Temel Zootekni Dersi 8. Ünite Özet

Giriş

Kuluçkacılık faaliyeti modern tavukçuluğun en önemli bölümlerinden birisidir. Kuluçkada elde edilecek başarı; damızlık tavuk kümeslerinde döllü yumurta üretimi yani damızlık tavuk yetiştiriciliğine, döllü yumurtanın damızlık kümesi ve kuluçkahane arasında geçirdiği işlemler yani kuluçkalık yumurtaların depolanması ile kuluçkahane ve kuluçka koşullarına yakından bağlıdır.

Kuluçkahaneler

Kuluçkahanelerde temizlik ve hijyen oldukça önemli olduğundan yer seçimi ve kuluçkahanede yer alan bölümlerin planlanması ile iş akısı oldukça önemlidir.

Bir kuluçkahanede kullanılan en önemli ekipman hiç kuskusuz kuluçka gelişim ve çıkım makineleridir. Bütün hepsi de elektrikle çalışır, masa tipi olanlarda genel olarak sadece ısıtma termostat ile kontrollü olarak sağlanırken, havalandırma; hava giriş ve çıkış delikleri, çevirme; elle, rutubet; makine tabanına konulan su ile sağlanır.

Kuluçkalık Yumurtalar ve Kuluçkalık Yumurtalara Uygulanan İşlemler

Genç hayvanlar tarafından ilk yumurtlanan yumurtalar 35- 40 g gibi oldukça küçüktürler. İleri yaştaki hayvanların yumurtaları ise daha iridir. Bazı yumurtalar ise çift sarılı halde yumurtlanır, bazıları ya çok sivri, ya çok yuvarlak, kırık, çatlak gibi anormal yapıya sahiptirler. Bundan dolayı ticari yaşamda kanatlı hayvanlardan elde edilen her yumurta kuluçkalık olarak değerlendirilmez.

Kuluçkalık yumurtalar; sağlıklı ve ergen damızlık sürüden elde edilmiş 50-70 g ağırlığında, dölsüzlük, blastodermi bozuk, yumurta sarısının sallanması, vitellin membranı yırtılmış, kırık, çatlak, gereğinden fazla sivri ve yuvarlak, çift sarılı, hava kamerası ve sarısı yer değiştirmiş gibi kusurlu özellikleri olmayan yumurtalardır.

Damızlık işletmelerde kuluçkalık yumurta kalitesinin, buna bağlı olarak civciv kalitesini etkileyen sürü yönetimi ile ilgili faktörlerden en önemlileri şunlardır;

• Damızlık sürülerin genetik yapısının çıkım oranı,
• Damızlık sürülerin barındırılacağı kümeslerin yer seçimi,
• Sürü sağlığı ve aşılama programı,
• Besleneme programı,
• Sürüde erkek dişi arasındaki yeterlilik,
• Damızlık sürünün yaşı,
• Sürünün yumurta verim düzeyi,
• Yeterli sayıda folluktur.

Depolama süresi uzadıkça albumin yüksekliği azalır ve albumin pH’ı artar. Yumurta kalitesi yumurtlandığında en yüksektir, albumin viskozitesi ve pH’da değişiklikler sonraki dördüncü günde ortaya çıkar. Kuluçkalık yumurtalar özel depolarda belirli sıcaklık ve rutubet koşullarında depolanmalıdır. Ani ısı değişikliklerinde embriyo zarar görüp ölebilir.

Bu faktörler özellikle uzun süre depolanacak yumurtalarda çok daha fazla önemli olup, yedi günden daha uzun süre depolanacak yumurtalarda depolama süresinin olumsuz etkisini en aza indirerek yumurta kalitesini korumak ve civciv kalitesini artırmak için mutlaka dikkate alınmalıdır.

• Damızlık yaşı,
• Depolama sıcaklığı,
• Rutubet,
• Çevirme,
• İnkübasyon öncesi ısıtma,
• İnkübasyon sıcaklığı,
• Yumurta pozisyonu,
• Depolama öncesi ısıtmadır.

Kuluçkalık yumurtalara kuluçka öncesi damızlık kümeslerde toplama, iç ve dış kalite yönünden kontrol edilmesi, yumurtaların temizlenmesi ve yıkama, dezenfeksiyon ve tütsüleme gibi işlemler uygulanmaktadır.

Kuluçka ve Kuluçka Koşulları

Belli bir oranda erkek ve dişi tavukların bir arada bulunduğu damızlık kümeslerinde döllü yumurtaların elde edilmesi işlemi ile başlayıp, yumurtaların depolanması, kuluçkahanelerde kuluçka-inkübasyon işlemine tabi tutularak elde edilen günlük civcivlerin üretim kümeslerine gönderilmesi ile sonuçlanan bir dizi işlemler dizisidir.

Embriyo gelişimi üzerine sıcaklık, rutubet, yumurtaların çevrilmesi ve havalandırma basta olmak üzere, ışık yoğunluğu, hava-rüzgar hızı, gürültü-ses, sosyal çevre ve değer bilinmeyen faktörler olmak üzere; normalde gurk tavuğun yumurtaya sağlamış olduğu ve kuluçka makinelerinde taklit edilmeye çalışılan birçok faktör etkilidir.

Yumurta içinde gelişmekte olan embriyo kısa süreli düşük sıcaklıklara daha dayanıklı olmasına rağmen, kısa süreli de olsa yüksek sıcaklık derecelerine karsı daha dayanıksızdır. Aşırı sıcak, bağışıklık sistemi organlarının gelişimini olumsuz yönde etkileyerek hastalıklara direnç yönünden problemlere neden olabilir.

Kuluçkalık yumurtalarda rutubet kaybı çok hızlı olursa civciv ağırlığı düşük olabilir, kısa, kabarık, rengi solgun ve dokunulduğunda yapışkan civcivler ile karşılaşılabilir, büyütme döneminde bundan kaynaklanan ilk hafta ölümleri yüksek olabilir. Rutubet kaybı yavaş olursa iri civciv şekillenir.

Çevirme işlemi embriyonun sürekli olarak besinle temas etmesi yönünden de önemlidir.

Embriyo solunum esnasında ortamın oksijen (O 2 )’i alıp, ortama karbondioksit (CO 2 ) verdiğinden ve ayrıca ölen embriyolardan kaynaklanan kötü kokuları atmak için iyi bir havalandırma sistemine gerek vardır. Aşırı havalandırma ise nem oranının ve sıcaklığın düşmesine neden olabilir. Ancak bu durum modern kuluçka makinelerinde otomatik ayarlandığından sorun olmaktan çıkmıştır.

Kuluçkada Embriyo Gelişimi

Memelilerden farklı olarak kanatlı embriyoları anne vücudu dışında, yumurta içinde depolanmış besin maddelerinden yararlanarak gelişmelerini tamamlarlar. Kanatlı embriyoları memelilerden daha hızlı gelişir. Kanatlı hayvanlarda civciv embriyosu yumurtanın yumurtlanmasından önce anne karnında yumurta gelişim sürecinde, yumurtlamadan sonra kuluçka öncesi depolama esnasında ve kuluçka makinesi koşullarında olmak üzere üç aşamada gelişir.

Kuluçka çıkısından birkaç gün önce, embriyo gelişiminin 18-19.gününde yumurta sarısı zarı civcivin vücut boşluğuna çekilir ve civcive hayatının ilk günlerinde besin deposu görevi yapar.

Embriyoyu içinde yüzdüğü sıvı ile mekanik dış etkilerden koruyan bu zar kuluçkanın ikinci gününde oluşur.

Akciğer gelişene kadar embriyonun solunum organı olup, yumurta akının sindirilmesini sağlayan enzimleri sağlar.

Kabuğu iç zarı ile allontois arasında bulunan bu zar allantoik zara metabolik faaliyetleri tamamlamada yardımcı olur.

Yirmi bir günlük bu süreçte embriyonik gelişim süreci dört ana dönemde tanımlanır. İç organların oluşmaya başladığı birinci dönem, dış organların oluşmaya başladığı ikinci dönem, embriyonun büyüme dönemi ve civciv çıkış dönemidir. Tavuk yumurtaları için birinci dönem ilk 5 gün, ikinci dönem; 6-14. günler, üçüncü dönem yani büyüme dönemi; 15-20. günler ve çıkış dönemi 21. gündür.

Kuluçka Süresince Embriyoda Meydana Gelen Başlıca Değişiklikler;

• 16. saat; Spinal Cord’un her iki yanında kemik ve kasların oluşacağı hücreler şekillenir.
• 42. saat ve bunu takip eden iki gün; kalp atışları baslar ve kan dolasımı şekillenir.
• 5. gün; cinsiyet ortaya çıkar.
• 7. gün; organlar gözle görülebilecek kadar büyümüştür.
• 8. gün; tüy ve telek hücreleri gelişir.
• 10. gün; gaga sertleşir, ayak parmakları görünmeye baslar.
• 13. gün; iskelet gelişip kemikleşmeye baslar.
• 14. gün; embriyo uzun eksenine paralel olacak şekilde, embriyonun bas kısmı yumurtanın geniş ve kalın ucunda olacak şekilde döner.
• 17. gün; embriyonun bası çevrilmiş, gaga sağ kanadın altında olacak şekilde embriyo hava kamerasının alt kenarı doğrultusundadır.
• 19.günde; yumurta sarı kesesi civcivin vücut boşluğuna çekilmeye baslar.
• 20.günde; hava kamerası ve yumurta kabuğu civciv tarafından delinerek akciğer solunumu baslar.
• 21. gün; civciv saat ekseni tersi yönünde yumurta kabuğunu keserek kuluçkadan çıkar.

Çıkım, Kuluçka Sonuçları, Kuluçka Sonuçlarını Etkileyen Faktörler

Çıkım süresi; yumurtaların depolama sürelerinin uzun veya kısa olması, iri olması, sıcaklığın gerekenden yüksek veya düşük olması, damızlık yaşına bağlı olarak değişebilir.

Kuluçka sonuçları damızlık kümesleri, depolama ve kuluçkahanedeki sevk ve idare ile yakından ilgilidir. Kuluçka sonuçları sürekli olarak kaydedilerek standart değerler ile karşılaştırılmalıdır.

Kuluçkada elde edilen sonuçların ideal ölçülerde olup olmaması; kümeslerde damızlık hayvanların bakım ve yönetimi, üretilen döllü yumurtaların toplanarak depolanması ve kuluçkahaneye getirilene kadar ve kuluçkanede uygulanan işlemler ile kuluçka koşullarına bağlıdır.

Damızlıkların bakım ve yönetimindeki eksikliklerden dölsüzlük kaynaklanır kabuğa yapışık ölümler; Kuluçka makinelerinde yanlış ısı, nem, ani ve kısa süreli ısı artışları ile hastalıklardan kaynaklanabilir.

Dölsüzlükden dolayı kayıplar %4-5, yumurtlama öncesi faktörlerden kaynaklanan kayıplar %04-06, kuluçkada embriyo gelişiminin 1-7. günleri arası % 1.9-2.0, kuluçkada embriyo gelişiminin 8-18 günler arası %05-06, kuluçkada embriyo çıkım makinesinde 19-21 günler arası %2.9-3.0, çıkımda kabuk altı ölümler %08-1.0 arasında değişmektedir. Kuluçkada bu kayıplar toplamının ideali %12-13 olup, %16’ ı geçmemelidir.

Kuluçkahanelerde Günlük Civcivlere Uygulanan İşlemler

Kuluçkahanelerde günlük yaştaki civcivlere uygulanan bu işlemlerin başlıcaları şunlardır;

• Ayıklama ve sınıflandırma
• Cinsiyet ayırımı
• Gaga kesimi
• Aşılama gibi işlemlerdir.

Kuluçkadan çıkan her civciv satılabilir değildir. Bazılarında doğuştan bazı anatomik kusurlar olabilir. Genel olarak civciv talep eden işletmeler en kaliteli hayvana sahip olmak istediklerinden ayıklama ve sınıflama önemli bir işlemdir.

Cinsiyet ayrımı işlemi tüketiciden gelen talebe göre genelde yumurtacı civcivlere uygulanır. Cinsiyet ayırımı bütün kanatlı türlerinde kloakal yöntem ile hayvanların üreme organlarına bakılarak yapılabilmektedir. Gen mühendisliği tekniklerinin gelişmesi ile tavukçulukta uygulaması daha kolay ve pratik olan, hata ihtimali olmayan ya da düşük olan, daha pratik cinsiyet ayırımı yöntemleri geliştirilmiştir.

Gaga kesimi yumurtacı tavuklarda yaygın olarak kullanılan önemli bir uygulamadır. Gaga kesimi amacı ile en fazla kullanılan sıcak-kesme dağlama yöntemi civcivlerin büyütüldüğü işletmelerde uygulanmaktadır. Ancak sıcak-kesme dağlama yönteminin hayvan refahı yönünden istenmeyen yönlerinin daha fazla olması nedeni ile bunun yerine infra-red ışınlar ile gaga kesimi yöntemi geliştirilmiştir.

Aşılama işlemleri genelde büyütme döneminde işletmelerde uygulanmaktadır. Kuluçkahanelerde ise Marek, Infeksiyöz Bursal Disease gibi bazı hastalıklara karsı burun-göz- damla gibi yöntemler ile bazı aşılamalar gerçekleştirilmektedir. Bu amaç için geliştirilmiş özel cihazlar ile hem asılama hem gaga kesimi gibi işlemler pratik olarak birlikte yapılabilmektedir.