Görüşme Teknikleri Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

TÜBA Etik Kurulu’nun tanımına göre etik kavramı nasıl tanımlanmaktadır?

Etik, insanların ahlaklı yaşamın temelleri üzerine akıl yordukları ve bu temellerden yola çıkarak, doğru ve yanlışı ayırt etmeye, doğru davranış biçimlerini bulmaya ve uygulamaya yarayabilecek kuramsal ve toplumsal araçları geliştirmeye uğraştıkları bir düşün alanıdır.

Etik kavramının, değer, ilke, kural, standart gibi kavramlardan ayırmanın çok da mümkün olmadığını gösteren tanım hangisidir? 

Tanımlar; “bir bireyin izlemesi gereken ahlaki standartlar ve kurallar” ve “bireylerin doğru olarak nasıl davranacağını açıklayan ve tanımlayan ilkeler, değerler ve standartlar sistemi” şeklindedir. 

Etikle ilgili bazı temel kavramlar nelerdir? 

Etik değer, etik ilke, etik kural, etik kod, etik standart, etik sorumluluk, etik sorun olarak belirtilir. 

Etik ve Ahlak kavramları etimolojik açıdan bakıldığında aynı anlama gelseler de birbirinden farklı kavramlardır. Bu kavramlar kısaca hangi açıklardan farklılaşmaktadır? 

Soyut-somut, teorik-pratik, göreli-evrensel, geniş-dar olmaları açısından bu iki kavram farklılaşmaktadır.

Sosyal hizmetlerin hangi yönü yönü, sosyal hizmetlerde bilim etiğini ön plana çıkarmaktadır?  

Sosyal hizmetlerin bilimsel yönü, sosyal hizmetlerde bilim etiğini, ön plana çıkarmaktadır. Sosyal hizmetlerin konusu olan birey + toplum + sorunlar + değişim + çözüm mekanizmaları arasında karşılıklı dinamik bir etkileşim vardır ve konular bilimsel yöntemle ele alınır, araştırılır, bilgi üretilir ve uygulanır. 

Sosyal hizmetlerde etik alanı hangi alanlarla birbirini geliştiren bir bütünlüğü oluşturur?

Sosyal hizmetlerde etik alanı; “bilim etiği” ve “meslek etiği” kavramlaştırmalarıyla çok boyutlu, birbirini geliştiren bir bütünlüğü oluşturur. Çünkü sosyal hizmet hem bir bilim dalı, hem de bir meslektir.

Bunlar; çalışmanın amacını açıklamak, vaatler, risk ve fayda değerlendirmesi, mahremiyet ve gizliliğin garanti edilmesi ve korunması, bilgilendirilmiş onay, verilere ulaşma hakkı, görüşmeden çekilme hakkı, fiziksel ve ruhsal zararlardan koruma, veri toplama sınırlılıkları, insanlara saygı, yararlılık, doğruluk/dürüstlük şeklinde sıralanabilir.

Görüşmede dikkat edilecek temel etik konular nelerdir? 

• Başvuranı Çalışmanın Doğası Hakkında Bilgilendirmek
• İyi Bir İlişki ve İşbirliği Kurmak ve Sürdürmek
• Başvuranın Bilgilerini Korumak
• Beklenmeyen Zarar Riskini Azaltmak
• Kötüye Kullanma (İstismar) Riskini Azaltmak

Sosyal hizmetlerde yapılan görüşmelerin niteliği, türleri ve karşılaşılan durumlar neden farklılaşmaktadır?

Sosyal çalışmacıların geçmişi, tecrübeleri, beklentileri, değerleri, yaşam tarzları, ait oldukları sınıflarıitibariyle birbirinden farklı başvuranlarla görüşme yapmaları nedeniyle, sosyal hizmetlerde yapılan görüşmelerin niteliği, türleri ve karşılaşılan durumlar farklılaşmaktadır.

Bir görüşmenin etik olabilmesi için öncelikle ne yapılmalıdır? 

Bir görüşmenin etik olabilmesi için öncelikle görüşmeye başlamadan başvuranın bilgilendirilmiş onayının alınması gerekmektedir. 

Bilgilendirilmiş onay nasıl tanımlanmaktadır? 

Bilgilendirilmiş onay; başvuranın görüşmenin amacı ve prosedürleri, fayda ve riskleri, başvuranın sahip olduğu hakları, gizliliğin garantilenmesi ve gizliliğin sınırları hakkında bilgilendirildikten sonra çalışmayı kabul etmesi şeklinde tanımlanabilir.

Görüşmenin amacının başvuran tarafından öğrenilmesi hangi açılardan önemlidir? 

Görüşmenin amacının başvuran tarafından öğrenilmesi, başvuranın görüşmeye gönüllü katılımının sağlanması, yanlış beklentiler içine girmesinin engellenmesi, başvuranla görüşme sürecinde daha iyi bir ilişki ve işbirliği başlatılması ve başvurandan görüşmenin amacına göre cevaplar alınabilmesi açılarından çok önemlidir. 

Mahremiyet-gizlilik, bir kişi ya da grubun kendi yaşamları ya da kişisel işlerinin kamuya açık olmaktan uzak olması ya da kendileri hakkındaki bilgi akışını kontrol etme hakkı şeklinde tanımlanmaktadır. Bir başka tanımla gizlilik; birey, grup ya da kurumların kendilerine ait bilginin ne zaman, nasıl ve ne kadarının başkaları tarafından bilineceğine karar verme hakkı olarak tanımlanabilir.

Görüşmede iyi bir ilişki ve işbirliği hangi açılardan önem taşımaktadır? 

İyi bir ilişki ve işbirliği; bireylerin görüşmeyi kabul etmesi, kendilerine yöneltilen soruları doğru anlaması sağlanarak sorularla ilişkili cevaplar vermek üzere güdülenmesi ve sorulara ciddiyetle cevap vermesi, yeni işbirliği için güdüleyici olması açılarından önemlidir.

İyi bir ilişki ve işbirliği için gerekli görülen aşamalar nelerdir? 

İyi bir ilişki ve işbirliğinin ilk aşaması, bilgi verecek kişiyi araştırmanın doğası hakkında bilgilendirip, onda görüşmeye katılım istekliliği yaratarak karşılıklı ilişkinin başlatılmasıdır. Görüşme öncesi katılım istekliliği yaratıldıktan sonra ikinci aşama, görüşmeyi yaparken saygı, tarafsızlık, veri toplama sınırlılıklarına dikkat, yanlış vaatlerde bulunmamak, ayrımcılık yapmamak, davranış veya sözlerle yargılamamak/yönlendirmemek, doğruluk ve dürüstlük gibi ilke ve sorumluluklara bağlı kalarak iyi bir ilişki ve işbirliğini kurmak ve sürdürmektir.

Görüşmecinin, veri toplama sınırlarına dikkat etmesi de görüşmede etik ilke ve sorumluluklar arasındadır. Bu kapsamda sosyal çalışmacının gözeteceği bazı hususlar nelerdir?

• Görüşmeci, işinin bir merak arayıcı ya da tartışmacı değil, bir rapor edici olduğunu bilmelidir.
• Başvuranlardan bilgi almak olağan bir hakmış gibi davranılmamalıdır.
• Görüşme sürecinde tartışılan ve dikkat edilmesi düşünülen etik konulardan biri de ikili rol ve fazla katılımdır.
• Bitiş soruları, görüşülen kişide memnuniyet ve başarı duygusu bırakan ve gerektiğinde yeni işbirliği için güdüleyici nitelikte olmalıdır.
• Görüşme sürecinde asıl olan başvuranla ilgilenmek ve sorunlarını tespit edip, çözmektir.
   
   

Görüşme yapılan bireylerin istismarı (sömürülmesi) ile ilgili belirtilen sömürü çeşitleri nelerdir? 

• Sömürücü, sömürülen kişiyi zorlayabilir ya da aldatarak kullanabilir.
• Sömürülen kişi, yapılan eylemlere gönüllü olarak rıza gösterebilir.
• Sömüren kişinin amacı, çıkar sağlamak ve kazancını güvenceye almaktır. 
• Genellikle sömürülen birey, kendisine haksızlık yapılan bireydir.

Etik çatışma neyi ifade eder? 

Etik çatışma (ikilemler, çıkmaz, dilemma), iki veya daha fazla alternatiften hangisinin seçileceği konusunda yaşanan güçlüğü ifade eder. Etik çatışmalar, birbiriyle rekabet eden doğrular arasında seçim yapmak durumuyla karşı karşıya kalınması halinde ortaya çıkmaktadır ve bu da etik sorunun varlığına işaret etmektedir.

Etik karar verme süreci nasıl tanımlanmaktadır? 

Etik karar verme süreci, “bir davranışın ya da etkinliğin çeşitli yollarını ve/veya sonuçlarını etik ilkelere göre sistematik bir şekilde göz önüne alarak ve değerlendirerek seçim yapma sürecidir”.

Sosyal hizmetlerde etik çıkmazlarda karar verme süreci basamakları nelerdir? 

1. Problemi tanımlamak.
2. Problemle ilgili değişkenleri açıklamak.
3. Diğerlerinden geri bildirim almak.
4. Bu çatışmalı durum (çıkmaz) için hangi değerler ve etik standartların uygulanabileceği konusunda çalışma yapmak.
5. Etik ilkeler doğrultusunda ikilemi değerlendirmek.
6. Mümkün alternatifleri tanımlamak, sıralamak.
7. Her alternatifin olumlu ve olumsuz yönünü değerlendirmek.
8. Karar vermek.