.
Sonraki kısımlarda Dumuzi’nin İnanna’yı annesinden
istemek üzere evlerine gelişi anlatılır. Bu mitin bir diğer
versiyonunda, İnanna’nın babası ay tanrısı Sin’den
Dumuzi ile evlenmek için izin istemesi söz konusudur.
Benzer bir mitten öğrendiğimize göre, İnanna aslında
çoban Dumuzi’yi değil çiftçi Enkimdu’yu istemektedir.
Ağabeyi olan güneş tanrı Utu’nun çabalarına rağmen
Dumuzi’yi reddeder, daha sonra ise Dumuzi onu ikna
etmeyi başarır.

Enki ve İnanna Miti kısaca ne üzerinedir?

İnana, Uruk şehrinin gücünü, gönencini artırmak
suretiyle burayı Sumer medeniyetinin merkezi yaparak
kendi adını da yüceltmek ister. Bu sebeple bilgelik tanrısı
Enki’nin oturduğu, Abzu’nun bulunduğu Eridu şehrine
gider. İnanna Eridu’daki Abzu’ya yaklaşırken İnanna’nın
çekiciliğine kapılan Enki ulağı İsimud’a İnanna’yı çağırıp
bir de sofra hazırlamasını emreder. Enki şölen sırasında
sarhoş olarak İnanna’ya kutsal bilgileri verir. İnanna
kendisine verilen bu hediyeleri göğün gemisine yükleyip
Uruk’a doğru yola çıkar. Daha sonra ayılan Enki, kutsal
sözlerin yerinde olmadığını görür ve onları İnanna’ya
verdiğinden çok pişman olur. Deniz ejderhalarını bu
bilgileri almaları için onun peşinden gönderir. Uzun bir
mücadeleden sonra İnanna güvenlik içinde Uruk’a ulaşır
ve kutsal sözleri gemiden indirir.

Enki ve Ninhursag Miti’nde bahsedilenler nelerdir?

Enki ve Ninhursag mitinde olaylar Dilmun’da
geçmektedir. Enki önce ırmakları ve kanalları yaratır.
Tanrı Ud’un yardımıyla yeryüzüne su çıkartır ve onları
depolamak için havuzlar ve sarnıçlar yapar. Tarlalar suyun
bolluğundan ürün verir. Rıhtımlar ve suyolları ticarete
uygun hale gelir. Dilmun şimdi cazip bir yer olmuştur.
Enki suyu kıraç bölgelere sevk eder ve büyük bahçeler
oluşturur. Utu buna sevinir ve Enki ile uykuya dalar.
Ninhursag ise Enki ile sekiz bitkiyi yaratmak için
tohumunu değiştirmek üzeredir. Enki tekrar bitkileri
arzular ve onların doğasını öğrenmek ister. O Abzu’dan
bitkilerin büyümesi için bahçelere su taşıyacaktır. Bu,
Ninhursag’ın öfkelenmesine sebep olur. Yalnız başına
onların kaderlerini öğrenmek ister, Enki’ye bedeninin
sekiz parçaya ayrılması için beddua eder.

Yaratılış Mitine göre hava tanrı Enlil nasıl
doğmuştur?

Sumerce enuma eliş (vaktiyle göklerde) adı
verilen destanda hayatın sularda başladığı anlatılır. Deniz
için kullanılan ideoğramla yazılan tanrıça Nammu gök ve
yeri doğuran ana olarak betimlenmiştir. Gök tanrı An ile
yer ise, tanrıça Ki ile eşimsenmiştir. Bunların
birleşmelerinden hava tanrı Enlil doğmuştur. Enlil gök ile
yeri birbirinden ayıran atmosfer olmuştur

Mite göre Enlil’in Ninlil’e plan hazırlamasının nedeni
nedir?

Mitte Enlil Ninlil’e tutulmuş ve ırmakta yelken
açmış iken onunla birleşmiştir ve bunun sonucunda
yeraltına sürülmüştür. Ninlil de onun peşinden ölüler
diyarına girmek ister. Ninlil’in çocuğu ay-tanrı Nanna’nın
göklerin ışığı altında olmak yerine karanlık yeraltı
dünyasında doğmasına yol açınca Enlil, Ninlil’in ölüler
dünyasının üç ilahının annesi olmasını ve onların
Nanna’nın yerine bırakılarak onun göğe çıkmasına imkan
verecek bir plan hazırlar.

Mite göre dünya düzeni ve Enki arasındaki bağlantı
nedir?

Mit sular tanrısı bilge Enki’yi tarım ve
hayvancılığın verimliliğinden dolayı yüceltmektedir.
Enlil’in kutsal mekânı Abzu’nun görkemini betimler ve
Abzu’nun teknesiyle bataklığa yapılan yolculuk anlatılır.
Yolculuk sonrası Magan, Meluhha ve Dilmun ülkeleri
Nippur Şehri’ne Enlil’e verilmek üzere armağanlar
gönderir. Daha sonra Enki’nin kutsal mekanı Abzu’da
yapılan dinî törenler anlatılır. Bundan sonra Enki kader
tanrısı olarak Sumer ülkesine bolluk ve bereket getirdiği
anlatılır. Önce Dicle ırmağını tatlı suyla doldurur, Dicle ve
Fırat ırmaklarının düzgün çalışabilmesi için kanal
denetçisi olarak tanrı Enbililu’yu atar. Daha sonra bataklık
ve sazlığı balık ve kamışlarla doldurur. En son hayat veren
yağmurun yeryüzüne inmesini sağlayıp onu Fırtına tanrısı
Adad’a emanet eder. Enki bundan sonra Enkimdu’yu
tarımla ilgili konulara bakması için atar, hayvan sürülerini
çoğaltarak onların başına Çoban tanrı Dumuzi’yi getirir.
Şehirlerin sınırlarını belirler. Güneş tanrısı Utu’yu evrenin
sorumluluğuna getirir.

Adapa Mitiyle insanın varoluşu arasındaki bağıntı
nasıldır?

Adapa kelimesi Asiriologlar tarafından ademin
karşılığı olduğu kabul edilmiş ve ilk insan hakkındaki bir
mit olarak ele alınmıştır. Bu mite göre Adapa Ea’nın oğlu
ve Eridu kentinin rahip kralıdır. Ea, Adapa’yı insanın
örneği olarak yaratmış ve ona bilgelik ve sonsuz hayat
vermiştir. Mitin sonlarında Anu Adapa’ya hayat ekmeği
ve suyunu sunmalarını ister. Adapa bunları almayıp
kendisine verilen gömleği giyer. Bunun üzerine Anu
neden böyle davrandığını sorduğunda, babasının öğüdünü
dinlediğini söyler. Anu ise Adapa’ya bu hareketiyle
ölümsüzlük armağanından yoksun kaldığını belirtir. Bu
mitte insanoğlunun ölümsüzlüğe ulaşamayacağı ve bunu
tanrıların kendilerine sakladıkları düşüncesi
anlatılmaktadır.

Tufan Olayı nedir?

Sumerlerin inancında yer eden büyük tanrılar
toplanarak bir Tufan yapmayı planlıyorlar. Bunu haber
alan insanların yardımcısı bilge tanrı Enki Utnapiştime
duvarın arkasından seslenerek, malını mülkünü sat hemen
bir gemi yap, gemiye canlılardan birer tane al diyor.
Utnapiştim hızlıca gemiyi yapıyor, malını, mülkünü, aile
efradını, evcil hayvanları gemiye alıyor ve geride bıraktığı
sarayını da gemiyi yapan usta Puzur-Amurru’ya veriyor.
Aniden yağmur başlıyor ve her taraf sular altında kalıyor.
Böylece altı gün altı gece boyunca sular yeryüzünü
dolduruyor. Yedinci gün yağmur duruyor ve Utnapiştim
karşıda bir dağ görüyor ve gemi bu dağa oturuyor.
Utnapiştim önce bir güvercin gönderiyor, güvercin
konacak dal bulamayıp geri dönüyor, sonra kırlangıcı
gönderiyor o da geri gelince kargayı gönderiyor ve karga
dönmeyince suların çekildiğini düşünerek gemiden
çıkıyor. Geminin oturduğu dağ Tevrat’a göre Ağrı dağı,
Kur’ana göre ise Cudi dağıdır.

Tufan olayının nerelerde bahsi geçmiştir?

Mezopotamya’da Tufan olayı Sumerler tarafından
yazılmış daha sonra ise Eski Babil’de ve Yeni Asur
Devrinde tekrar ele alındığı görülmüştür. İlk ortaya çıkan
Tufan anlatımı Asur kralı Asurbanipal kütüphanesinde
bulunmuş ve yayınlanmıştır. Daha sonra Sumerce metin
ele geçmiş, fakat destanın bir fragmanı bulunduğundan
tam olarak anlaşılamamıştır. Tufan olayı Yeni Asur
Devri’nde yazılmış olan Gılgamış destanının 11.
tabletinde geçer. Gılgamış’ın Uruk kralı olup 126 yıl
hüküm sürdüğü anlatılır.

Agga Destanında nelerden bahsedilmektedir?

Sumer destanlarının en kısası olup, olay yalnızca
insanlarla ilgilidir. Kent devletleri arasındaki ilişkileri dile
getirir. Sumer efsanesine göre Tufan’dan hemen sonra Kiş
kenti güney Mezopotamya’da hâkimdi. Fakat Uruk kenti
de güçlenmeye başlar. Bunun üzerine Kiş kralı Agga Uruk
kentine bir ultimatom verir. Gılgamış Agga’ya borun
eğmektense savaşmayı yeğler. Fakat önce Uruk halkının
onayını alması gerekir. Konuyu yaşlılar heyetine götürür,
ancak yaşlılar heyeti Kiş şehrine boyun eğmek ister. Hayal
kırıklığına uğrayan Gılgamış bu defa genç erkekler
meclisine başvurur. Erkekler meclisi savaş ilan eder.
Gılgamış bundan çok memnun olur ve zafer
kazanacağından emindir. Ancak, savaşı Agga kazanır ve
Uruklular bozguna uğrarlar. Bunun üzerine Gılgamış
Uruklu kahramanlara döner ve Agga’nın karşısına çıkacak
bir gönüllü ister. Birhurturre adlı birisi gönüllü olur, ancak
şehrin kapısından çıkar çıkmaz yakalanır. Birhurturre
Aggayla konuşmaya başlar, bu defa bir başka kahraman
surun üzerine çıkar. Daha sonra Gılgamış kendisi surlara
tırmanır. Agga Birhurturre’yi gönderenin Gılgamış
olduğunu öğrenince kuşatmayı kaldırır. Gılgamış bu
davranışından dolayı Agga’ya teşekkür eder. Destan
Uruk’un kurtarıcısı olarak Gılgamış’ın övüldüğü bir
şarkıyla biter.

Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı Destanında
nelerden bahsedilmektedir?

Bu destanda Gılgamış sırasıyla soylu bir şövalye,
zalim bir kabadayı, çaresizlik içinde sızlanan biri, vefalı
bir bey ve ölüler diyarındaki hayat hakkında bilgi edinmek
üzere çırpınan bir ölümlü olarak anlatılır. Enkidu ise
efendisinin uyarılarına kulak asmadığından hayatını
kaybeden bir dosttur. Destanın ilk bölümünde yaratılış
olayları anlatılır. İkinci bölümde Enki ile korkunç bir
canavara dönüşen ölüler diyarı arasındaki mücadele
anlatılır. Bu savaş gökle yerin birbirinden ayrılmasından
ve tanrıça Ereşkigalin zorla yeraltı dünyasına
kaçırılmasından hemen sonra başlar. Destanda savaşın
sonucu anlatılmayıp, Gılgamış’ın yeni bir macerası başlar.

Lugalbanda ve Enmerkar Destanı nelerden bahseder?

Enmerkar’ın askerlerinden olan Uruklu
Lugalbanda tehlikeli bir yolculuktan döndükten sonra
efendisi ve adamlarını büyük bir sıkıntı içerisinde bulur.
Zira Batı Sami kökenli Amurrular yıllarca hem Sumer
ülkesini hem de Akad bölgesini yakıp yıkmışlar şimdi de
Uruk’u kuşatmışlardır. Enmerkar Aratta’dan yardım
çağrısında bulunmak zorunda olduğunu anlar. Fakat bu
yolculuğa çıkacak bir kahraman bulamaz. Bunun üzerine
Lugalbanda bu göreve gönüllü olur. Enmerkar’dan
İnanna’ya götüreceği mesajı alan Lugalbanda silahlarını
kuşanır ve Anşanı bir baştan bir başa kuşatan yedi dağı
aşar ve Aratta’ya ulaşır. İnanna tarafından sıcak karşılanan
Lugalbanda ona Enmerkarın mesajını iletir. İnanna’nın
yanıtı ise belirsizdir. Bahsedilen destanlarda Sumer
ülkesiyle İran’ın kuzeydoğusundaki bu kent devleti
arasındaki siyasi, sosyal ve kültürel ilişkiler söz
konusudur. Bu kentin Sumer kentleri gibi bir bey (ensi)
tarafından yönetilmesi, Sumer tanrılarına ibadetleri,
Aratta’nın maden zenginliği yanında tarım açısından fakir
bir bölge olması ve belki bu yüzden ticari ilişkilerin
gelişmesi söz konusudur. Lugalbanda ve Hurum dağı
destanı da yine Aratta kentiyle alakalıdır. Hurum Dağı
Hurrilerin ilk yurdu olan Van Gölü ile Urmiye gölü
civarında olduğu kabul edilir.

Sümer ağıtları ne zaman ortaya çıkmıştır ve nelerden
bahseder?

Sumer ağıtları şairlerin yaşadıkları şehirlerin
düşman eline geçmesi, halkın esir edilmesi, sarayların ve
tapınakların yağmalanması üzerine yazdıkları şiirlerden
oluşur. Sumer kentleri ilk defa Akad kralları tarafından ele
geçirilmiş, yağmalanmış sonra Gutiler tarafından benzer
şekilde insanlar öldürülmüş, şehirler yağmalanmıştır.
Fakat gerek Akad ve gerekse Gutiler zamanından kalma
ağıt bulunmayıp daha sonraki Yeni Sumer çağı (MÖ
211O-2005) veya Sumer Rönesans döneminde ortaya
çıkmıştır. Bu devirde Sumerler her yönden bir Rönesans
dönemi yaşamışlardır. İşte şairler bu devirde Sumer
ülkesinin yeniden doğuşunu dile getirirken eski günleri
hatırlayıp bir yandan o günlere ağıt yakmışlardır.

Sümerlere ait Ur-Nammu Ağıtı nasıl ortaya çıkmıştır?

Yeni Sumer Çağı krallarından Ur-Nammu’nun
ölümü ve ruhlar âlemine gidişini konu alan bir şiirdir. UrNammu’nun
sarayında sedye üzerinde yatması, halkın yas
tutması söz konusudur. Sonra Ur-Nammu yeraltı
dünyasındaki tanrılara hediyeler götürür. Burada rahipler
tarafından kendisine ayrılan yere gelir. Kardeşi Gılgamış
burada ona ölüler âleminin kurallarını öğretir. Daha sonra
Ur halkının ağıtları ona ulaşır. Onun tamamlayamadığı
işler, şehrin surları ve yalnız kalması üzerine üzülür. Artık
ölmüştür ve onu sevenler de oldukça üzgündürler.

Agade’nin Lanetlenmesi destanda nasıl anlatılmıştır?

Bu destanda Gutiler tarafından yıkılan Agade
kentine karşı Sumerli bir şairin duyduğu sevinci dile
getirir. Akadlı Sargon ve torunu Naram-Sin’in yaptıkları
seferleri anlatan yarı-mitolojik eserlerden de anlaşıldığı
üzere, bu krallar önce Sumer kentlerine saldırmış,
Sumerleri hakimiyetleri altına almışlardır. Özellikle
Nippur kenti Sumer hava tanrısı Enlil’in kült merkezi
olmasından dolayı tüm Sumerler için kutsal bir mekândı.
Burada bulunan Enlil’e adanmış olan Ekur tapınağının
Akadlı askerler tarafından yağmalanması, yıkılması
Sumerlerin hafızlarından silinmemişti. Gutilerin Zagros
dağlarından gelerek Akad krallığına son vermelerini ve
Agade kentini ele geçirmelerini başta Sumerlerin baş
tanrısı Enlil olmak üzere diğer tanrıların da bir laneti
olarak göstermişlerdir.

Destanda adı geçen Gudea’nın rüyasının rüyasının
içeriği nedir?

Sumer edebî ürünlerinden olan ve döneminin en
önemli belgesi niteliğindeki iki adet silindir kitabe üzerine
yazdırılmış olan eser, Lağaş beyi Gudea’nın Ningirsu
adına bu şehirde yaptırdığı tapınağı anlatmaktadır. Metin
Gudea’nın gördüğü rüyanın anlatılmasıyla başlar. Gudea
rüyasında, başında bir taç bulunan aslan başlı bir kuşun
kanatları takılı ve bedeninin alt kısmı sel dalgası şeklinde
olan sağında ve solunda aslanlar oturmuş muazzam
büyüklükte bir adam görmüştür. Rüyasında sabah olur ve
elinde bir kalem tutan ve üzerinde yedi yıldızın çizildiği
tanleti inceleyen bir kadın görür. Sonra elinde üzerine bir
evin planını çizdiği lapis lazuliden (yeşim taşı) yapılma bir
tablet tutan kişi görülür. Ayrıca bir merkep de yerleri
eşeler.

Gudea rüyasını yorumlattığında ne ortaya çıkar?

İlk gördüğün iri yapılı adam Ningirsu’dur. Doğan
güneş Gudea’nın tanrısı Ningişzida’dır. Elinde altın kalem
tutan ve yıldızların çizildiği tableti inceleyen kadın
tapınağı kutsal yıldızlara uygun inşa etmeni isteyen
Nidaba’dır. Tapınağın planını çizen Nindup’tur. Yeri
elşeleyen merkep ise Gudea’nın kendisidir.

Sumer medeniyeti ne zaman ve nerede kurulmuştur?

Aşağı Mezopotamya’ya MÖ IV.binyılın ortalarında gelerek burada kendilerine özgü bir medeniyet geliştiren Sumerlerin Türkçe'mizin de içinde yer aldığı bitişken bir dil kullanan kavim oldukları, ayrıca bölgeye geliş yönleri konusunda kesin bir bilgi olmamakla birlikte Orta Asya’dan geldikleri anlaşılmaktadır.

Mit nedir, mitler nasıl doğmuştur?

“Mit” Yunanca’da söz, öykü anlamına gelir.Mitler, ilkel insan topluluklarının, evreni, dünyayı ve doğa olaylarını kişileştirerek yorumlamak, henüz sırrını çözemedikleri hayatın ve evrenin çeşitli görüntülerini bir anlam kolaylığına bağlamak ihtiyacından doğmuştur.Doğaüstü ve fizikötesi güçler yanı sıra, doğa güçleriyle savaşa girmiş, onları yenmiş ya da yenememiş ilk yiğitlerin kimlik ve kişiliklerini belirtmesiyle de mitler, eposlara, yani destanlara konu oluştururlar.

Sumer tanrı inancı hakkında genel bir bilgi veriniz?

Sumerler Aşağı Mezopotamya’da MÖ 2700’ler civarında kendi tanrılar topluluğunu oluşturmuşlardır.Onlar tanrıları insan şeklinde tasvir etmekteydiler. Bu durum onları diğer Önasya toplumlarından ayırmaktadır.Mezopotamya’da hayvanlara, hayvan resimlerine tapınılmamıştır. Hayvanlar tanrıların sembolü durumundadır.Tanrıların sembolü olan boynuzlu tacın kaynağı tam olarak bilinmez. Bu taç aynı zamanda hükümdarlık sembolü olup dışardan geldiği kabul edilir. Aşağı Mezopotamya’da yer alan Sumer kentlerinin her birinin kendine has bir tanrısı bulunmaktaydı. Bunlar, hava tanrısı, gök tanrı, güneş tanrı, ay tanrı, yaratıcı ana tanrı, çoban tanrı ve tahıl tanrı gibi.Bunların kendi kült merkezleri vardı. Enlil’in Nippur’da, Nanna’nın, Ur’da, Utu’nun Sippar’da, Enki’nin Eridu’da tapınakları yer almıştır. Tanrılar yalnızca tapınakta bir yer işgal etmez aynı zamanda bilge tanrı, koruyucu tanrı, yaratıcı tanrı olarak insanların hayatını da düzenlerdi.Sumerler tanrıları insan şeklinde tasavvur ettik-leri gibi onların yaşantısını da insanlara benzetirler-di. İnsanoğlu gibi onlar da yiyip-içmekte, evlenip yuva kurmaktaydılar. Onların da hırsları, arzuları vardı, sevinçli ya da hüzünlü olduklarına inanılırdı.

Mezopotamya panteonunun baş tanrısı hakkında bilgi veriniz?

An, Mezopotamya panteonunun baş tanrısı olup, göğün kişileştirilmiş halidir, kutsal rakamı 60’tır. Bütün Mezopotamya tanrılarının en yük-sek rakamıdır. Mezopotamya kozmogonisinde, An-Enlil-Enki bir üçlü oluşturmaktadırlar. An’ın ünvanları, “tanrıların kralı”, “göğün kralı” ve “ülkelerin kralı”dır. Eski Sumer Devrinde, An Ur ve Uruk’ta önemli unsurlardan birisidir. MÖ III. binyılın ortalarında Fara tanrı listelerinde geçmektedir ve Uruk kralları tarafından tapınım görmüştür. Sargon dönemine ait Akadca isimlerde geçmektedir. Eski Babil döneminde, özellikle kral kitabelerinde ve panteon listelerinde görülür, Selevkos dönemi Uruk’ta, Anu kültünün bir versiyonu da bulunmuştur. Tanrı Anum’un dinî hayattaki ve kültteki önemi nispeten küçüktür, yüzlerce ilahi ve duadan yalnızca birkaçı direkt olarak ona hitap etmektedir, onun kült merkezleri Uruk’tadır. Tapınağı ise, É-anna, “Gök tapınağı” anlamına gelir. Boğazköy’de bulunmuş olan, “Gökteki Krallık” efsanesinde, tanrı Anu’nun Alalu ve Kumarbi ile olan taht mücadelesi anlatılmaktadır. Anu, Hurriler tarafından kendi panteonlarına alınmış ve saygı görmüştür. Ebla panteonunda Sunugaru olarak bilinen Ay tanrısı, Şaggar’ın eşi olarak geçmektedir.

Anunna nedir?

Anunnalar bir tanrılar topluluğu olup, Eridu kentinin 50 tanrısı olarak geçer. III. Ur Devri’nde koruyucu ve arabulucu tanrılar olarak görülür. Gudea isimli Sumer kralı onları Lagaş şehrindeki E.ninnu tapınağına yerleştirdiğini anlatır. Enumaeliş mitinde bunların Marduk için Babil kentini inşa ettikleri görülür.Dünya yaratılmadan önce bunlar büyük ızdıraplar çekmişlerdir.Onlar sürekli aç kaldıklarından çayırları yemek zorunda kalmışlardır. Bunlar önce şiddetli bir yıkıma katılmışlar, sonra da Gılgamış destanına göre Tufan’da tövbekar olmuşlardır.

Anzu nedir?

Mezopotamya mitolojisi ve ikonografisinde aslan başlı kartal şeklinde bir yaratıktır.Bu isim IM.DUGUD. MUŞEN yada anzu olarak yazılırdı.Mezopotamya sanatında erken dönemlerden itibaren farklı hayvanlarla birlikte görülür.Aslan başlı kartal Eski Sumer Dönemi’nde farklı sanat eserleri üzerinde bulunur ve her biri kavgacı olarak fakat merkezi figürde iki adet yabani hayvanın yerine konularak koruyucu görev üstlenirdi. Anzu Eski Sumer Devri şahıs adlarında geçer. Louvre Müzesinde bulanan meşhur Akbabalar Sitelinde Ningirsu elinde bu kuşun bir heykelini tutmakta ve Gudea kitabesinde onun yarattığı heykellerle E.ninnu tapınağını dekore ettiğini söyler. Anzu Lugalbanda ve Enmerkar destanında akik taşı dağlarının tepesinde yuva yapmış olarak geçer. Anzu’nun yabani boğaları akşam yemeği için yakaladığı da destanlarda anlatılmaktadır. Ninurta’nın Eridu’ya yolculuğu destanında görülür. Orada tanrı genç Anzu ile Abzu’ya ulaşır ve dostluğunu sunar. Bazı kaynaklarda Anzu’nun şeytan görünümü hâkimdir. Anzu tanrı banyo yaparken kader tabletlerini satarak Enlil’in güvenine ihanet etmiştir.

Enlil hakkında bilgi veriniz?

Sumer panteonunda An’ın yerini kısa zaman içinde Enlil alarak baş tanrı olmuştur. Adının anlamı “yeryüzünün beyi”dir. Tanrıların babası, yerin ve göğün kralı, bütün ülkelerin kralı gibi unvanlara sahipti. Sumer düşüncesine göre kralları tahta çıkaran, ülkeye bolluk ve bereketi getiren Enlil’dir. Onun kült şehri Nippur’dur. Bu şehirde bulunan Ekur tapınağı ona aittir. Mezopotamya tarihinin bütün devirlerinde Enlil şahıs adlarında geçmektedir. Sumer ayinsel dualarda görülmektedir. Asur, Babil, Uruk, Kullaba ve Elam’da tapınağı ve kültü vardır. Acemhöyük’te bulunan I. Şamşi-Adad’ın mührü üzerindeki ibarede kral kendisini tanrı Enlil tarafından atanmış saymaktadır. Enlil, diğer Sami halklar tarafından tapınım görmüş bir tanrıdır.Onun en büyük özelliği yaratıcı tanrı olarak görülmesidir. Bunun yanında, bağışlayıcı, koruyucu, güçlü kuvvetli, adaletli, şefkatli bir tanrı olarak da tapınım görmüş olduğunu gösteren kanıtlar vardır.

Sümer deniz tanrısı kimdir, açıklayınız?

Sumer deniz ve okyanus tanrısıdır. Aynı zaman-da bilge tanrı olup, Enlil’in kararlarına uygun olarak planları hazırlayıp yeryüzünü düzenleyen olarak görülmüştür. Enki ve Dünya Düzeni mitinden onun yaratıcı özelliklerini öğrenmekteyiz. Bu tanrı adı, Sumerce É-a “suyun evi” dan gelmektedir. Eski Babil’de, Eski Sumer ve Sargon dönemlerine ait belgelerde Ea, Akadca şahıs adlarında geçmektedir. III. Ur Devrinde kanıtlanmıştır. Babil ve Asur geleneğinde Ea’nın fonksiyonları Enki ile aynıdır. O bir su tanrısı olup, yaratıcı ve bilge tanrıdır. Sami anlayışında serin su kaynakları ile alakalı gözükmektedir. Mezopotamya’da büyük tanrılar arasında geçmektedir.Orta ve Geç Babil dönemlerinde Ea, Şamaş ve Marduk’tan oluşan üçlünün bir parçasıdır. Akad destanlarında Ea zor görevler üstlenmektedir. Adapa mitinde, onun gerçek gücü belli değildir ve enuma eliş destanında Marduk’tan daha kabiliyetli gözükmektedir. Halep panteonunda Mezopotamya grubunda Ninurta ve Nisaba ile beraber geçer.Geleneksel Kuzey Suriye panteonunda, Emar, Ebla ve Mari metinlerinde geçmektedir.

Adı “Güzel yerin efendisi” anlamına gelen  Sumer tanrısı kimdir?

Enkidu: “Güzel yerin efendisi” anlamına gelir. Gılgamış ve Huwawa, Gılgamış, Enkidu ve Yeraltı Dünyası mitlerinde Gılgamış’ın ulağıdır.Mezopotamya mitolojisinde en büyük entrikacılardan biridir. Vücudu kaba tüylerle kaplıdır. Ceylanlarla birlikte ot yer, hayvanlarla yakın dostluğu bulunur. Gılgamışla yüz yüze görüşür ve onunla fikir ayrılığına düşer. Sonrasında birbirleriyle dost olurlar ve dostlukları destana dönüşür.

İnanna/İştar hakkında bilgi veriniz?

Sumer tanrıçası olup, göğün hanımefendisi unvanı vardır. Fara tanrı listelerinde An ve Enlil’den sonra, Enki’den önce gelmektedir. Bu tanrıça daha çok aşk ve savaşla ilgili gözükmektedir. III. binyılın ortalarına ait Kiş kral yazıtlarında geçmektedir. Nanna ay tanrısı olup, onun kızı tanrıça İnanna ve oğlu güneş tanrısı UTU’dur. Mezopotamya’da iki tanrıçanın eşimsenmesi, Akadlı Sargon’un Sumer-Akad birleşik imparatorluğunun teolojik olarak kuruluşunun bir sonucu olarak görülmektedir. Ay tanrısı Sin ile Nanna eşitliği de buna benzer. Tanrıça İştar, Mari panteonun-da yer almaktadır. Ayrıca, Ebla şahıs adlarında geçmektedir ve Ebla’da III.ve II. binyıllarda alt tabaka Sami halkların tanrıları arasında yer almaktadır. Kuzey Mezopotamya, Suriye ve Anadolu’da İştar Ninive Şauşga’sı olarak geçmektedir. Nuzi’de, Teşup ve Şauşka kardeşler şeklinde görülür.

Sümer tanrılarının isimleri nelerdir?

An/Anu, Anunna, Anzu, Enlil, Enki/ Ea, Enkidu, Ereşkigal, Dumuzi, İnannaİştar, Im/Adad,  Lamassular, Lugalbanda, Nanna/Sin, Ningirsu, Ningişzida, Ninşubur/İlabrat, Nisaba, Ninhursag, Ninurta, Usumi ve Utu/ Şamaş

Sumer mitosları hangileridir?

Sumer Mitleri dünyanın yaratılışı, düzenlenmesi ve tanrıların eylemleri çevresinde oluşmuştur. Sumer mit yazıcıları yazılı dönem öncesi ozanların söyledikleri destanları yazıya geçirmişlerdir.Bunlar öyküleri anlatırken daha çok düş gücünü kullanmışlardır. Enlil’in Ninlil ile evlenmesi, Enki’nin evreni düzene koymasıyla ilgili Sumerlerin Cennet Miti, insanın çamurdan yaratılmasıyla ilgili Enki ve Ninhursag Miti, İnana ile Dumuzi arasındaki ilişkileri ele alan mitler, Gılgamış Destanı gibi. Enki ve Ninmah, “insanın yaratılışı”, Ninurta hakkında iki mit, Ninurtanın İşleri ve Ninurta’nın Nippura Dönüşü. İnannayla ilgili mitler şunlardır. “İnanna ve Enki”, “İnanna ve Abih Dağı’nın Fethi”, “İnanna ve Şukalletuda”, “Bahçıvanın Ölümcül Günahı”, İnanna’nın Yeraltına İnişi. Dumuziyle ilgili mitler; “Dumuzi ile Enkimdu”, “İnanna’nın Gönlünün Çalınması”, “Dumuzi ile İnanna’nın Evlenmesi”dir.

Enki ile İnanna Mitini açıklayınız?

İnana, Uruk şehrinin gücünü, gönencini artırmak suretiyle burayı Sumer medeniyetinin merkezi yaparak kendi adını da yüceltmek ister.Bu sebeple bilgelik tanrısı Enki’nin oturduğu, Abzu’nun bulunduğu Eridu şehrine gider. İnanna Eridu’daki Abzu’ya yaklaşırken İnanna’nın çekiciliğine kapılan Enki ulağı İsimud’a İnanna’yı çağırıp bir de sofra hazırlamasını emreder. Enki şölen sırasında sarhoş olarak İnanna’ya kutsal bilgileri verir. İnanna kendisine verilen bu hediyeleri göğün gemisine yükleyip Uruk’a doğru yola çıkar. Daha sonra ayılan Enki, kutsal sözlerin yerinde olmadığını görür ve onları İnanna’ya verdiğinden çok pişman olur.Deniz ejderhalarını bu bilgileri almaları için onun peşinden gönderir. Uzun bir mücadeleden sonra İnanna güvenlik içinde Uruk’a ulaşır ve kutsal sözleri (ME’leri) gemiden indirir.

Enki ve Ninhursag Miti hakkında bilgi veriniz?

Enki ve Ninhursag mitinde olaylar Dilmun’da geçmektedir. Enki önce ırmakları ve kanalları yaratır. Tanrı Ud’un yardımıyla yeryüzüne su çıkartır ve onları depolamak için havuzlar ve sarnıçlar yapar. Tarlalar suyun bolluğundan ürün verir. Rıhtımlar ve su yolları ticarete uygun hale gelir. Dilmun şimdi cazip bir yer olmuştur. Enki suyu kıraç bölgelere sevk eder ve büyük bahçeler oluşturur. Utu buna sevinir ve Enki ile uykuya dalar. Ninhursag ise Enki ile sekiz bitkiyi yaratmak için tohumunu değiştirmek üzeredir. Enki tekrar bitkileri arzular ve onların doğasını öğrenmek ister. O Abzu’dan bitkilerin büyümesi için bahçelere su taşıyacaktır. Bu, Ninhursag’ın öfkelenmesine sebep olur. Yalnız başına onların kaderlerini öğrenmek ister, Enki’ye bedeninin sekiz parçaya ayrılması için beddua eder.

Sumer destanları nelerdir?

Sumerlerin diğer kavimler gibi yazı öncesine ait olan ve kahramanlık çağı denilen dönemin olaylarını anlatan destanları vardır. Bu destanlar, asırlar sonrasında yazıya aktarılmıştır.Bu destanlardan iki adedi Enmerkar isimli kahramanla ilgili olup, Enmerkar ve Aratta Ülkesi ile Enmerkar ve Ensukuşşiranna’dır. Diğer ikisi Lugalbanda ve Enmerkar ile Lugalbanda ve Hurrum dağı’dır. Diğer Sumer destanları Gılgamış’ın etrafında şekillenmiştir. Gılgamış’ın Ölümü, Gılgamış ve Kiş Kralı Agga, Gılgamış ve Yaşayanlar Ülkesi ile Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı’dır.

Sumer destanlarının en kısası hangisidir, konusu nedir?

Sumer destanlarının en kısası olup, olay yalnızca insanlarla ilgilidir.Kent devletleri arasındaki ilişkileri dile getirir. Sumer efsanesine göre Tufan’dan hemen sonra Kiş kenti güney Mezopotamya’da hâkimdi. Fakat Uruk kenti de güçlenmeye başlar.Bunun üzerine Kiş kralı Agga Uruk kentine bir ultimatom verir. Gılgamış Agga’ya boyun eğmektense savaşmayı yeğler. Fakat önce Uruk halkının onayını alması gerekir.Konuyu yaşlılar heyetine götürür, ancak yaşlılar heyeti Kiş şehrine boyun eğmek ister. Hayal kırıklığına uğrayan Gılgamış bu defa genç erkekler meclisine baş vurur. Erkekler meclisi savaş ilan eder. Gılgamış bundan çok memnun olur ve zafer kazanacağından emindir. Ancak, savaşı Agga kazanır ve Uruklular bozguna uğrarlar. Bunun üzerine Gılgamış Uruklu kahramanlara döner ve Agga’nın karşısına çıkacak bir gönüllü ister. Bir hurturre adlı birisi gönüllü olur, ancak şehrin kapısından çıkar çıkmaz yakalanır. Birhurturre Aggayla konuşmaya başlar, bu defa bir başka kahraman surun üzerine çıkar. Daha sonra Gılgamış kendisi surlara tırmanır. Agga Birhurturre’yi gönderenin Gılgamış olduğunu öğrenince kuşatmayı kaldırır. Gılgamış bu davranışından dolayı Agga’ya teşekkür eder. Destan Uruk’un kurtarıcısı olarak Gılgamış’ın övüldüğü bir şarkıyla biter.

Babilonya mitleri hakkında bilgi veriniz?

MÖ II. binyıl boyunca Akadça yazılmış tabletlerde Babil mitleri diye bilinen destanlar yer almıştır. Bu destanların çoğunluğu Yeni Asur ve Yeni Babil devri arşivlerinden korunmuş olarak ele geçmiştir. Ninive, Uruk ve Babil gibi kentlerde ele geçen tabletlerin giriş bölümlerinde eski materyalin bir kopyası olarak bulunur. Mısır’daki Amarna ve Türkiye’de Boğazköy ve Sultantepe gibi merkezlerden MÖ II.binyıl ortalarına ait kaynaklarda Babil mitlerinin versiyonları ortaya çıkmıştır. Babilliler Sumer dini ve kültürünü benimsemişlerdir. Eski Babil Devri katipleri Sumer mitolojik belgelerini kendi dillerine tercüme etmişlerdir. Ayrıca Suriye ve Batı Sami geleneği de benimsenmiştir. Asur ve Babil mitlerinin hemen hemen aynı oldukları bilinmektedir.

Sumer ağıtlarının konusunu genel olarak neler oluşturur?

Sumer ağıtları şairlerin yaşadıkları şehirlerin düşman eline geçmesi, halkın esir edilmesi, sarayların ve tapınakların yağmalanması üzerine yazdıkları şiirlerden oluşur.

Ur-Nammu Ağıtı hakkında bilgi veriniz?

Yeni Sumer Çağı krallarından Ur-Nammu’nun ölümü ve ruhlar âlemine gidişini konu alan bir şiirdir. Ur-Nammu’nun sarayında sedye üzerinde yatması, halkın yas tutması söz konusudur. Sonra Ur-Nammu yeraltı dünyasındaki tanrılara hediyeler götürür. Burada rahipler tarafından kendisine ayrılan yere gelir. Kardeşi Gılgamış burada ona ölüler âleminin kurallarını öğretir. Daha sonra Ur halkının ağıtları ona ulaşır. Onun tamamlayamadığı işler, şehrin surları ve yalnız kalması üzerine üzülür. Artık ölmüştür ve onu sevenler de oldukça üzgündürler.

Agade’nin Lanetlenmesi ağıdı hakkında bilgi veriniz?

Bu destanda Gutiler tarafından yıkılan Agade kentine karşı Sumerli bir şairin duyduğu sevinci dile getirir. Akadlı Sargon ve torunu Naram-Sin’in yaptıkları seferleri anlatan yarı mitolojik eserlerden de anlaşıldığı üzere, bu krallar önce Sumer kentlerine saldırmış, Sumerleri hâkimiyetleri altına almışlardır. Özellikle Nippur kenti Sumer hava tanrısı Enlil’in kült merkezi olmasından dolayı tüm Sumerler için kutsal bir mekândı. Burada bulunan Enlil’e adanmış olan Ekur tapınağının Akadlı askerler tarafından yağmalanması, yıkılması Sumerlerin hafızlarından silinmemişti. Gutilerin Zagros dağlarından gelerek Akad krallığına son vermelerini ve Agade kentini ele geçirmelerini başta Sumerlerin baş tanrısı Enlil olmak üzere diğer tanrıların da bir laneti olarak göstermişlerdir.