Ulaştırma Sistemleri Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Lojistikte entegrasyon gereksinimi hangi faktörlerden etkilenir?

Lojistikte entegrasyon gereksinimi  bazı faktörler tarafından tetiklenir. Bunlar:

-Küreselleşen ekonomi ve rekabet,

-Ticaret ağlarının gelişimi,

-İşletmecilik anlayışındaki değişimler,

-Maliyet baskıları,

-Çevresel politikalar, 

-Teknolojik gelişmeler’dir.

Ulaştırma Entegrasyonu Kavramı hangi diğer kavramlarla ilişkilidir?

Ulaştırmada entegrasyonla ilgili temel kavramları ve terimler mevcuttur. Ancak, konunun oldukça yeni olmasından dolayı, kaynaklarda farklı tanımlamalara rastlanmaktadır. Diğer yandan,  çoktürlü (multimodal), türler arası (intermodal), kombine ya da entegre taşımacılık kavramlarının birbirlerinin yerine kullanılabildiğini görüyoruz. Bu konuda Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (Organisation for Economic Co-operation and Development -OECD) gibi kuruluşların yayınlamış oldukları dokümanlarda da tam bir görüş birliği yoktur. Bu nedenle,  tüm farklı tanımlar yerine, en genel anlamıyla kavramları tanımak, farklı kaynaklarda karşımıza çıkacak tanımlamaları bu anlayışla değerlendirmek gerekir.

Tek Türlü (Unimodal) Taşımacılık kavramı nedir?

Tek modlu taşımacılık adı da verilen bu sistem, karayolu, deniz yolu, demiryolu, hava yolu veya boruhattı taşımacılık türlerinden yalnızca biri kullanılarak bir ya da daha fazla taşıyıcı tarafından yapılan taşımacılık türüdür.

Çok Türlü (Multimodal) Taşımacılık kavramını açıklayınız.

Çok modlu ya da çoklu taşımacılık olarak da adlandırılan bu taşıma biçimi, iki veya daha fazla ulaştırma türünün oluşturduğu taşıma zincirine verilen genel isimdir.

Çok türlü taşımacılık, aynı zamanda, farklı taşıma üniteleri ile türler arasındaki değişimde yüklerin bazı işlemlere tabi tutularak taşınmasını da ifade eder. Karayoluyla tren istasyonuna gelen dökme şeklindeki ürünlerin konteynerlara konularak taşınmaları çok modlu taşımacılığa örnek olarak verilebilir.

Türler Arası (İntermodal) Taşımacılık kavramı hangi konuları kapsar?

Modlar arası taşımacılık olarak da adlandırılan bu ulaştırma türü, dilimizde intermodal taşımacılık olarak da sıkça kullanılmaktadır. Konteyner gibi taşıma kapları içerisine yerleştirilerek birimleştirilmiş yüklerin, tüm taşımacılık zinciri boyunca, nitelikleri bozulmadan, özel transfer noktalarında en az iki taşıma türü arasında aktarılarak taşınmasını ifade etmektedir. İlk kalkış noktasında konteyner içerisine konularak kapatılan yük, son varış noktasında açılır. Birimleştirme işlemi farklı yüklerin tek bir taşıma kabına konularak tek bir yük haline getirilmesini ve ulaştırma süreci boyunca sanki tek bir yükmüş gibi taşınmasını ifade eder.

Esasen türler arası taşımacılık, taşıma kaplarının bir taşımacılık türünden diğerine transferini kolaylaştıran teknolojiler dizisidir. İntermodalite ise bağlantı yeteneğini ve ulaştırma türü değişimi esnasındaki bağlantıları ifade eder. İntermodaliteden söz edebilmek için fiziksel altyapı ile yüklerin hareket ve aktarımının tek bir taşımacılık dokümanı altında, bilgi akışını sağlayacak biçimde organize edilmiş olması gerekir.

İntermodalite aynı zamanda, ulaştırma türleri arasındaki entegrasyon ve tamamlayıcılığı ifade etmek için de kullanılmaktadır. Bu bakış açısıyla intermodalite, farklı ulaştırma türleri arasındaki bütünleşmenin, farklı seviyelerini ifade eden bir kalite göstergesi olarak da görülür.

Kombine Taşımacılık nedir?

Kombine taşımacılık, türler arası taşımacılıktaki taşıma zincirinin büyük bölümünün demiryolu, deniz yolu veya iç suyolları ile gerçekleştirildiği, başlangıç ve bitiş bölümlerinde ise karayolunun olabildiğince kısa olarak yer aldığı bir taşıma sistemi olarak tanımlanmaktadır. Kombine taşımacılığın temel hedefi, dünya genelinde ulaştırma türleri arasındaki karayolu lehine olan dengesiz dağılımı ortadan kaldırmaya çalışmaktır. Karayolunun bu yüksek taşıma oranını demiryolu, deniz yolu ve iç su yoluna kaydırarak, bir yandan karayolu ulaşımını rahatlatırken, diğer yandan enerjiyi etkin kullanan, çevresel duyarlılığı yüksek ve sürdürülebilir bir ulaştırma zinciri oluşturmak hedef­lenmektedir.

Günümüzde farklı kombinasyonları içeren entegre taşımacılık biçimlerine en yaygın örnekler nelerdir? 

• Deniz yolu - Hava yolu - Denizyolu kombinasyonu
• Demir yolu - Karayolu - İç su yolu- Denizyolu kombinasyonu
• Deniz yolu - İç suyolları kombinasyonu
• Deniz yolunda demiryolu ile bağlantılı konteyner taşıması

Kombine Taşımacılık kombinasyonları biçimlerini açıklayınız.

• Demiryolu - Karayolu Kanguru tipi vagon taşımacılığı (Piggyback): Açık yük vagonu üzerinde römork şeklinde taşımadır. Çekici ile tren istasyonuna getirilen konteynerların, çekicileri ile birlikte, birbirlerinden ayrılmış olarak platformlar üzerine yerleştirilmesi, taşıma sonrasında tekrar kendi çekicileri ile son varış noktasına ulaşmaları yöntemidir.
• RO-RO taşıması (Roll on/Roll of): Deniz yolu ve karayolu kombinasyonu ile özellikle yeni araba taşımalarında, yük taşıyan tırların taşınmasında ve ağır ve büyük boyutlu yüklerde tercih edilen bir kombinasyondur.
• Ro-La taşıması (Rollende Landstrase-Rolling Road): Bu taşımacılık biçimine yürüyen yol adı da verilmektedir. Karayollarında kamyonların kapıdan kapıya taşımacılık yapma avantajlarını kaybetmeksizin, karayollarını mümkün olduğunca az meşgul etmelerini sağlamak üzere, karayolu araçlarını vagon üzerinde taşıyan özel tren sistemidir.
• İkili taşıma türü sistemleri (Bi-modal systems): Bu sistemler, karayolunda seyretmenin yanı sıra, birbirleriyle kenetlenebilen ve raylar üzerinde vagon olarak hareket edebilen treylerlerden oluşmaktadır.

Birden fazla ulaştırma türünün birlikte kullanılmasını gerektirebilecek  durumlar nelerdir? 

Birden fazla ulaştırma türünün birlikte kullanılmasını gerektirebilecek  durumlar Coğrafi özellikler,

Ekonomik nedenler, Çevresel faktörler  ve  Yasal kısıtlamalar'dır. 

Ulaştırmanın entegre bir biçimde planlanması, tasarlanması ve gerçekleştirilmesi için hangi ögelere gereksinim duyulur?

Ulaştırmada entegrasyon, birden fazla ulaştırma türünün kullanılmasını gerektirdiğinden yapı olarak tek türlü taşımacılığa göre daha karmaşıktır. Ulaştırmanın entegre bir biçimde planlanması, tasarlanması ve gerçekleştirilmesi için çeşitli ögelere gereksinim duyulur. Bunları aşağıda ele alalım.

• Yollar/hatlar
• Terminaller
• Taşıtlar
• İşletme kuralları
• Yönetim ve kontrol
• Mevzuat

Taşıma hizmetinin gerçekleşebilmesinde gereken altı temel öge nedir?

Taşıma hizmetinin gerçekleşebilmesinde gereken altı temel öge: 

• Taşımaya konu olan yükün aktarılabilir olması,
• Kapıdan kapıya hareket,
• Kesintisiz hizmet,
• Farklı taşıma sistemlerinin kullanılması,
• Tek taşıyanla / taşımacıyla hizmet,
• Lojistik destek’tir.

Ulaştırmada Entegrasyonun yararları nelerdir?

 Ulaştırma entegrasyonunun faydaları:

- Aktarma noktalarındaki zaman kaybının ve hasarın en aza indirilmesi

- Malların daha hızlı transferinin sağlanması

- Dokümantasyon ve formalitelerin azalması

- Maliyet tasarrufu

- Sorumluluğun yüklenmesinde karmaşanın ortadan kalkması'dır.

 Ulaştırmada Entegrasyonun önündeki engeller nelerdir?

Entegre taşımacılığın önündeki engelleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Fiziksel ve bilgi altyapı eksiklikleri: Terminallerin yokluğu, eksikliği ya da özelliklerinin hızlı ve sağlıklı aktarım işlemlerine uygun olmaması ulaştırma entegrasyonunu sınırlar. Bu sınırlılıklar, ulaştırma türleri içindeki aktarımı ve ulaştırma türlerinin değiştirilmesini sınırlayarak kesintisiz hizmeti engeller. Ulaştırma türleri içindeki ve dışındaki aktarım işlemlerinin hızlı ve sağlıklı olabilmesi için fiziksel altyapı özelliklerinin yanı sıra bilişim altyapısının da yeterli ve güçlü olması gerekir.
• Standardizasyon eksikliği: Son yıllardaki gelişmelere rağmen, yükleme birimleri, bilgi sistemleri, işletim prosedürleri ve konuya ilişkin düzenlemelerde halen standardizasyon eksiklikleri vardır. Farklı ülke ve bölgelerdeki bu standartlaşma sorunları entegrasyonu sağlayan süreç ve faaliyetleri olumsuz yönde etkilemektedir.
• Entegre hizmet bilgisinin eksikliği: Entegre taşımacılıkla ilgili bilgi altyapısı henüz oluşmamıştır. Bilinirliği az olduğundan sektörde uygulamada çekinceler yaşanmakta, şu ana kadar uygulanan sisteme devam etme eğilimi ağır basmaktadır. Sürecin avantajları ve uygulama kolaylıkları gibi konularda tanıtımlar yapılmalıdır.
• Demiryolu taşımacılığındaki rekabet eksikliği: Birçok bölge ve ülkede, güvenilirlik de dahil olmak üzere, rekabetçilik ve hizmet kalitesinin artışına gereksinim vardır. Rekabetçi tarifeler ve artan hizmet kalitesi ile türleri entegre etmeye yönelik alternatif­ler çoğalacaktır.
• Ekonomik düzenlemeler: Uluslararası konvansiyonlar ve yerel düzenlemeler ulaştırma sektörünün hukuki iş yapma çerçevesini ve ekonomik yükümlülüklerini belirler. Kamu tarafından getirilen düzenlemeler, vergiler, sosyal güvenliğe ilişkin unsurlar, mali yeterlilikler, yeni girişimlerin ve yatırımların planlaması ve teşvikler rekabeti ve sektör yapısını belirler. Bu düzenlemelerin entegre taşımacılığı destekler nitelikte yeniden düzenlenmesi ulaştırma türlerinin birlikte kullanımını da teşvik edecektir.

Ulaştırmada Entegrasyon için gereklilikler nelerdir?

Ulaştırmada Entegrasyon için gereklilikler:

Fiziksel altyapının ve bilgi altyapısının geliştirilmesi gereksinimi: Taşımacılık sistemi içerisindeki bütün birimlerin taşıma organizasyonu ve fiziksel altyapısı, birbiriyle uyumlu hale getirilmeli ve aralarında etkin bir bilgi iletişim sistemi kurulmalıdır.

Kesintisiz hizmet sağlanması için standardizasyon gereksinimi: Öncelikle birim yükleme gereci olarak kullanılan konteyner ve palet gibi araçların, diğer taşımacılık türlerinde de kullanılabilmesine olanak sağlayacak şekilde, taşıma kapları standart hale getirilmelidir. Aynı zamanda, farklı taşımacılık türleri arasında dokümantasyon ve ücret tarifeleri de standart ve birbirine uyumlu olmalıdır.

Taraf­ların hukuki sorumluluğunun ortaya konması: Taşıma sürecinin her aşaması için ulaştırma türlerine göre taşıma sözleşmeleri, sigorta ve sorumluluklar açık olarak ortaya konulmalıdır.

Sistemin bütünleştirilmesi: Taşıma sürecindeki her birimin teknolojik, yasal ve örgütsel bütünleşmesi sağlanmış olmalıdır. Hukuksal bütünleşme ile hizmeti düzenleyen, taraf­ların karşılıklı haklarını ve sorumluluklarını belirleyen yerel mevzuat ve uluslararası kuralların uygulamaya yansıtılması ve birleştirilmesi gerekir.

Ulaştırmada Entegrasyona İlişkin Düzenlemeler nelerdir?

Entegre taşımacılık düzenlemelerinden en önemlisi, kombine taşımacılığı düzenleyen Birleşmiş Milletlerin 1980 tarihli “Eşyanın Uluslararası Kombine Taşınmasına İlişkin Konvansiyonu’dur (United Nations Convention on International Multimodal Transport of Goods). Bu anlaşmanın, Türkiye tarafından henüz imzalanmamış olmasından kaynaklanan mevzuat boşluğu uygulamada uluslararası genel kabul görmüş FIATA (International Federation of Freight Forwarders Associations) kuralları ile doldurulmaktadır.

FIATA kuralları, çok taraf­lı uluslararası bir anlaşma niteliğinde olmadığından, herhangi bir onaya gerek duyulmadan uluslararası kombine taşımacılıkta kullanılmaktadır. Ulusal mevzuatımızda ise diğer mevzuat içerisinde kombine taşımalara ilişkin olarak birkaç özel madde bulunmakla birlikte, genel anlamda bir düzenleme yoktur.

Kombine taşımacılık türü LASH (Lighter Abroad Ship)'i açıklayınız.

Kombine taşımacılık türü LASH (Lighter Abroad Ship) adı verilen derin deniz ve iç suyolları kombinasyonudur. Bunun örneği ise, Almanya ile Amerika Birleşik Devletleri’nin Mississippi Limanı arasında gerçekleştirilir. Rhine, Elbe ve Weser nehirlerinden iç su yolu taşımacılığı ile Rotterdam, Hamburg ya da Bremen’e getirilen yükler, LASH konteyner araçlarına yüklenir. Bu araçla Atlantik Okyanusu’nu geçen yükler Amerika Birleşik Devletleri’nin içerisinde çeşitli yollardan dağıtılmak üzere Mississippi Limanı’nda boşaltılır. LASH araçları pahalı olduğundan ve özel yükleme-boşaltma donanımı gerektirdiğinden şimdilik çok yaygın kullanılan bir yöntem değildir.

Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulamaya konulan deniz treni uygulamasını açıklayınız.

Entegrasyonda yaratıcı çözümlerin bir yenisi, Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulamaya konulan demiryolu ve deniz taşımacılığını bütünleştiren deniz treni uygulamasıdır. Aslında temel işletim prensibi RO-RO benzeri bir sistem olmasına rağmen burada otomobil ya da kamyonlar değil demiryolu araçları gemilere yüklenmektedir. Bu uygulamada, araçların boyutlarına uygun trainferry adı verilen ince ve uzun yapıda özel deniz araçları kullanılmaktadır. Böylece demiryolunun en önemli dezavantajlarından olan kesintili ulaşım ortadan kalkmakta, araç karaya çıktıktan sonra demiryolu ile yoluna devam etmektedir. Üstelik bu işlem, RO-RO taşımacılığında yükleme boşaltma için gereken uzun sürelerde beklemeye gerek kalmadan, hızla gerçekleştirilmektedir.

Benzer uygulamalar ülkemizde de görülmektedir. Yurt dışından gemilerle Zonguldak’taki Ereğli Limanı’na getirilen kömür burada vagonlara aktarılmakta, bu vagonlar yine Ereğli Limanı’nda özel gemilere yüklenmekte, oradan Zonguldak’taki demiryolu taşımacılığına uygun hale getirilen limana getirilmekte, vagonlar oluşturulan trenlerle doğrudan Karabük’teki Demirçelik Fabrikalarına götürülmektedir. Böylece, büyük hacimli ve ağır olduğu için, deniz yolu ve demiryolu taşımacılığı ile taşınabilecek kömür kesintisiz bir biçimde varış yerine ulaştırılmaktadır.

RO-LA taşımacılığı nedir?

Türkçe karşılığı yürüyen yol anlamına gelen ve gelişmiş ülke demiryollarında oldukça yaygın olan RO-LA taşımacılığı, geleceğin taşıma türü olarak görülmektedir. İlk olarak Alp Dağlarını geçmek amacı ile Avusturya ve İsviçre’de 1990’lı yıllarda kullanılmaya başlanan RO-LA taşımacılığı, yaygın olarak Avusturya, İsviçre, Macaristan, İtalya, Almanya, Çek Cumhuriyeti ve Slovenya’da kullanılmaktadır. Bu sistemde kamyonlar doğrudan özel vagonlara yüklenmekte, varış yerinde ise sevkiyat doğudan karayolunda devam etmektedir.

Ulaştırma entegrasyonu ve birden fazla ulaştırma türünün birlikte kullanılmasını gerektirebilecek durumlardan Yasal kısıtlamalar nelerdir?

Çevre koruma düzenlemelerinin yanında çeşitli operasyonel ve teknik düzenlemeler, belli taşımacılık türlerindeki yığılmaları önlemeye yönelik kısıtlamalar ve ülkelerin ve ülkeler arası birliklerin çeşitli uygulama farklılıkları taşımacılık sürecinde en az yasal kısıtlamayla karşılaşacak şekilde bir entegrasyonu zorunlu kılar.

Örnek olarak Avrupa Birliği’nin ulaştırma politikaları sürdürülebilir bir ulaştırma sistemi oluşturma temeline dayanmaktadır. Bu amaçla, kara taşımacılığının azaltılarak, ulaştırma sistemlerinin demiryolu ve içsuyollarını içerecek şekilde entegre edilmesi yönünde kararlar bulunmaktadır. Türkiye’de de 2009 yılında yapılan 10. Ulaştırma Şurası’nda yük ve yolcu taşımacılığının yaklaşık % 90’a varan orandaki karayolu hakimiyetinin; trafik sıkışıklığı, çevre kirliliği, trafik kazaları, karayolu altyapısının daha çabuk bozulması gibi dezavantajları üzerinde durulmuştur. Bu nedenle daha sürdürülebilir bir ulaştırma sistemi oluşturabilmek adına, Türkiye’nin, karayolu taşıma sisteminin avantajlarından da yararlanan, intermodal taşımacılık sistemini geliştirmesine yönelik kararlar alınmıştır.

Ulaştırmada entegrasyonda, kesintisiz hizmet sağlanması için standardizasyon gereksinimi nedir? 

Öncelikle birim yükleme gereci olarak kullanılan konteyner ve palet gibi araçların, diğer taşımacılık türlerinde de kullanılabilmesine olanak sağlayacak şekilde, taşıma kapları standart hale getirilmelidir. Aynı zamanda, farklı taşımacılık türleri arasında dokümantasyon ve ücret tarifeleri de standart ve birbirine uyumlu olmalıdır.