Hadis Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

İslâm’ın tarihi, nasıl bir medeniyetin tarihidir?

İlim, bilgi ve amele dayalı bir medeniyet tarihidir.

İslam medeniyet tarihinde bilgi ne ile başlar?

Vahiyle başlar

İslam vahyi Varlık tasavvurunun ve âlem yapısının merkezine neyi yerleştirir?

Önce tevhîdi ve Allah inancını, sonra zorunlu olarak nübüvvet (peygamberlik) kurumunu yerleştiren İslâm vahyi, var olmanın kaçınılmaz sonu olan âhiret kavramını da nihâi hedef olarak belirler.

Müslümanların önüne bir öğreten/muallim olarak Hz. Peygamber (s.a.v.) neden konulmuştur?

Akletmeye, düşünmeye ve bilmeye yönelik ilâhî teşviklerle başlayan öğrenme arayışının yanlış yöne sürüklenmemesi ve hedefinden sapmaması için.

İslâm medeniyetinin Bilgi ve Düşünce gelene- ğini özgün kılan üç önemli özelliği nedir?

• İslâm inancı getirmiş olduğu gayet kapsamlı ve tutarlı bir varlık telakkîsi ile müslümanlara yeni bir ben-idrâki sunmuştur. • Bu idrâkin oluşturduğu özgün prototip, bilgi üretimini yönlendiren ve şekillendiren bir ilmî geleneğin inşası konusunda bir başka prototipin çıkışına zemin hazırlamıştır. İslâm ilim gelene- ğinin doğuşu ve düşünce sisteminin bir model ve dünyagörüşü (paradigma) haline dönüşmesi, âlim prototipinin ortaya çıkışı ile berraklık kazanmıştır. • Özgün ben-idrâki ve ilmî önderlik prototipi, hem o güne kadar ortaya çıkan bilgi birikiminin yeniden örgülendirilmesi sürecini başlatmış hem de yeni bilgi disiplinlerinin ortaya çıkışını sağlamıştır.

İlm hangi manada kullanılır?

Sözlükte bilmek anlamına gelen ve genellikle bilgi, bilim karşılığında kullanılır.

Allah Teâlâ’ya izafe edilmiş olarak Kur’ân-ı Kerîm’de ilm kaç yerde geçer?

Kur’ân-ı Kerîm’de 770’e yakın yerde geçer.

İnsanoğluna yönelik ilâhî mesajda hedeflenen kemâl/olgunluk basamakları nasıl gelişme gösterir?

İman-ilim-amel - ihlâs şeklinde gelişme gösterir.

Hz. Peygamber bilginin bizzat kendisinden çok, yararlı olup olmadığı ile ilgilenmiş; bilgi sahibinde bulunması gereken hangi değerler üzerinde durmuştur?

Niyet, edep, fazilet gibi itikâdî ve ahlâkî değerler üzerinde durmuştur.

Hadis ve Sünnet hangi dini bilgileri kapsar?

İtikad, ibadet, muâmelât ve ukûbâta dair bütün dînî bilgileri kapsar.

İslâm’ın ilim anlayışını modern bilimin günümüzdeki bunalımlı duruşundan ayıran temel fark nedir?

Bütün İslâmî ilimlerin birbirine son derece bağlı ve kenetlenmiş yapısıdır.

İslâm kültür ve medeniyetini diğer medeniyetlerden farklı ve üstün kılan taraf hangi hadisle ifade edilmiştir?

İslâm peygamberinin ilim ile ibadeti aynı kefeye koyarak; İlim öğrenmek her müslüman üzerine farzdır’’ Mâce, Mukaddime 17, hadis no: 224) beyanında bulunmuş olmasıdır.

Anlayış ve kavrayışın (fıkh/tefakkuh) Hz. Peygamber (s.a.v.)’in sözlerinde karşımıza çıkan diğer bir ifadesi nedir?

Hikmet’tir.

Hikmet nedir?

Akıl, ilim, söz ve davranışta doğruya isabet’tir.

Hz. Peygamber (s.a.v.)’e verilen hikmetin nasıl bir ilim olduğunu anlamak lazım?

Kavil ve fiillerini, tavsiye ve emirlerini (Sünneti ve Fıkhı) içine alan bir ilim olduğunu anlarız.

Dinî literatürde amel nasıl tanılanır?

Emir, tavsiye ve yasaklara konu olan, sonunda ceza veya mükâfat bulunan tutum ve davranış olarak tanımlanır.

Amel için bir başka tanım nasıldır?

Nitelikli fiil tanımlaması yapılabilir.

Amel’in faziletine ilişkin ayet örnekleri veriniz

Allah yeri ve gökleri, dünya nimetlerini, hayatı ve ölümü, insanlar arasından kimin daha güzel amel işleyeceğini sınamak için yaratmış (Hûd 11/7; Kehf 18/7; Mülk 67/2).

İnsanın hesap gününde hak edeceği ceza ya da mükâfatın dünyadaki tavır ve davranışlarına bağlanması, hangi Kur’ânî kavramlarla öne çıkarmaktadır?

Seyyie/amel-i seyyi’ (kötü iş) ve hasene/amel-i sâlih (iyi iş).

Sâlih amel hangi anlama gelir?

‘’Allah’a ve elçisine iman ettikten sonra, O’nun rızası gözetilerek yapılan, her doğru, güzel, faydalı, hayırlı iş ve davranış anlamına gelir.

Peygamber Efendimizin, her birini birer kurtuluş vesilesi sayarak emir ve tavsiye buyurduğu sâlih ameller nelerdir?

Farzlardan nâfilelere, geniş bir ibadet yelpazesidir.

İslâm’da bir amelin salih amel olabilmesinin ilk şartı nedir?

Kâinatın yaratıcısına tam bir teslimiyetle boyun eğip iman etmektir.

Güzel davranışlar kadar güzel sözlerin de amel kapsamına girdiğini gösteren örnek bir hadis hangisidir?

Allah’ın azâbından, Allah’ı anmak/zikrullah kadar kurtarıcı olan başka bir şey yoktur . (Tirmizî, Daavât 6, hadis no: 3377).

Allah’ı zikretmek; O’nun adını ve nimetlerini anmak ile birlikte başka hangi anlama gelmektedir?

O’nun eseri olan her şeyin bilgisiyle meşgul olmak da demektir.

İlim öğretmenin, onunla başkaları amel ettiğinde, öğretenin de sevap hanesine yazılmaya devam eden hayırlı bir amel olduğu gösteren hadis hangisidir?

İlim öğreten kimseye, onunla amel edenlerin kazandıkları sevabın aynısı ? (İbn Mâce, İman 20, hadis no: 240)

İlim ile amelin bütünlüğünü anlatan örnek hadislerden biri hangisidir?

Bir rivâyette Üsâme b. Zeyd b. Hârise radiyallâhü anhümâ, Resûlullah sallallâhü aleyhi ve sellem’i şöyle buyururken işittiğini haber vermektedir: Kıyâmet günü bir adam getirilir ve Cehennem ateşine atılır. Bağırsakları karnından dışarı çıkar ve onlarla birlikte değirmen döndüren merkep gibi döner durur. Cehennem halkı onun yanına toplanırlar ve: ‘Ey filân! Sana ne oldu? Sen iyiliği emredip kötülükten nehyetmez miydin?’ derler. O kişi de: ‘Evet, iyiliği (ma’rûfu) emrederdim, fakat kendim yapmazdım, kötülükten (münkerden) nehyederdim, fakat kendim yapardım’ diye cevap verir (Buhârî, Bed’ül-halk 10, hadis no: 3094; Müslim, Zühd 51, hadis no: 2989).

İslâm’ın dünya görüşüne göre bilginin hangi boyutları olmalıdır?

Amele dönüştürülme zorunluluğunun yanı sıra, faydasız olmama, Allah rızası dışında başka bir gaye ile tahsil edilmeme ve kötüye kullanılmama boyutu olmalı.

İlmi gizlemekle ilgili bir ayet örnek veriniz?

‘’İndirdiğimiz açık delilleri ve hidâyet yolunu - kitapta onu insanlara apaçık göstermemizden sonragizleyenler yok mu, işte onlara hem Allah hem de bütün lânet ediciler lânet eder! (Bakara 2/159)

İlmi gizlemekle ilgili bir hadis örnek veriniz?

(Musannif Ebû Îsâ et-Tirmizî rahimehullah dedi ki:) Bize Ahmed b. Büdeyl b. Kureyş el-Yâmî el-Kûfî (ö. 258) tahdîs yoluyla bildirdi (ve şöyle dedi:), bize Abdullah b. Nümeyr (el-Kûfî, ö. 199)’in tahdîs ettiğine göre, ona Umâra b. Zâzân (es-Saydalânî el-Basrî), ona Ali b. elHakem (el-Bünânî el-Basrî, ö. 131), ona Atâ (b. Ebî Rabâh el-Mekkî, ö. 114), ona da Ebû Hureyre radiyallâhü anh’in bildirdiğine göre, Resûlullah sallallâhü aleyhi ve sellem şöyle buyurmuşlardır: Her kim bildiği bir ilimden sorulur da onu gizlerse, kıyâmet günü ağzına ateşten bir gem vurulur. Bu konuda Câbir b. Abdillah (r.a.) ve Abdullah b. Amr b. el-Âs (r.a.)’dan da rivâyet gelmiştir. Musannif Ebû Îsâ şöyle der: Ebû Hureyre hadisi hasen’dir (Tirmizî, İlim 3, hadis no: 2649).

İlim’in gizlenmesi ile ilgili hadislerden öğrendiklerimiz nelerdir?

• İlim ehli olan kimsenin bilgisini gizlemesi câiz değildir. • Din âlimlerinin ilmi tebliğ edip başkalarına öğretmeleri şarttır. • Zarûrî dinî bilgileri başkalarından esirgeyip saklamak büyük günahlardan sayıldığı için âhiretteki cezası da ağırdır. • Ehl-i Kitab ulemâsının Kur’ân’da lânetlenmesi, Tevrat ve İncil’deki nice bilgileri insanlardan gizli tutarak dalâlette kalmalarına sebep olmalarındandır.