Uluslararası İktisat Politikası Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tarihte değerli madenlerin para olarak kullanılmasının nedenleri nelerdir?

Tarihsel olarak bir çok mal para olarak kullanılmıştır. Özellikle dayanıklı olması, kolay biçimde standardize edilebilir olması ve nominal değerini kaybetme sorununun olmaması gibi özellikleri nedeniyle madenler para olarak kullanılmıştır.

Altının değerli madenler içinde en yaygın maden olmasının nedeni nedir?

Değerli madenler içinde en yaygın kullanım alanı olan metal altındır. Altına bu özelliğini veren faktörler üretiminin kolaylıkla yapılamaması, miktarının kamu otoriteleri tarafından manipüle edilememesi, diğer bir ifadeyle karşılıksız para basmanın mümkün olmamasıdır.

Mal para sistemi nedir?

Bir malın para olarak kullanıldığı sistemdir. Tarihsel olarak bakıldığında derinin, deniz kabuğunun para olarak kullanıldığı bilinmektedir. Ancak sahip olduğu nedenlerden dolayı para olarak en yaygın kullanılan mal altın olmuştur.

Bir çok ülke açısından altın para miktarının ekonominin üretim ve ticaret hacmindeki artışa uygun artırılamamasının sebepleri nelerdir?

Bir çok ülke açısından altın para miktarının ekonominin üretim ve ticaret hacmindeki artışa uygun artırılamamasının sebepleri: ? Altının üretim maliyetlerinin yüksek olması, ? Altın rezervlerinin kıt olmasıdır.

Adam Smith (1985:233-270) altın ve gümüş parayı nasıl tanımlamıştır?

Adam Smith’e göre herhangi bir tedavülde bulunan ve bu ülkenin sahip olduğu toprakların ve emeğin yarattığı yıllık ürününün dolaşımında bulunmasına ve bunları tüketmek isteyen kişilere dağıtılmasına aracılık eden altın ve gümüş para ölü bir mal mevcududur. Ülke sermayesinin çok büyük bir kısmı olmasına rağmen, dolaşımdaki altın ve gümüş para ülke için hiçbir şey üretmemektedir.

Sabit kur sistemi nedir?

Bir ülkenin ulusal parasını parası tam konvertibl olan başka bir ülkenin parasına, tam konvertibl olan paralardan oluşan bir döviz sepetine ya da altına bağlamasıdır. Bu şekilde ulusal paranın değeri piyasa koşulları tarafından değil, merkez bankası tarafından belirlenmiş olmaktadır.

Altın ihraç noktası kavramı nedir?

Yabancı bir paranın serbest piyasada ulusal para cinsinden alabileceği en yüksek fiyatı ifade eder. Bir ülkedeki mevcut döviz kuru altının taşıma maliyeti ile altınının değerinin toplamından daha büyükse ülke dışına ödemeler ulusal para ile değil altın ile yapılacaktır.

Altın ithal noktası nedir?

Yabancı bir paranın serbest piyasada ulusal para cinsinden alabileceği en düşük fiyatı ifade eder. Bir ülkedeki mevcut döviz kuru, altının değeri ile altının taşıma maliyeti arasındaki farktan daha küçük olduğunda ABD’li ekonomik birimler yaptıkları ihracat karşılığında pound kabul etmeyecek, ödemelerin altınla yapılmasını isteyeceklerdir.

Altın akım mekanizmasını açıklayınız?

Klasik altın standardında dengesizliklerin dengeye gelme süreci altın akım mekanizması ile açıklanmaktadır. İki ülkeli bir dünyada, bu iki ülke ticaret yaptıklarına göre ülkelerden birisinin ödemeler bilançosu açığı vermesi demek, diğerinin ödemeler bilançosu fazlası vermesi anlamına gelecektir. Birinin altın rezervleri azalırken, bu olay parasal tabanın azalmasına yol açacak ve kısmi rezerv bankacılığının geçerli olduğu bir bankacılık sisteminde para arzındaki azalma çok daha büyük boyutlu olacaktır.

‘Oyunun kuralı’ kavramını açıklayınız.

Klasik altın standardı sisteminde ödemeler bilançosu fazla veren ülkenin merkez bankasının açık piyasa alımı yaparak; ödemeler bilançosu açık veren ülkenin merkez bankasının ise açık piyasa satışı yaparak yurtiçi fiyat intibakını hızlandırmasıdır.

Altın akım mekanizmasının teorik arka planını oluşturan miktar teorisinin dayandığı varsayımlarla ilgili değerlendirmeleri açıklayınız.

Bu değerlendirmeler: ? Altın akım mekanizmasının öngörüldüğü şekilde işlemesi para arzındaki değişimin altın giriş çıkışına göre değerlendirilmesine bağlıdır. Ödemeler bilançosu açık verdiğinde para arzının azalması ve ödemeler bilançosu fazla verdiğinde para arzının artması için merkez bankasının oyunun kuralına uyması, sterilizasyon işlemi yapmaması gerekir. ? Miktar teorisi, paranın dolaşım hızının kurumsal faktörlerce belirlendiği ve sabit olduğu varsayımına dayanır. ? Klasik yaklaşımın öngördüğü gibi para arzındaki değişimin reel gelir düzeyini etkilememesi için, ücret ve fiyatların arz ve talep koşullarına uygun olarak hızlı bicinde değişmesi, fiyat katılığı sorununun olmaması gerekir. ? Para arzındaki fiyatların düşmesi altın akım mekanizmasının otomatik işleyişini garanti etmez.

Sterilizasyon kavramını açıklayınız.

Değişik nedenlerle para arzında ortaya çıkan artışların etkilerini dengelemek için merkez bankalarının yaptıkları açık piyasa işlemleridir. Merkez bankası döviz satın aldığı zaman ortaya çıkan para arzı artışını tahvil satarak piyasadan çekmeye çalışır ve bu şekilde döviz piyasasına yapmış olduğu müdahalenin para arzı üzerindeki etkisini azaltmış olur.

Fiyat katılığı kavramını açıklayınız.

Mal ve hizmet fiyatlarının kısa dönemde arz ve talep koşullarına hızlı biçimde intibak edememesidir. Kısa dönemde yaşanan talep şoklarının ciddi reel etkiler yaratmasına neden olan bu durum, üretim ve istihdam kayıplarına yol açar.

Morys (2007) 1860 ve 1870’li yıllarda dünyada altına yönelişin nedenini nasıl açıklar?

Morys (2007) Avusturalya ve Kaliforniya’da büyük altın rezervlerinin bulunması nedeniyle ortaya çıkan altın arz şokunun 1860 ve 1870’li yıllarda dünyada altına yönelişin temel nedenini oluşturduğunu, bu dönemde dünyada ilk defa gümüş kıt bir metal haline gelirken altının kıyasla bol bir metal haline geldiğini vurgular.

Net-work dışsallığı nedir?

Meissner (2002) bir ülkenin altın standardını benimsemesi ve altın standardına geçişindeki zamanlamanın izahı açısından net-work dışsallarının son derece önemli olduğunu vurgular. Uluslararası alanda ortak bir para uluslararası ödeme aracı olarak kullanılıyorsa bu ödeme aracını kullanan ülke sayısı arttıkça, ilgili ödeme aracıyla işlem yapmanın maliyetinin azalması ve ortaya çıkan faydanın artmasıdır.

1870-1914 döneminin altın çağa dönüşmesinin nedenleri nelerdir?

1870-1914 döneminin bir altın çağ haline gelişi tek başına klasik altın standardının yarattığı bir sonuç olarak görülmemelidir. Çünkü, bu dönem dünyada bilimsel ve teknolojik gelişmelerin çok yaygın olduğu, önemli savaşların yaşanmadığı, sermaye hareketlerinin arttığı, iş bölümü ve uzmanlaşmaya dayalı serbest ticaret ilkesi doğrultusunda sanayileşmeye ağırlık verilen ve üretim düzeyindeki artışa bağlı olarak doğal kaynakların etkin bir biçimde kullanıldığı bir dönemdir.

Ülkelerin para politikalarında dış ve iç denge neye denir?

Ödemeler bilançosunun dengede olması, mal akımları ve sermaye akımları itibarıyla döviz girişinin döviz çıkışına eşit olmasına dış denge denirken, bir ekonominin fiyat istikrarına, düşük bir işsizlik oranına, yüksek ve sürdürülebilir bir büyüme oranına ulaşmasına iç denge denir.

1870 yılına gelindiğinde İngiltere Bankası’nın sahip olduğu son ödünç veren olma rolü nedir?

Merkez bankalarının fiyat istikrarını ve finansal istikrarı sağlama amaçları vardır. Finansal kurumların fon açıklarını serbest piyasadan karşılayamamaları durumunda, merkez bankası, bu amaçlar çerçevesinde, son ödünç veren olarak likidite sorunu olan finansal kurumlara likidite sağlar. Mali sistemde son ödünç veren rolünü oynayabilecek tek kurum merkez bankasıdır. Çünkü merkez bankalarının para basma yetkisi vardır.

1922 yılında toplanan Genoa Konferansı’nın altın para sistemine etkileri nelerdir?

1. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte, bütün ülkeler ulusal paralarının altına konvertibiletisini durdurmuştu. Savaş sonrası dönemde toplanan bu konferansta dünyadaki altın rezervlerinin kıtlığı sorununu aşabilmek için altın dışında dövizlerinde rezerv olarak kullanılması öngörülüyordu. Bu anlamda, klasik altın standardından farklı bir yapıya sahip olan yeni bir sistem doğuyor ve bu sistem iktisatçılar tarafından altın döviz sistemi olarak nitelendiriliyordu. Genoa Konferansı sistemin gelecekteki dinamiklerini şekillendirmek açısından son derece önemli bir rol oynamıştır.

1920’li yılların sonlarında Avrupa ve Amerika’da sanayi üretiminin gerilemesinin sebepleri nelerdir?

ABD merkez bankasının 1928 ve 1929 yıllarında faiz oranını arttırması, faiz oranına duyarlı harcamaların azalmasına yol açmıştı. Geleceğe ilişkin belirsizliğin arttığı böyle bir ortamda hane halkları bankaların yükümlülüklerini yerine getiremeyeceğine inanmaya başladılar. ABD’nin altın para sisteminde kalmaya devam etmesi, yurt dışına verdiği kredilerde azalmaya sebep oldu. Dünyadaki bütün ülkeleri sabit kur sistemiyle bağlayan altın standardı 1929 bunalımının dünyaya açılmasına sebep oldu. Bu süreçte sanayi üretimi Almanya’da %41, Fransa’da %31 oranında gerilemeye uğradı.

Bretton Woods sisteminin oluşum sürecinin arkasındaki neden nedir?

ABD ve İngiltere, 1. Dünya Savaşı sonrası dönemde parasal dengelerin yeniden kurulamamasının ve buna bağlı olarak ticarette oluşan aşırı koruyucu eğilimlerin Avrupa’yı 2. Dünya Savaşı’na sürüklediği düşüncesindeydi. 2. Dünya Savaşı sonrası dönemde uluslararası finansal sistemin dengelerini yeniden kuracak ve koruyacak, dış ticaret hacminin artmasına yol açacak yeni bir yapılanmanın gerekliliğine inanıyorlardı.

Ayarlanabilir kur sistemi nedir?

Bretton Woods para sistemine özgü bir döviz kuru uygulamasıdır. Buna göre ödemeler bilançosu fazlaların oluştuğu durumda ulusal para revalüe edilecek; ödemeler bilançosu açığı oluştuğunda devalüe edilecektir. Böylece ekonominin dış şoklara karşı esnekliği artmış olacaktır. Ayarlanma bandının gerçekçi biçimde belirlenmesi bu kur sisteminin en kritik noktasıdır.

Bretton Woods’un ilk dönemindeki dolar kıtlığının nedeni nedir?

Bretton Woods’un ilk döneminde Avrupa’nın ödemeler bilançosu açıkları nedeniyle rezervleri erirken, ABD’nin ödemeler bilançosu fazlaları nedeniyle rezervleri artıyordu. Bu durum dünyada dolar kıtlığına yol açmıştı. Dünyanın geri kalanındaki verimlilik artışlarının ABD’deki verimlilik artışlarının çok gerisinde kalması, hammadde yetersizliği, tasarruf oranlarının düşüklüğü, politik istikrarsızlıklar, girişim gücünün zayıflaması ve 1946’nın sonunda Avrupa ülkelerinin belirlemiş olduğu kur düzeylerinin kendi ulusal paralarını aşırı değerli hale getirmiş olması, dolar kıtlığına yol açan faktörler olarak görülüyordu.

Bretton Woods sisteminin çöküşünü hazırlayan sebepler nelerdir?

1958-1967 dönemi Bretton Woods sisteminin altın çağı olarak nitelendirilmekle birlikte bu dönemde ortaya çıkan üç temel dinamik sistemin sonunu hazırlamıştır: ? ABD dolarının egemen olduğu bir sistemin ortaya çıkması ve ABD’nin ödemeler bilançosu açıklarının sürekli olarak artması, ? Dünya altın rezervlerinin yetersizliği, ? Ayarlanabilir sabit kur sisteminin fiilen sabit kur sistemi gibi işlemesi. Bu üç faktör, ABD ekonomisinin kendisi için güven sorunu yaratırken, dünyanın geri kalanı için likidite sorununu ve özellikle Avrupa ülkeleri açısından da intibak sorununu ortaya çıkarıyordu.

İmkansız üçlü hipotezi nedir?

Sermaye hareketleri açısından dışa açık bir ekonomide para politikasının eş zamanlı olarak hem iç dengeyi sağlayacak (politika faiz oranının kontrolü) hem de dış dengeyi (döviz kurunun kontrolü) sağlayacak biçimde kullanamayacağını ifade eden kavramdır.

Gelişmekte olan ülkelerin temel sorunlarından olan dalgalanma korkusu nedir?

Calvo ve Reinhart gelişmekte olan ülkelerin resmi düzeyde dalgalı kur sisteminde olduklarını açıklasalar bile, fiilen sabit ya da sabite yakın kur sistemlerine yöneldiğini belirtmekte ve bu durumu dalgalanma korkusu olarak nitelendirmektedir.

Dalgalanma korkusunun nedenleri nelerdir?

Dalgalanma korkusunun nedenleri: ? Kredibilite yetersizliği, ? Yükümlülüklerin dolarizasyonu, ? Uluslararası sermaye piyasalarına girişteki zorluklar, ? Döviz kurundan yurt içi fiyatlara geçişgenlik katsayısının yüksekliğidir.

Yeni gelişen piyasa ekonomilerinin iki temel özelliğinden biri olan ani duruş (sudden stop) nedir?

Başarısız iktisat politikası uygulamaları gibi içsel nedenlerle ya da diğer ülkelerdeki krizlerin bulaşması gibi dış nedenlerle bir ülkeye yönelik sermaye girişlerinin aniden durması ve sermaye çıkışlarının başlaması durumudur.

Sağlam para kavramını açıklayınız.

Bir ulusal paranın istikrarlı, itibarlı ve tam konvertibl olmasıdır. Paranın istikrarlı olması orta ve uzun dönemde satın alma gücünü korumasını; itibarlı olması parayı yaratan merkez bankasının enflasyonist davranmayacağına inanılmasını; tam konvertibl olması ise sadece ulusal düzeyde değil uluslararası işlemlerde de kabul görmesini ifade etmektedir.

Bir kurumun uluslararası düzeyde son ödünç veren rolünü oynayabilmesi için neler gereklidir?

Bir kurumun uluslararası düzeyde son ödünç veren rolünü oynayabilmesi için alternatif bir rezerv paranın varlığı gereklidir. Bu tür tartışmalar IMF çerçevesinde yapıldığı için bu alternatif para hiç kuşkusuz SDR’dir. Büyüyen küresel piyasalardan borçlanma olanaklarının kolaylaşması nedeniyle Bretton Woods sonrası dönemde, dünya ekonomisinde SDR’ye olan ihtiyaç azaldı. Günümüzde rezerv varlığı olarak sınırlı ölçüde kullanılan SDR’nin asıl işlevi, IMF’nin ve diğer bazı uluslararası kuruluşların hesap birimi olmasıdır.

1971’de ABD başkanı Nixon’ın doların altına konvertibiletisini durdurarak ithalata %10 vergi uygulaması başlatmasının sonuçları nelerdir?

1971’de ABD başkanı Nixon’ın doların altına konvertibiletisini durdurarak ithalata %10 vergi uygulaması başlatmıştır. Doların altına konvertibilitesinin durdurulmasıyla birlikte dünyadaki para sistemi fiilen dolar standardına dönüşmüştür. Doların altına bağlı olmadığı, ama diğer tüm ulusal paraların dolara bağlı olduğu bu sistem işlemeye başlamıştır. Aralık 1971’de gelişmiş on ülke Washington’da Smitsonian Enstitüsü’nde bir araya gelmiş ve doların devalüe edilme kararını almıştır.

Mal para sistemi, nasıl tanımlanmaktadır?

Bir malın para olarak kullanıldığı sistemdir.

Değerli madenler içinde en yaygın kullanım alanı olan metale ne ad verilir?

Altın

Altın ihraç noktası neyi ifade eder?

Yabancı bir paranın serbest piyasada ulusal para cinsinden alabileceği en yüksek fiyatı ifade eder.

Yabancı bir paranın serbest piyasada ulusal para cinsinden alabileceği en düşük fiyatı ifade eden kavrama ne verilir?

Altın ithal noktası.

Klasik altın standardında dengesizliklerin dengeye gelme süreci, ne ile açıklanmaktadır?

Altın akım mekanizması.

Sterilizasyon, nasıl tanımlanmaktadır?

Değişik nedenlerle para arzında ortaya çıkan artışların etkilerini dengelemek için merkez bankalarının yaptıkları açık piyasa işlemleridir.

Mal ve hizmet fiyatlarının kısa dönemde arz ve talep koşullarına hızlı biçimde intibak edememesine ne ad verilir?

Fiyat katılığı.

Dünyada ilk merkez bankası olarak nitelendirilebilecek olan İngiltere Bankası, kaç yılında kurulmuştur?

1694.

Bretton Woods para sistemine özgü döviz kuru uygulamasına ne ad verilir?

Ayarlanabilir sabit kur sistemi.

1946’da başlayan Bretton Woods sistemi esas itibarıyla 1958 yılına kadar sistemin mimarlarının öngördüğü biçimde neden işlemedi?

Savaş sonrası dönemde önemli sanayileşmiş ülkeler, 1958 yılına kadar konvertibiliteye geçememesinden dolayı.

Marshall Planı’nın amacı, nedir?

Avrupa ülkelerinin büyümelerini sağlamak, ihracat kapasitelerini arttırmak, ekonomik istikrar yaratarak politik istikrarı korumak.

Klasik altın standardı, nasıl bir sistemdir?

Sabit kur sistemine dayanan, uluslararası rezerv olarak altının kullanıldığı ve sermaye hareketlerinin serbest olduğu bir sistem.

Hangi kavrama göre; uluslararası finansal sistemle tam bütünleşme, tam bağımsız para politikası ve tam döviz kuru istikrarı eş anlı olarak sağlanamaz?

İmkansız üçlü kavramı.

Köşe çözümü, yükselen piyasa ekonomileri için tartışılmaya ne zaman başlanmıştır?

1997-1998’de yaşanan Asya krizi sonrasında.

Dalgalanma korkusunun nedenleri nelerdir?

Kredibilite yetersizliği, yükümlülüklerin dolarizasyonu, uluslararası sermaye piyasalarına girişteki zorluklar ve döviz kurundan yurt içi fiyatlara geçişgenlik katsayısının yüksekliği.

Sağlam Para kavramı nasıl tanımlanmaktadır?

Bir ulusal paranın istikrarlı, itibarlı ve tam konvertibl olmasıdır.

Yeni gelişen piyasa ekonomileri bağımsız para politikası uygulamak istiyorlarsa neler yapmalıdır?

Yurt içinde yükümlülüklerin dolarizasyonunu ve diğer finansal kırılganlıkları azaltıcı politikalar uygulamalıdır.

Fazla veren ülkelerin sabit kur sistemine yönelik tercihleri neyin sonucudur?

Uluslararası finans sisteminin normal evrim sürecinin doğal bir sonucu.

Bir kurumun uluslararası düzeyde son ödünç veren rolünü oynayabilmesi için ne gereklidir?

Alternatif bir rezerv paranın varlığı.

Bretton Woods sonrası dönemde, dünya ekonomisinde SDR’ye olan ihtiyaç neden azaldı?

Büyüyen küresel piyasalardan borçlanma olanaklarının kolaylaşması nedeniyle.