Hijyen ve Sanitasyon Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tutum kavramını açıklayınız. 

Tutum; aktarılan ve algılanan bilgilerin hem kendi toplumsal ve kültürel yapısından, hem de diğer toplumlar ve kültürel özelliklerinden etkilenerek kişide oluşan, oluşturulan, kazandırılan düşünce, duygu ve değer yargıları gibi özelliklerdir.

Hijyen eğitimlerinde hangi konular üzerinde durulmalıdır?

Hijyen eğitimlerinde şu 4 önemli nokta üzerinde durulmalıdır:
1. Eğitim verilen birey veya bireylerin sağlık, sağlığın korunması ve geliştirilmesi, hijyen kuralları ile ilgili şu ana kadar bildiklerinin ve öğrendiklerinin bilinmesi,
2. Hijyen eğitimine neden gereksinim duyduklarının veya duyacaklarının belirlenmesi ve bunların vurgulanması,
3. İstenilen ve olumlu davranış değişikliğinin alışkanlık hâline getirilerek kesintisiz ve sürekli uygulanmasının sağlanması. Bunun için de konuya uygun belirli aralıklarla anımsatmaların yapılması.

4. Hedef grubun niteliğine uygun hijyen konuları ve eğitim tekniklerinin kullanılması. Örneğin; anaokulu çocuğu ile ilköğretime devam eden çocuklar; mutfakta çalışanlarla sağlık kurumlarında çalışanlar; kadın ile erkekler; çocuk ile yaşlılar vb. gruplarda eğitimlerin içerikleri ve yöntemleri farklı olmalıdır.

Sağlığı etkileyen etkenler neledir?

Sağlığı etkileyen etkenler şunlardır:
• Fiziksel etkenler
• Kimyasal etkenler
• Biyolojik etkenler
• Çevredeki ve yaşam alanlarının ergonomik özellikleri
• Psikososyal etkenler

"Hijyen Eğitimi Yönetmeliği" hangi yılda Resmi gazetede yayımlanmıştır?

Sağlık Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nca 5 Temmuz 2013 tarih ve 28698 Resmî Gazete sayılı “Hijyen Eğitimi Yönetmeliği” çıkartılmıştır.

“Hijyen Eğitimi Yönetmeliği"'nin amaçları nelerdir, açıklayınız.

Hijyen Eğitimi Yönetmeliği'nin amaçları “Gıda üretim ve perakende iş yerlerinde, insani tüketim amaçlı sular ile doğal mineralli suları üreten iş yerlerinde ve insan bedenine temasın söz konusu olduğu temizlik hizmetlerinin verildiği iş yerlerinde çalışanlara yönelik hijyen eğitimi programlarının planlanmasına, eğitimlerin verilmesine, iş yeri sahibinin, işletenlerin ve çalışanların bu konudaki sorumluluklarına, bu iş yerlerinde çalışmaya engel bulaşıcı hastalıkların ve cilt hastalıklarının belirlenmesine ve bu hastalıkların iyileşme hâlinin tespitine ilişkin usul ve esasları belirlemektir” olarak vurgulanmıştır.

Diyabetes mellitus (DM), nasıl bir hastalıktır, açıklayınız. 

Diyabetes mellitus (DM), pankreasın insülin adı verilen hormunu yeterli miktarda üretememesi ya da vücuttaki hücrelerin insülini yeterli düzeyde kullanamaması sonucu oluşan, ömür boyu devam eden, kronik bir hastalıktır.

Kangren kavramını açıklayınız. 

Kangren: Doku veya organlara kan taşıyan damarların herhangi bir sebeple görevini yerine getirememesinden dolayı hayati fonksiyonlarını kaybetmeleridir.

Diyabetik ayak oluşmaması için hangi önlemler alınmalıdır?

Diyabetik ayak oluşmaması için aşağıdaki önlemler alınmalıdır:
• Diyabetik hastanın bacak ve ayaklarında kan dolaşımının kesintisiz devam  etmesi sağlanmalıdır. Bunun için hastanın düzenli fiziksel aktivite yapması önemlidir. Ayrıca otururken bacaklardaki dolaşımı engellememek için uzun süre bacak bacak üstüne atmamalı, yerde diz üstü veya bağdaş kurarak oturmaması önerilmelidir.
• Ayakkabı seçilirken içine hava alan, terlemeyi önleyen, ortopedik ve rahat olmasına dikkat edilmelidir.
• Ayakkabılar ve terlikler çorapsız giyilmemelidir.
• Çoraplar her gün değiştirilmeli, terlemeyi önleyen pamuklu, yünlü vb. çoraplar  tercih edilmelidir. Hem çok çabuk terleten, hem de çabuk kurumayan naylon, polyester, vb. imal edilen çoraplar tercih edilmemelidir. Çoraplar özellikle lastikli veya dikişli olmamalıdır. Bu tür çorapların dolaşımın bozulmasına, bacakta sıkışmaya bağlı iz oluşumuna ve küçük yaralar oluşmasına neden olduğu
bilinmelidir.

Premenstruel Sendrom (PMS) nedir, açıklayınız. 

Kadınlarda menstrüel döngünün geç döneminde ortaya çıkan, memelerde şişkinlik, baş ağrısı, halsizlik, kilo alımı gibi fiziksel; depresif duygu durumu, gerginlik, sinirlilik, huzursuzluk gibi ruhsal belirtilerle kendini ortaya koyan tabloya ise “Premenstruel Sendrom (PMS)/Adet Öncesi Gerginlik Sendromu/Regl Sendromu” denir. Bu genellikle mensturasyonun başlamasıyla ortadan kalkar.

Menstruel dönemde hangi hijyenik uygulamalar yapılmalıdır?

Menstruel dönemde hijyenik uygulamaları şu şekilde özetleyebiliriz:
• Mens/adet döneminde de hergün, gün aşırı veya en azından haftada 2 defa banyo yapılmalıdır. Enfeksiyon riskinin yüksek olduğu bu dönemde, banyo yapmak enfeksiyonları önlediği, fiziksel ve psikolojik rahatlık sağladığı için oldukça önemlidir. Oysa bu dönemde banyo yapmamak, dini ve kültürel gerekçelerle yaygın olarak yapılan hatalı bir davranıştır.
• Genital bölge temizliği yetersiz olduğunda, normal vajinal akıntı kaşıntı ve enfeksiyon kaynağı olabilmektedir. Ancak bu bölgenin temizliği ile ilgili bazı uygulamalarda doğal oranın (deri üzerinde normalde var olan mikroorganizmaların oluşturduğu tabaka) bozulmasına ve vajinal enfeksiyonlara yatkınlığın artmasına neden olabilmektedir. Vajinal bölgede sabun ve kimyasal ürünlerin kullanımı, orayı olumsuz etkilemesi nedeniyle, önerilmemektedir.
• Alt iç çamaşırı her gün, kirlendiyse hemen değiştirilmesi oldukça önemlidir.
• Tuvalet sonrası tuvalet kağıdı kullanmalı, dışkılama sonrası temizlik önden arkaya
doğru yapılmalıdır.
• Tuvalete girmeden önce ve çıktıktan sonra, ped değiştirmeden önce ve sonra el sabun ve su ile iyice yıkanmalıdır.
• Bu dönemde idrar yollarının etkilenmemesi için sıvı alımı artırılmalı, kabızlığı
önlemek için beslenme (posalı yiyecekler tüketilmeli) ve fiziksel aktiviteye dikkat edilmelidir.

Gebelik öncesi kadının sağlıklı bir şekilde gebeliğe başlaması, sürdürmesi için sunulması istenen sağlık hizmetleri nelerdir?

Kadının sağlıklı bir şekilde gebeliğe başlaması, sürdürmesi ve doğumunu yapabilmesi için sunulması istenen sağlık hizmetleri ise şunlardır:
• Gebelik Öncesi
• Aile planlaması hizmetlerinin var edilmesi, sunulması, danışmanlık hizmetlerinin verilmesi, eğitimlerin yapılması,
• Gebeliğin planlanması ile ilgili eğitimlerin verilmesi,
• Kadında var olan hastalıkların enfeksiyon ve kronik hastalıkların kontrolü ve tedavisinin sağlanması,
• Beslenme eğitiminin yapılması,
• Gebelikten 3 ay önce, hekim önerisi ile demir ve folatın (folik asit) kullanılması,
• Cinsel yolla bulaşan hastalıkların önlenmesi, kontrolü ve tedavilerinin sağlanması,
• Tetanoza karşı bağışıklamanın yapılması,
• Gebeliğe hazırlama ve ilgili eğitimlerin verilmesi,

Kadının sağlıklı bir şekilde doğumunu yapabilmesi için sunulması istenen sağlık hizmetleri nelerdir?

Doğumların
• Sağlıklı koşullarda,
• Sağlık kurumlarında,
• Doğum konusunda yetkilendirilmiş ve eğitilmiş sağlık personeli (doktor,  ebe) yardımı ile yapılmasının sağlanması,
• Doğum sırasında meydana gelebilecek komplikasyonların erken farkedilmesi,
• İlk basamakta uygun girişimlerin yapılması,
• Daha uygun sağlık hizmeti sunulan merkeze taşınması ve orada tedavilerinin yapılmasının sağlanması,

Yaşlılarda ağız bakımı nasıl yapılmalıdır?

Yaşlılarda ağız bakımı çok önemlidir. Belirli aralıklarla diş hekimi kontrolleri yapılmalıdır. Eğer dişleri var ve kullanabiliyorsa yumuşak diş fırçası ile günde en az 2 defa, 2-3 dakika süreyle fırçalanmalıdır. Mümkünse diş ipi de kullanarak diş aralarındaki artıklar temizlenmelidir. Eğer takma diş (diş protezi) kullanıyorsa bunların da temizliği önemlidir. Ayrıca diş eti bakımı gerekir. Zamanla özellikle alt çenede küçülme olabilir. Bu nedenle takma diş yeni boyutlara göre yenilenmelidir. Yaşlılarda tükrük salgılanmasında azalma vardır. Ancak ağız, diş ve diş eti sorunları, yutmadaki güçlükler nedeniyle tükrük salya şeklinde ağız dışına akabilir. Bunun temiz bir bez veya mendille sık aralıklarla temizlenmesi gerekir.

Kontakt lense kullanımı ile ilgili alınması gerekli sağlık ve hijyen önlemleri nelerdir?

Kontakt lense kullanımı ile ilgili alınması gerekli sağlık ve hijyen önlemleri şunlardır:
• Kullanım amacı ne olursa olsun, göz hekimi tarafından yapılan muayene sonuçlarına göre belirlenen ve reçetelenen lensler kullanılmalıdır. Göz hekimi değerlendirilmesi olmadan lens kullanılmamalıdır.
• Ülkemizdeki mevzuata uygun yetkilendirilen optisyenlik işyerlerinden temin edilecek kontakt lensler kullanılmalıdır. Bu yerlerin dışında kontrolsüz şekilde değişik işyerlerinde ve alanlarda, hatta internette kontrolsüz şekilde satılan ürünler asla kullanılmamalıdır. Unutulmamalıdır ki; göz ve görmenin değeri ölçülemeyecek  kadar büyüktür.
• Aynı şekilde lensler için kullanılan solüsyonlar yine yetkili optisyenlik işyerlerinden veya eczanelerden alınmalıdır. Bunların dışındaki yerlere güvenilmemelidir.
• Kontakt lens ve solüsyonları paketlerinin üzerinde yazan saklama koşullarına göre uygun ortamlarda saklanmalıdır.
• Normalden farklı görünüme sahip kontakt lens ve solüsyonları kullanılmamalıdır.
• Kontakt lens uygulamasından önce eller çok iyi yıkanmalıdır. Ayrıca işlem bitince de eller yıkanmalıdır.
• Kontakt lensi kullanacak kişilerin yaşadığı ve çalıştığı yerin hijyenik ve çevresel  koşulları da önemlidir. Tozlu, buhar ve dumanın fazla olduğu, ortam havasının aşırı kuru, denizden yüksekliği fazla olan yerlerde yaşayanlarda kontakt lens uygun olmayabilir.

Gözlükle ilgili yapılması gereken bazı sağlık ve hijyen önlemleri nelerdir?

Gözlükle ilgili yapılması gereken bazı sağlık ve hijyen önlemleri şunlardır:
• Gözlükler kontakt lenslerde de olduğu gibi göz hekimi muayenesi ve önerilerinden  sonra kullanılmalıdır. Aynı şekilde özellikle kırma kusuru için kullanılacak gözlükler yetkilendirilmiş optisyenlik iş yerlerinden alınmalıdır.
• Günümüzde özellikle yaş ilerlemesine bağlı ortaya çıkan yakını görememe ve okuyamama yakınmaları nedeniyle kontrolsüz gözlük satış ve kullanımları söz konusudur. Bunlar göz sağlığı açısından uygun değildir ve geri dönüşümsüz sorunlara neden olabilir. Bu tür ürünlere güvenilmemeli ve kullanılmamalı.
• Gözlük camı ve gövdesinin üretildiği ham maddeler de önemlidir. Bu nedenle zararlı materyalden üretilmiş, boyaları zararlı olan gözlükler sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle gözlükler yetkili yerlerden alınmalıdır.
• Gözlüklerin cam, gövde ve sapları günlük olarak su ve sabun ile yıkanabilir. Gözlüklerin temizliği için geliştirilen temizlik solüsyonları da kullanılabilir. Gözlükler yıkandıktan sonra temiz ve gözlük camını çizmeyecek şekilde yumuşak bir bezle kurulanmalıdır. Kâğıt peçete, havlu ve mendiller gözlük camlarında çiziklere neden olabilir.
• Hangi amaçla kullanılırsa kullanılsın camı çizik gözlükler kullanılmamalı, camlar veya gözlük yenisi ile değiştirilmelidir.
• Gözlük kullanılmadığı durumlarda gözlük kabına konularak düşmeyecek bir yere konulmalıdır.
• Herkesin kendine ait gözlüğü olmalıdır. Güneş gözlüğü, koruyucu gözlük, yüzme  gözlüğü gibi gözlükler kişiler arasında değiştirilerek kullanılmamalıdır.

İşitme cihazları ve kulaklıklar ile ilgili alınabilecek sağlık ve hijyen önlemleri neledir?

İşitme cihazları ve kulaklıklar ile ilgili alınabilecek sağlık ve hijyen önlemleri şunlardır:
• İşitme cihazları kulak burun boğaz uzmanı hekimlerce yapılan muayene sonucunda, onların önerilerine uygun şekilde kullanılmalıdır.
• İşitme cihazları her zaman dikkatli kullanılmalı, kulaklık kısmı nem ve sıcaktan  korunmalıdır.
• İşitme cihazları kullanımda değilken kapalı konumda ve kutusunun içinde saklanmalıdır.

• İşitme cihazının pillerinin düzgün çalıştığı kontrol edilmeli ve dolu yedek pil bulundurulmalıdır.
• İşitme cihazları kişiye özel olmalıdır. Kullanıldıktan sonra kulaklık ve kalıp kısmı  önce kuru bir bezle yavaşça silinmeli, kulak kirinin kulaklığı tıkamaması sağlanmalıdır. İşitme cihazı üreticisinin önerdiği temizleme solüsyonları kullanılabilir.
• İşitme cihazları kozmetik ürünlerden ve saç spreylerinden korunmalıdır.
• Kullanım amacı ne olursa olsun tüm kulaklıklar kişiye özgü olmalıdır. Başkasının  kulaklığı kullanılmamalıdır. Günümüzde eğlence amaçlı TV, bilgisayar vb. cihazlara bağlı olarak kullanılan kulaklıklar da kişiye özgü olmalıdır.
• Kulaklıklar da kullanımdan sonra kuru bezle ve yapısına uygun olarak üreticisinin  önerdiği uygun temizleme solüsyonları ile silinerek temiz bir bez veya saklama kutusuna konulmalıdır.
• Eğlence ve dinleme amaçlı kullanılan kulaklıklar yüksek sesle kullanılmamalıdır

Radyasyon çeşitleri nelerdir, açıklayınız. 

Radyasyon iyonize ve noniyonize (iyonize olmayan) diye iki türü vardır. Röntgen ışınları, radyoaktif maddelerden kaynaklanan radyasyon, nükleer enerjiden kaynaklanan radyasyon iyonize olanıdır. Bu tür radyasyon akut (radyasyon hastalığı, yanıklar, ani ölümler) ve kronik (kanserler, genetik etkiler) sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Noniyonize radyasyon ise elektrik akımından kaynaklanan radyasyondur.

“SAR (Specific Absorption Rate)" kavramını açıklayınız. 

Cep telefonundan yayılan elektromanyetik alanın vücutta soğrulmasının ölçüsüne  “SAR (Specific Absorption Rate)” denir. Avrupa Birliği standartlarında bir cep telefonunun kabul edilebilir SAR değeri 10 gram dokuda 2 W/kg’dir. SAR değeri düşük cep telefonu cihazları tercih edilmelidir

Kontakt lensler özelliklerine ve kullanım amaçlarına göre kaç gruba ayrılır?

Kontakt lensler özelliklerine ve kullanım amaçlarına göre 6 grupta sınıflandırılır. Bunlar;

1. Kullanım amaçlarına göre

2. Uygulandığı yere göre

3.  Materyal bileşimine göre

4. Gaz geçirgenliğine göre

5. Kullanım sürelerine göre

6. Değişimlerine göre

Kontakt lensler materyal bileşimine göre kaça ayrılır, açıklayınız. 

Kontakt lensler materyal bileşimine göre: Sert ya da yumusak lensler; yumusak lensler kendi içlerinde hidrofilik (suyu seven) ve hidrofobik (suyu iten) olarak ikiye ayrılabilir. Yumuşak lensler hidrojel ya da hidrojel olmayan olarak iki tip materyalden yapılabilir.