Kültürel Miras Mevzuatı Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tanzimattan hemen sonra, uzmanlaşmaya gidilmesi ve değişik alanlar için hangi ‘Nezaret’ ler (Bakanlılar) oluşturulmuştur?

1826 yılında ilk nezaret olan ‘Evkafı Hümayun Nezareti’ kurulmuş, onu Seraskerlik (1826), Maliye Nezareti (1838), Hazine-i Hassa Nezareti (1839), Zaptiye Nezareti(1839), Maarif Nezareti (1839), Ticaret ve Ziraat Nezareti(1839), Nafia Nezareti (1863) ve Bahriye Nezareti (1878) izlemiştir.

İlk dolaylı düzenleme olarak 1840 tarihli “Ceza Kanunu” gösterilen yasanın 133. maddesi hangi cezayı belirtmektedir?

Bu yasanın 133. maddesi, özellikle cami, mescit ve türbe gibi İslami yapılar başta olmak üzere, kentin önemli yapılarını tahrip eden veya yıkanların cezalandırılacağını belirtmektedir.

Vakıf yapı ve onun gelir kaynağı diğer yapıların hiç başka bir kaynak aranmaksızın sonsuza kadar bakılıp korunmasını sağlayacak sistem hangisidir?

Nizamnamenin eski eserleri korumayla ilgili olan maddesi hangisidir?

Yer üstünde bulunan eserlerden ‘bir şeyler’ kopartmanın yasak olduğu 5. maddenin içeriğini oluşturmaktadır. Nizamnamenin korumayla ilgili tek maddesi (çok kısıtlı olsa da) budur.

Batılılaşmanın doğası gereği oluşturulmaya başlanan yasal düzenlemelerin ilk dolaylı düzenlemesi hangisidir?

İlk dolaylı düzenleme olarak 1840 tarihli “Ceza Kanunu” gösterilebilir.

Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun yerine oluşturulan kurum hangisidir?

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kuruludur.

Onarım etkinliklerini yönlendiren en önemli öğe nedir?

Onarım etkinliklerini yönlendiren en önemli öğe “Vakıf” kurumudur.

III. Ahmet döneminde, Batıdaki örneklerine uygun olarak ‘Dar-ül Esliha’ (Silah Müzesi) adıyla halka açılmış olan ancak 1808 yılındaki yeniçeri isyanında yağmalanınca tümüyle kapatılan kilise hangisidir?

İmparatorlukta ‘obje’ saklamak için sürekli olarak tahsis edilen ilk mekanlardan bir tanesi İstanbul'daki Aya İrini kilisesidir.

Cumhuriyet tarihinin ilk vakıflar kanunu ne zaman çıkmıştır?

Kurumsallaşmanın önem taşıdığı 1930’larda, hemen tüm Türk-İslam Dönemi eserlerinin sahibi ya da bakım ve onarımından sorumlu bir statüsü olan Vakıflar Genel Müdürlüğü, 1930'lu yıllardan sonra etkinliğini arttırmıştır. Vakıf taşınmazlarının çokluğu ve bunların yönetiminin kendine özgü koşullar içermesi, yeni bir düzenleme yapılmasını zorunlu kılmış ve 1936 yılında Cumhuriyet tarihinin ilk "Vakıflar Kanunu" çıkmıştır.

Osmanlı İmparatorluğunda tahriple ilgili olarak saptanabilen ve bilgisizliğe/bilinçsizliğe dayanan örneklerin büyük bölümü eski yapı taşlarının yeni inşaatlarda kullanılması şeklindedir. Bu duruma hangi örnekler verilebilir?

Fetihten sonra, İstanbul’a gelen Gyllius’a göre II. Bayezid kendi adıyla anılan hamamı yaptırırken Büyük Theodosius Sütunu’nu yıktırmış ve taşlar hamam inşaatında kullanılmıştır. Süleymaniye Darüşşifası inşaatı sırasında da Hipodromun taşlarının bir kısmı levha halinde kesilerek hamamların zemininin döşemesinde kullanılmıştır.

Miri yapılar ile geliri kesilmiş vakıflara ait yapılar için ilk karar, keşif, uygulama, uygulamayı denetleme ve sonucu aklama gibi tüm önemli aşamalar hangi yerel birimlerce çözümlenmektedir?

Bu çözümlemenin 3 ayağı “Yerel Yargı: Kadı”, “Onarım Esnafı: Teknik elemanlar” ve “Yerel Eşraf”tır.

Osmanlı İmparatorluğunda Batı'ya yönelmenin, 18. yüzyılda orduların yenilgilerinin çoğalmasıyla başladığı kabul edilmektedir. Yöneticiler, Osmanlı toplumunu ciddi bir çöküntüden kurtarmanın yolunu, Batı dünyasına öykünmede, onun kurumsal ve mevzuata yönelik alt yapısını kullanmakta aramışlardır.

İmparatorluğun doğrudan eski eserle ilgili ilk yasa düzenlemesi olan 13 Kasım 1869 tarihli AsarıAtika Nizamnamesinin ilk maddesi hangi koşulu getirmiştir?

Nizamnamenin ilk maddesi Osmanlı topraklarında eski eser aramak isteyenlerin Maarif Nezaretinden (Eğitim Bakanlığından) izin alması koşulunu getirmiştir.

Kurtuluş Savaşının hemen sonunda tarihi eserleri korumak amacıyla izlenen ilk çaba hangisidir?

Gazi Mustafa Kemal'in buyruğu ile "Müzeler ve Asar-ı Atika Hakkında Talimat" başlığı altında 5 Kasım 1922'de valiliklere gönderilen genelgedir. Genelgede, illerde Milli Eğitim Müdürlüklerinin, eski eserlerle ilgili tüm işlemlerin yürütülmesinden sorumlu olduğu belirtilmektedir.

1826 yılında ilk nezaret olan ‘Evkafı Hümayun Nezareti’ kurulmuştur.

Osman Hamdi Bey döneminde gerçekleştirilen son yasal düzenleme olan 1906 tarihli Asar-ı Atika Nizamnamesinin önemi nedir?

Daha önceki nizamnamelere oranla daha gelişmiş bir içeriğe sahip olmasıdır. Buna karşın 35 maddeden 26’sının taşınır eski eserler ve arkeolojik kazılara ayrılması, taşınmazların korunması kavramı ve buna bağlı yaklaşımların gereği kadar oluşmadığını açıkça göstermektedir. Nizamnamenin bir diğer önemli özelliği ise, Cumhuriyetin ilk koruma mevzuatı olan, 1973 yılında yürürlüğe giren 1710 sayılı yasanın özellikle taşınır eserler ve arkeolojik kazılara ilişkin bölümlerini büyük ölçüde etkilemiş olmasıdır.

Osmanlı İmparatorluğunun doğrudan eski eserle ilgili ilk yasa düzenlemesi hangisidir?

İmparatorluğun doğrudan eski eserle ilgili ilk yasa düzenlemesi olan 13 Kasım 1869 tarihli AsarıAtika Nizamnamesidir ve 8 maddeden oluşmaktadır.

Hem ilke koyan hem de uygulamaya yönelik karar alan ve yasayla oluşturulmuş ilk kurum hangisidir?

1951 yılında kurulan Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'dur.

Büyük kentlerdeki ulaşım, yeni yapılaşma vb. konularda çağdaş tanım ve uygulamalar getirmeyi amaçlamakla beraber, yapılaşmış alanlardaki eski yapılara ilişkin bazı hükümler de içeren yönetmelikler hangisidir?

İlki 1848 yılında yayınlanan ‘Ebniye Nizamnameleri’ (İmar Yönetmelikleri)dir.

Ayasofya 19. yüzyılda kapsamlı bir onarıma konu olmuştur. Bu onarımı yürüten kişi kimdir?

Onarımı yürüten Gaspar Fossati, İsviçre asıllı bir İtalyandır. 1809 – 1883 yılları arasında yaşamıştır. Milano Brera Akademisi'nde mimarlık eğitimi almış, İtalya'da çeşitli arkeolojik kazılara katılmıştır.

Türkiye’de kentsel koruma konusunda ilk anlamlı yaklaşım hangisidir?

İlk anlamlı yaklaşım 23 Temmuz 1932’de onaylanan, Alman şehir plancısı H. Jansen’in hazırladığı Ankara İmar Planında görülmektedir. İmar planı raporunda kalenin ulusal yaşamın simgesi sayılarak korunmasının ve etraftan kolaylıkla algılanabilmesinin gereği savunulmuş, 1937 yılında kale ve çevresi ilk kez ‘Protokol Alanı’ olarak koruma kapsamına alınmıştır.

Türkiye’de kültür varlıklarının korunması eylemlerinin incelenmesinde 1950'lerin başı neden önemlidir?

Türkiye’de kültür varlıklarının korunması eylemlerinin incelenmesinde 1950'lerin başı önemli bir dönüm noktasıdır. Bu belirlemede yeni yasa ve kurumların oluşturulması, çok partili hayata geçilmesi, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkilerin artması, yeni eğitim kurumlarının oluşması, parasal kaynaklarda izlenen göreceli artış vb. hususlar rol oynamaktadır.

Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun görevi ne zaman sonlanmıştır?

1983 yılında çıkan 2863 sayılı yasa ile sonlanmıştır

Türk eski eserler hukukunun temeli sayılan düzenleme hangisidir?

Osman Hamdi Bey döneminin ilk önemli etkinliği 21 Şubat 1884'de yürürlüğe giren 'Üçüncü Asar-ı Atika Nizamnamesi’dir. Bu düzenleme Türk eski eserler hukukunun temeli sayılır.

12 yıl boyunca mimar olan kardeşi Guiseppe ile birlikte çalışmıştır. Restorasyon çalışmaları, ana kubbedeki çatlakların ve galeri katında yüzyıllar boyuca tonozların ağırlığı altında eksenden kayan sütunların onarımını, ayrıca dökülmüş sıvaların yenilenmesini ve dış cephelerin boyanmasını kapsamaktadır. Restorasyon çalışmaları sırasında Fossatiler, Osmanlı döneminde sıvayla kapatılmış mozaikleri Sultan’ın izniyle açtıktan sonra suluboya ve karakalem resimlerini yaparak belgelemişler ve tekrar üzerlerini sıvayla kapatmışlardır.

Ayasofya hangi kararname ile müze haline getirilmiştir?

23 Haziran 1934 tarihli ve 2530 sayılı ‘Müzeler ve Rasathane Teşkili Hakkında Kanun’la müzeler yeniden örgütlenmiş, 24 Kasım 1934 tarihli bir Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile Ayasofya müze haline getirilmiştir.

“Yapılacak binaların eski eserlere ve arkeolojik sahalara olan mesafeleri” nin hazırlanacak tüzüklerle belirlenmesine ilişkin hükmü, planlama/koruma ilişkisini gündeme getiren ilk düzenleme hangisidir?

1956 yılında yürürlüğe giren 6785 sayılı İmar Kanunu'dur.

"Kafir elinden çıkmıştır" diye, sarayda birikmiş tablo, vazo, mobilya gibi, kaynağı batı olan bazı eşyayı parçalatacak kadar hoşgörüsüz davranan Osmanlı padişahı kimdir?

III. Osman (1754-1757)'dır.

Osmanlıda kültür varlıkları ve bu varlıkların korunmasına yönelik yaklaşım ve programların kurallara bağlanması ilk kez ne zaman görülmüştür?

İlk kez 19. yüzyılın ortalarında Tanzimat sonrasında görülmüştür.

Cumhuriyetin ilk yıllarında ilk onarılan yapı hangisidir?

İlk onarılan yapı Ayasofya'dır ve Mimar Kemalettin Bey tarafından ele alınmıştır.