Haberciliğin Temel Kavramları Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Haber veren kitle iletişim araçlarının demokratik toplumlarda, yasama, yürütme ve yargının ardından dördüncü kuvvet olarak tanımlanmasının nedeni nedir?

Medyanın haber verme ve kamuoyunu bilgilendirme sorumluluklarını yerine getirmesi toplumdaki demokratik düzen bakımından önemlidir. Haber veren kitle
iletişim araçlarının temel sorumluluğu demokratik toplumlarda, yasama, yürütme ve yargının ardından dördüncü kuvvet olarak tanımlanmaktadır. Bunun nedeni de basının, haber verme, denetim ve eleştiri getirme, kamuoyu oluşturma gibi temel hak ve görevlerinin olmasıdır. Basınında bu görevlerini sağlıklı yerine getirebilmesi için bağımsız bir şekilde hareket edebilmesi gerekmektedir. Demokratik sistem içinde toplumun doğru bilgilendirilmesi temel bir kabul olmakla birlikte bu sorumluluk tamamıyla basına verilmiştir.

Basının en temel işlevi nedir?

Basının en temel işlevi haber vermek, böylece vatandaşı içinde yaşadığı alan, toplum, ülke ve uluslararası çevrede gelişen olaylarla ilgili bilgilendirerek, kanaatlerini sürdürmesini, pekiştirmesini veya değiştirmesini sağlamaktır. Bu görev kamu yararı taşıyan bir olayın topluma haber verme, bildirme hakkıdır.
Haber verme hakkına olayları açıklama hakkı da denilmektedir.

Siyasal iktidar ve basın arasındaki ilişki nasıl olmalıdır?

Hükümeti parlamento, yürütmeyi yargı, tümünü ise basın olaylardan halkı haberdar ederek denetleme yapar. Demokrasinin bir gereği olarak siyasi iktidarın icraatlarını araştırıp, inceleyip, eleştiriler getirerek kamuoyunu bilgilendirmek ve aydınlatmak gibi toplumsal bir görev ile donanmış olan bir basın
ne yargısız infaza yönelmeli ne de iktidarı elinde tutanlara hoş görünmeye çalışmalıdır. Halkla siyasal iktidar arasında bir köprü vazifesi gören basın halkı
bilgilendirerek kamuoyu oluşumuna etki etmektedir siyasal iktidarı da uyararak ve denetleyerek istenen gereken düzenlemelerin yapılmasını sağlamaktadır.

Basının kamuoyunu oluşturma sürecindeki etkisi nedir?

Basın bir taraftan kamusal iradeyi açıklarken diğer taraftan da kamusal iradeye yön veren bir lokomotif durumundadır. Bir başka değişle basın, kamu iradesinin ağzı olduğu kadar aynı zamanda da kulağıdır. Kamuoyunun oluşma süreci halktan kamuoyuna doğru bir yönlendirme süreci olmalıdır. Kamuoyunu siyasal iktidarın oluşturmasından çok halk oluşturmalıdır. Kamuoyu oluşturmada etkili bazı unsurlar vardır: Bunlar, okuma-yazma oranı, kentleşme gibi olgulardır. Kentleşmenin az olması kamuoyu oluşturmada devreye toplumdaki bazı aracıların ‘kanı önderleri’nin girmesine neden olur. Haber ikinci, üçüncü elden topluma ulaşır. Bu durumda şahısların kişisel görüşleri belirleyici olabileceği gibi, haber gerçekliğini yitirebilir, manupüle edilebilir boyutlara da gelebilmektedir.

Basının, toplumu eğitme ve eğlendirme işlemini nasıl yerine getirir?

Eğitme ve Eğlendirme İşlevi: Basının bir diğer işlevi de eğitim ve eğlence işlevidir. Basının, bireyin kültürel yaşantısını zenginleştirici ve kültürün yayılmasını sağlayıcı görevi vardır. Sahip olduğu iletişim gücüyle farklı düşünce ve kültür yapıların kaynaştırma, birbirlerinden haberdar etme, kültürel alış veriş ortamı sağlama, böylelikle toplumu kültürel açıdan zenginleştirmede aracı olmaktadır. Toplumun kültürel değerleri ile eğitme bu işlev içerisindedir. Bir toplum sanatsal ve kültürel yapıtlarını kitle iletişim araçları ile yaymak suretiyle bunları korur. Böylelikle de kültürel geliştirme işlevi yerine getirilir.

Genel olarak kitle iletişim araçlarında haber hangi başlıklar altında sınıflandırılır?

Genel olarak kitle iletişim araçlarında haber, tematik bir sınıflamayla siyaset, polis adliye, sağlık, spor, magazin ve benzer başlıklar altında çeşitlendirilerek izler kitleye ulaştırılmaktadır. Ancak kitle iletişim aracının türüne göre de bu haberlerin yayın aşamaları değişmektedir.

Gazete haberciliği mesleğin temeli olsa da kitle iletişim araçlarında farklı habercilik türünden bahsetmenin nedeni nedir?

İlk kitlesel iletişim aracı olması sebebiyle geleneksel habercilik yöntem
ve süreçleri içinde gerçekleştirilir. Aslında gazetecilik mesleğinin haber yapmada bilgiye ulaşma ve toplamada yöntemleri tamamen aynıdır. Bir televizyon haberi hazırlayan muhabir de aynı gazete için haber hazırlayan muhabir gibi habere benzer şekil ve yöntemlerle ulaşır. Habercilik mesleği ile uğraşan muhabir, editör, yazı işleri müdürü, haber müdürü gibi tüm sorumlu kişilerin sorumluluk alanları ve iş tanımları temelde gazete haberciliğine dayanmaktadır. Aslında kitle iletişim araçlarında farklı habercilik yapılmamaktadır ancak farklı habercilik türünden bahsetmenin asıl nedeni bu araçların yayın periyodundan ve farklı yayın teknolojisinden kaynaklanmaktadır.

Gazete haber dili kullanılırken hangi noktalara dikkat edilmelidir?

Gazetenin haber dili haberlerde bir gün öncesi aktarıldığı için di-li geçmiş zaman ile anlatılır. Planlanan olaylar ve gelecek ile ilgili olay ve durumlar haberleştirilirken şimdiki zaman ya da gelecek zaman kipi kullanılır. Günlük konuşma dilinden farklı olarak yazı dili anlatımı söz konusudur. Haber yazarken dikkat edilmesi gereken kültür ve eğitim seviyesi birbirinden farklı insanlara bilgi aktarımı yapıldığı unutulmamalıdır. Öğretmenler, esnaf, küçük ya da büyük yaşta öğrenciler, ev hanımları sanayiciler, bankacılar, polisler, aşçı ve garsonlar hitap edilen kitlenin farklı mensuplarıdır. Okuma yazma oranının istenilen düzeyde olmadığı ülkemizde, haberde kullanılacak sözcükler de son derece dikkatli seçilmelidir Bu nedenle herkesin anlayıp kavrayabileceği bir dil ve haber anlatımı gazete haberlerinde hakim olmalıdır.

Gazeteyi endüstriyel bir ürün yapan özellikler nelerdir?

Gazete endüstriyel bir üründür: Kağıt gazetenin endüstriyel bir ürün olarak görülmesinin temelinde birçok etken vardır. Öncelikle bilgi niteliğindeki haberin araştırılıp, toplanıp, yazılıp, fotoğraflanıp, gazete sayfasında tasarımının yapılması ardından baskı için filminin alınıp, baskı makinelerinde basımının yapılması gözle görülen duyulan yazılabilen bilginin somut bir ürün olarak okuyucunun elinde tuttuğu bir haber kağıdı haline gelir. Kağıt ve bilgi bir araya getirilerek somut bir iletişim aracı haline gelir. Gazetenin matbaada basım aşaması bir fabrikasyon sürecidir dolayısıyla gazete bir fabrika çıktısı, endüstriyel bir üründür.

Gazeteyi geçmişten günümüze diğer kitle iletişim araçlarından farklı kılan özellikler nelerdir?

Gazeteyi geçmişten günümüze diğer kitle iletişim araçlarından farklı kılan bazı özellikler şunlardır:

• Gazete endüstriyel bir üründür
• Gazete kolay taşınabilir bir kitle iletişim aracıdır
• Gazete kolay arşivlenebilir bir kitle iletişim aracıdır
• Gazete daha fazla ayrıntı verir
• Hedef kitlesi bellidir
• Eğitim gerektirir
• Muhabir
• Foto muhabiri
• Redaktör
• İstihbarat Şefi
• Editör
• Sayfa Sekreteri
• Görsel Yönetmen
• Yazı İşleri Müdürü (Sorumlu Müdür)
• Genel Yayın Yönetmeni
• Reklam Müdürü

Kitle iletişim araçlarında redaktörün görevi nedir?

Redaktör: Kitle iletişim araçlarında görev yapan yazım hatalarını düzeltme görevini yerine getiren bir meslek grubudur. Tüm yazılı medyada,
internet sitelerinde, basım evlerinde çalışırlar. Redaktörler gazetelerde baskıya girmeden önce sayfa provalarını okuyarak yazım hatalarını düzeltirler.

Bir haberin gazetede yer almasında etkili olan etmenler nelerdir?

Bir haberin gazetede yer almasında etkili olan etmenler şu şekilde sıralanmıştır:
1. Güncellik,
2. Güvenilirlik,
3. Yenilik,
4. Devamlılık ve ayrıntı.
5. Haber değerleri: Bir haberde birden fazla haber değeri varsa o haber diğer konu ve olaylara göre daha öncelikli hale gelebilir. Yakınlık, yenilik, ünlülük, önemlilik, ilginçlik, zamanlama önemli haber değerleridir.
6. Görsellik: Haberi destekleyen görsel unsurlar açıklayıcı ve bilgi verici olduğu sürece okuyucu için daha çekici hale gelebilmektedir. Fotoğraflar, bilgi grafikleri, temsili çizimler, vinyetler görsel unsurlar olarak kabul edilmektedir.

Kitle iletişim araçlarında spot nedir?

Spot: Haberi özetleyen kısa metinlerdir. Haberle ilgili en önemli bilgileri içerir. Her gazetenin farklı şekilde spot yazma geleneği olabilir. Bazı spotlar başlıkları açıklarken bazıları olayla ilgili önceden olmuş olayları anlatabilir. Haber metninin tümünü okumak istemeyen okurlar için özet bilgiler taşır.

Televizyon haberlerini diğer kitle iletişim araçlarında yayınlanan haberlerden ayıran önemli özellikler nelerdir?

Televizyon haberlerini diğer kitle iletişim araçlarında yayınlanan haberlerden ayıran önemli özellikler şu şekilde sıralanabilir:
1. Televizyon haberleri hızlı olmak zorundadır bu nedenle çok kısa sürede hazırlanması gerekir. Dolaysıyla televizyon haberleri özet nitelikte kısa haberlerdir. Ortalama yarım saat süren ana haber bültenlerindeki haber metinlerinin uzunlukları bir gazete sayfası kadardır. Olaylar ve konular hakkında ayrıntılı bilgi almak ancak o konu ve olaylar ile ilgili özel programlar yapılmasıyla mümkün olabilmektedir.
2. Televizyon haberlerinin görüntüye dayanması televizyon yayıncıları için hem avantaj hem de dezavantajdır. Çünkü bazı önemli olaylar görüntüleri olmadığı için televizyonda yeterince yer alamayabilir.
3. Televizyon haberleri gazete, dergi ya da internet haberleri gibi kalıcı değildir, arşivlenmek için özellikle kaydedilmezse yayınlandığı andan sonra kaybolur.
4. Televizyon haberi, canlı yayın tekniği sayesinde gerçeklik bakımından daha inandırıcı ve etkileyici olabilmektedir. Olayların oluş anında verilebilmesi izleyiciyi daha çabuk yakalayabilmekte, olaylar bittikten sonra bile bant yayınlar sayesinde olayların oluş anına ve gerçekleşme şekline izler kitle şahit olabilmektedir. Bununla birlikte televizyon haberciliğinde yaratıcı çalışmaları görmek çok daha fazla mümkün olabilmektedir ve bu nedenle televizyon haberleri manipülasyon yapmaya inandırıcılıkları bakımından daha elverişlidir.
5. Televizyon haberleri basılı materyaller ile yapılan yayıncılıktan daha hızlıdır. İzler kitle olaylara ve durumlara anında ulaşabilir.
6. Televizyon yayınları mesafeleri ortadan kaldırdığı için daha geniş kitlelere ulaşabilmesi bakımından televizyonda yayınlanan haberler daha kitlesel haberlerdir. Bununla birlikte herkesin aynı anda aynı kanalı izleme olasılığı düşünüldüğünde izler kitlenin bazı haberleri kaçırma olasılığı vardır.

Gazetede haber fotoğrafının önemi nedir?

Haber fotoğrafı okurun haberle ilgili bilmesi gereken bilgileri görsel bir biçimde
aktaran en önemli unsurlardan birisidir. Okuyucunun görme, şahit olma beklentisini gazetede en iyi karşılayan haber kanıtı haber fotoğrafıdır. Okurun dikkatini çeken haber fotoğrafı gazetenin satın alınmasını ve elbette okunmasını teşvik eder. Haber fotoğrafı olayın somutlaşmış halidir.

Televizyon haberinin iki önemli unsuru nedir?

Televizyon haberinin iki önemli unsuru muhabir ve kameramandır

Televizyon haber sunumunu oluşturan üç temel öğe nedir?

Televizyon haber sunumu görüntü, ses ve metin olmak üzere üç temel öğeden oluşur.

Televizyon haberinin temel öğesi olan görüntü hangi alt başlıklarda sınıflandırılmıştır?

Televizyon haberinin temel öğesi olan görüntüyü gerçek olay, arşiv görüntüsü, grafik ve harita görüntüsü, donuk kare ve canlandırma olarak beş farklı şekilde sınıflanabilir.

Radyo haberi yazarken dikkat edilmesi gereken kurallar nelerdir?

Radyo haberi yazarken dikkat edilmesi gereken kuralları şöyle sıralayabiliriz:
1. Günlük konuşma dili kullanılır.
2. Her haber konusuna göre en çok merak edilen bilgiler verilmeye çalışılmalıdır.
3. Radyo haberinin bir sonraki bültene kadar tekrar dinleme olasılığı olmadığı için cümleler kısa ve anlaşılır olmalıdır.
4. Vurgu ve tonlamalar bir tek ses ve duraklamalar ile yapılabildiğinden noktalama işaretlerine özen gösterilmelidir. Noktalama işaretleri, anlamın doğru şekilde ortaya çıkmasını sağladıkları gibi, cümlenin nasıl tonlanacağını da belirler.
5. Haber sunucusu duyguları açığa çıkartan ya da kışkırtan sunum yapmamalıdır.
6. Haberde dikkati dağıtacak gereksiz ayrıntılara yer verilmemelidir.
7. Sade bir dil kullanılmalı yabancı ve teknik terimlerden oluşan sözcükler kullanılmamalıdır.
8. Akıcı birbirini tekrar etmeyen sözcükler kullanılmalıdır.

Haberlerde “güvenilir kaynak” nasıl olmalıdır?

Haberlerde “güvenilir kaynak” nasıl olmalıdır sorusunu şu şekilde tanımlayabiliriz:
1. Haberlerde kaynağın kimliğinin açık olması beklenir.
2. Çatışma hallerinde bütün tarafların yetkililerine ya da bu kişilere ulaşabilen kaynaklar olmalıdır.
3. Resmi kaynaklara olası siyası pozisyonları, kamu görevi yetkilerinin sınırları içinde başvurulmalıdır.
4. Kaynak bilgi bakımından duruma hakim olabilecek nitelikte olmalı kafalarda şüphe oluşturmamalıdır, asıl kaynak olmalıdır. Örneğin bir uçak kaçırma olayında uçağın içinden biriyle iletişime geçebilmek önemlidir. Havaalanı içindeki yer görevlileri böyle bir durumda tali kaynaklar olurlar.
5. Haber kaynakları daha önce ki habercilik faaliyetlerinde yalanlanmış olmamalıdır.
6. Kaynaktan gelen bilgi teyit edilebilir olmalıdır.
7. Bilgi siyasi bir kimlikten geliyorsa olası tersi durumlar teyit edilebilir olmalıdır.
8. Haber kaynağı mümkünse tek olmamalı, aynı zamanda teyit edilebilir olmalıdır.
9. Başka yayın organlarında yayınlanan haberler, kesinkes doğru olarak kabul edilip kaynak olarak kullanılmamalıdır.
10. Haber kaynağı ile maddi bir ilişki içinde olmamalı, haber kaynağına vereceği bilgi için para ya da başka bir yol ile ödeme yapılmamalıdır. Yabancı kaynaklarda çek defteri gazeteciliği de denilen ve kaynağı konuşturmak için maddi kazançlar vaat edilen faaliyetler içine girilmemeli kaynak bu şekilde bulunmamalıdır.