Makro İktisat Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Para nedir?

Mal ve hizmet alım ve satımlarında ya da borçların geri ödenmesinde genel olarak kabul gören her şey para olarak tanımlanır.

Paranın geleneksel işlevleri nelerdir?

Paranın dört geleneksel işlevi vardır. Bunların birincisi paranın bir mübadele (değişim) aracı olmasıdır. Diğerleri paranın değer muhafaza (saklama) aracı olması, hesap birimi olması ve gelecekteki ödemelerde standart olmasıdır.

Hesap birimi nedir?

Hesap birimi fiyatların üzerinden tespit edildiği ve muhasebe kayıtlarına esas alınan birimdir.

Bir varlığın para olarak kullanılabilmesi için taşıması gereken özellikler nelerdir?

1. Taşınabilirlik 2. Dayanıklılık 3. Bölünebilirlik 4. Standardizasyon 5. Algılanabilirlik

Fiat (itibari) para nedir?

Yalnızca devletin para olduğunu belirten bir ibaresine dayanan kâğıt paralara fiat (itibari) para denmektedir.

Mal para nedir?

Bizatihi değeri olan paralara mal para adı verilmektedir.

Para miktarının ölçülmesindeki temel yaklaşımlar nelerdir?

Muamele (işlem) yaklaşımı ve likidite yaklaşımıdır.

Muamele yaklaşımı ile likidite yaklaşımı arasındaki ilişki nasıldır?

Muamele yaklaşımında paranın ödeme aracı olma işlevine önem verilirken likidite yaklaşımında paranın değer saklama aracı olma işlevi ön plana çıkmaktadır.

Mübadele tanımı kapsamına girmeyen fakat likiditesi yüksek olan varlıklara ne denir?

para benzerleri ya da paraya yakın varlıklar olarak adlandırılır.

Halkın (ticari bankalar dışındaki firmalar ile hanehalkları) ellerinde tuttukları madeni ve kâğıt paralara ne denir?

Dolaşımdaki para

Bankacılık sisteminin kontrolü ve parasal politikanın yönetiminden sorumlu olan kamu yönetimi birimi nedir?

Merkez Bankası

Mevduatlardaki, bankacılık sisteminin rezervlerindeki artıştan kaynaklanan katlamalı artışa ne ad verilir?

Basit mevduat çarpanı ya da kaydi para çarpanı

Bankaların rezerv tutmalarının nedenleri nelerdir?

Müşterilerinin hesaplarından çekmek istedikleri paraları ödemek ve müşterilerinin bankadaki hesapları üzerine yazdıkları çekleri için gerekli ödemeleri yapmak.

Zorunlu karşılıklar dışında tutulan rezervlere ne nedir?

Disponibilite (nakit ve nakde çevrilmesi kolay).

Ülkemizde asgari disponibilite oranını ve bunun bileşimini belirleme yetkisi kime aittir?

Merkez Bankasıdır.

Reeskont kredi nedir?

Bankaların geçici nakit yetersizliğine düştüklerinde merkez bankası tarafından bankalara sağlanan kredilerdir.

Reeskont oranı nedir?

Reeskont kredilerinde merkez bankasının uyguladığı faiz oranına reeskont oranı denir.

Kurala göre para politikası uygulandığı durumlarda uygulanması gereken en uygun kurallar nelerdir?

Para arzı hedeflemesi, nominal GSYİH hedeflemesi ve enflasyon hedeflemesi.

Enflasyon hedeflemesinin temel amacı nedir?

Enflasyon hedeflemesinin temel amacı fiyat istikrarının sağlanmasıdır.

Fiyat istikrarı ne demektir?

Fiyat istikrarı ise ekonomik aktörlerin tüketim, tasarruf ve yatırım kararlarını alırken dikkate almayacakları kadar düşük bir enflasyon oranının sürdürülmesi olarak tanımlanmaktadır.

Merkez bankasının enflasyon hedeflenmesinde izlediği yol nasıldır?

Enflasyon hedeflemesinde merkez bankası bir enflasyon oranı hedefi açıklar ve belirli bir süre sonunda bu hedefe ulaşmayı taahhüt eder. Bu süre içinde hedeften sapmalara göre para arzında gerekli ayarlamaları yapar. Hedeflenen enflasyon oranı belli bir değer olmak yerine genellikle alt ve üst limitleri belirtilen bir aralıktan ibarettir. Bu şekilde açıklanan enflasyon hedefi merkez bankasına daha esnek bir hareket alanı sağlar. Bu aralığın geniş tutulması kuralın bağlayıcılığını azaltacağı için kurala göre politika prensibi ile çelişecektir.

Merkez bankasının para arzını kontrol etmek için kullandığı araçlar nelerdir?

• Açık Piyasa İşlemleri • Reeskont Kredileri • Zorunlu Karşılık Oranları

Merkez bankalarının parasal tabanı değiştirmek için kullandığı açık piyasa işlemlerin nelerdir? Açıklayınız.

Merkez bankalarının parasal tabanı değiştirmesinin bir yolu açık piyasa işlemleri ile devlet tahvilleri ya da hazine bonoları alıp satmasıdır. Merkez bankası tarafından bir tahvil alımı, bir açık piyasa alımı olarak adlandırılırken bir tahvilin merkez bankası tarafından satılması açık piyasa satışı olarak adlandırılmaktadır.

Reeskont kredisinin mekanizması nedir? Açıklayınız.

Elinde bir ticari senet veya devlet tahvili gibi kıymetli evrakı olan birisi bunu vadesinden önce bir bankaya getirerek iskonto ettirir (kırdırır). Banka da likiditeye ihtiyacı olursa iskonto ettiği bu senetleri merkez bankasında yeniden iskonto ettirir ki bu senedin ikinci kez iskonto edilmesi olduğundan bu ikinci işleme reeskont adı verilir.

Para arzının içselliği ile sabit döviz kuru rejimi arasındaki ilişki nedir? açıklayınız.

Sabit döviz kuru rejiminde merkez bankası ulusal para arzını ve döviz miktarını kuru sabit tutacak şekilde ayarlamak durumundadır. Bu nedenle merkez bankası döviz kurunu sabit tutabilmesi için para arzını ayarlarken büsbütün bağımsız olmayacak, ödemeler bilançosunun açık ve fazla durumuna göre para arzını belirlemek durumunda kalacaktır. Para arzının bu şekilde modeldeki değişkenler tarafından belirlenmesi, para arzının içsel bir değişken olarak kabul edilmesini gerektirir.

Para talebi nedir?

Para talebi ekonomideki aktörlerin ellerinde tutmak istedikleri toplam para miktarı olarak tanımlanır.

Ekonomideki para talebini açıklamaya yönelik temel teoriler nelerdir?

• Klasik para talebi, • Keynesyen para talebi, • Friedman’ın Modern Miktar Teorisi.

Klasik Para Talebi ve Miktar Teorisi nedir? Açıklayınız.

19. yüzyıl boyunca ve 20. yüzyılın başlarında Klasik ekonomistler tarafından geliştirilen paranın miktar teorisi, esasen milli gelirin nominal değerinin nasıl belirlendiğine yönelik bir teoridir. Miktar teorisi belirli bir gelir düzeyinde ne kadar paranın elde tutulduğunu da söylediği için aynı zamanda para talebinin de bir teorisidir. Bu teorinin en önemli özelliği faiz oranlarının para talebi üzerinde hiçbir etkisinin olmadığını öne sürmesidir.

Klasik Cambridge ekonomistlerine göre bireylerin ellerinde para tutmak istemelerinin temel nedenleri nedir?

Klasik Cambridge ekonomistleri, bireylerin ellerinde para tutmak istemelerinin iki temel nedeni olduğunu kabul etmişlerdir. Birincisi, paranın değişimin bir aracı olma özelliğine sahip olması ve ikincisi paranın bir değer muhafaza aracı olarak kullanılmasıdır.

Para talebinin bir işlem bileşeni olacağı konusunda Fisher ile Cambridge ekonomistlerinin düşünceleri nedir?

Para bir değişim aracı olduğu için, insanlar onu işlemlerini yerine getirmek için kullanabilirler. Para talebinin işlem düzeyi ile ilişkili olabileceği (fakat yalnızca onun tarafından belirleneceği değil) ve nominal gelir ile orantılı olarak para talebinin bir işlem bileşeni olacağı konusunda Fisher ile Cambridge ekonomistleri hemfikirdir.

Cambridge ekonomistlerinin, insanların ellerindeki servet ve nominal gelir ile ilgili tutumları nasıldır?

Paranın bir servet saklama aracı olması, Cambridge ekonomistlerini, servet düzeylerinin de insanların ellerinde tuttukları para miktarını etkileyen bir değişken olabileceğini düşünmeye itmiştir. İnsanlar servetleri arttıkça onu daha fazla miktarda varlık tutarak depolarlar ve bu varlıklardan birisi de paradır. Ne var ki Cambridge ekonomistleri nominal servetin, nominal gelir ile orantılı olduğuna ve aynı zamanda para talebinin servet bileşeninin de nominal gelir ile orantılı olduğunu varsaymışlardır.

John M. Keynes para talebinin arkasında yatan 3 saikin (güdünün) bulunduğunu varsaymaktaydır. Bunlar nelerdir?

Muamele saiki, ihtiyat saiki ve spekülasyon saiki.

Muamele saiki nedir?

Muamele saiki, paranın ödemelerde kullanılmasına bağlı olarak talep edilmesidir.

İhtiyat saiki nedir?

İhtiyat saiki bir miktar paranın öngörülemeyen durumlardaki ihtiyaçları karşılamak amacıyla talep edildiğini ifade eder.

Atıl para talebi ne demektir?

Spekülasyon saikine bağlı olarak tutulan para atıl para talebi olarak adlandırılır.

Friedman’a göre bireylerin servetlerini tutma konusundaki görüşü nedir?

Bir birey servetini para dışında pek çok farklı varlık biçimlerinde tutabilir. Friedman bunları, tahviller, hisse senetleri ve mallar olmak üzere üç gruba ayırmaktadır. Bireyleri para yerine bu varlıkları tutmaya sevk eden şey bu varlıkların her birinin beklenen getirilerinin paranın beklenen getirisinden daha yüksek olmasıdır. Nitekim her üç değişkene ilişkin kısmi türevler negatif işaretlidir ve bunun anlamı her bir varlığın getirisinin yükselmesi durumunda para talebinin düşeceğidir.

Paranın geleneksel işlevleri nelerdir?

Paranın geleneksel işlevlerinden birincisi paranın bir mübadele (değişim) aracı olmasıdır. Diğerleri paranın değer muhafaza (saklama) aracı olması, hesap birimi olması ve gelecekteki ödemelerde standart olmasıdır.

Paranın bir mübadele (değişim) aracı olarak işlevi nedir?

Para bir mübadele aracı olarak ihtiyaçların karşılıklı uyuşması zorunluluğunu ortadan kaldırmakta ve dolaylı işlemlere olanak vermektedir. Paranın kullanımı ile mal ve hizmetlerin değişimi için harcanan zaman, emek ve çaba olarak adlandırılan işlem maliyeti ortadan kalkmakta ve ekonomik etkinlik artmaktadır.

Paranın bir değer muhafaza (saklama) aracı olarak işlevi nedir?

Bir de¤er (servet) saklama arac›, de¤erini zaman içerisinde koruyan herhangi bir
varl›kt›r. Bir de¤er saklama vas›tas›na sahip olan bir flah›s bunu gelecekte bir fley
almak istedi¤inde kullanabilir. Zaten de¤er saklama arac› olmayan bir varl›k mübadele arac› olarak kullan›lmas› pek mümkün de¤ildir.

Paranın hesap birimi (değer standardı) olarak işlevi nedir?

Hesap birimi fiyatların üzerinden tespit edildiği ve muhasebe kayıtlarına esas alınan birimdir. Fiyatlar Türk lirası üzerinden tespit edildiği gibi para stoku da Türk lirası cinsinden hesaplanır.

Bir varlığın para olarak kullanılabilmesi için gereken özellikler nelerdir?

Bir varlığın para olarak kullanılabilmesi için bazı özellikleri taşıması gerekir. Bunlar taşınabilirlik, dayanıklılık, bölünebilirlik, standardizasyon ve algılanabilirliktir.

Paranın ertelenmiş ödemeler için standard oluşturması işlevi nedir?

Para gelecekteki ya da ertelenmiş ödemeler için bir standart olarak kullanılır. Ücret sözleşmeleri gibi uzun dönemli işlemlerde para birimi esas alınacaktır.

Temsili para nedir?

Temsili Para; banknot olarak adlandırılan ve bankalarca ihraç edilen kâğıtları elinde bulundurana, kâğıdı çıkaran bankalar, üzerinde yazan miktarda altın veya gümüşü
ödemeyi taahhüt etmektedirler.

Fiat (itibari) para nedir?

Yalnızca devletin para olduğunu belirten bir ibaresine dayanan kâğıt paralara fiat (itibari) para
denmektedir.

Muamele yaklaşımına göre para nasıl tanımlanır?

Muamele yaklaşımın taraftarları, paranın tek varlık nedeninin, onu insanların kabul etmesi  olduğunu öne sürmektedirler. Diğer varlıklar ile para arasındaki en önemli fark budur. İnsanlar  bütün varlıkları değer saklama aracı olarak kabul ettikleri hâlde, bunlardan ancak pek azı mübadele aracı olarak yaygın kabul görmektedir.

Likitide yaklaşımına göre para nasıl tanımlanır?

Likidite yaklaşımında likidite derecesi yüksek olan varlıklar da para tanımına
dahil edilmektedir. Mübadele tanımı kapsamına girmeyen fakat likiditesi yüksek
olan varlıklar “para benzerleri” ya da “paraya yakın” varlıklar olarak adlandırılır.

Dolaşımdaki para nasıl tanımlanır?

Dolaşımdaki para halkın (ticari bankalar dışındaki firmalar ile hanehalkları) ellerinde tuttukları madeni ve kâğıt paralardır.

M1 para arzı nasıl tanımlanır?

M1 para arzı doğrudan doğruya ve istendiği anda hiçbir kısıtlama olmaksızın ödemelerde kullanılabilen finansal varlıkları içerir. M1’i oluşturan varlıklar likittir. M1, dolaşımdaki paraya ilave olarak üzerine çek yazıabilen yani ödemelerde doğrudan kullanılabilen banka hesaplarını da içerir. Bunlar Türk lirası ve yabancı para cinsinden vadesiz mevduat hesaplarıdır.

M2 para arzının tanımı nedir?

M2, likidite yaklaşımına dayanan para arzı tanımı olup M1’e ilave olarak Türk lirası ve yabancı para cinsinden vadeli mevduatları da içerir. Bunların mübadelelerde kullanılabilmesi için vazgeçilen faiz şeklinde bir maliyete katlanılması gerektiği gibi istendiği anda da bankadan çekilemez.

M3 para arzı nasıl tanımlanır?

M3 ise daha geniş bir para stoku tanımıdır ve M2’ye ilave olarak insanların çoğu kere göremediği bir kısım mali varlıkları kapsar. Bu mali varlıklar repo hesapları ve para piyasası fonları (B tipi yatırım fonları) olarak M3 para arzına dahil edilmektedir.

Basit mevduat çarpanı (kaydi para çarpanı) nedir?

Mevduatlardaki, bankacılık sisteminin rezervlerindeki artıştan kaynaklanan bu katlamalı artışla basit mevduat çarpanı ya da kaydi para çarpanı adı verilir ve şu şekilde formüle edilebilir: ?D = (1/ rr) ?R

Bankaların rezerv tutmalarının nedenleri nelerdir?

Bankaların rezerv tutmalarının iki nedeni vardır: Müşterilerinin hesaplarından çekmek  istedikleri paraları ödemek ve müşterilerinin bankadaki hesapları üzerine yazdıkları çekleri için gerekli ödemeleri yapmak.

Munzam (zorunlu) karşılıkları nelerdir?

Bankaların mevduatlarının belli bir oranı kadar merkez bankası nezdinde bulundurmak zorunda
oldukları mevduat munzam (zorunlu) karşılıklarıdır. Zorunlu karşılıklar kısmen mudilere (mevduat sahiplerine) emniyet sağlamak, kısmen de merkez bankasının para arzını kontrol etmesine imkân sağlamak amacına yöneliktir.

Parasal taban nelerden oluşur?

Baz para ya da gücü yüksek para olarak da adlandırılan parasal taban, H, dolaşımdaki kâğıt ve madeni paralar ile banka rezervlerinden, R, oluşur.

Merkez bankasının temel ana hedefleri nelerdir?

Merkez bankasının iki temel ana hedefi fiyat istikrarı ve ekonomik büyümedir.

Para talebi nedir?

Para talebi ekonomideki aktörlerin ellerinde tutmak istedikleri toplam para miktarı olarak tanımlanır.

Sürekli gelirin anlamı nedir?

Sürekli gelir, gelecekte beklenen tüm gelirlerin bugünkü değeri ya da beklenen uzun dönem
ortalama gelirdir.