Türkiye Ekonomisi Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Hizmetleri diğer ekonomik faaliyetlerden ayıran temel özellikler nelerdir?

Hizmetlerin maddi bir yapısı yoktur, depolanamaz ve transfer edilemez. Hizmetler üretici ve tüketici arasında doğrudan bir etkileşim yaratır.

Ekonominin büyümesinde ulaştırma sektörünün önemi nedir?

Ekonominin pazar için üretim gerçekleştirmesi ulaşım sektöründeki gelişmelere paralel biçimde gerçekleşir. Ulaştırma ile farklı bölgelerde üretimin gerçekleştirilmesi için gerekli ara mallar ya da hammaddeler temin edilir. Üretim sonucunda elde edilen ürünler yine ulaştırma kanalları aracılıyla pazarlara taşınır. Dolayısıyla ekonominin büyümesi ve pazar için üretim yapabilmesi, ulaştırma ile haberleşme hizmet alt sektörlerinin gelişimine bağlıdır.

Birim başına düşen maliyetler göz önünde bulundurulduğunda ürün taşımacılığında ulaşım yollarının en düşük maliyetlisinden en yükseğe doğru sıralanması nasıl gerçekleştirilir?

Ürün taşımacılığında denizyolları en ucuz maliyeti sunmaktadır. Denizyollarının bakım ve inşa maliyetlerinin de olmaması bu durumu güçlendiren bir etmendir. Denizyollarından sonra ise demiryolları gelmektedir. Demiryolları karayollarına göre çok daha verimli bir taşımacılık biçimi olup uygun koşullar sağladığından güvenlik açısından da ön plana çıkar. Karayolları ise Türkiye’de ürün taşımacılığından en büyük paya sahip olmasına rağmen en maliyetli yoldur.

Ekonomik kaynakların büyük bir bölümünün inşaat sektöründe kullanılmasının olumsuz sonuçları nelerdir?

Üretken yatırımlara gidecek kaynağın inşaat sektörüne gitmesi nedeniyle, inşaat sektörünün genişlemesi ekonomideki büyümeyi olumsuz yönde etkileyebilir. 

Uluslararası hizmetler ticareti hangi biçimlerde gerçekleştirilmektedir?

Uluslararası hizmetler ticareti, hizmetlerin doğasından kaynaklanan nedenlerden dolayı dört farklı şekilde yapılmaktadır. Bunlar; hizmetlerin sınır ötesi dolaşımı, tüketicinin ihracatçı ülkeye hareketi, hizmetin sağlanacağı ülkede ticari varlık oluşturulması ve gerçek kişilerin hizmet vermek üzere başka bir ülkede geçici dolaşımıdır.

Türkiye’de yük taşımacılığında kullanılan ulaşım yolları kullanım yoğunluğuna göre büyükten küçüğe doğru nasıl sıralanmaktadır?

Türkiye’de yük taşımalarında ağırlık karayollarındadır. 2015 yılında yurt içi yük taşımacılığında karayollarının payı %89,1’dir. Demiryollarının payı %3.6, denizyollarının payı ise %6,1’dir.

Türkiye’de karayolları hangi başlıklar altında bölünmüş ve yapılan bu bölümlemelerin sınırları nasıl gerçekleştirilmiştir?

Türkiye’de karayolları, devlet, il ve köy yolları olmak üzere üç kısma ayrılmıştır. Devlet yolları, bölge ve il merkezlerini, deniz ve hava limanlarını birbirine bağlayan birinci derecede ana yollardır. İl yolları, il sınırları içinde kalan ikinci derecedeki yollardır. Bu yollar kent, kasaba, ilçe ve bucak merkezlerini birbirlerine, il merkezlerine ve komşu ildeki en yakın merkezlere bağlar. Köy yolları ise köyler arasındaki ulaşımı sağlayan yolları oluşturmaktadır.

Kerkük-Yumurtalık boru hattının Türkiye’ye sunduğu imkanlar nelerdir?

Türkiye bu boru hattından ton başına belirli bir taşımacılık ücreti almakta, ayrıca nakledilen ham petrolün %40’ına kadar kısmını satın almak seçeneğine sahip bulunmaktadır.

THY’nin havayolu taşımacılığında tekel olan konumu ne zaman değişmeye başlamıştır?

1 Mart 1956 kurulan Türk Hava Yolları (THY) Anonim Ortaklığı, uzun süre hava ulaşımında tekel konumunda kalmış, 1990’lı yılların başlarında özel hava yollarına da ulaşım hizmeti sunma hakkının verilmesiyle, tekel olma konumunu kaybetmiştir.

Dünya Ticaret Örgütü’ne göre hizmet sektörü hangi başlıklardan oluşmaktadır?

Dünya Ticaret Örgütü hizmetler sektörünü 12 ekonomik faaliyet grubuna ayırmıştır. Bunlar; ticari (işle ilgili) hizmetler, iletişim hizmetleri, inşaat ve mühendislikle ilgili hizmetler, dağıtım hizmetleri, eğitim hizmetleri, çevre hizmetleri, mali (finansal) hizmetler, sağlığa ilişkin ve sosyal hizmetler, turizm ve seyahatle ilgili hizmetler, eğlence, kültür ve spor hizmetleri, ulaşım hizmetleri ve diğer hizmetler oluşmaktadır.

İnşaat sektörünün yarattığı üretim ve istihdam değerlerinin sanayi sektöründe yaratılan üretim ve istihdamdan farklı nelerdir?

İnşaat sektörü bir sanayi yatırımı gibi ekonomide devamlı üretim kapasitesi ve istihdam yaratmaz.

Türk Telekom’un özelleştirme süreci hangi aşamalardan geçerek gerçekleşmiştir?

Türk Telekom’un özelleştirilmesi için öncelikli olarak yabancılara hisse satışındaki sınırlamalar 16 Haziran 2004 ve 5189 sayılı Kanun ile kaldırılmıştır. 2005 yılında ise Türk Telekom’un %55’lik hissesi 6,55 milyar dolar karşılığında özelleştirilmiştir. Fakat geçen sürede Türk Telekom'un en büyük hissedarının borcunu ödeyememesi dolayısıyla ortaya çıkan düğüm, şirketin hisselerinin devredilmesiyle sonuçlanmıştır. Türk Telekom’un en büyük hissedarı olan OTAŞ’ın sahip olduğu %55 hisse, özel amaçlı ortak girişim şirketine devredilmiştir.

Kabotaj hakkı dedir, Türkiye kabotaj hakkını ne zaman elde etmiştir?

Kabotaj, bir ülkenin kendi karasuları içinde kalan deniz çevresini kullanması (ya da kullandırtması) hakkıdır. 1926’dan önce Türk limanları arasındaki yük ve yolcu taşımacılığı yabancıların tekelinde iken imzalanan Lozan Anlaşması sonucunda Türkiye kabotaj hakkını elde etmiştir.

Türkiye’de hizmet sektörleri içinde ulusal gelire yaptığı katkı açısından en hızlı gelişen alt sektör hangisidir?

Hizmetler alt sektörleri içinde ulusal gelire katkı bakımından en hızlı gelişen alt sektör ticarettir. Ticaret sektörünün büyümesinde sektör içinde yer alan turizmin son yıllardaki hızlı gelişimi önemli rol oynamıştır.

Türk müteahhitlerin yurt dışında en fazla iş aldığı ülkeler hangileridir?

Yurt dışı müteahhitlik hizmetleri en çok yapıldığı ülkeler Rusya Federasyonu, Türkmenistan ve Libya’dır.

1985 yılı sonrasında turizm gelirleri düzenli olarak artmasına rağmen 1997, 1998 ve 2015 yılında turizm gelirlerinde azalma yaşanmasının sebepleri nelerdir?

1997 yılında Asya Ekonomik Krizi yaşanma başlamış 1998 yılında Rusya ekonomisi kriz yaşamıştır. Yaşanan bu ekonomik gelişmeler turizm sektörünün reel gelirlerde azalma yaşanmasına sebep olmuştur. Yakın dönemli diğer bir durum ise 2015 yılında gerçekleşmiş, artan terör olayları, iç karışıklık ve Rusya ile yaşanan uçak krizi gibi nedenlerden dolayı gerek ülkeye gelen turist sayısında gerekse ülkeye giren döviz miktarında büyük bir azalma yaşanmıştır.

Deniz taşımacılığında konteynır kullanımının sonuçları neler olmuştur?

Dünya denizyolu ticaretinde konteynır taşımacılığı limanlara gelen yük miktarının çoğalmasını sağlamıştır. Klasik taşımacılığın limana bağımlı olan sınırları konteynırlarla birlikte kapıdan kapıya taşımacılığa kadar genişlemiş, limanlar konteynırların geçiş noktası durumuna gelmiştir. Konteynır taşımacılığı, özellikle pahalı mallar ve yükleme boşaltmada zarar görme ihtimali yüksek olan mallar ile soğutma tertibatıyla taşınması gereken yüklerin taşınmasında büyük kolaylık sağlamaktadır.

Türkiye’de inşaat sektörünün genel özellikleri, üretim ve istihdam üzerindeki etkileri nelerdir?

Türkiye’deki inşaat yoğunluğunun olduğu yapılaşmanın özellikleri dikkate alındığında, inşaat; emek-yoğun, fazla nitelikli elaman gerektirmeyen, dışa ve ithalata bağımlılığı çok düşük bir sektördür. Geriye doğru ve ileriye doğru ilişkileri kuvvetli olduğu için, inşaat diğer sanayi kollarını uyarır ve bu alanlarda da üretim ve istihdam artışına yol açar.

Türkiye’de yer alan doğalgaz boru hatları hangileridir?

Mavi Akım ile Rusya’dan, Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP) ile ise Azerbaycan’dan Türkiye’ye doğalgaz nakledilmektedir.

Turizm sektörünün ödemeler dengesinde stratejik önemi nedir?

Yurtdışından gelen turistler ülkeye döviz girişi sağladığı için ödemeler dengesine net katkı sağlamaktadır.