Ulaştırma Sistemleri Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Ulaştırmayı gerektiren faaliyetler ve ulaştırma gereksinimi nedir?

Ulaştırma coğrafi noktalar arasında mekân ve zaman ilişkilerinin kurulmasını sağlar. Ulaştırmayı gerektiren faaliyetler; üretim, tüketim, ticaret, savunma, sosyal yaşam ve hizmetler (turizm, finansal, eğitsel, sportif, dini hizmetler, vb.) gibi yaşamın her noktasında, her anında karşımıza çıkmaktadır.

Ulaştırma gereksinimi; farklı araçlarla ve farklı yüzeylerde (karada, suda, havada), insanın gerek kendisini, gerekse ihtiyaç duyduğu malları ve hizmetleri bir yerden diğer bir yere çok miktarda ve hızlı şekilde ulaştırma zorunluluğundan kaynaklanır.

Ulaşım gereksinimi insanın doğal yaşamını sürdürebilmesi için yer değiştirmeyi gerektiren herhangi bir nedenle ortaya çıkmakta ve nüfus, ekonomik, ticari, sosyal ve politik hareketliliğe bağlı olarak sürekli artmaktadır.

Ulaştırma yatırımlarının gerçekleştirilmesi ve farklı ulaşım türleri arasında tercihler neye bağlı olarak şekillenir?

Ulaştırma yatırımlarının gerçekleştirilmesi ve farklı ulaşım türleri arasında tercihler genellikle doğal çevreye bağlı olarak şekillenir. Denize kıyısı olan, iç su yolları taşımaya uygun ülkelerde su yolu taşımacılığı iyi bir yatırım tercihi olabilir. Engebeli dağlık arazi yapısına sahip bölgelerde hava yolu uygun bir tercih olacaktır. Demiryolları için nispeten yükseltisi az, tünel ve köprülere fazla gereksinim duyulmayan geniş alanlarda yapılacak yatırımlar daha rasyoneldir. Karayolları yatırımları ise kapıdan-kapıya taşımacılığı, kısa mesafe ve uç noktalara ulaşımı sağlamak amacıyla yapılır. Ülkenin jeopolitik ve coğrafik özellikleri bunlardan hangisini öne çıkarıyorsa ona yönelmek gerekir. Tüm ulaşım türlerinin bir arada, bağlantılı, entegre bir şekilde uygulanabilmesi ise kuşkusuz en olumlu etkiyi oluşturacaktır.

Ulaşım gereksinimi hangi etkenlere bağlı olarak sürekli artmaktadır?

Ulaşım gereksinimi insanın doğal yaşamını sürdürebilmesi için yer değiştirmeyi gerektiren herhangi bir nedenle ortaya çıkmakta ve nüfus, ekonomik, ticari, sosyal ve politik hareketliliğe bağlı olarak sürekli artmaktadır.

Ulaştırma hizmet kullanıcıları kimlerdir?

Ulaştırma hizmet kullanıcıları, yolcular ve yük sahipleridir.

Ulaştırmanın taraf­ları kimlerdir?

Ulaştırmanın taraf­ları kullanıcılar, hizmeti sunanlar ve devlettir.

Ulaştırma kullanıcıları genel olarak yolcular, hammadde-malzeme-mal tedarikçileri ve alıcılardır.

Ulaştırma ile ilgili taraf­lardan ikinci önemli grup ulaştırma hizmet sunucularıdır. Bunlar, ulaştırma hizmetlerini bireysel olarak ya da bir işletme veya örgüt (dernek) çatısı altında sürdüren taşıyıcılardır.

Ulaştırma ile ilgili üçüncü taraf devlettir. Devlet, önemli bir ekonomik katalizör, istihdam kaynağı, milli savunma aracı, aynı zamanda çevre ve enerji kaynakları üzerinde ve çeşitli sosyal etkileri olan bir güç alanı olması dolayısıyla ulaştırma ile yakından ilgilenir. Devletin ulaştırmadaki en önemli rolü yönlendirici ve düzenleyici olmasıdır.

"Lojistik" nedir?

Yaygın ifadesiyle lojistik; doğru malzemenin, doğru yere, doğru zamanda getirilmesi ve bunun en uygun maliyetle, en uygun tatmini sağlayacak şekilde yapılmasıdır. Diğer bir deyişle lojistik sistem, ulaştırma hizmetleri yoluyla bağlantıların oluşturulmasıdır.

Bir ulaştırmanın "lojistik" başlığı altında tanımlanabilmesi için en az hangi özelliklere sahip olunması gerekir?

Lojistik başlığı altında tanımlanabilmesi için sipariş işleme, paketleme, sevkiyat, taşıma, depolama, stok takip, aktarma, yönlendirme, dağıtım gibi bir dizi işlemden en az ikisinin ardışık biçimde bir arada yürütülmesi gerekmektedir.

işletme içi lojistiği nelerden oluşur?

İşletme içerisinde malların depolanması, takibi, korunması, yer değişiminin yapılması yani kullanım/üretim yerine, dağıtım aracına taşınması gibi eylemler işletme içi lojistiği oluşturur. Bu süreçlerde de ulaştırma önemli bir işlev üstlenir.

"inbound" ve "outbound" nedir?

İşletmelerin tedarik (dışarıdan işletmeye akış: inbound) ve dağıtım (işletmeden dışarıya akış: outbound) faaliyetlerinin yönetimine önceleri endüstriyel trafik yönetimi adı verilirken günümüz işletme biliminde işletme lojistiği ve lojistik yönetimi kavramları önem kazanmıştır. Bu akışın sağlanması için ulaştırma “olmazsa olmaz” bir konumdadır.

Ulaştırma maliyeti nedir?

Ulaştırma maliyeti, birim taşıma fiyatlarıyla taşınan miktar ilişkilendirilerek oluşan taşıma bedelidir. Bütün işletmelerin satın alma ve satış işlemlerinde, taşıma mesafesi ve sayısı, aynı zamanda kullanılan taşıma sisteminin etkisi olmakla birlikte, toplam maliyetin belli bir yüzdesi ve değer olarak da ifade edilebilecek bir ulaştırma maliyetine katlanmaları söz konusudur. Bazı işletmeler için en büyük, bazıları için de en küçük maliyet faktörü ulaştırma olabilmektedir. İşletme üst yönetimleri bu konudaki kararlarını, müşteri tatminini arttıran ve stok maliyetlerini azaltan bir etkileşim çerçevesinde vermek zorundadır.

Karayolu ulaşım sistemleri nelerden oluşmaktadır?

Karayolu ulaşım sistemleri; taşıtlar, teknoloji, insan, ağlar, terminaller, düzenlemeler, bilgi-iletişim ve lojistik hizmet uygulamalarından oluşmaktadır.

Ulaştırma türleri arasında yer alan karayollarının olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir?

Karayolu yığın ve uzun mesafe taşımacılığına elverişli değildir. Yakıt tüketimi fazla, olumsuz çevresel etkileri çoktur. Hız ve trafik akışı genellikle altyapının özelliklerine ve yoğunluk durumuna bağlıdır. Kazalarla olumsuz üne sahip olması yanında, meteorolojik koşullar zaman zaman hızı düşürmekte, hatta ulaşımı durdurmaktadır. Yollar elverişli olsa bile, yakıt tüketimini artırmamak için, hız kısıtlamasına gidilmektedir. Aşırı yüklemeler de yolları ve araçları, beklenen ekonomik ömründen daha kısa sürede tüketmektedir.

Karayolu her türlü arazi koşullarında ağ oluşturmaya uygundur. İnşaat maliyetleri demiryoluna göre düşük ve oldukça esnektir. Kademeli yol yapımı olanaklıdır. Aktarmasız, kapıdan kapıya taşıma olanağı sunar, yolu kullananlara son derece esnek davranma serbestisi verir. En az ambalajlama gerektirmesi, yolcu ve yükün birlikte veya ayrı ayrı hemen hemen aynı hızda taşınabilmesi, çift yönlü ulaşıma olanak sağlaması gibi özellikleriyle karayolu yaşamın her anında farklı bir ulaşım aracıyla karşımıza çıkabilmektedir

Demiryolunda karayolundakine oranla birim taşıma başına enerji tüketiminin daha az olmasının nedeni nedir?

Demiryolunda demir tekerlek ile demiryol arasındaki sürtünme, karayolundaki lastik tekerlek ile beton/asfalt yol arasındaki sürtünmeden daha az olduğundan, birim taşıma başına enerji tüketimi daha azdır.

Dünyadaki en hızlı taşıma türü hangisidir?

Hava yolu, dünyadaki en hızlı taşıma türü olarak, hızla artan talebi karşılamak için çok hızlı bir gelişim içindedir. Hava yolu taşımacılığındaki gelişmenin temel tetikleyicisi küresel ekonomik faaliyetler ve turizm hareketliliği olmaktadır. En önemli ekonomik gelişim dinamiklerinden biri olarak görülen turizm hareketliliğini artırmanın ve dünya turizm gelirleri pastasından büyükçe bir dilim kapmanın tek yolu hava yolu taşımacılığı kapasitesini ve hızını geliştirmektir.

Akışkanlığı olan veya başka bir yardımcı madde kullanılarak uygulanan, basınçla akıtılan yüklerin tek yönlü olarak taşınabildiği ulaşım alt sektörü nedir?

Boru hatları ile taşımacılık mülkiyet, taşınan yük ve fiziki görünüm itibariyle özel bir ulaştırma türüdür. Yalnızca akışkanlığı olan veya başka bir yardımcı madde kullanılarak uygulanan, basınçla akıtılan yüklerin tek yönlü olarak taşınabildiği bir ulaşım alt sektörüdür. Özellikle 1960’lardan sonra ABD, Rusya gibi sanayi ülkelerinde yaygınlaşan boruhattı taşımacılığı, 1990’lı yıllardan itibaren petrol ve türev ürünleri, doğalgaz, su ve kimyasal maddelerin uzak mesafelere kesintisiz iletiminde önemli rol üstlenmiştir. İtici güç pompa istasyonlarındaki basınçla elde edilmektedir. Çevreci bir ulaşım türüdür.

Ulaştırma faaliyetinin başkaları tarafından ücret karşılığı taşıma şeklinde yapılmaya başlaması ne zaman ve nasıl gerçekleşmiştir?

Ulaştırma faaliyetinin başkaları tarafından ücret karşılığı taşıma şeklinde yapılmaya başlaması, yüzyıllar sonra ticaret ve turizm hareketleriyle olmuştur. Bilinen ilk düzenli ticari seferler Mezopotamya ile Anadolu arasındadır. M.Ö. 2000 yıllarında teknolojide nispeten ileri olan Sümerler ve Akadlar bakır ve demir yönünden zengin olan Anadolu’ya düzenli kervanlar yollayarak ticaret yapmışlardır. Aynı dönemde Mısır, bir ticaret merkezi olarak ünlenmiştir. Nil Nehri, Mısır’ın savunmasında, haberleşmede ve mal taşımacılığında önemli rol oynamıştır.

Tarihte nitelikli karayollarının yapım nedeni ve zamanı nedir?

Roma İmparatorluğu döneminde ise hem turistik hem de ticari amaçlı seyahatin gelişmesi, nitelikli karayolu yapımına önem verilmesine neden olmuştur. Bu dönemde yollar mermer ve benzeri sert ve dayanıklı maddelerle kaplanmıştır. Romalılar günümüzdekine benzer toplama ve aktarma merkezleri ve tüm yerleşim yerlerini Roma’ya bağlayan yollar yapmıştır. “Bütün yollar Roma’ya çıkar.” sözü bu durumun sonucudur. Roma döneminde yol ağının ve paranın geçerli olduğu alanın genişlemesi, güvenliğin ve refahın artmasıyla ticaret ve turizm hareketlerinde büyük artış yaşanmıştır. Bu durum bizlere ulaştırmanın önemini bir kez daha göstermektedir.

Ulaştırma ekonomisi nedir?

Ulaştırma ekonomisi, yolcuların ve yük sahiplerinin ulaştırma talebi, ulaştırma gelirleri, istihdam etkisi, yatırımlar ve finansmanı, işletme maliyetleri, enerji tüketimi, fiyat ve kapasite ile pazara girişlere yönelik düzenlemelerin etkilerini kapsamaktadır.

Yer ve zaman faydası nedir?

Yer faydası, malların üretildiği yerden, onların gereksinim duyulduğu, talep edildiği yerlere ulaştırılmasıdır.

Zaman faydası, mal ve hizmetin yer değiştirmesi, taşınması gerektiği zamanda ulaştırma hizmetinin hazır bulunmasıdır.

Ulaştırmanın yararları nelerdir?

• Her düzeyde insan gereksinimlerinin karşılanmasına yardımcı olan ulaştırma, yaşamı kolaylaştırır.
• Ulaştırma, üretim faktörlerinin, kaynakların, girdilerin, üretim ortamına akışını sağlayarak üretim yapmayı olanaklı kılar.
• Ulaştırma, ticareti en yakından en uzak mesafeye kadar olanaklı kılar.
• Ulaştırmanın değer artırıcı etkisi vardır.
• Ulaştırmanın, maliyetleri düşürücü etkisi vardır.
• Ulaştırmanın gelir arttırıcı etkisi vardır.
• Ulaştırma, küresel ekonomiyi ve çağdaş yönetim yaklaşımlarını uygulama olanağı sağlar.
• Ulaştırma sosyal ve siyasal bütünleşmeyi sağlar.
• Ulaştırma olağanüstü durumlarda kurtarıcı rol oynar.