Medya Siyaset Kültür Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

İnternetle ilgili sansür türleri nelerdir? 

İnternet üzerinden bakıldığında ülke ağlarının dış bağlantılarını kapamak, internet üzerindeki en ilkel sansür türüdür. Ancak internetin bir ağ sistemi olması nedeniyle internet erişimini tamamen engellemek mümkün değildir. Bu sansürün bir diğer türü de web sitelerine girişin yasaklanmasıdır. Bir çok ülkede mahkeme kararlarıyla belirli içeriklere ulaşım engellenebilmektedir. Diğer bir denetim mekanizması ise telif hakları üzerinden gerçekleşmektedir. Genellikle ABD gibi ülkelerin öncülüğünde ticari değeri olan içeriklerin yayınlanmasını engelleme girişimleri devam etmektedir. Diğer bir engelleme türü sansürün klasik teması olan devlet sırları ile ilgili kısımdır. Wikileaks sitesi, bu tür belgeleri yayınlayan sitelere örnektir. Bütün bu sansür türlerine blogların engellenmesi de eklenebilir. 

RTÜK kimlerden oluşmaktadır? 

RTÜK'ün oluşumu anayasa ile belirlenmiştir. Buna göre kurul dokuz üyeden oluşmaktadır. Bu dokuz üye, siyasi parti gruplarının üye sayısı oranında belirlenmekte, üye sayısının ikişer katı olarak gösterilecek adaylar arasından, her siyasi parti grubuna düşen üye sayısı esas alınmak suretiyle TBMM Genel Kurulun'nca seçilmektedir.  

İsonomia nedir? 

İsonomia Polis'in iki temel özelliğinden birisi olan yasalar önünde eşitlik anlamına gelmektedir. Bu kavram, yasalar önünde yurttaşların eşit olması durumunu temsil etmektedir. Statüsü ne olursa olsun tüm yurttaşlar yasalar önünde eşittir. 

Tory ve Whig kavramlarını tanımlayınız. 

Tory ve Whig'ler 1700'lerin İngilteresindeki iki siyasi düşünceyi ifade etmektedir. Bunlardan ilki, “Tory”ler olarak adlandırılıyordu. Toryler, monarşi yanlısıydı. Kralın sahip olduğu yetkinin korunmasını savunuyorlardı. Diğer kimlik ise monarşinin iktidar alanının daralmasını savunan “whig”lerdi. Tory’ler daha sonra muhafazakâr, whigler ise liberal olarak adlandırılacaklardı. Bu iki siyasi görüş arasındaki mücadele İngiliz siyasal kültürünü belirlemiştir.

Water Gate skandalını açıklayınız. 

Basının, devleti ve iktidarı denetlediği sınırlı örneklerden biri de “Watergate skandalı”dır. Watergate skandalı, ismini “Watergate İşmerkezi”nden almıştır. Washington’da bir iş merkezine giren 5 kişi polisler tarafından yakalanır. Bu kişilerin Amerikanın Cumhuriyetçi Başkanı Nixson’ın adamları olduğu ve iş merkezinin de Demokrat Parti’nin Ulusal Komitesi’nin olduğu ortaya çıkar. Bu bilgileri kamuoyuna taşıyan medya kuruluşlarıdır. Bu kuruluşların başında The Wahington Post, Time, New York Times gibi medya kuruluşları vardır. Bilgiler gün ışığına çıktıkça yakalanan kişilerin Demokrat Parti binasına dinleyici yerleştirmek için binada bulundukları ortaya çıkar. Konu ile ilgili ayrıntıları gündeme getiren yazılar Deep Throat takma ismiyle yayımlanmıştır. Bu kişinin kim olduğu bir türlü ortaya çıkmaz.

Yöndeşme ne anlama gelmektedir? 

Yöndeşme, İngilizce ''convergence'' kavramının Türkçe'deki karşılığıdır. Türkçe'de ilk kullanımda yakınsama kavramı tercih edilse de, zaman içinde yöndeşme daha fazla kabul görmüştür. Bilgisayar teknolojilerinin iletişim alanında kullanımı ile farklı tür iletişim araçlarının ortak kullanımı veya birbiri üzerinden kullanımı kastedilmektedir. Örneğin internet ağlarından gazete, radyo, televizyon gibi farklı medyalara ulaşılabilmektedir. Bu teknolojileri telefonun da dahil olması ve kablosuz ağlardan internete bağlanılabilmesi ile medyanın erişilebilirliği artmıştır. 

Sofistlerin iletişim alanına ne tür katkıları olmuştur? 

Sofistler olarak bilinen gezgin öğretmenlerin iletişim alanına yaptıkları katkı çok büyüktü. Çünkü ilk kez iletişim sürecinin kendisinin tasarlanan ve öğrenilen bir şey olduğu fikrini yarattılar. Sözlü kültür içerisinde iletişim, yurttaşların etkileşimi içinde gerçekleşmekteydi. Halbuki sofistler konuşmayı ve iletişimin içeriğini bir bütün haline düşündüler. Sofistler bu konuyla ilgili yalnızca ders vermedi, aynı zamanda gereksinimi olanlara konuşma metni hazırladı. Bir çok konuşmacıyı iyi bir eğitimle donanımlı hale getirmeyi amaçladılar. 

Polis kavramını tanımlayınız. 

Polis, tarihsel olarak M.Ö. 4 ve 5. yüzyılda Yunan Yarım Adası, Anadolu’nun batı kısımları, İtalya ve Sicilya’da gözlemlenen bir siyasal yapıdır. Bazı yazarların kullandığı kent devleti, polisi tanımlamakta yetersiz kalmaktadır. Polis kavramı, bir kentte yaşayan yurttaşların bütününü temsil eder. Yurttaşların ait olmaktan gurur duydukları bir yapı olmuştur. Kentin toplumsal, siyasal ve kültürel bütünlüğünü temsil eder. Yunanlılar, polisin yarattığı kültürü medeniyetle bir tutmuşlar ve bunun dışında kalanı barbar olarak tanımlamışlardır. Dönemin ünlü filozofları, siyasi düşüncelerini polisi veri alarak üretmişlerdir. Günümüzde kullanılan “politika” sözcüğünün polisten türetildiği iddia edilmektedir.

Thomas Hobbes'un Leviathan isimli kitabı neyi anlatmaktadır? 

Thomas Hobbes, 1588-1679 yılları arasında yaşamış İngiliz filozofudur. Devleti anlattığı “Leviathan” isimli kitabı 17. ve 18. yüzyıl siyaset felsefesini derinden etkilemiştir. Bu kitabında Leviathan devleti tanımlar. Bu devlet, insanların birbirlerine zarar vermelerini engelleyecek, dış saldırılardan onları koruyacak ve sahip olduklarını ve dünya nimetlerini güvence altına alacak kişi veya meclis’tir.

Siebert, Peterson ve Schramm'ın tarafından 1956 yılında yayımlanan ''Basının Dört Kuramı'' göre yayın politikaları ile ilgili yaklaşımlar nelerdir? 

Kitaba göre dört tür yaklaşım söz konusudur. Bunlar otoriteryen, liberteryen, sosyal sorumluluk ve totaliter Sovyet sistemidir. Totaliter Sovyet sisteminde devlet mülkiyeti vardır ve Nazi sistemi ile benzerlikler göstermektedir. Partinin amaçları için yayın sistemi biçimlendirilebilmektedir. Otoriteryen sistem, 16. ve 17. yüzyılda gelişmiştir ve bu sistemde iktidarın politikalarına destek için sistem biçimlendirilebilmektedir. Sahiplik yapısı özel veya kamu olabilmektedir. Üçüncü yaklaşım olan liberteryan yaklaşımda sistemin amacı iktidarı denetlemek, gerçekleri ortaya çıkarmak, eğlendirmek ve bilgilendirmektir. Çoğunlukla özel mülkiyet yapısı vardır. Son olarak sosyal sorumluluk yaklaşımı ise liberteryen yaklaşıma benzemektedir. 20. yüzyılda Amerika'daki uygulamalarla ilgilidir. Mülkiyet yapısı özel sahipliğe dayanmaktadır. 

Gündem belirleme kuramı ne zaman ortaya çıkmıştır ve ne anlama gelmektedir? 

1970'lerde medya, kamuoyu ve siyaset ilişkisini yeniden formüle eden bir kuram oluşmuştur. Gündem belirleme olarak tanımlanan bu kuram medyanın kamuoyunun gündemini belirlediğini, kamuoyunun gündeminin ise siyasi gündemi belirlediği düşüncesine dayanmaktadır. Bu kuramda etkinin başlangıç kaynağı medya olsa da medyanın kamuoyundan ve siyasetten nasıl etkilendiğine dair araştırmalar sürmektedir. Siyaset, medyanın bu gücünden ötürü medyayı kontrol edecek mekanizmaları kullanmaya çalışmaktadır. 

Kamu hizmeti yayıncılığının yayın ilkeleri nelerdir? 

Yayın ilkelerini şu şekilde sıralayabiliriz: çoğulcu bir temsil, azınlık ve dezavantajlı gruplara yayında yer açma, ticari olmayan kültürel yayınlar, eğitim amaçlı yayınlar ve genel beğeni ve ilgilere seslenme. 

Roma dönemindeki iki retorik ustası Cicero ve Quintilian'ın retorik anlayışı birbirinden nasıl farklılaşmıştır? 

Cicero'ya göre retorik bir hedef kitleyi etkileme sanatı idi. Cicero eserlerini pratik siyaset üzerine yazdı. Cicero'nun eser verdiği dönem Roma siyasetinin karma yapısının devam ettiği bir dönemdi. Senatodaki konuşmalar Roma'nın siyasetini belirleyebiliyordu. Quintilian'ın retoriği ise demokratik mekanizmaların ortadan kalktığı İmparatorluk dönemiydi. Artık retorik, sarayda gündelik yaşam içinde güzel konuşma eğitimiydi. Güzel konuşma saygınlık uyandırmaktaydı. Retoriğin siyasal işlevi ortadan kalkmıştı. 

Medya ve siyaset ilişkisi çerçevesinde iletişim alanında yapılan yasal düzenlemeler nelerdir? 

Siyaset çeşitli yasalarla iletişim alanını düzenlemektedir. Bunlar; kitle iletişim araçlarının sahiplik yapısı, medya politikaları, medya içeriklerinin denetlenmesi ve oto-kontrolü, medya profesyonellerinin çalışma koşulları, medya profesyonellerinin örgütlenmesi yapıları, basın özgürlüğü be diğer iletişim özgürlüklerinin tanımlanması ve sınırlandırılmasıdır. 

Propaganda nedir? 

Propaganda belirli ideolojilerin, inançların yaygınlaştırılması için yürütülen faaliyetler bütünüdür. Propagandada iletişim tasarlanır, tasarımda ikna ve telkin yöntemleri kullanılır. İkna ve telkin yöntemleri sosyal psikolojinin alanına giren teknikleri kapsamaktadır. İletişim sürecinde hedeflenen bir etki vardır ve bu etkiyi gerçekleştirmek için semboller kullanılır. Amaç algıyı şekillendirmek ve davranışları biçimlendirmektir. 

Sivil toplumun oluşması için gerekli olan iki temel olgu nedir? 

Sivil toplum, yurttaşların özgür örgütlenme ve iletişim hakkına sahip oldukları alandır. Sivil toplumun oluşması için iki temel olgunun varlığı gerekmektedir. Bunlardan ilki yönetenlerin yetkilerinin hukuk ile sınırlandırılması, ikincisi ise yönetilenlerin siyasal haklarının olmasıdır. 

John Kean'nin Medya ve Demokrasi ismiyle Türkçe'ye çevirilen kitabı neyi anlatmaktadır? 

John Keane’nin “Medya ve Demokrasi” ismiyle Türkçe’ye çevrilen kitabında medya ve demokrasi arasında ilişki medyanın 20. yüzyılın son çeyreğinde geçirdiği dönüşüm üzerinden incelemektedir. Yayıncılık alanında düzenlemelerin kaldırıldığı, eski devlet tekelinin kaldırıldığı dönemde piyasa içindeki yayıncılığı da eleştirmektedir. Kamu hizmeti yayıncılığını yeniden tanımlayarak alternatif önermektedir.

John Keane'in Medya ve Demokrasi adlı kitabında öne sürdüğü yayıncılık türlerinden birisi olan piyasa yayıncılığı ne anlama gelmektedir? 

Piyasa yayıncılığında medya kuruluşları, özel şahıslar ve sermaye şirketleri tarafından yönetilmektedir. Şirketlerin yayıncılık politikaları piyasa ilkelerince belirlenmektedir. Bu nedenle ticari olmayan bir içeriğin aktarılması neredeyse olanaksızdır. Demokratik süreçlerin bir çoğu ticari olmayan söylem ve mesajları içermektedir. Günümüzde dış dünya ile ilgili bilgileri medya kanalıyla elde ettiğimizden, nasıl bir dünyada yaşadığımıza ve diğer insanların siyasal talepleri ile ilgili bilgilere medya aracılığıyla ulaşmaktayız. Bu nedenle piyasa koşullarında üretilen medya içeriğinin demokratik süreçleri destekleyebilmesi için her kesimin bu kanala girebilmesi gerekmektedir. İçerik sorunun yanında bu tür yapılarda bir diğer önemli sorun tekelleşmedir. Günümüzde medya sektöründe tekelleşme örnekleri görülebilmektedir. Bunun en önemli sonucu ise medya kanallarına sahip olamayan insanların, seslerini duyurabilme ihtimalinin ortadan kalkmasıdır.  

İsogoria ne anlama gelmektedir? 

İsogoria Polis'in iki temel özelliğinden birisi olan ifade özgürlüğüne vurgu yapmaktadır. Yurttaşlar, kamusal yaşamı ilgilendiren konularda fikirlerini özgürce ifade edebilmelidir. 

Embedded(iliştirilmiş gazetecilik) kavramını açıklayınız. 

Kamuoyu yurttaşların kendi seçtikleri konularla değil yönlendirilmiş bir gündemle biçimlendirilmektedir. Basının yapısının tasarlanması da bunun parçasıdır. Devlet ile medya kuruluşlarının resmi olmayan ilişkileri bu yapının biçimlendirilmesinde önemli bir unsurdur. Bu ilişki içinde yaratılan “iliştirilmiş gazetecilik” (embedded) kavramı bu ilişkinin varmış olduğu düzeyi göstermektedir. Irak Savaşı sırasında seçilen bazı gazeteciler, Amerikan Ordusu ile birlikte hareket etmiş ve savaşı naklen vermişlerdir. Bu gazetecilere “iliştirilmiş gazeteciler” denilmiştir. Bu olay, askeri harekâtın psikolojik unsurlarla desteklenmesi için devlet ve medya arasındaki ortaklığa iyi bir örnektir.