Para Politikası Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Dar tanımlı para arzı nelerden oluşmaktadır?

Dar tanımlı para arzının büyük bir kısmını vadesiz mevduatlar, kalan kısmını da dolaşımdaki nakitler oluşturmaktadır.

Hangi aktörler aldıkları kararlar ve yaptıkları tercihlerle para arzı düzeyini etkilemektedirler?

Merkez bankası, mevduat kabul eden kurumlar (bankalar) ve banka dışı kesim (mevduat sahipleri ve bankalardan borç alanlar) para arzı düzeyini etkilemektedirler.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın yayınladığı bilançolar nelerdir?

Vaziyet, Analitik Bilanço ve Stand-by bilanço TCMB’nin yayınladığı bilançolardandır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın yayınladığı hangi bilanço IMF’nin önerdiği biçimde düzenlenmiştir?

Stand-by bilançosu IMF’nin önerdiği biçimde düzenlenmiştir.

Stand-by bilançosu hangi açıdan kullanışlıdır?

Bu bilanço ile para arzındaki değişimin özü olan parasal taban ile bu büyüklüğün nasıl yaratıldığı gözlenebilmektedir. Analitik bilançonun aktifinde yer alan iç ve dış varlık kalemleri netleştirilerek aktifte gösterilmekte ve merkez bankasının mali sektörle olan kredi ilişkisi kolaylıkla izlenebilmektedir.

Stand-by bilançosunun aktif ve pasif kısımları hangi kalemlerden oluşur?

Bilançonun aktif kısmı, net dış varlıklar ve net iç varlıklar kalemlerinin toplamından, pasif kısmı ise parasal tabandan oluşur. Bu durumda parasal taban aynı zamanda, net iç varlıklar ve net dış varlıklar toplamına eşit olmaktadır.

Parasal tabanın kaynaklara göre gösterimi nasıldır?

Stand-by bilançosu parasal tabanın, hem kaynakları açısından hem de kullanım açısından elde edilmesine olanak vermektedir. Buna göre parasal tabanın kaynaklarına göre gösterimi; BNDV (net dış varlıklar) + NİV (net iç varlıklar) şeklindedir.

Bir Stand-by bilançosunda net dış varlıklar kalemi nasıl hesaplanır?

Net dış varlıklar, dış varlıklarla dış yükümlülükler arasındaki farka eşittir.

Bir Stand-by bilançosunda net iç varlıklar kalemi nedir ve nasıl hesaplanır?

Net iç varlıklar kalemi genel olarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın bankacılık ve kamu kesimi ile olan net kredi ilişkisinin bir göstergesi olarak ifade edilebilir. Kamu kesimine açılan net nakit iç krediler, net açık piyasa işlemleri ve net diğer iç varlıkların toplamına eşittir.

Kamuya açılan net nakit iç krediler nasıl elde edilir?

Kamuya açılan net nakit iç krediler, hazine borçlarından kamu mevduatı, döviz olarak takip edilen mevduat ve fonların çıkarılmasıyla elde edilmektedir.

Net diğer iç varlıklar kalemi nasıl elde edilmektedir?

Net diğer iç varlıklar kalemi bankacılık sektörüne açılan nakit kredilerle banka dışı kesimin mevduatı arasındaki farka eşittir.

Stand-by bilançosunda eksi ile gösterilen kalemlerin toplamı bize neyi verir?

Eksi işaretle gösterilen kalemlerin toplamı dış yükümlülükleri göstermektedir.

Stand-by bilançosunda artı işaretle belirtilen kalemlerin toplamı neyi gösterir?

Artı işaretle gösterilen kalemlerin toplamı dış varlıkları göstermektedir.

Net iç varlıklar ve net dış varlıklar kaleminde meydana gelecek bir artış parasal tabanı nasıl etkiler?

Parasal taban net iç varlıklar ile net dış varlıkların toplamına eşit olduğundan dolayı, her ikisinde de gerçekleşecek bir artış parasal tabanın yükselmesine yol açar. Merkez bankası döviz aldığında net dış varlıklar artar. Böylece parasal taban da yükselir. Aynı şekilde merkez bankasının kredi vermesi de net iç varlıkları arttırır ve parasal taban da artar.

Bir Stand-by bilançosunun pasif tarafı hangi kalemlerden oluşur?

Bu bilançoda pasif taraf, parasal taban büyüklüğünün bir ifade biçimini verir. Buna göre parasal taban emisyon hacmi ve mevduat bankalarının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nda bulundurdukları mevduatların (zorunlu rezervler ve serbest rezervler) toplamından oluşmaktadır

Emisyon nasıl hesaplanır?

Emisyon, dolaşımdaki nakit ile bankaların kasasındaki paranın (bu büyüklük bankaların serbest rezervleri içinde bulunur) toplamından oluşur.

Parasal tabanda yer alan rezervlerin bankaların ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın bilançolarındaki nitelikleri nelerdir?

Parasal tabanda yer alan rezervler toplamı bankalar için bir varlık niteliğinde iken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası için yükümlülük niteliğindedir.

Parasal tabanın kullanıma göre gösterimi nasıldır?

Parasal tabanın kullanıma göre gösterimi B C + R şeklindedir.

Mevduat bankalarının temel işlevleri nelerdir?

Mevduat bankaları fon fazlası olan ekonomik birimlerin tasarruflarını toplar ve bu fonları fon açığı olan ekonomik birimlere kredi olarak verir. Bunun yanında mevduat bankaları kaydi para yaratırlar.

Kaydi para nasıl oluşur?

Bankaların yarattığı kaydi para, bankaya yatırılan mevduatın merkez bankası tarafından belirlenen kanuni karşılık miktarı (zorunlu rezerv) düşüldükten sonra tekrar kredi olarak verilmesi sonucu oluşur. Bankaların kaydi para yaratmalarının temelinde kısmi rezerv bankacılığı (bankaların topladıkları mevduatların çok daha küçük bir kısmını karşılık olarak ellerinde tutmaları durumu) uygulaması yatmaktadır.

Ani para çıkışları, kredi alanların borçlarını ödeyememesi gibi durumlarda emniyet unsuru olarak görev yapan bilanço kalemi hangisidir?

Bankaların özkaynakları riskli durumlarda bir emniyet unsuru oluşturmaktadır.

Bankaların en temel fon kaynağı nedir?

Mevduatlar bankaların en temel fon kaynağını oluşturur.

Mevduat nedir?

Gerçek veya tüzel kişilerin, istenildiği anda veya belirli bir süre sonunda ya da belirli bir ihbar süresine uyarak geri almak üzere bankalara yatırdıkları yerli veya yabancı para hesaplarıdır.

Vadesiz mevduat nedir?

Mevduat sahiplerinin istediği anda bankadan çekebileceği ve genellikle faiz ödemesi yapılmayan mevduatlardır.

Vadeli mevduat nedir?

Belirli bir vadeye ve faiz oranına tabi olan ve mevduat sahibinin belirli vade sonunda geri alabileceği mevduatlardır.

Sendikasyon nedir?

Tek bir borçluya büyük miktarda kredi sağlamak üzere birden fazla finans kurumunun aralarında oluşturdukları geçici bir ortaklıktır.

Rezerv nedir?

Merkez bankasındaki banka mevduatları ve banka kasalarındaki nakitin toplamına rezerv nedir.

Özkaynaklar nasıl hesaplanır?

Bankaların varlıklarından (aktif değerler) yabancı kaynakların (borçların) çıkarılması sonucunda kalan net değere özkaynaklar denir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 2010 yılından itibaren Türk Lirası ve yabancı para zorunlu karşılık oranlarını mevduatların vade yapısına göre farklılaştırmasının amacı nedir?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bu politikası ile esas olarak artan iç talebi kısmayı ve kredi artışını sınırlamayı hedeflemiştir. Bununla birlikte bankacılık sisteminde kaynakların vadesinin uzatılması yoluyla vade uyumsuzluğunu azaltmayı (bankaların mevduatlarının kısa vadeli, kredilerinin ise uzun vadeli olması) da amaçlamıştır.

Bankaların mevduat dışı kaynakları nelerden oluşur?

Mevduat dışı temel fon kaynakları, merkez bankasından ve bankalararası piyasadan alınan borçlar, sendikasyon kredileri, repo işlemlerinden sağlanan fonlar, ihraç edilen menkul kıymetler gibi kaynaklardan oluşur.

Mevduatların 2011 yılında bir önceki yıla göre toplam pasifler içindeki payının azalmasının nedenleri nelerdir?

Böyle bir gelişmede hem yurt içi tasarrufların gerilemesi hem de bankaların kaynak maliyetini etkin bir şekilde yönetmek için yurt dışı piyasalar ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası repo imkânlarını kullanması ve menkul kıymet ihracı gibi alternatif kaynaklara yönelmesi önemli bir rol oynamıştır.

Mevduat bankalarının rezervleri nelerden oluşur?

Mevduat bankalarının rezervleri, kasalarındaki nakitlerden, merkez bankasındaki mevduatlarından (bankaların merkez bankasındaki zorunlu ve serbest rezerv hesapları), diğer bankalar ve para piyasasından alacaklarından oluşmaktadır.

Bir banka bilançosunun aktif bölümünün en önemli kalemi hangisidir?

Aktif kısmının en önemli kalemi krediler kalemidir

Serbest rezerv nasıl elde edilir?

Bankaların likit aktifleri içinde yer alan, merkez bankasındaki zorunlu rezervleri dışında kalan tüm değerleri (bankaların kasalarındaki, TCMB’deki ve diğer bankalardaki mevduatları ve para piyasasından alacakları) serbest rezerv kapsamına girmektedir.

Vadesiz mevduat ile vadeli mevduat arasındaki farklar nelerdir?

Vadesiz mevduatta faiz ödemesi yapılmazken mevduat sahipleri paralarını istedikleri zaman çekebilirler. Vadeli mevduatta mevduat sahipleri bir faiz geliri elde ederler. Buna karşın paralarını vadeden önce çekmeleri bankanın isteğine bağlıdır.

Müşterilerin mevduatlarına eşit tutarda rezervleri bulunan bir bankanın, günümüzdeki bankaların hangi işlevlerinden yoksun kalabilir?

Mutlak rezerv bankacılığı olarak adlandırılan böyle bir banka, bankaların temel işlevi olan fon transferine aracılık edemez ve kaydi para yaratma fonksiyonundan da mahrum kalırlar. Bu banka sadece kendi özkaynaklarıyla sınırlı olarak kredi verebilecek ve mevduat sahiplerinin paralarını güvenli bir şekilde saklayan emanetçi konumunda olacaktır.

Mevduat bankalarının ellerinde düşük miktarda rezerv tutmalarının sebebi nedir?

Bankaların tuttuğu rezervler oldukça likit varlıklardan ve nakitten oluştuğu için ellerinde ne kadar çok rezerv tutarlarsa o kadar faiz gelirinden mahrum kalırlar. Bu yüzden ellerindeki rezervlerin büyük bir kısmını fon sahiplerine kredi olarak verirler ve faiz geliri elde ederler ya da menkul kıymet satın alarak yatırımlarda bulunurlar.

Neden bankalar ellerindeki mevduatların tamamını kredi olarak vermeyip, bir kısmını tutmaktadırlar?

Öncelikle, bankalar yasalar gereği mevduatlarının belirli bir kısmını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ndaki bir hesapta tutmak zorundadırlar. Bu miktar zorunlu rezervlerdir. İkinci olarak bankalar, beklenmedik mevduat çıkışlarını karşılamak ve kârlı yatırım fırsatlarını değerlendirmek için kendi belirledikleri bir miktarda serbest rezerv bulundurmaktadırlar.

Bankaların tuttukları rezervler yaratılacak kaydi para miktarını niçin etkiler?

Kaydi para yaratılması sürecinde rezervler bir sızıntıdır ve kredi olarak kullandırılmayıp elde tutulan rezervlerin artması yaratılabilecek kaydi para miktarının sınırlanmasına yol açar.

Bankaların mevduatlarının büyük bir kısmının kısa vadeli olduğu bir bankacılık sisteminin bankalar için ne gibi sonuçları olabilir?

Kısa vadeli mevduatların olduğu bankalardan mevduat sahiplerinin tamamının aynı anda para çekmek istemesi bankaların likidite sıkıntısı çekmelerine yol açacaktır. Oysa uzun vadeli mevduat hesaplarının fazla olduğu bir sistemde mevduat sahipleri paralarını çekmek istediklerinde ciddi gelir kaybıyla karşılaşabileceklerinden ve de paralarını çekebilmeleri bankaların onayına tabi olacağından dolayı, mevduat sahipleri paralarını çekmekten kaçınacaklardır.

Kaydi para (banka parası) nedir?

Fiziki varlığı olmayan, sadece bankaların hesaplarına alacak veya borç kaydı verilmek yoluyla yaratılan bir değişim ve ödeme aracıdır. Bankalar tarafından yaratılan kaydi para (mevduat parası) ile bankaların kendi adlarına bastıkları banknot ya da bozuk paralar kastedilmemektedir. Kaydi para bankalar tarafından yaratılan mevduattan yani muhasebe kayıtlarından ibarettir.

Kaydi para yaratımı nedir?

Merkez bankasının bankacılık sistemine ilave rezerv sağlamasının sonucu olarak, mevduat hacminin söz konusu sağlanan rezervin belirli bir katı kadar artması sürecine kaydi para yaratımı denir

Merkez bankasının bankacılık sistemine rezerv sağlama yolları nelerdir?

Merkez bankası bankalara reeskont kredisi kullandırarak ve bankalardan devlet iç borçlanma senetleri satın almak üzere bankacılık sistemine iki şekilde rezerv sağlayabilmektedir.

Merkez bankasının bir bankaya reeskont kredisi vermesi pasiflerindeki hangi kalemde değişikliğe yol açar?

Pasiflerinde yer alan rezervler kaleminde azalma görülür.

Merkez bankasının bir A bankasına 5000 TL’lik reeskont kredisi vermesi, merkez bankasının bilançosunda nasıl bir değişikliğe yol açar?

Merkez bankasının aktiflerinde yer alan reeskont kredileri kalemi ve pasiflerinde yer alan rezervler kalemi de 5000 TL artar

Merkez bankasının bir A bankasına 10000 TL’lik reeskont kredisi vermesi, A bankasının bilançosunda nasıl bir değişikliğe yol açar?

A bankasının aktiflerinde yer alan rezervler kalemi ve pasiflerinde yer alan reeskont kredileri kalemi de 5000 TL artar.

Merkez bankası bir X bankasından devlet iç borçlanma senedi aldığında X bankasının bilançosu nasıl değişir?

X bankasının aktiflerindeki rezervler kalemi artar, devlet iç borçlanma senedi kalemi azalır.

Merkez bankası bir X bankasından devlet iç borçlanma senedi aldığında merkez bankasının bilançosu nasıl değişir?

Merkez bankasının aktiflerindeki devlet iç borçlanma senetleri kalemi artar ve pasiflerindeki rezervler kalemi azalır.

Merkez bankası bir bankadan 5000 TL’lik devlet iç borçlanma senedi satın almıştır. Bu durumun merkez bankası ve mevduat bankasının bilançolarındaki değişim nasıldır?

Merkez bankasının aktiflerindeki i borçlanma senetleri 5000 TL artarken pasiflerindeki rezervler kalemi 5000 TL azalır. Mevduat bankasının ise aktiflerindeki rezervler kalemi 5000 TL artar, buna karşılık pasiflerindeki devlet iç borçlanma senedi kalemi 5000 TL azalır.

Bankaların serbest rezerv tutmadığının varsayıldığı bir bankacılık sisteminde toplam zorunlu rezerv miktarı hangi kaleme eşit olur?

Bu durumda toplam rezervler zorunlu rezerv miktarına eşit olur.

Bankaların kaydi para miktarı merkez bankasının kontrolündeki hangi etkenlere bağlı olarak değişir?

Bankaların yarattığı kaydi para miktarı, zorunlu rezerv oranının düzeyi ve aktarılan ilave rezervin miktarına bağlı olarak değişir.

Bankaların ellerinde serbest rezervler bulundurmaları kaydi para yaratımını nasıl etkiler?

Serbest rezervlerin tamamı kredi olarak kullandırılmadığında kaydi para çarpanının değeri düşer ve daha az mevduat parası yaratılır.

Bankalar hangi durumlara önlem olarak ellerinde serbest rezerv bulundururlar?

Mevduat bankaları ekonomik belirsizliklerin arttığı riskli ortamlarda örneğin ani mevduat çıkışı, faiz oranlarında ani artış, batık kredi sorununun yaşanması gibi durumlara karşı likit kalmak isteklerinde ellerinde serbest rezerv bulundurmak isterler.

Banka dışı kesimin ellerinde nakit bulundurmadığı bir sistemde kaydi para yaratımı nasıl etkilenir?

Banka dışı kesimin nakit bulundurmadığı bir sistemde kaydi para çarpanı artar ve böylece kaydi para da yükselir

Banka dışı kesim ellerinde daha fazla nakit bulundurmak istediğinde, kaydi para yaratımı nasıl etkilenir?

Eğer banka dışı kesim daha fazla nakit tutmayı tercih ederse çarpanın değeri azalacak ve yaratılabilecek kaydi para daha az olacaktır.

Ekonomideki para arzının değişmesine yol açan etkenler nelerdir?

Bankaların serbest rezervler konusundaki kararları, mevduat sahiplerinin elde ne kadar nakit tutacakları konusundaki kararları, kredi kullananların ne kadar kredi kullanmak istediklerine ilişkin kararları ülkedeki para arzının değişmesine yol açabilmektedir.

Bir bankanın 1000 TL serbest rezervi ve 15000 TL’lik vadesiz mevduatları bulunmaktadır. Merkez bankasının belirlediği zorunlu rezerv oranı %12 olduğuna göre, bankanın toplam rezervleri ne kadardır?

Toplam rezerv, zorunlu rezervler ile serbest rezervlerin toplamına eşittir. Buna göre toplam rezerv; 1000 + 15000 x (0,12) 1800 TL olur.

Merkez bankası zorunlu rezerv oranını %5’tan %10’a çıkartırsa yaratılacak kaydi para değerinde nasıl bir değişim gözlenir?

Rezerv oranı %5 iken 1 TL ilave rezervle 20 TL kaydi para yaratılabilirken, zorunlu rezerv oranı %10’a yükseldiğinde 10 TL kaydi para yaratılabilir. Böylece rezerv oranı %5’ten %10’a arttırıldığında, yaratılabilecek kaydi para oranı yarı yarıya azalır.

Zorunlu rezerv oranının %7 olduğu bir bankacılık sisteminde, serbest rezervi 10000 TL olan ve mevduatları bulunmayan bir bankanın toplam rezerv miktarı ne kadardır?

Mevduatları bulunmayan bir bankanın zorunlu rezervleri de bulunamayacağından toplam rezerv miktarı serbest rezerv miktarına eşittir. Buradan toplam rezerv miktarının 10000 TL olduğu sonucuna varılır.

Para arzı düzeyini etkileyen dört aktör hangileridir?

Aldıkları kararlar ve yaptıkları tercihlerle para arzı düzeyini etkileyen dört aktör vardır: Merkez bankası, mevduat kabul eden kurumlar (bankalar) ve banka dışı kesim (mevduat sahipleri ve bankalardan borç alanlar).

TCMB bilançolarını ne şekilde yayınlamaktadır?

TCMB Vaziyet, Analitik Bilanço, Stand-by bilançosu gibi çeşitli biçimlerde bilançolar yayımlamaktadır.

TCMB bilançosu nelerden oluşmaktadır? Kısaca açıklayınız.

TCMB bilançosunun aktif kısmı, net dış varlıklar (NDV) ve net iç varlıklar (NİV) ana kalemlerinin toplamından, pasif kısmı ise parasal tabandan (MB) oluşmaktadır.

Parasal taban neyi ifade eder?

TCMB bilançosunun aktif kısmı, net dış varlıklar (NDV) ve net iç varlıklar (NİV) ana kalemlerinin toplamından, pasif kısmı ise parasal tabandan (MB) oluşmaktadır. Bu durumda parasal taban aynı zamanda, NİV ve NDV toplamına eşit olmaktadır. Yani bu bilanço parasal tabanın, hem kaynakları (parasal tabanın nasıl yaratıldığı) açısından hem de kullanım açısından elde edilmesine olanak vermektedir. Buna göre parasal tabanın kaynaklarına göre gösterimi; MB = NDV + NİV şeklinde olur.

Dış varlıklar, dış yükümlülükler ve net dış varlıklar kavramlarını açıklayınız.

net dış varlıklar, dış varlıklarla dış yükümlülükler arasındaki farktır. Bilançoda artı işaretle gösterilen kalemlerin toplamı dış varlıkları, eksi işaretle gösterilen kalemlerin toplamı ise dış yükümlülükleri göstermektedir. Buna göre dış varlıklar; brüt döviz rezervleri ile orta vadeli dış kredilerin toplamından oluşmaktadır. Dış yükümlülükler ise brüt uluslararası yükümlülükler ile diğer kalemlerinden oluşmaktadır.

Net iç varlıklar kavramını açıklayınız.

Net iç varlıklar kalemi, çok genel olarak TCMB’nin bankacılık ve kamu kesimi ile olan net kredi ilişkisinin bir göstergesi olarak ifade edilebilir. NİV kalemi, kamu
kesimine açılan net nakit iç krediler, net APİ (açık Piyasa İşlemleri) ve net diğer iç varlıkların toplamına eşittir. Burada kamuya açılan net nakit iç krediler, hazine borçlarından kamu mevduatı, döviz olarak takip edilen mevduat ve fonların çıkarılmasıyla elde edilmektedir. Net diğer iç varlıklar kalemi ise bankacılık sektörüne açılan nakit kredilerle banka dışı kesimin mevduatı arasındaki farka eşittir.

NİV kaleminde ve NDV kaleminde meydana gelecek bir artış parasal tabanın artmasına neden olur. Örneğin merkez bankasının piyasadan döviz alması (döviz
varlıklarını arttırır) net dış varlıkların artmasına ve parasal tabanın yükselmesine yol açar. Yine merkez bankasının bankalara ya da kamuya kredi vermesi net iç varlıkları arttırır ve parasal taban artar.

“Kullanım cephesinden parasal taban" kavramını açıklayınız.

TCMB bilançosunun pasif tarafı, Parasal taban büyüklüğünün ikinci bir ifade biçimini “kullanım cephesinden parasal taban”ı vermektedir. Buna göre parasal taban emisyon hacmi ve mevduat bankalarının TCMB’de bulundurdukları mevduatların (zorunlu rezervler ve serbest rezervler) toplamından oluşmaktadır.

Rezervler ile açıklanan parasal tabanı kısaca anlatınız.

Toplam rezervler, bankaların merkez bankasında tuttuğu zorunlu rezervler ve serbest rezervler ile bankalar tarafından nakit olarak tutulan paraların (bu paralar bankaların kendi kasalarında saklandığı için “bankaların kasası” olarak adlandırılmaktadır) toplamından oluşmaktadır. Buna göre parasal tabanın kullanıma göre gösterimi; MB = C + R şeklinde olacaktır.

Mevduat bankalarını tanımlayınız.

Mevduat bankaları fon fazlası olan ekonomik birimlerin tasarruflarını (temel olarak mevduatlar) toplayan ve bu fonları fon açığı olan ekonomik birimlere kredi veren aracı kurumlardır.

Bankaların kaydi para yaratma sürecinin temelinde ne yatmaktadır?

Mevduat bankalarının ekonomide fon transferine aracılık etme fonksiyonlarının yanında çok önemli işlevlerinden birisi de kaydi para yaratmalarıdır. Bankaların yarattığı kaydi para, bankaya yatırılan mevduatın merkez bankası tarafından belirlenen kanuni karşılık miktarı (zorunlu rezerv) düşüldükten sonra tekrar kredi olarak verilmesi sonucu oluşur. Bankaların kaydi para yaratmalarının temelinde kısmi rezerv bankacılığı (bankaların topladıkları mevduatların çok daha küçük bir kısmını karşılık olarak ellerinde tutmaları durumu) uygulaması yatmaktadır.

Mevduat nedir?

Mevduat: Gerçek veya tüzel kişilerin, istenildiği anda veya belirli bir süre sonunda ya da belirli bir ihbar süresine uyarak geri almak üzere bankalara yatırdıkları yerli veya yabancı para hesaplarıdır.

Vadesiz mevduat nedir?

Vadesiz Mevduat: Mevduat sahiplerinin istediği anda
bankadan çekebileceği ve genellikle faiz ödemesi yapılmayan mevduatlardır.

Vadeli mevduat nedir?

Vadeli Mevduat: Belirli bir vadeye ve faiz oranına tabi olan ve mevduat sahibinin belirli vade sonunda geri alabileceği mevduatlardır.

Sendikasyon nedir?

Sendikasyon: Tek bir borçluya büyük miktarda kredi
sağlamak üzere birden fazla finans kurumunun aralarında oluşturdukları geçici bir ortaklıktır

Kredi nedir?

Kredi: Bankaların verdiği ödünç paralardır.

Vadeli ve vadesiz mevduat arasındaki farklılık bankaların iflaslarına sebep olabilir mi? Nasıl?

Vadesiz mevduatlar bankalardan istendiği anda çekilebilirken vadeli mevduatlarda, vadeden önce para çekilmesi bankanın kabulüne bağlı olmasına rağmen uygulamada (normal koşullarda) bankalar mevduat sahiplerinin taleplerini geri çevirmemektedir. Bunun yanında bankaların mevduatlarının %85’inin vadesiz ve 3 aya kadar vadeli olduğu düşünülürse, banka müşterilerinin tamamının mevduatlarını çekmek istemesi bankaların likidite sıkıntısı içine girmelerine ve iflas etmelerine neden olabilecektir.

Neden bankalar topladıkları kaynakların tümünü kredi olarak kullandırıp faiz geliri elde etmek yerine bir kısmını nakit ve likiditesi oldukça yüksek varlıklarda tutarlar?

İlk olarak, bankalar yasalar gereği mevduatlarının belirli bir kısmını TCMB’deki bir hesapta tutmak zorundadırlar. Bu miktar zorunlu rezervlerdir. Merkez bankası, bankalardan aldığı zorunlu karşılıklar için belirli bir faiz ödeyebileceği gibi herhangi bir ödeme yapmayabilmektedir. İkinci olarak bankalar, beklenmedik mevduat çıkışlarını karşılamak ve kârlı yatırım fırsatlarını değerlendirmek için kendi belirledikleri bir miktarda serbest rezerv bulundurmaktadırlar. Toplam rezervler bankacılık sistemindeki zorunlu ve serbest rezervlerin toplamından oluşmaktadır. Bankaların tuttukları rezervler yaratılacak kaydi para miktarını etkilemektedir. Çünkü kaydi para yaratılması sürecinde rezervler bir sızıntıdır ve kredi olarak kullandırılmayıp elde tutulan rezervlerin artması yaratılabilecek kaydi para miktarının sınırlanmasına yol açar

Merkez Bankası bankacılık sistemine ne şekilde rezerv sağlar?

Merkez bankası bankacılık sistemine iki şekilde rezerv sağlayabilmektedir: Bankalara reeskont kredisi kullandırarak ve bankalardan devlet iç borçlanma senetleri (DİBS) satın alarak.

Kaydi para nedir?

Kaydi Para (Banka Parası): Fiziki varlığı olmayan, sadece bankaların hesaplarına alacak veya borç kaydı verilmek yoluyla yaratılan bir değişim ve ödeme aracıdır

Kaydi para yaratılmasına ilişkin modelin varsayımları nelerdir?

Bu varsayımlar:

• Bankalar serbest rezerv bulundurmamakta, sadece mevduatlarının %10’u kadar zorunlu rezerv bulundurmaktadır,
• Banka dışı kesim nakit tutmamaktadır. Yani ekonomik birimler ellerinde nakit tutmayıp bu parayı mevduat olarak bankalara yatırmaktadır,
• Bankalar sadece vadesiz mevduat şeklinde yükümlülük kabul etmektedir

Basit kaydi para çarpanı nedir?

Basit kaydi para çarpanı, zorunlu rezerv oranının tersine eşittir ve kesirli olarak ifade edilir (1/rD).

Kaydi Para (mevduat) Çarpanı nedir?

Kaydi Para (mevduat) Çarpanı: İlave rezerv artışı sonucu, bankacılık sistemindeki mevduatların kaç kat artacağını gösteren değerdir.

İlave bir birimlik rezervle bankaların yaratabileceği kaydi para miktarının hesaplanması hangi formül ile yapılır?

?D = (1/rD)×?R

Burada ?D vadesiz mevduatlardaki değişimi, ?R rezervlerdeki değişimi ve rD zorunlu rezerv oranını göstermektedir.

Gerçek hayatta kaydi para mekanizması basit modelin işaret ettiği gibi midir? Neden?

Gerçek hayatta kaydi para yaratma mekanizması basit modelin gösterdiği gibi mekanik değildir. Çünkü mevduat bankaları ekonomik belirsizliklerin arttığı riskli ortamlarda örneğin ani mevduat çıkışı, faiz oranlarında ani artış, batık kredi sorununun yaşanması gibi durumlara karşı likit kalma isteklerine bağlı olarak daha fazla serbest rezerv bulundurmak isteyebilirler. Bu durumda bankalar serbest rezervlerinin tamamını kredi olarak kullandırmayacakları için kaydi para çarpanının değeri düşecek ve daha az mevduat parası yaratılabilecektir.

Basit modelin diğer gerçekçi olmayan varsayımı ise banka dışı kesimin elinde nakit bulundurmaması varsayımıdır. Normalde ekonomik birimler işlemlerini gerçekleştirmek için ellerinde nakit bulundururlar. Eğer banka dışı kesim daha fazla nakit tutmayı tercih ederse çarpanın değeri düşecek ve yaratılabilecek kaydi para basit modele göre daha az olacaktır.

Basit modelde yapılan varsayımların kısmen gerçekleşmesi ya da hiç gerçekleşmemesi neye sebep olur?

Basit modelde yapılan varsayımların kısmen gerçekleşmesi ya da hiç gerçekleşmemesi, para çarpanının değerini düşürecektir. Bu yüzden bankaların serbest rezerv konusundaki kararı, mevduat sahiplerinin elde ne kadar nakit tutacakları konusundaki kararları, kredi kullananların ne kadar kredi kullanmak istediklerine ilişkin kararları ülkedeki para arzının değişmesine yol açabilmektedir.

Aldıkları kararlar ve yaptıkları tercihlerle para arzı düzeyini etkileyen aktörleri sıralayınız.

Aldıkları kararlar ve yaptıkları tercihlerle para arzı düzeyini etkileyen dört aktör vardır. Bunlar; merkez bankası, mevduat kabul eden kurumlar (bankalar) ve banka dışı kesim (mevduat sahipleri ve bankalardan borç alanlar).

TCMB'nin Standy-by bilançosu nasıl oluşturulur?

TCMB bilançosunun daha kolay gözlenebilmesi ve yorumlanması için, IMF’nin önerdiği şekilde düzenlenmiş olan Stand-by bilançosu oluşturulur. Bu bilanço para arzındaki değişimin özü olan parasal taban ile bu büyüklüğün nasıl yaratıldığını göstermesi açısından oldukça kullanışlıdır. Bu bilançoda analitik bilançonun aktifinde yer alan iç ve dış varlık kalemleri netleştirilerek aktifte gösterilmekte ve merkez bankasının mali sektörle olan kredi ilişkisi kolaylıkla izlenebilmektedir. Bu bilançonun aktif kısmı, net dış varlıklar (NDV) ve net iç varlıklar (NİV) ana kalemlerinin toplamından, pasif kısmı ise parasal tabandan (MB) oluşmaktadır. Bu durumda parasal taban aynı zamanda, NİV ve NDV toplamına eşit olmaktadır. Yani bu bilanço parasal tabanın, hem kaynakları (parasal tabanın nasıl yaratıldığı) açısından hem de kullanım açısından elde edilmesine olanak vermektedir.

Net iç varlıklar nedir?

Net iç varlıklar kalemi, çok genel olarak TCMB’nin bankacılık ve kamu kesimi ile olan net kredi ilişkisinin bir göstergesi olarak ifade edilebilir. NİV kalemi, kamu kesimine açılan net nakit iç krediler, net APİ (Açık Piyasa İşlemleri) ve net diğer iç varlıkların toplamına eşittir. Burada kamuya açılan net nakit iç krediler, hazine borçlarından kamu mevduatı, döviz olarak takip edilen mevduat ve fonların çıkarılmasıyla elde edilmektedir. Net diğer iç varlıklar kalemi ise bankacılık sektörüne açılan nakit kredilerle banka dışı kesimin mevduatı arasındaki farka eşittir.

Parasal taban nedir?

Bilançonun pasif tarafı, parasal taban büyüklüğünün ikinci bir ifade biçimini “kullanım cephesinden parasal taban”ı vermektedir. Buna göre parasal taban emisyon hacmi ve mevduat bankalarının TCMB’de bulundurdukları mevduatların (zorunlu rezervler ve serbest rezervler) toplamından oluşmaktadır.

Mevduat bankasının tanımını yazınız.

Mevduat bankası, fon fazlası olan ekonomik birimlerin tasarruflarını (temel olarak mevduatlar) toplayan ve bu fonları fon açığı olan ekonomik birimlere kredi veren aracı kurumdur. 

Bankaların bulunduracakları rezerv miktarını belirleyen faktörler nelerdir?

İlk olarak, bankalar yasalar gereği mevduatlarının belirli bir kısmını TCMB’deki bir hesapta tutmak zorundadırlar. Bu miktar zorunlu rezervlerdir. Merkez bankası, bankalardan aldığı zorunlu karşılıklar için belirli bir faiz ödeyebileceği gibi herhangi bir ödeme yapmayabilmektedir. İkinci olarak bankalar, beklenmedik mevduat çıkışlarını karşılamak ve kârlı yatırım fırsatlarını değerlendirmek için kendi belirledikleri bir miktarda serbest rezerv bulundurmaktadırlar.

Merkez bankası bankacılık sistemine nasıl rezerv sağlar?

Merkez bankası bankacılık sistemine iki şekilde rezerv sağlayabilmektedir. Bunlar; bankalara reeskont kredisi kullandırarak ve bankalardan devlet iç borçlanma senetleri (DİBS) satın alarak gerçekleştirilir.

Kaydi para çarpanı (mevduat çarpanı) nedir?

Başlangıçtaki ek rezerv artışı sonucu, bankacılık sistemindeki mevduatların kaç kat artacağını basit kaydi para çarpanı veya mevduat çarpanı göstermektedir. Basit kaydi para çarpanı, zorunlu rezerv oranının tersine eşittir ve kesirli olarak ifade edilir (1/rD).

Basitleştirilmiş mevduat genişlemesinin varsayımlarını sıralayınız.

Modelin basit olması aşağıdaki varsayımlardan kaynaklanmaktadır:

• Bankalar serbest rezerv bulundurmamakta, sadece mevduatlarının %10’u kadar zorunlu rezerv bulundurmaktadır. 

• Banka dışı kesim nakit tutmamaktadır. Yani ekonomik birimler ellerinde
nakit tutmayıp bu parayı mevduat olarak bankalara yatırmaktadır.

• Bankalar sadece vadesiz mevduat şeklinde yükümlülük kabul etmektedir.

Devlet iç borçlanma senedi (DİBS) nedir?

Devlet iç borçlanma senedi (DİBS); hazine ve tahvil bonolarının genel adıdır.

TCMB'nin yayımladığı bilançoları sıralayınız.

TCMB; Vaziyet, Analitik Bilanço, Stand-by bilançosu gibi çeşitli biçimlerde bilançolar yayımlamaktadır.

Mevduatlar vade yapısına göre kaç farklı grupta sınıflandırılabilir?

Mevduatlar vade yapısına göre genel olarak vadeli ve vadesiz mevduat şeklinde iki grupta sınıflandırılabilir.

Mutlak rezerv bankacılığı nedir?

Mutlak rezerv bankacılığı; bankaların mevduatlarına eşit tutarda rezerv bulundurması anlamına gelir.

Mevduat bankalarının daha fazla serbest rezerv bulundurma isteklerini hangi durumlarda artar?

Mevduat bankaları ekonomik belirsizliklerin arttığı riskli ortamlarda örneğin ani mevduat çıkışı, faiz oranlarında ani artış, batık kredi sorununun yaşanması gibi durumlara karşı likit kalma isteklerine bağlı olarak daha fazla serbest rezerv bulundurmak isteyebilirler.