Turistik Alanlarda Mekan Tasarımı Dersi 5. Ünite Özet

Doğal Alanlar, Rekreasyon ve Turizm İlişkisi

Bireylerin doğal alanlarda deneyimlerini iki temel bakış açısıyla incelemek ve açıklamak mümkündür. Bunlar; doğal alanlarda rekreasyon deneyimi ve doğal alanlarda turizm deneyimidir. Doğal alanlar ile ilişkili temel turizm türleri doğa temelli turizm ve eko turizmdir.

Açık alan rekreasyonu ile doğa temelli turizm arasındaki temel farklılık, açık alan rekreasyon aktiviteleri bireylerin günlük ya da hafta sonu rutinlerinin bir bölümü olarak tanımlanırken; doğa temelli turizm, bireylerin tatillerinde sürekli yaşadıkları yerden ayrılarak doğal alanlara seyahatleri ve söz konusu alanlarda geceleme yapmalarını içermektedir.

Dünya genelinde doğal alanlara ve açık alan aktivitelerine katılımda yıllar içerisinde artış görülmektedir. Bu artışın nedenleri;

• sosyo-demografik değişimler
• çevresel nedenler ya da eğilimler

olarak iki başlık altında incelemek mümkündür.

Doğal Alanların Planlanmasında Rekreasyonel Fırsat Dağılımı

Rekreasyonel Fırsat Dağılımı (RFD), kıt doğal kaynaklar üzerinde artan rekreasyonel talepleri, taşıma kapasitesi üzerinde aşırı kullanım sonucu ortaya çıkan olumsuzluklar ve uyuşmazlıklarla ilgili sorunların çözümü, yasal mevzuat ve kuralları kapsayacak şekilde Amerika Birleşik Devletleri Orman Servisi (United States Forest Service) için çalışan araştırmacılar tarafından bütüncül ve çok yönlü doğal kaynak plânlama yaklaşımı olarak geliştirilmiştir.

Rekreasyonel fırsat dağılımına göre rekreasyon deneyimleri için belirlenen alanlar;

• ilkel alanlar, insan etkisinin en az olduğu
• yarı ilkel motorize olmayan alanlar, insan etkisinin ve motorlu araç geçişinin en az olduğu
• yarı ilkel motorize alanlar, doğal görünümün korunduğu ancak ziyaretçi ve yönetim etkileri görülebilir olduğu, motorlu araç geçişine sınırlı sayıda izin verilen
• yolu olan doğal alanlar, motorlu araç geçişine izin verilen ancak alt yapı çalışmaları doğayla uyum içerisinde gerçekleştirilen
• kırsal alanlar, doğayla uyumlu bir biçimde motorlu veya motorsuz araç kullanımı, at binme, yüzme, piknik gibi aktivitelerin gerçekleştirilebildiği
• kentsel alanlar, insan etkilerinin en yoğun gözlendiği, yoğun ziyaretçi akımına olanak sağlayan alanlardır.

Doğal Alanlarda Turizm Türleri

Doğal alanları ve doğayı temel alan turizm türleri incelendiğinde özellikle jeolojik mirasa dayalı jeoturizm ve yaban hayatın gözlenmesi, fotoğraflanması, yaban hayvanları ile temas gibi alt alanları ile yaban hayat turizmi ön plana çıkmaktadır.

Turistik seyahatlerin temel motivasyonlarından biri olan “manzara” genel olarak arazi yapısına diğer bir deyişle jeolojiye ve jeomorfolojiye dayanmaktadır. Manzarayı oluşturan dağ dizileri, deltalar, buzullar, volkanlar nasıl şekillenmekte sorusu günümüzde bazı turistler tarafından ilgi çekmektedir. Fosiller, mağaralar, yanardağlar gibi jeolojik oluşumlara ve jeolojiye ilgisi olan turistler, bu özellikleri barındıran bölgelere giderek jeoturizm aktivitesine katılmaktadırlar. Doğal alanların turizm amaçlı kullanımlarından bir diğeri de yaban hayatı gözlemlemek ve ziyarettir.

Doğal Alanlara Turizm İşlevi Kazandırma

Turizm türlerinin ve parklar gibi rekreasyon ve turizm alanlarının rekreasyonistler ve turistler tarafından kullanımı için yollar, rotalar, seyir terasları, kamp alanları gibi çeşitli gereksinimleri bulunmaktadır.

Yollar ve rotalar yüzyıllardır belirli alanlarda, bireylerin hareketliliğinin sağlanmasında rekreasyon ve turizm için vazgeçilmez unsurlardır. Yol (trail) temel olarak, yüzey ya da su üzerinde rekreasyon ve ulaştırma amacıyla kamu ulaşımı için düzenlenen doğrusal bir koridor olarak tanımlanmaktadır. Rota ise, tematik doğrusal bir koridor ile birlikte benzer doğal ve kültürel özellikler ile bağlantılı bir çevrim ve izlenen yol olarak tanımlanmaktadır. Pitoresk, bir tablo konusu olmaya değecek güzellikte olan yer şekli, coğrafi görünüm, manzaradır.

Park ve doğal rekreasyon alanlarında genel olarak beş yol türü sınıflandırılmıştır. Bunlar;

• geleneksel taşra (backcountry) yolları,
• rekreasyonel yeşil yollar,
• çoklu-kullanım yolları,
• su yolları,
• demiryollarıdır

Doğal alanlarda rekreasyonistler ve turistler tarafından gerçekleştirilen bisiklet, yürüyüş ve doğal miras alanlarını ziyaret gibi çeşitli aktiviteler için tasarlanmış rotalar ve yollar bulunmaktadır. Bunlar;

• bisiklet yolları
• yürüyüş yolları ve patikaları
• orman içi yürüyüş yolları
• atlı yollarıdır.

Eşsiz türleri ve eşsiz doğal oluşumları gözlemlemek ve görmek, jeolojik oluşumları ve manzarayı görmek ve ziyaret etmek spesifik turizm ve açık alan aktivitelerinin odak noktası olarak kabul edilmektedir. Bunun yanı sıra doğal alanların manzara değeri de turistler için belirli bir destinasyona seyahat etmek için bir güdü olarak tanımlanabilir.

Turistler için, bir manzaranın güzelliği yaşadıkları rekreasyon deneyiminin genel kalitesini etkilemektedir.

Kamp, doğada rekreatif veya sportif etkinliklerde bulunmak, kısa bir süreliğine konaklamak, dinlenmek gibi farklı amaçlar doğrultusunda çadır, baraka, karavan benzeri konaklama araçlarından faydalanılarak gerçekleştirilen bir rekreasyon biçimidir.

Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik’te kampingler, karayolları güzergâhları ve yakın çevrelerinde, deniz, göl, dağ gibi doğal güzelliği olan yerlerde kurulan ve genellikle müşterilerin kendi imkânlarıyla geceleme, yeme-içme, dinlenme, eğlence ve spor ihtiyaçlarını karşıladıkları en az on ünitelik tesislerdir (Madde 23). Yönetmeliğe göre kampinglerde;

• çevre düzenlemesi
• kapasite ve kampçı birimleri
• giriş tesisleri
• müşterek kullanım tesisleri
• kampçılara sağlanan hizmetler

başlıklarda düzenlemeler bulunmaktadır.

Mesire yeri, toplumun çeşitli dinlenme, eğlenme ve spor ihtiyaçlarını karşılamak, yurdun güzelliğine katkı sağlamak ve turistik hareketlere imkân vermek maksadıyla, gerekli yapı, tesis ve donatılarla kullanıma ayrılan, halkın günübirlik veya geceleme ihtiyaçlarını karşılayan, rekreasyonel ve estetik kaynak değerlerine sahip orman rejimine tabi sahaları olarak tanımlanmaktadır.