Temel Sürü Sağlığı Yönetimi Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim
Sürüde Meme Sağlığı
- Özet
- Sorularla Öğrenelim
neklerde süt verimi ağırlıklı olarak hangi meme loblarından elde edilmektedir?
İneklerde memenin büyük kısmını arka meme lobları oluşturmakta ve süt veriminin %60’ını bu loblar sağlamaktadır.
Olası subklinik mastitis vakaları nasıl teşhis edilebilir?
Sağım öncesi her hayvanın sütünün Strip Cup Testi ile tek tek muayene edilmesiyle ve her sağımdan sonratank sütünün muayene edilmesiyle olası subklinik mastitis vakaları ortaya çıkarılabilmektedir.
Mastitis tanısında/somatik hücre sayımlarında kullanılan her bir test için değerlendirme ölçütlerini açıklayınız.
? SHS- Sütteki akyuvarlar ve meme epiteli hücreleri toplamı ? Bireysel inek SHS-İneklerin bireyse SHS ? Toplam tank SHS- Tank sütünün SHS ? Direkt mikroskobik SHS-Süt örneğinin SHS ? Kaliforniya mastitis testi-SHS için indirekt yöntem ? Standart plate sayımı-Sütteki bakteri sayısı ? Birincil inkübasyon-Sütteki psikotopik bakteri sayısı ? Toplam tank sütkültürü-Sütteki toplam bakteri ? İnek/meme kültürü-İnek veya tekbir lobtaki etken
Mastitisler klinik bulguların şekline göre nasıl sınıflandırılmaktadır?
? Mastitis kataralis, ? Mastitis apostematoza, ? Mastitis flegmonoza, ? Mantar ve maya mastitisleri, ? Mikoplazma mastitisleri.
Sağım sırasında sağım hijyenine ilişkin olarak gerçekleştirilen işler nelerdir?
? Sağım başlıklarının takılması ? Sağımda süt akışının başlamasının belirlenmesi ? Gerçek sağım süresi ve süt akışının gözlenmesi ? Süt akışının sona ermesinin tespiti ? Son sütün alınması ? Sağım başlıklarının uzaklaştırılması
Elektriksel iletkenlik testi nedir?
Mastitislerde, meme dokusundaki geçirgenliğin artmasına bağlı olarak sütün iyonik bileşimi değişmektedir. Elektriksel iletkenlik testi sütün elektrolit bileşenlerindeki değişikliğin tespit edilerek mastitis tanısı konulmasını sağlamaktadır.
Somatik hücre sayısı (SHS) tespiti hangi süt kullanılarak yapılmaktadır?
SHS kontrolü işletmenin tankta toplanan sütünden veya bir ineğin her meme lobundan sağılan bireysel sütten yapılmaktadır.
Mastitis nasıl sınıflandırılmaktadır?
Mastitisler klinik olarak yangı belirtilerinin bulunup bulunmamasına göre klinik mastitis ve subklinik mastitis şeklinde ikiye ayrılmaktadır.
Meme sağlığında kritik noktalar nelerdir?
? Kuruya alma dönemi ? Kuru dönemin ilk haftası ? Doğum ve doğum sonrası ilk hafta ? Laktasyonda sürekli izleme ? Tank sütü SHS yükseldiğinde ? Subklinik veya klinik mastitis görüldüğünde ? Sürüye yeni damızlık satın alınmasında
Somatik hücre sayısı değerleri nasıl yorumlanmaktadır?
SHS 100.000’den küçük ise sağlıklı meme, 100.000-250.000 arasında ise subklinik hastalık şüpheli meme, 250.000-400.000 ise subklinik hasta meme ve 400.000’den büyük ise klinik hastalık gelişebilecek meme şeklinde yorumlanmaktadır.
SHS nasıl kontrol edilmektedir?
SHS kontrolü mikroskopta sayım şeklinde veya özel hücre sayıcı cihazlar yardımıyla yapılmaktadır.
Meme bezinin yapısal özellikleri nelerdir?
Meme bezi, tubulo-alveolar yapıda sütü üreten ve depolayıcı bir bezdir. Meme bezinin işlevsel kısımları keseciklerdir. Süt, bu keseciklerin içerisini kaplayan tek sıra halinde dizilmiş hücrelerde üretilir.
Türkiye’de mastisis görülme sıklığının oldukça fazla olmasının temel nedenleri nelerdir?
Bilinçsiz ve kontrolsüz antibiyotik kullanımı ile tedavi edilemeyen, dirençli mikroorganizmalar nedeniyle kronikleşen mastitis vakaları ve tedaviye geç kalındığı için başarı şansı düşen vakaların fazlalığı temel nedenlerdir.
Mastitis oluşumunda etkili olan temel faktörler nelerdir?
Mastitis oluşumunda etkili olan faktörler hayvana bağlı etkenler, çevresel etkenler ve hastalık yapıcı etkenlerdir.
Non-enfeksiyöz meme hastalıklarının temel sebebi nedir?
Meme başı ve meme derisinin hastalıkları genellikle travmatik nedenlerle şekillenir. Sürüde en fazla sağımın tekniğine uygun yapılmaması sonucu veya ayarsız sağım sistemlerinden kaynaklanmaktadır.
Klinik mastitis belirtileri nelerdir?
Gözle ve elle yapılan incelemelerde ağrı, sıcaklık, kızarıklık, işlev bozukluğu vb. yangı bulgularına rastlanılması klinik mastitis belirtileridir.
Mastitislerde karşılaşılan kayıp ve giderler nelerdir?
Azalmış süt üretimi (%69), süt kaybı (%11), işletmede yenileme (%8), satış değerinin düşmesi (%5), ilaç giderleri (%3), sağaltım giderleri (%2) ve artan işgücü (%2) şeklindedir.
Bir meme lobunun yapısal özelliklerini açıklayınız
Her bir meme lobu meme başı, bez boşluğu, süt kanalları ve süt yapan dokulardan oluşmaktadır.
Sütçü işletmelerde meme sağlığı kontrol programlarının temel prensipleri nelerdir?
? Uygun çevre koşullarının sağlanması ? Mastitis nedeni odak ve kaynakların belirlenip karşı tedbirlerin alınması ? Uygun sağım yönteminin kullanılması ? Sağım ekipmanlarının teknik uygunluğu, bakımı ve işleyişi ? Sağım hijyeni ? Teat Dipping (TD) uygulamaları ? Laktasyon dönemindeki klinik mastitislerin sağaltımı ? Kuru dönemdeki ineklerin bakımı ve kuru dönem sağaltımı ? Kronik enfekte ineklerin sürüden çıkarılması ? Sık sağım uygulaması ? Kayıt tutulması ve sonuçların iyi saklanması ? Sürüde sürekli her sağımda mastitis takibi ? Periyodik meme sağlığı kontrolü ? Daha iyi bakım, besleme ve sağım koşulları
Sütün bakteriyolojik muayenesi nasıl yapılmaktadır?
Enfekte meme loblarının ortaya konulmasında en kesin yol sütte patojen varlığının saptanmasıdır. Bir meme lobu enfekte değilse sütteki SHS genelde 200.000 / ml’nin altında olmaktadır.
California Mastitis Testi (CMT) nasıl uygulanmaktadır?
İneğe sağ tarafından yaklaşılarak süt numuneleri alınır. Her meme lobu için sırayla harflendirilmiş ayrı bir bölmesi bulunan dört gözlü kaba her meme lobundan bir miktar süt sağılır ve klinik mastitis yönünden incelenir. CMT kabı eğilerek içerisinde 2 ml sütkalacak şekilde fazla süt dökülür. Sonrasında süt miktarı kadar CMT solüsyonu eklenir ve dairesel hareketlerle döndürülerek reaksiyon izlenir.
Sürüde meme sağlığı problemlerine işaret eden parametreler nelerdir?
? Tank sütü SHS’nin 400.000’den fazla olması ? Aylık %10’dan fazla meme hastalığı ? Klinik kontrollerde %10’dan fazla memede fibrozis ve sertleşme belirtileri ? Kör meme oranının %2 veya daha fazla olması ? Sürüde toplam *’den fazla mastitisli meme lobunun bulunması ? Sürü sütünde antibiyotik kalıntılarının belirlenmesi
Meme başlarının yapısal özellikleri nelerdir?
Meme başları meme başı deliği, meme başı kanalı, meme başı kanalı gülcüğü ve meme başı boşluğundan oluşmaktadır.
İklim koşulları hastalık görülme sıklığını nasıl etkilemektedir?
Sıcak ve nem ineklerde stresi artıracağı için hastalıklara karşı direnci azaltmaktadır.
Sağım yapma koşulları hastalık görülme sıklığını nasıl etkilemektedir?
Sağım öncesi temizliğin doğru yapılmamasına bağlı olarak meme çevresindeki etkenler sağımla birlikte memeye girebilmekte ve mastitise neden olabilmektedir. Benzer şekilde sağımda memenin tamamen boşaltılmaması durumunda son süt ile birlikte meme içerisinde kalan bakteriler hızla üreyerek mastitis oluşturabilirler.
Direkt mikroskobik hücre sayımı yöntemi (DMHSY) nasıl uygulanmaktadır?
DMHSY lam üzerinde hazırlanan frotinin uygun yöntemlerle boyanması ve mikroskop altında sayımı şeklinde uygulanmaktadır.
Sütte antibiyogram testi nasıl uygulanmaktadır?
Süt numunelerinden oluşturulan bakteri kültürlerine katılan antibiyotik disklerinin bakteri üremesi üzerine etkilerinin ölçülmesi ile uygun antibiyotik seçimi yapılmaktadır.
Strip cup testi nedir?
Strip cup yani sağım kupası testi sütün bir maşrapaya kapak teşkil eden siyah bir zemine sağılması ve homojenitesinin kontrolünü içeren basit bir testtir.
Mastitisin en sık görüldüğü dönemler hangileridir?
Laktasyonun ve kuru dönemin tümünde mastitis görülmekle birlikte kuru döneme girişte ve laktasyonun ilk ayında görülme oranı toplam mastitis vakalarının yarısını geçmektedir.
Memenin anatomik yapısı hastalık görülme sıklığını nasıl etkilemektedir?
Meme başındaki yapısal bozukluklar, memenin sarkık veya gevşek yapıda olması meme hastalıklarının görülme sıklığını artırmaktadır.
Strip cup testi için hangi malzemeler kullanılabilir?
Genellikle dört gözlü siyah kaplar veya amaca uygun olarak üretilmiş siyah zemin oluşturan bir kapağı bulunan maşrapalar, beyaz kaplar da kullanılabilir.
Mastitis oluşumunda hastalık yapıcı etkenler nelerdir?
Mikroorganizmalar, bakteriler, virüsler, paraziter etkenler, fiziksel ve kimyasal etmenler ile be etkenlerin miktarı ve virulansı, yapıcı etkilerinin şiddeti ve etki süresi de hastalığın ortaya çıkmasında önemli rol oynamaktadır.
Tank sütünde her gün SHS kontrolü yapılabiliyorken bireysel sütte her gün SHS kontrolü yapılamamasının nedeni nedir?
Bireysel sütte SHS kontrolünün günlük yapılabilmesi imkanı yoktur. Bu hem maliyet, hem de işçilik yönünden uygulanabilir değildir.
Subklinik mastitislerin klinik mastitislere kıyasla daha büyük çaplı kayıplara yol açmasının nedeni nedir?
Subklinik mastitisin sürüdeki yaygınlığının fazlalığı, dışarıdan belirti göstermemesi ve genellikle gözden kaçması işletmedeki kayıpları büyük boyutlara taşımaktadır.
Ketozis nedir?
İneklerde çoğunlukla doğumdan sonra ilk 2 ay içerisinde ortaya çıkan bir hastalıktır. Hastalık enerji metabolizmasındaki dengesizliklere bağlıdır
Mastitis kontrol programlarının temel hedefleri nelerdir?
? Mevcut enfeksiyonların eliminasyonu, ? Yeni enfeksiyonlardan korunma ? Memelerin sürekli mastitis açısından izlenmesi
Somatik hücre nedir?
Somatik hücre, meme epitel hücreleri ve savunma hücreleridir.
Mastitis oluşumunda çevreye bağlı etkenler nelerdir?
Barınak, beslenme, iklim ve sağım temel çevresel faktörlerdir.
Subklinik mastitislerde kayba neden olan temel faktörler nelerdir?
? İşletmede yaygınlığı, ? Her meme lobunda *’ye varan süt kaybı şekillenmesi, ? Sütün kalitesinde bozulma, ? Sütün birim fiyatının düşmesi.
Mastitis tanısı konulmasında sütün pH değerindeki değişim nasıl incelenmektedir?
Yeni sağılmış bir sütün pH’sı 6,4-6,8 arasında değişirken mastitis olgularında süt pH’sı çoğunlukla yükselmektedir. Bu nedenle, sütteki alkaliliğin saptanması bir tanı yöntemidir.
Avrupa Birliği tarafından kabul edilen SHS normlarını açıklayınız.
Avrupa Birliği normları hem süt hem de süt ürünleri imalatında kullanılacak sütlerin SHS’sinin 400.000 / ml’nin altında olması gerektiği şeklindedir.
Mastitis belirtileri nelerdir?
Başlangıçta yalnızca somatik hücre sayısı artışı ile kendini göstermektedir. İleri durumlarda ise memede şişkinlik, kızarıklık, ağrı belirtileri ile seyretmektedir.
Bir sürüde SHS bakımından olumlu ve olumsuz değişikler nasıl takip edilmektedir?
Yıllık ortalama ve bir önceki yılın aynı ayına ait ortalama SHS ile karşılaştırma yapılarak sürüde olumlu ve olumsuz değişiklikler görülebilmektedir.
Sağım sonrası ineğin yemlenerek ayakta tutulması neden önemlidir?
Memenin savunmasının en zayıf olduğu zaman dilimi, sağımdan sonraki 20-30 dakikadır. Sağım sırasında sütün akışıyla kanalın açılması, büzücü kasların gevşemesi ve laktosebumun oluşturduğu mühürün bozulmasıyla memeye mikroorganizmaların girişi mümkün olmaktadır. Tekrar bu mühürün kapanması için yeterli bir zamana gereksinim olduğundan bu süre boyunca hayvanın yatmaması, başka bir deyişle meme başlarının temiz kalması uygun olmaktadır.
Memenin sahip olduğu savunma sistemleri nelerdir?
Meme fiziksel ve humoral savunma olmak üzere iki tür savunma sistemine sahiptir.
Mastitisler seyrine göre nasıl sınıflandırılmaktadır?
Mastitisler seyrine göre akut mastitis ve kronik mastitis olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Elektriksel iletkenlik testi hangi faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir?
Sütün bileşimine, miktarına, ısısına, hayvanın ırkına, mevsime, bakteriyel floraya, laktasyon dönemine, sağım sıklığına ve örneklerin sağım başında veya sonunda alınmasına bağlı olarak değişebilmektedir.
En temel enfeksiyöz meme hastalıkları hangileridir?
Papillomatozis, şap, akne, furunkuloz, follikülitis, apseli dermatit, impetigo, intertrigo vb.
Subklinik mastitislerin erken teşhisi neden önemlidir?
Subklinik mastitislerin erken teşhisi memelerin mastitis nedeniyle yeniden düzelmeyecek şekilde zarar görmesinin önüne geçilmesini sağlar. Ayrıca mastitisin sürüde daha fazla yayılmasını ve yeni mastitislerin oluşmasını engeller.
Enfeksiyöz meme hastalıklarının temel sebebi nedir?
Meme başı, meme derisi veya meme bezi dokusunda oluşabilen enfeksiyöz meme hastalıkları viral veya bakteriyel etkenlerin neden olduğu hastalıklardır.
Mastitis oluşumunda hayvana bağlı etkenler nelerdir?
Yaş ve laktasyon sayısı, laktasyon dönemi, süt verimi, memenin anatomik yapısı, sağım kolaylığı, ırk, meme ve meme başındaki yaralar hayvana bağlı temel etkenlerdir.
Mastitislerin oluşumunda üç halka prensibini açıklayınız
Bir hastalığın oluşmasında ilk halka etkendir. Sonrasında hayvan ve çevre gelmektedir. Etkeni tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmadığı için hayvan ve çevre iyileştirilerek hastalıkların önüne geçmek mümkün olabilir.
Meme başı kanalını çevreleyen kas liflerinin temel işlevi nedir?
Meme başı kanalını çevreleyen halka şeklindeki kas lifleri sağım dışı zamanlarda sütün damlamasını engellemektedir.
Mastitis yönünden kritik dönemler ve kontrol zamanları nelerdir?
? Kuruya alma dönemi ? Kuru dönemin ilk haftası ? Doğuma birkaç gün kala ? Doğum ve erken puerperal dönem ? Sürüye dışarıdan hayvan katılacağı zaman
Sağım makinaları ve sağım sistemi SHS’yi nasıl etkilemektedir?
Sağım makinalarındaki teknik problemler, temizlik ve dezenfeksiyonundaki eksiklikler, sağım yaparken yapılan hatalar gibi nedenlerle memelerde artan oranlarda enfeksiyonlar şekillenmektedir. Böylece SHS artmaktadır.
Klinik mastitislerde kayba neden olan temel faktörler nelerdir?
? Geçici veya kalıcı verim düşüklüğü, ? Tedavi süresince sütün kullanılamaması, ? Tedavi giderleri, ? Sürüden çıkarma, ? Genetik ilerlemede yavaşlama, ? İşgücü kaybı
Laktasyonun gerçekleşme aşamaları nelerdir?
Laktasyon, doğumu yaklaşan hayvanda meme alveol hücrelerinin süt üretebilecek şekilde hazırlanması, doğumla birlikte süt vermeye başlaması ve yavrunun emmesi veya sağım ile sürekli uyarılması ile süt salgılanması dönemlerinden oluşmaktadır.
Laktasyon aşamalarında hangi hormonlar salgılanmaktadır?
Laktasyon başta prolaktin olmak üzere ACTH, östrojen,somatotropin ve tiroid hormonlarının etkisi altında meydana gelmektedir.
Kuru dönemde dengeli beslenmeyen ineklerde ne tür sorunlarla karşılaşılmaktadır?
İneklerin kuru dönemde dengeli beslenmemeleri durumunda doğum ve takibindeki yeni laktasyona uyum gösteremeyerek süt humması, ketozis, karaciğer koması gibi çeşitli hastalıklara açık hale gelmektedir.
Kuru dönemin evreleri nelerdir?
? Kuruya alınmayı takiben ilk haftada sütle aşırı dolan memelerde bir süre sonra süt üretimi yavaşlar ve durur. ? İkinci haftadan itibaren süt yapıcı dokunun gerileyerek küçülmesi olarak kabul edilen dinleme dönemine geçilir. ? Gebeliğin son ayında memenin süt yapıcı dokusu tekrar gelişme ve çoğalma göstererek yeniden süt üretecek duruma gelir. Gebeliğin son 10 günü içerisinde memede kolostrum üretimi başlar.
Östrojen hormonunun etkileri nelerdir?
Östrojen pubertas ve gebelikte meme bezinin ve özellikle de memenin kanal sisteminin gelişmesini sağlayan hormondur. Dolaylı yoldan prolaktinin etkisini artırır.
Laktasyon kavramının anlamını açıklayınız.
Laktasyon en basit anlamıyla sütün sentezlenme ve salgılanmasıdır.
Mastitis nedir?
Memenin süt yapan dokusunun, süt kanallarının ve sütü depolayan kısımlarının tümünde görülebilen yangısal bozukluklara mastitis denilmektedir.
Oksitosin hormonu hangi durumlarda salgılanmaktadır? Etkileri nelerdir?
Oksitosin, yavrunun emmesi, sağım makinelerinin sesi vb. uyaranların etkisiyle salınmaktadır. Korku, stres, acı vb. durumlarda salınan hormonların etkisiyle kan damarlarındaki daralma sonucu meme alveollerine ulaşan oksitosin miktarı azalır, bu da sütün indirilmesine engel olur.
Sütçü ineklerde ortalama laktasyon dönemi süresi ne kadardır?
Laktasyon dönemi ortalama 300 gün sürmektedir.
Meme hastalıkları ortaya çıkış sebeplerine göre nasıl sınıflandırılabilir?
Meme hastalıkları enfeksiyöz ve non-enfeksiyöz sebeplerle şekillenebilmektedir. Diğer yandan etkilenen dokuya göre meme derisi, meme bezi veya meme başı hastalıkları şeklinde de sınıflandırılabilmektedir.
Süt humması kavramının anlamını açıklayınız.
İneklerde çoğunlukla doğumdan sonra ilk 2 gün içerisinde ortaya çıkan bir hastalıktır. Hastalığın ortaya çıkmasında kuru dönemde yapılan bakım ve besleme hataları büyük rol oynar.
Humoral savunma nedir?
Immun sistem savunması iki temel bölüme ayrılır; hücresel savunma ve antikorlar ile yapılan savunma. Vücuda dışarıdan giren yabancı mikroplara karşı antikorlarla yapılan savunmadır (B Lenfositler). Hümoral bağışıklıkta B Lenfositleri görev alır. Bu hücreler kemik iliğinde olgunlaşan lenfositlerdir. B Lenfositler antijene bağlandıkları zaman plazma hücresine dönüşür ve çoğalır. Aynı antijen ikinci kez kana geçtiği zaman B Lenfositlerinden plazma hücresinin oluşumu hızlanır.
Klinik ve subklinik mastitislerin görülme oranları nedir?
Mastitislerin %5-7 kadarı klinik mastitisler, %93- 95 kadarı ise subklinik mastitislerdir.
Yüksek süt verimi olan hayvanlarda hastalıkların görülme sıklığındaki artışın temel nedeni nedir?
Söz konusu durumun en temel nedeni, hayvanların laktasyonlarının özellikle ilk döneminde negatif enerji dengesine girmeleri ve bu sıradaki strestir.
ACTH hormonunun etkileri nelerdir?
Adrenokortikotropin hormonu glikokortikoid salınımını uyarır, glikokortikoidler de prolaktinin laktogenezis üzerine etkisini artırır.
Subklinik mastitis belirtileri nelerdir?
Subklinik mastitislerde memede ve sütün yapısında gözle görülür değişiklikler yoktur. Sütün kalite ve miktarında ancak belli testlerle ortaya konabilen önemli bazı değişiklikler şekillenmektedir.
Sütte somatik hücre sayısını etkileyen faktörler nelerdir?
? Mastitis ? Laktasyonun evresi ? İlerleyen yaş ve laktasyon sayısı ? Stres veya ineğin konforu ? Kızgınlık ? Sağım aralıkları ? Sağım makinaları ve sağım sistemi
İneklerin ne zaman kuruya alınmaları gerekmektedir?
Gebe ineklerin doğumlarına 45-60 gün kala kuruya alınmaları uygundur.
Sağım aralıkları SHS’yi nasıl etkilemektedir?
Düzensiz sağım aralıkları sütte SHS’nin yükselmesine yol açmaktadır. Kısa sağım aralıkları hücre sayısının artışına yol açmaktadır.
İlerleyen yaş SHS’yi nasıl etkilemektedir?
Sütteki SHS ineğin yaşının ilerlemesi ile artmaktadır.
Kuruya çıkarmada sağımın sona erdirilmesi amacıyla ne tür yöntemlere başvurulmaktadır?
Memelerin tam olarak boşaltılmaması, aralıklı sağım ve aniden sütten çıkarma yöntemleri uygulanmaktadır.
Beslenmeye ilişkin yapılması gereken kontroller nelerdir?
? Yeterli miktar ve çeşitlilikte kaba yem ya da karma rasyon ? Enerji ve protein ihtiyacı için yeterli yem maddesi içeren rasyonlar ? Özellikle vitamin A ve E başta olmak üzere yeterli vitamin ve mineral maddeler
Sağımda dikkat edilmesi gereken temel hususlar nelerdir?
Sağım malzemelerinin her hayvan için ayrı ve her sağımdan sonra uygun şekilde yıkanıp dezenfekte edilmesi, sağımcıların kauçuk eldiven kullanması ve sağım sırasında sık sık eldivenli ellerini yıkayıp dezenfekte etmeleri gerekmektedir.
Stres veya ineğin konforu SHS’yi nasıl etkilemektedir?
İneğin günlük yaşamındaki ani değişiklikler sütte SHS’nin birkaç gün içinde yükselmesine yol açabilmektedir. Ayrıca zeminde yataklık olarak saman kullanıldığında mastitisle karşılaşılma sıklığının %30 daha azaldığı görülmüştür.
Laktasyon evresi SHS’yi nasıl etkilemektedir?
SHS laktasyonun ilk haftasında kolostrumda yüksektir. Takiben düşer ve laktasyon sonuna kadar bu düşük seviyede kalır. Laktasyonun sonuna yakın bir miktar yükselme göstermektedir.
Mastitisten korunmada aşının rolünü açıklayınız
Mastitislerde aşılamalar bugüne kadar arzu edilen seviye bir koruma sağlamamıştır. Mastitis aşıları hastalığı önleyememekle birlikte hastalığın şiddetini ve iyileşme sürecini bir miktar olumlu yönde etkileyebilmektedir. Bu nedenle yalnızca yardımcı unsur olarak kabul edilmektedir.
Genel sağlık durumuna ilişkin yapılması gereken kontroller nelerdir?
? Kondisyon ve konstitüsyon ? Tırnak sağlığı ? Genital sağlık
Meme sağlığı bakımından barınakların bakımında nelere dikkat edilmelidir?
Barınaklar, gezinti yerleri, padok ve meraların ineklerin ihtiyaçlarına en iyi şekilde cevap verecek şekilde düzenlenmesi, hijyenik olması ve ineğin konforunu en iyi şekilde sağlaması gerekmektedir.
Sağım öncesinde sağım hijyenine ilişkin olarak gerçekleştirilen işler nelerdir?
? Memelerin yıkanması ve temizliği ? Kurulama ? Strip Cup Testi ? Dezenfeksiyon
Hijyenik açıdan sağım tekniği kontrolünde nelere dikkat edilmelidir?
Özellikle riskli işletmeler ve mastitis sorunu olan işletmelerde sabah ve akşam asidik ve bazik dezenfektanlar kullanımı, haftalık bakım, sağım başlığı lastiklerinin temizliği ve periyodik bakteriyolojik kontrollerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Kuru dönemde hangi zamanlarda mastitis görülme oranı daha yüksektir?
Kuru döneme girerken, özellikle kuru dönemin ilk haftaları, kuru dönemden çıkışta ve laktasyonun başlangıcında mastitis görülme oranı yüksektir.
Mastitis için sanitasyon nedir?
Bir süt sığırı işletmesinde mastitislerin tedavisi, taşıyıcı ve kronik hasta hayvanların süreden çıkartılması, hastalık oluşmasında etkili tüm faktörlerin incelenerek iyileştirilmesini kapsayan uygulamaların tümünü ifade etmektedir.
Sağım sonrasında sağım hijyenine ilişkin olarak gerçekleştirilen işler nelerdir?
? Meme başlarının dezenfeksiyonu ? İneklerin bir süre ayakta kalması için yemleme ? Her sağımdan sonra sağım başlıklarının temizliği ve dezenfeksiyonu ? Süt taşıyıcı boruların temizliği ve dezenfeksiyonu ? Sağım makinasının dış temizliği ? Süresi dolan, eskimiş, çatlamış ve patlamış sağım başlık ve borularının yenilenmesi
Meme lobunu oluşturan dokular nelerdir?
Her bir meme lobu meme başı (papilla mamma), bez boşluğu (sinus lactiferus veya meme bezi sarnıcı), süt kanalları (canalis lactiferus, canalis galactophorus, canalis lobularis, canalis interlobularis) ve süt yapan dokulardan (süt yapan parenflim hücreleri ve alveoller) oluşmaktadır.
Oksitosin nedir?
Alveollerdeki miyoepitel hücrelerinin kasılmasını sağlayan ve böylelikle sütün sağılabilmesine olanak sağlayan bir hormondur. Oksitosin yavrunun emmesi, sağım makinelerinin sesi v.b. uyaranların etkisiyle salınmaktadır. Korku, stres, acı v.b. durumlarda salınan hormonların etkisiyle kan damarlarındaki daralma sonucu meme alveollerine ulaşan oksitosin miktarı azalır, bu da sütün indirilmesine engel olur.
Kuru dönemin inekler için gerekliliğini açıklayınız.
Sütçü ineklerde laktasyon dönemi ortalama 300 gün sürmektedir. Laktasyon dönemini takiben memenin süt üretiminin durdurularak bir dinlenme dönemine girmesi alışılmış bir uygulamadır. İleri gebe ineğin karnında bu dönemde hızla gelişen yavrusunu daha iyi besleyebilmesi, doğum eforu için ihtiyacı olan güç ve enerjiyi toplayabilmesi ve yeni başlayacak laktasyon için ilave olarak gerekecek maddeler ve enerjiyi sağlamak bakımından vücut depolarını bir miktar doldurması gerekmektedir. Bu nedenle gebe ineklerin doğumlarına 45-60 gün kala kuruya alınmaları uygundur, yani inekler bu dönemde sağılmazlar.
Kuru dönemin ana evreleri nelerdir?
Kuru dönem üç ana evreden oluşmaktadır:
-
Kuruya alınmayı takiben ilk haftada sütle aşırı dolan memelerde bir süre sonra süt üretimi yavaşlar ve durur.
-
İkinci haftadan itibaren memenin involüsyonu dediğimiz süt yapıcı dokunun gerileyerek küçülmesi olarak kabul edilen dinleme dönemine geçilir.
-
Dinlenme dönemini takiben gebeliğin son ayında memenin süt yapıcı dokusu tekrar gelişme ve çoğalma göstererek yeniden süt üretecek duruma gelir. Gebeliğin son 10 günü içerisinde memede kolostrum üretimi başlar.
Non-enfeksiyöz meme başı ve meme derisi hastalıklarının sebepleri neler olabilir?
Genellikle travmatik nedenlerle şekillenir. Bazen kimyasal veya fiziksel etkenler de söz konusu olabilmektedir. Sürüde en fazla sağımın tekniğine uygun yapılmaması sonucu veya ayarsız sağım sistemlerinden kaynaklanmaktadır. Sağım sonrası yıkanan memenin kurulanmaması ve ıslak, nemli memenin soğuğa maruz kalması sonucu meme derisinde çatlamalar görülebilmektedir. Ayrıca sağım sonrası uygulanan antiseptiklerin yanlış seçilmesi veya fazla derişik kullanılması sonucu meme derisinin tahriş olabileceği de unutulmamalıdır.
Papillomatozis nedir?
Viral kökenli, iyi huylu, çoklu neoplazmaya (tümör) neden olur; özellikle genç düvelerde, genellikle meme, meme başı derisi, karın altı, baş ve boyunda görülen enfeksiyöz bir hastalıktır. Etkeni BPV’dir (Bovine Papilloma Virus).
Şap nedir?
Şap çok bulaşıcı bir viral hastalıktır. Genel durumdaki bozukluklar yanında, meme derisinde tipik lezyonlar oluşturduğu gibi meme bezi epitelinde de önemli hasara yol açar. Bunun sonucu süt yapısında ve miktarında belirgin değişiklikler olur. İnce derili meme ve memebaşı kısımlarında veziküller oluşur ve patlar, kırmızı deri altı dokusu açığa çıkar. Bu lezyonlar çok ağrılıdır.
Somatik hücre sayısı nedir?
Sütte bulunan hücrelerdir. Bu hücrelerin çoğunluğu süte kandan geçen akyuvarlardan, bir kısmı da meme parenşimi ve süt taşıyıcı kanallardaki hücrelerin dökülmesine bağlı olarak süte karışan hücrelerden oluşmaktadır. Memedeki yangı durumlarında özellikle savunma amacıyla kandan süte geçen akyuvarların sayısında şiddetli artışlar şekillenmektedir. Bu hücrelerin artışının belirlenmesi bize sütte bir yangı olduğuna işaret eder.
Mastitis nedir?
Memenin süt yapan dokusunun, süt kanallarının ve sütü depolayan kısımlarının tümünde görülebilen yangısal bozukluklara mastitis adı verilmektedir. Hastalığın başlangıcında sadece somatik hücre sayısı (SHS) artışı ile kendini gösteren mastitis, ileri durumlarda memede şişkinlik, kızarıklık, ağrı belirtileri ile seyreder. Meme fonksiyonları az veya çok etkilenir. Sütün içeriği, yapısı, rengi ve kıvamı değişikliğe uğramaktadır
Mastitisleri sınıflandırız.
-
mastitis kataralis,
-
mastitis apostematoza (piyojen mastitis),
-
mastitis flegmonoza (koli mastitis),
-
mantar ve maya mastitisleri,
-
mikoplazma mastitisleri
isimleri altında sınıflandırılmakta ve incelenmektedir.
Meme savunma türleri nelerdir?
Meme fiziksel ve humoral savunma olmak üzere iki tür savunma sistemine sahiptir. Fiziksel savunmada meme ve meme başının anatomik yapısı önemlidir. Humoral bağışıklıkta B Lenfositleri görev alır.
Mastitis oluşumunda etkili faktörleri sıralayınız.
- Hayvana Bağlı Etkenler
- Yaş ve laktasyon sayısı
-
Laktasyon dönemi
-
Süt verimi
-
Memenin anatomik yapısı
-
Sağım kolaylığı
-
Irk
-
Meme ve meme başındaki yaralar
-
Çevresel Etkenler
-
Barınak
-
Beslenme
-
İklim
-
Sağım
-
Klinik mastitislerde kayba neden olan faktörleri sıralayınız.
Klinik mastitislerde kayba neden olan faktörler şunlardır:
-
Geçici veya kalıcı verim düşüklüğü
-
Tedavi süresince sütün kullanılamaması
-
Tedavi giderleri
-
Sürüden çıkarma
-
Genetik ilerlemede yavaşlama
-
İşgücü kaybı
Meme sağlığında kritik noktaları sıralayınız.
Meme sağlığında kritik noktalar:
-
Kuruya alma dönemi (Veteriner hekim muayenesi)
-
Kuru dönemin ilk haftası (Gözlem ve elle kontrol)
-
Doğum ve doğum sonrası ilk hafta (Gözlem elle kontrol CMT)
-
Laktasyonda sürekli izleme (Her sağımda Strip Cup Test ve tank SHS)
-
Tank sütü SHS yükseldiğinde (Sürüde CMT ve bireysel SHS)
-
Subklinik veya klinik mastitis görüldüğünde (Veteriner hekim muayenesi)
-
Sürüye yeni damızlık satın alınmasında (Veteriner hekim muayenesi)
Sürüde meme sağlığı problemlerine işaret eden parametreler nelerdir?
- Tank Sütü SHS’nın 400.000’den fazla olması
- Aylık % 10’dan fazla meme hastalığı
- Klinik kontrollerde %10’dan fazla memede fibrozis ve sertleşme belirtileri
- Kör meme oranının %2 veya daha fazla olması
- Sürüde toplam %20’den fazla mastitisli meme lobunun bulunması
- Sürü sütünde antibiyotik kalıntılarının belirlenmesi
gibi bulgular ilgili işletmede önemli meme sağlığı problemleri olduğuna işaret etmektedir.
Mastitis kontrol programlarının ana hedefleri nelerdir?
Mastitis kontrol programlarının üç ana hedefi vardır. Bunlar
-
Mevcut enfeksiyonların eliminasyonu,
-
Yeni enfeksiyonlardan korunma ve
-
Memelerin sürekli mastitis açısından izlenmesidir.
Sütçü işletmelerde meme sağlığı kontrol programlarının temel prensipleri nelerdir?
Sütçü işletmelerde meme sağlığı kontrol programlarının temel prensipleri
-
Uygun çevre koşullarının sağlanması
-
Mastitis nedeni odak ve kaynakların belirlenip karşı tedbirlerin alınması
-
Uygun sağım yönteminin kullanılması
-
Sağım ekipmanlarının teknik uygunluğu, bakımı ve işleyişi
-
Sağım hijyeni
-
Teat Dipping (TD) uygulamaları
-
Laktasyon dönemindeki klinik mastitislerin sağaltımı
-
Kuru dönemdeki ineklerin bakımı ve kuru dönem sağaltımı
-
Kronik enfekte ineklerin sürüden çıkarılması
-
Sık sağım uygulaması
-
Daha iyi bakım, besleme ve sağım koşulları
-
Kayıt tutulması ve sonuçların iyi saklanması
-
Sürüde sürekli her sağımda mastitis takibi
-
Periyodik meme sağlığı kontrolü
Mastitis yönünden kritik dönemler ve kontrol zamanları nelerdir?
Mastitis yönünden kritik dönemler ve kontrol zamanları:
-
Kuruya alma dönemi
-
Kuru dönemin ilk haftası
-
Doğuma birkaç gün kala
-
Doğum ve erken puerperal dönem
-
Sürüye dışarıdan hayvan katılacağı zaman
Bu kritik dönemlerdeki muayenelerin yapılması için işletme veteriner hekimi çağırılmalıdır.
Mastitis için sanitasyon nedir?
Mastitis için sanitasyon: Bir süt sığırı işletmesinde mastitislerin tedavisi, taşıyıcı ve kronik hasta hayvanların sürüden çıkartılması, hastalık oluşmasında etkili tüm faktörlerin incelenerek iyileştirilmesini kapsayan uygulamaların tümünü ifade eder.
Kuruya çıkarmada sağımın sona erdirilmesi amacıyla kaç farklı yöntem uygulanabilir?
Kuruya çıkarmada sağımın sona erdirilmesi amacıyla farklı 3 yöntem uygulanabilir.
-
Memelerin tam olarak boşaltılmaması: Kuruya almaya bir süre kala ineğin memeleri sağım zamanlarında sadece kısmen sağılır ve memedeki süt boşaltılmaz. Memenin sütle dolu olması memede süt üretim faaliyetlerini durdurucu bir özellik göstermektedir.
-
Aralıklı sağım: Burada inek her sağım zamanında sağılmayıp önce günde bir sonrada iki günde bir sağım uygulanarak bir süre daha sağılmaya devam etmektedir. Süt iyice azalınca sağım tamamen bırakılır.
-
Aniden sütten çıkarma: Bu yöntemde inek son ana kadar normal şekilde sağılmaktadır. Son sağımı takiben inek bir daha sağılmamak üzere kuruya alınır.