Restorasyon ve Koruma İlkeleri Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Genel anlam itibariyle koruma ve koruma kavramını tanımlayınız?

Koruma, genel olarak “zarar verici, yok edici tehditlere karşı önlem almak” olarak tanımlanan, bilinçli bir tavrın ifadesidir. Koruma kavramı, sosyal, ekonomik, politik vb. toplumsal yaşamın hemen hemen bütün alanlarda kullanılan bir deyimdir.

Kent Bilimleri Sözlüğü’nde "Taşınmazların korunması"nı tanımlayınız? 

Taşınmazların korunması, Kent Bilimleri Sözlüğü’nde, “Kentlerin belli kesimlerinde yer alan çağ bilimsel ve yapı tasarcılık değerleri yüksek yapıtlarla, anıtların ve doğa güzelliklerin -kentte bugün yaşayanlar gibi- gelecek kuşakların da yararlanması için her türlü yıkıcı, saldırgan ve dokuncalı eylemler karşısında güvence altına alınması” (Türk Dil Kurumu) ifadesi ile tanımlanmaktadır.

Taşınır ve taşınmazların korunması, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda “Koruma”; ve “Korunma” kavramları nasıl tanımlanır?

Taşınır ve taşınmazların korunması, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda “... “Koruma”; ve “Korunma”; taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarında muhafaza, bakım, onarım, restorasyon, fonksiyon değiştirme işlemleri; taşınır kültür varlıklarında ise muhafaza, bakım, onarım ve restorasyon ...” işleri olarak tanımlanmaktadır

Koruma kavramı kapsamında "Violllet Le Duc"ın "stilistik restorasyon" kavramını tanımlayınız?

Violllet Le Duc “...teori olarak her yapının veya yapı kısmının kendi stilinde onarılması, tamamlanması gerekliliğini ...” savunmuştur. Onun bu yaklaşımı stilistik restorasyon (stylistic restoration) olarak adlandırılmıştır.

Koruma kavramı kapsamında; Camillo Boito'nun doğru bir restorasyonun temel ilkelerini tanımlayınız?

Camillo Boito , doğru bir restorasyonun temel ilkelerini şu şekilde sıralamıştır:

1. Anıtlar tüm insanlığın tarihini belgelerler. Bu nedenle onlara saygılı davranılması
   gerekir. Yapılacak herhangi bir değişiklik yanıltıcı sonuç ve hükümlere yol
   açabilir.
2. Mimari anıtlara müdahale edilmesi zorunlu olabilir; Ancak sağlamlaştırma
   onarımdan, onarım ise restore etmekten daha iyidir. Yenileme ve eklerden kaçınılmalıdır.
3. Eğer strüktürel aksaklıklar, güvenlik gibi nedenlerle anıta ek yapılması gerekirse,
   bunlar somut verilere dayandırılmalı; yapının görsel bütünlüğüne ve biçimine
   saygı gösterilerek, başka malzeme ve özellikte gerçekleştirilmelidir. Yapılan restorasyon tarihi bir işaret ya da rakamla belirtilmelidir.
4. İlk tasarımdan sonra, değişik dönemlerde yapılan ekler anıtın bir parçası olarak
   kabul edilmeli; başka bir öğeyi kapatma ya da bozma gibi zararlı etkileri olmadığı
   takdirde korunmalıdır.
5. Restorasyon sırasında yapılan işlemler rapor, çizim ve fotoğraflarla dikkatle
   belgelenmelidir.

Venedik Tüzüğü kapsamında tarihi anıt kavramını tanımlayınız?

Tarihi anıt kavramı sadece bir mimari eseri içine almaz, bunun yanında belli bir uygarlığın, önemli bir gelişmenin, tarihi bir olayın tanıklığını yapan kentsel ya da kırsal bir yerleşmeyi de kaplar. Bu kavram yalnız büyük sanat eserlerini değil, ayrıca zamanla kültürel anlam kazanmış daha basit eserleri de kapsar.

Venedik tüzüğü kapsamında Anıtların korunmasında ve onarılmasındaki amaç nedir?

Anıtların korunmasında ve onarılmasındaki amaç, onları bir sanat eseri olduğu kadar bir tarihi belge olarak da korumaktır

Venedik tüzüğü kapsamında onarımın amacı nedir?

Onarım uzmanlık gerektiren bir iştir. Amacı, anıtın estetik ve tarihi değerini korumak ve ortaya çıkarmaktır. Onarım kendine temel olarak aldığı orijinal malzeme ile güvenilir belgelere saygıyla bağlıdır. Faraziyenin başladığı yerde onarım durmalıdır; yapılması gerekli herhangi bir eklemenin mimari kompozisyondan farkı anlaşılabilmeli ve gününün damgasını taşımalıdır. Herhangi bir onarım işine başlamadan önce ve bittikten sonra, anıtın arkeolojik ve tarihi bir incelemesi yapılmalıdır.

Lahey Sözleşmesi ile hangi konuya dikkat çekildi?

Lahey Sözleşmesi: Silahlı Çatışma Halinde Kültürel Varlığın korunması Sözleşmesi; Kültürel mirasın savaş öncesi ve savaş ortamında korunması için neler yapılması gerektiğine dikkat çekilmiştir. 

Doğal Peyzajların Korunması İçin Oluşturulan Belirleme ve Değerlendirme
Kartına İlişkin Tavsiye Kararı neyi tavsiye etmiştir?

Doğal Peyzajların Korunması İçin Oluşturulan Belirleme ve Değerlendirme Kartına İlişkin Tavsiye Kararı: Doğal ve yarı doğal peyzajların “...bir envanterinin oluşturulması ve bu kartların Avrupa Konseyine teslim edilmesi böylelikle ilgili komite çalışmaların takibini yürütebilecektir. Bu tür bir envanterin zaten oluşturulmuş olduğu ya da hazır olarak bulunduğu durumlarda bu kartların Avrupa’nın ilgisini çeken ya da çekebilecek yerlere ait bilgilerle doldurulması. Özellikle ilgi çeken peyzajların koruma altına alınması ve bunların çevrebilimsel ilkelere göre etkili bir şekilde yönetilmesi...” tavsiyesinde bulunulmuştur

Floransa Tüzüğü: Tarihi Bahçeler için hangi kararı almıştır?

Floransa Tüzüğü: Tarihsel bahçeler için “...Bir anıt olarak, tarihi bahçe Venedik Tüzüğü ruhuyla uyum içinde muhafaza edilmelidir. Ancak, bu yaşayan bir anıt olduğundan, muhafaza edilmesi Mevcut tüzüğün konusu olan belirli kurallarla yönetilmelidir...” kararı alınmıştır. 

Washington Tüzüğü: Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması Tüzüğü Tarihi kentlerin ve alanların korunması ile ilgili neyi hedeflemektedir?

Tarihi kentlerin ve alanların korunması ile “...ilgili ilkeler, hedefler ve yöntemler...” tanımlanmakta, “...tarihi kent ve bölgelerdeki özel ve kamusal yaşam alanları arasında uyum sağlamayı ve bu alanlarda mütevazi boyutlarda da olsa, var olan ve insanlığın belleğini oluşturan kültürel değerlerin korunmasını desteklemeyi...” hedeflemektedir

Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi Tüzüğü Arkeolojik mirasın yönetiminde neleri tanımlamıştır?

Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi Tüzüğü; Arkeolojik mirasın yönetiminin “...değişik yönlerine ilişkin ilkeler ortaya konulmaktadır. Bunlar arasında kamu yöneticilerinin ve yasa koyucularının sorumlulukları, envanterleme süreçlerinin gerektirdiği mesleki yetenekler, belgeleme, kazı, araştırma, sürekli bakım, koruma, yeniden yapım, bilgi verme, sunuş, halkın erişimi ve kültür mirasının kullanılması ile arkeolojik mirasın korunmasında görev alacak meslek adamlarının nitelikleri...” tanımlanmaktadır

Somut olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi: Somut olmayan kültürel mirasın sürdürülebilirliği için hangi konuların önemsenmesine dikkat çekilmiştir?

Somut olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi: Somut olmayan kültürel mirasın sürdürülebilirliği için “...kimlik saptaması, belgeleme, araştırma, muhafaza, koruma, geliştirme, güçlendirme ve özellikle okul içi ya da okul dışı eğitim aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarma olduğu kadar, bu kültürel mirasın değişik yanlarının canlandırılması...” konularının önemsenmesine dikkat çekilmiştir. 

Somut Olmayan Kültürel Miras kavramını tanımlayınız?

Somut Olmayan Kültürel Miras, “...toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar...” olarak tanımlanmaktadır. 

Somut Kültürel Miras kavramını tanımlayınız?

Somut Kültürel Miras, anıt, tek yapı, yapı grupları, tarihsel yerleşmeler, peyzajlar ve bunlara ait tüm bileşenleri kapsamaktadır. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda, “Tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır” olarak tanımlanmaktadır.

Taşınabilir kültürel mirası tanımlayınız?

Taşınabilir kültürel miras, resim, heykel, ikona, seramik, çini, cam, metal, deri eşyalar, dokuma, mobilya, mücevher, sikke, el yazması, kitap, fosil, göktaşı, mineral vb. mimari ve kentsel elemanları, bilimsel ve arkeolojik eserleri, tarımsal ve endüstriyel eşyaları kapsayan taşınabilir nitelikteki tarihsel malzemelerden oluşmaktadır

Taşınmaz kültürel miras kavramını tanımlayınız?

Taşınmaz kültürel miras, anıt, tek yapı, yapı grubu, kentsel ve kırsal yerleşmeler, kültürel peyzajlar ve bunlara ait tüm yapısal bileşenleri kapsamaktadır. 2863 Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda, “...Kaya mezarlıkları, yazılı, resimli ve kabartmalı kayalar, resimli mağaralar, höyükler, tümülüsler, ören , akropol ve nekropoller; kale, hisar, burç, sur, tarihi kışla, tabya ve isihkamlar ile bunlarda bulunan sabit silahlar; harabeler, kervansaraylar, han, hamam ve medreseler; kümbet, türbe ve kitabeler, köprüler, su kemerleri, su yolları, sarnıç ve kuyular; tarihi yol kalıntıları, mesafe taşları, eski sınırları belirten delikli taşlar, dikili taşlar; sunaklar, tersaneler, rıhtımlar; tarihi saraylar, köşkler, evler, yalılar ve konaklar; camiler, mescitler, musallalar, namazgahlar; çeşme ve sebiller; imarethane, darphane, şifahane, muvakkithane, simkeşhane, tekke ve zaviyeler; mezarlıklar, hazireler, arastalar, bedestenler, kapalı çarşılar, sandukalar, siteller, sinagoklar,
bazilikalar, kiliseler, manastırlar; külliyeler, eski anıt ve duvar kalıntıları; freskler, kabartmalar, mozaikler, peri bacaları ve benzeri taşınmazlar...” taşınmaz kültürel
miras olarak kabul edilmektedir.

Taşınmaz kültürel miras genel olarak anıt, tek yapı ya da yapı grupları, külliyeler,
sitler olarak sınıflandırılabilir. Her bir kavram kendi içinde çeşitli alt gruplarla
tanımlanabilmektedir" açıklaması kapsamında "anıt" kavramını farklı yönlerden tanılayınız?

Taşınmaz kültürel miras genel olarak anıt, tek yapı ya da yapı grupları, külliyeler,
sitler olarak sınıflandırılabilir. Her bir kavram kendi içinde çeşitli alt gruplarla
tanımlanabilmektedir.
Anıt, çeşitli kaynaklarda,

1. “Önemli tarihsel olayların geçtiği ya da kazıbilim, çağ bilim ve sanat yönünden bir önemi ve özelliği bulunan, bunlarla ilgili kişilerin ve olayların anısını yaşatmak amacıyla, kentlerin herkesin gezip görebileceği yerlerine yerleştirilen, korunması ve çevresiyle birlikte değerlendirilmesi gerekli her türlü taşınmaz yapı tasarcılık yapıtlarıyla, benzer nitelikleri olan yontular”, 
2. “Önemli bir olayın veya büyük bir kişinin gelecek kuşaklarca tarih boyunca
   anılması için yapılan, göze çarpacak büyüklükte, sembol niteliğinde yapı,
   abide. Önemi ve değeri çok olan eser”,
3. “Bir kişi ya da bir olayın anısı için dikilen yapı ya da heykel”

 olarak tanımlanmaktadır.

Korunması gereken kültürel miras kapsamında Tek yapı kavramını tanımlayınız

Tek yapı, yerleşmelerde, belli bir toplumsal yapının sosyal, ekonomik, kültürel özelliklerini yansıtan yapıların her biri için; yapı grupları, külliyeler ise bu yapıların birkaçının bir arada olduğu anlamlı birliktelikler için kullanılabilen bir tanımlamadır.

Korunması gerekli kültürel miras kapsamında sit kavramını tanımlayınız?

Sit, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda “...Tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli medeniyetlerin ürünü olup, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent ve kent kalıntıları, kültür varlıklarının yoğun olarak bulunduğu sosyal yaşama konu olmuş veya önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler ve tespiti yapılmış tabiat özellikleri ile korunması gerekli...” alanlar olarak tanımlanmaktadır. 

Korunması gerekli kültürel miras kapsamında doğal sit kavramını tanımlayınız?

Doğal sit, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun Doğal (Tabii) Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları ile ilgili 728 sayılı ilke kararında, “... Jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait olup, ender bulunmaları veya özellikleri ve güzellikleri bakımından korunması gerekli yer üstünde, yer altında veya su altında bulunan korunması gerekli alanlardır...” olarak tanımlanmaktadır. 

Korunması gerekli kültürel miras kapsamında tarihi sit kavramını tanımlayınız?

Tarihi sit, uluslararası ya da ulusal tarihler açısından önemli olaylara sahne olması nedeni ile korunması gerekli bulunan alanlardır. Örneğin Çanakkale Savaşı’nın geçtiği alanlar, Gelibolu yarımadası ve Çanakkale Boğazı tarihi sit alanı olarak kabul edilebilir. 

Korunması gerekli kültürel miras kapsamında kentsel sit kavramını tanımlayınız?

Kentsel sit, eski kente ilişkin sosyal, ekonomik, kültürel yapıyı yansıtan mekansal organizasyonu, kent dokusu özelliklerini, mimari mirası içeren kentler ya da kent bölümleridir.

Korunması gerekli kültürel miras kapsamında arkolojik sit kavramını tanımlayınız?

Arkeolojik sit, Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının ve Sitlerin Tespit ve Tescili Hakkında adlı yönetmelikte “...İnsanlığın varoluşundan günümüze kadar ulaşan eski uygarlıkların yer altında, yer üstünde ve su altındaki ürünlerini, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini yansıtan her türlü kültür varlığının yer aldığı yerleşmeler ve alanlar...” olarak tanımlanmaktadır. 

Korunması gerekli kültürel miras kapsamında kentsel arkolojik sit kavramını tanımlayınız?

Kentsel arkeolojik sit, Kentsel Arkeolojik Sit Alanları Koruma ve Kullanma Koşulları adlı 702 No’lu ilke kararında, “...arkeolojik sit alanları ile birlikte korunması gerekli kentsel dokuları içeren ve bu özellikleri ile bütünlük arz eden korumaya yönelik özel planlama gerektiren alanlar...” olarak tanımlanmaktadır.

Korunması gerekli kültürel miras kapsamında kırsal sit kavramını tanımlayınız?

Kırsal sit, tarımsal faaliyetlerin egemen olduğu alanlar için öngörülmektedir. Tarımsal üretimin olduğu alanlarda bu üretime ilişkin yapısal kalıntıların tümü kırsal sit bütününü oluştururlar. Kırsal yerleşmenin (köy, mezra, yayla vb.) coğrafyayı kullanım biçimi, köy kahvesi, köy meydanı, cami/kilise, mezarlık, değirmen, çeşme vb. köyün ortak kullanım alanları, konut mekân organizasyonu, ahır, depo, işlik mekânları ve bunların kullanım biçimi kırsal sitin önemli değerleridir.

Korunması gerekli kültürel miras kapsamında tarihi kentler kavramını tanımlayınız?

Tarihi kentler, kentleri ve tarihi merkezleri saran doğal ve insan yapısı çevreyi ve tarihi belge olma özelliklerinin yanı sıra, geleneksel kent kültürüne ait değerleri de barındıran küçük ya da büyük alanlardır

Koruma ölçütleri kapsamında Tarihi belge değeri kavramını tanımlayınız?

Tarihi belge değeri, geçmişten günümüze ulaşmış taşınır ya da taşınmaz kültürel mirasın, üretildikleri dönemin sosyo-ekonomik, kültürel yapısı, üretim teknolojisi hakkında verdikleri bilgidir. Koruma kuramı, 19. ve 20. yüzyıllarda biçimlenirken, tartışmaların önemli noktasını, yapının, yapı gruplarının, kentin ya da çevrenin tüm ayrıntılarında yer alabilen tarihi belge değeri oluşturmuştur.

Koruma ölçütleri kapsamında Zaman ölçütü kavramını tanımlayınız?

Zaman ölçütü, kültürel mirasın eskiliğini ifade eden bir değerdir. Koruma kavramlarının oluştuğu erken tarihlerde çok eski olmak o mirası korumak için önemli bir ölçüt olmuştur. Ancak günümüzde, zaman ölçütü esnek bir tanımlamaya sahiptir. 

Koruma ölçütleri kapsamında estetik değer kavramını tanımlayınız?

Estetik değer, kültürel mirasın, izleyen üzerinde yarattığı yargı gücü olarak tanımlanabilir. Estetik beğeni, toplumsal yaşamda edinilen, güzelle çirkini ayırt edebilme yeteneğidir. Bu nedenle de çoğu kez estetik değer objektif olmaktan uzaklaşarak sübjektifleşebilir

Koruma süreci kapsamında koruma öncesi yapılacak işlemler içinde yer alan yasal mevzuatın araştırılması kavramını tanımlayınız?

Yasal Mevzuatın Araştırılması: Öncelikle yapı, tabi olduğu yasal mevzuat çerçevesinde tanımlanmalıdır. Korunması gerekli bir kültür mirası, ülkemizde, kanunlar, uluslararası sözleşmeler, tüzükler, bakanlar kurulu kararları, ilke kararları, yönetmelikler, tebliğler, yönergeler, genelgeler, müzecilik kılavuzu vb. çeşitli  asal mevzuat çerçevesinde değerlendirilmektedir

Koruma süreci kapsamında koruma öncesi yapılacak işlemler içinde yer alan envanter oluşturulması kavramını tanımlayınız?

Envanter Oluşturulması: Koruma müdahalesi öncesi taşınmaz iki biçimde ele alınır. Bir taraftan taşınmazın kendisinde, bulunduğu alanda, çevrede ayrıntılı inceleme yapılır, diğer taraftan çeşitli kaynaklardan yazılı, görsel bilgi ve belgeler elde edilir. Alan çalışmaları, bilgi ve belgeler birlikte değerlendirilerek taşınmaza ait envanter oluşturulur.

Koruma süreci kapsamında koruma öncesi yapılacak işlemler içinde yer alan rölöve kavramını tanımlayınız?

Rölöve, bir taşınmazın, planlar, kesitler, görünüşler aracılığı ile mevcut niceliksel özelliklerinin yeniden çizilmesidir. Ancak rölöve aynı zamanda taşınmazın niteliksel özelliklerini de kapsar.

Koruma süreci kapsamında koruma öncesi yapılacak işlemler içinde yer alan analitik rölöve kavramını tanımlayınız? Ayrıca analitik rölöve neleri amaçlar açıklayınız?

Taşınmaza ait mevcut niceliksel ve niteliksel özellikleri içeren rölöve analitik rölöve olarak adlandırılır. Analitik rölöve, taşınmaza ait mevcut,
Niceliksel özelliklerin,

• Yapım malzemesi, yapım teknolojisi, bezeme programı vb. mimari özelliklerin, 
• Yapısal ve strüktürel bozulmaların ve bunlara neden olan etkenlerin,
• Farklı inşaat dönemlerinin, eklerin tüm ayrıntıları ile belirlenmesini, tanımlanmasını
  amaçlar.

Koruma süreci kapsamında koruma öncesi yapılacak işlemler içinde yer alan çevresel çalışmalar kavramını tanımlayınız?

Çevresel çalışmalar, koruma yaklaşımının amacı doğrultusunda, taşınmazın çevresinde yapılan incelemelerdir. Çevresel çalışmalar, taşınmazın içinde bulunduğu sokak, yapı adası, mahalle ya da kentsel ölçeklerde olabilir. Ancak sitler, kültürel peyzajlar söz konusu olduğunda daha geniş alanlarda çalışmalar yapılması söz konusudur.

Koruma süreci kapsamında koruma öncesi yapılacak işlemler içinde yer alan restitüsyon kavramını tanımlayınız?

Taşınmaz, çoğu kez yapıldığı tarihten itibaren çeşitli müdahalelere uğrayarak, az ya da çok değişerek günümüze ulaşmıştır. Analitik rölöve çalışmalarında bu müdahaleler de tespit edilerek, yazılı ve görsel belgeler bağlamında, taşınmazın özgün ve mevcut (bugünkü) durumuna ilişkin değişimler kapsamlı olarak tanımlanır. Böylelikle, taşınmazın değişikliğe uğramış, yıkılmış, yok olmuş bölümlerine ilişkin bir varsayım oluşturulabilir. Bu varsayım restitüsyon olarak adlandırılır.

Koruma yöntemleri kapsamında Olduğu gibi koruma kavramını tanımlayınız?

Olduğu gibi koruma, taşınmazın en az müdahale ile korunmasıdır. Bu yöntem ile
öncelikle yapının yakın çevresindeki yeşil alanlar, kamu alanları, trafik, alt yapı ve
üst yapı vb. kentsel işlevler, donanımlar yapıya zarar vermeyecek biçimde düzenlenir.
İkinci olarak da strüktürel olmayan çatı sorunlarının, sıva, boya, badana,
ahşap ve kagir elemanlardaki basit müdahale gerektiren sorunların giderilmesi
amaçlanmaktadır.

Koruma yöntemleri kapsamında restorasyon kavramını tanımlayınız?

Restorasyon, taşınmazın tasarım, yapım teknolojisi ve malzemesi vb. yapıldığı dönem ya da dönemlere özgü niteliklerini korumak amacı ile yapılan kapsamlı koruma müdahalesidir. Restorasyon çeşitli yöntemleri içermektedir. Bunlar sağlamlaştırma/ consolidation, ayıklama/liberation, bütünleme/reintegration, yenileme/ renovation yöntemleridir.

Koruma yöntemlerinden restorasyon kapsamında Sağlamlaştırma kavramını tanımlayınız?

Sağlamlaştırma (Consolidation), taşınmazın fiziksel varlığını sürdürebilmesi sorun olduğunda başvurulan koruma yöntemdir. Taşınmazdaki soruna bağlı olarak çeşitli uygulama biçimleri içerir. Sorun, taşınmazın zemininde, taşıyıcı sisteminde, yapı elemanlarında, yapı malzemesinde ortaya çıkabilir. Sağlamlaştırma yöntemine karar vermek için, önce mevcut durumun analizi yapılmalıdır. zemini, temel biçimi, taşıyıcı sistemi, yapı malzemesi tanımlanmalı, bugüne kadar maruz kaldığı afetler, yıkımlar, restorasyonlar belirlenmelidir. Bu çalışmalar sonrasında nasıl bir sağlamlaştırma yöntemi uygulanacağına karar verilebilir. Sağlamlaştırma, taşınmazın, zemin sorunlarının önlenmesi, taşıyıcı nitelikteki yapı elemanlarındaki kırık, çatlak vb. yapısal hasarların giderilmesi, yok olmuş bölümlerin tamamlanması, yapı malzemesindeki hasarların giderilmesi eylemlerini içerebilir.

Koruma yöntemleri kapsamında ayıklama kavramını tanımlayınız?

Ayıklama (Liberation), taşınmazın, tarihsel belge değeri olmayan ve özgünlüğünü bozan eklerin kaldırılması işlemidir. Korunması gerekli kültür varlığı taşınmaza, tarihsel süreçte ekler yapılmış olabilir. Bu ekler, yapının taşıyıcı sisteminde, iç ve dış mekanlarında, bezeme programında, yakın çevresinde görülebilir. Eklerden bazıları önemli tarihsel belge değeri taşırlar ve korunması gerekirler. Bazıları ise yapının özgünlüğüne zarar veren eklerdir. Taşınmazdaki eklerin kaldırıp kaldırılmayacağı, uzmanların nesnel değerlendirmeleri ile karara bağlanmalıdır. 

Koruma yöntemleri kapsamında bütünleme kavramını tanımlayınız?

Bütünleme (Reintegration), Taşınmazda, yapı elemanında yok olmuş parçaların tamamlanması işlemidir. Çeşitli nedenlerle tahrip olan kültür varlığı taşınmazda çeşitli ölçeklerde parça kayıpları olabilir. Bazen bir caminin son cemaat yerinin kubbelerinden birinin yıkılması bir parça kaybıdır. Bazen de bir sütundaki kaide, başlık eksikliği ya da bunlardaki kopmalar parça kaybıdır. Kopan parçalar ya niteliklerini az-çok yitirmiş ya da tümü ile yok olmuş olabilirler. Kopan parçalar binanın ya da yapı elemanının yakın çevresine saçılmış olarak bulunabilirler. Yapı elemanının kopan özgün parçası kullanılabilir nitelikte ise bütünleme işlemi bu özgün parça ile yapılır. Kopan parça kayıp ise ya da kullanılamayacak nitelikte ise özgün parçanın benzeri yeniden imal edilerek bütünleme işlemi yapılır. Önemli parça kaybı içeren bir örnekte, kayıp parçaların bütünlemesi, rölöve, stampaj, fotoğraf vb. özgün belgelere dayandırılarak tasarlanmalıdır. Bütünleme işleminde geleneksel malzeme ve yapım teknolojisinin yanı sıra yeni malzeme yapım teknolojisi de kullanılabilir. Her durumda yeni parçanın anlaşılır olması sağlanmalıdır. Bu, ekin dokusunu farklı yaparak, ekin çevresinde yiv, çerçeve vb. kontur yaratarak, tarih düşerek vb. biçimlerde yapılabilir. Ancak böylelikle izleyenlerin eki anlaması sağlanabilir. 

Koruma yöntemleri kapsamında yenileme kavramını tanımlayınız?

Yenileme (Renovation), çağın toplumsal yapısı özellikleri bağlamında, kültür varlığı taşınmaza yapılması gerekli müdahaleleri içeren koruma işlemidir. Taşınmaz, özgün işlevini sürdürüyor ise yenileme çağın gereksinimlerine uygun olarak modern donatıların eklenmesi eylemlerini içerebilir. Örneğin bir geleneksel konutun, mutfağı, banyosu, helası, aydınlatma, ısıtma vb. sistemler çağın özelliklerini yansıtacak biçimde yenilenebilir. Ancak değişen sosyo-ekonomik, kültürel yapı, korunması gerekli taşınmazların önemli bir bölümünün işlevlerini yitirmesine neden olabilmektedir. Bu durumda taşınmaz müze olarak değerlendirilmektedir. Bazen sahip olduğu, estetik, sanat, bilimsel vb. değerler taşınmazın
kendisinin müze olarak işlevlendirilmesine neden olabilir. Bazen de taşınmazın kendisinin sahip olduğu değerlerin yanı sıra sistematik olarak kurgulanmış sanat ve bilim yapıtlarının sergilendiği müze olarak da işlevlendirilmesi mümkün olmaktadır. Ancak müze işlevi için taşınmaz, çevresi, sosyal ve ekonomik koşullar her zaman yeterli olmayabilir. Çoğu kez de toplumsal yapı farklı işlevlerde binalara gereksinim duyabilir. Bu durumda, korunması gerekli taşınmazlara uygun işlevler verilebilir. Ancak yeni işlev, taşınmazın mimarisinin özellikleri dikkate alınarak saptanmalıdır. Çünkü bu yeni işlev nedeni ile yapıya bazı ekler yapılması gerekebilir. Bu ekler bazen hacimsel bazen de donatı anlamında yapılabilir.

Koruma yöntemleri kapsamında yeniden yapma kavramını tanımlayınız?

Yeniden Yapma (Reconstruction), çeşitli etkenlerle önemli ölçüde tahrip olmuş ya da tümü ile yok olmuş bir yapının, yapı grubunun, mahallenin ya da kentin belgelere bağlı olarak yeniden inşa edilmesidir. Yeniden yapma bazı koşullarda başvurulması gereken bir koruma yöntemidir. Örneğin II. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa’nın önemli ölçüde yıkılmış bazı kentlerinde bu koruma yöntemi uygulanmıştır.

Koruma yöntemleri kapsamında taşıma kavramını tanımlayınız?

Taşıma (Reconstitution), taşınmazın özgün konumunda korunmasının mümkün olmadığı durumlarda uygulanan koruma yöntemidir. Taşıma uygulamasının çeşitli nedenleri vardır. Bunlardan biri kültür varlığının üzerinde yer aldığı arazinin yapısal sorunlarıdır. Örneğin toprağın kayma kapasitenin yüksek olması durumunda yapının taşınması gerekebilir. Bir başka neden ise alan üzerindeki imar kararlarıdır. Taşınmazın arazisi kamu yararı için önemli bir ulaşım projesi ya da baraj inşaatı alanı içinde kalabilir. Bu durumda taşınmaz çeşitli yöntemlerle uygun görülen bir başka yere taşınır. Bu işlem oldukça zor ve pahalıdır. Bu nedenle taşıma, genellikle küçük yapılar için söz konusu olmaktadır. Ancak dünyada bazı büyük taşınmazların bir başka yere taşınarak varlıklarını sürdürmeleri sağlanmıştır.

Koruma yöntemleri kapsamında taklit kavramını tanımlayınız?

Taklit (Replica, Reproduction, Facsimile), kültür varlığının benzerinin yapılmasıdır. Taklit uygulaması iki durumda ortaya çıkabilmektedir. İlk olarak, kültür varlığının özgün konumunda korunmasının mümkün olmadığı durumlarda taklit yapılabilmektedir. Bunun çeşitli nedenleri vardır. Bunlardan biri fiziksel çevre koşullarıdır. Kültürel miras çevre koşulları nedeni ile geri dönülemez tahribat riski ile karşı karşıya kalabilir. Bir başka neden güvenlik koşullarının yeterli olmamasıdır. Maddi değeri çok yüksek kültürel miras bulunduğu noktada önemli bir güvenlik sorunu yaşayabilir. Bu durumlarda kültürel miras, uygun koşullardaki bir ortama taşınır yerine ise taklidi yapılır. Taklide başvurma nedenlerinden ikincisi, kültür mirasının bir başka ortamda olmasının arzu edilmesidir. Taklitler bazen aynı malzeme ve teknoloji kullanılarak bazen farklı malzeme ve teknoloji
kullanılarak, aynı ya da farklı ölçekte yapılabilir.